WIKA, WIKANG FILIPINO, AT SITWASYONG Mga larangan:

PANGWIKA SA PILIPINAS
 KWF – Komisyon ng
Wikang Filipino
 SWP – Surian ng Wikang
SITWASYONG PANGWIKA Pambansa (Komonwealth)
- Panlipunang phenomenal sa paggamit at
paghulma ng wika (Jomar I. Empaynado) 1. Suliranin ng
- Tumutukoy sa kung anong wika ang ginagamit sa Intelektuwalisadong
iba’t ibang sector ng lipunan at ang istatus ng Filipino
pagkakagamit nito (Ryan Atezora) - Kakulangan sa mga
katawagang
teknikal
- Pagkakaniya-
URI NG MGA ISYUNG PANGWIKA SA BANSA
kaniya at
I. Wikang Filipino, Anong Pagkakaiba sa pagkakawatak ng
Wikang Pilipino at Tagalog kaisipan at
paniniwala ng mga
MGA SITWASYONG PANGWIKA SA tagapagtaguyod ng
PILIPINAS wika
- Kakulangan ng
TAGALOG PILIPINO FILIPINO mga salita o
katawagan
Bulacan, Pambansang Batay sa - Suliranin sa
Batangas, Rizal, wika noong maraming wika ortograpiya
Laguna, 1943 Batay sa sa Pilipinas 2. Paraan ng pag-
Quezon, Cavite, Tagalog kasama na ang intelektuwalisadyong
Mindoro, Ingles at ng Wikang Filipino
Marinduque at Espanyol - Dapat maisabatas
ilang parte (Konstitusyong ang pagpapagamit
Nueva Ecija, 1987)
ng Filipino sa
Puerto Princesa
at Metro Manila lahat ng lawak ng
(Pamela antas ng
Constantino) karunungan
Batayang wika Wikang opisyal, MTB-MLE (RA - Dapat magsimula
ng wikang wikang panturo 10533, DO 74 s. sa mga taong may
Pambansa Asignatura sa 2009) mataas na
(Executive Wikang tungkulin
Order No. 134; Pambansa (DO - Maaari mula sa
Disyembre 30, No. 7) masa patungo sa
1937) may mataas na
tungkulin
- Simulan sa
A. Suliraning Kinakaharap ng Wikang
malawakan
Filipino
- Mula sa teorya
pababa sa
1. Tagalog Imperialism (Prof.
elementarya
Leopoldo Yabes)
(Joshua Fisman
“Marunong ka bang mag-Tagalog?”
at Bonifacio
“Can you speak Tagalog?”
Sibayan)
2. Wikang Filipino bilang Lingua
- Mula sa
Franca
elementarya
“Lumakad na siya papuntang Luneta.”
patungo sa
(Naglakad na siya papuntang luneta.)
terrarya. (DepEd)
- Magsimula sa
Inteference – paghalo ng mga unang
lahat ng antas
wika ng mga tagapagsalita
- Linangin ang
estartehya ng
intelektuwalisasyo
II. Ang Filipino Bilang Intelektuwalisado at n sa antas ng
Estandardisadong Wika leksikon
- Pagbubuo ng mga
A. Ang Intelektuwalisasyon ng Wikang paraan ng
Filipino panghihiram
- Proseso upang ang isang wikang (Alfonso
hindi pa intelektuwalisado ay Santiago)
maitaas at mailagay sa antas na - Pagpapalutang ng
intelektuwalisado nang sa gayo’y mga katutubong
mabisang magamit sa mga salita
sopistikadong lawak ng
karunungan (Magdalena Jocson)
 - Pagkakaisa sa
lahat ng ahensiya
B. Ang Estandardisasyon ng Wikang
Filipino
- Paraan kung paano tanggapin o
gamitin ng nakararaming tao ang
wika base sa isang tiyak na talaan
ng mga talasalitaan o bokabularyo
(Perez, 1980)
III. Iba Pang Mga Sitwasyong Pangwika
A. Social Media – tumutukoy sa grupo ng
internet based applications na ginawa
batay sa Web 2.0, kung saan possible
na ang pagkonteol at kontribusyon ng
mga gumagamit ng internet sa
nilalaman ng iba’t ibang social media
sites.
B. Social Media Post at Internet
Dahil nga sa mga Pilipino ay aktibo sa
social media, lumaganap ang paggamit
ng Filipino sa internet. Mapapansin din
ang barayti ng wikang Filipino sa
social media posts, katulad ng
sosyolek, idyolek, dayalek, at
rehistro.
C. Text
Sa pagpapadala naman natin ng SMS,
karaniwang ginagamit ang wikang
Filipino, o ang Unang Wika.
D. Pang Anyo ng Kulturang Popular
1. Flip Top
- Pagtatalong oral nang pa-rap
- Mayroong mga Filipino na
isinasagawa sa wikang Ingles
subalit karamihan ay sa wikang
Filipino at ang mga barayti nito.
- Ingles o Taglish
2. Pick-up Lines
- Makabagong bugtong kung saan
may tanong na sinasagot
- Filipino at ang mga barayti nito
- Ingles at Taglish
3. Hugot Lines
- Pag-ibig na nakakakilig,
nakakatawa, cute, cheesy o minsan
nakakainis
KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO NG MGA
PILIPINO
Kakayahang Lingguwistika ng mga Pilipino
- Kaalaang leksikal at pagkaalam sa tuntunin ng
ponolohiya, morpolohiya, sintaks, at semantics
(Canale at Swains)
- Ugnayan ng lingguwistikang koda
- Pagbibigay tuon sa salik na gramatika
(morpolohiya, sintaks, semantika, at
etimolohiya)
Muling sinuri ang alpabeto, binawasan ng mga bagong
titik, at noong 1987 ay nalathalang dalawampu’t
walo (28) ang mga titik sa gabay na Alpabeto at
Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino ng Linangan
ng mga Wika sa Pilipinas, ang binagong pangalan ng
Surian ng Wikang Pambansa.
Tinanggap ang mga dagdag na titik na: C, F, J, Ñ, Q,
V, X, at Z.
Pinalaganap din ang isang “modernisadong alpabeto”
na ipinababasa ang mga titik sa paraang Ingles,
maliban sa N mulang alpabetong Espanyol gaya ng
sumusunod: A/ey/, B/bi/, C/si/, D/di/, E /i/, F/ef/,
G/dyi/, H/eyts/, I/ay/, J/dyey/, K/key/, L/el/, M/em/,
N/en/, Ñ/enye/, NG /endyi/, O/o/, P/pi/, Q/kyu/, R/ar/,
S/es/, T/ti/, U/yu/, V/vi/, W/dobolyu/, X/eks/, Y/way/,
Z/zi/
Ponolohiya o Ponoloji
- Makaagham na pag-aaral sa mga tunog
- Pag-aaral sa wastong pagbigkas ng mga ponema
- Isinasaalang-alang ang mga salik:
a. Pinanggalingan ng lakas o enerhiya
baga
b. Artikulador
Laringks o Adam’s Apple
c. Resonadaor
Farinks, oral cavity, at neysal-kaviti
I. Ponema
- Pinakamaliit na makabuluhang tunog
ng isang wika
Halimbawa:
Pala at bala
- May 21 ponema
- 16 katinig – p, b, t, d, k, g, m, n, ng, s,
h, l, r, ‘, y, w
 ‘ – impit na tunog (glottal
stop) o saglit na pagpigil sa
hangin
Halimbawa: tu:boh tu:bo’
- 5 patinig – a, e, i, o, u
II. Diptonggo
- Nagtatapos sa malapatinig na w at y na
magkasama sa isang pantig
ay – bahay aw – araw oy – hoy
uy – aruy ey – reyna iw – agiw
 iy – kami’y

III. Klaster
- Binubuo ng dalawang magkaibang
katinig sa isang pantig
TULDIK
grasa, kompresor, record, plano,
empleyado, drayb Ang glipo (mula sa Ingles na glyph at Kastilang glifo) ay
isang sagisag, simbolo, o pigurang nakaukit.
IV. Pares Minimal
Marka na inilalagay sa ibabaw ng patinig ng isang salita
- Salitang halos magkatunog subalit
upang ipahiwati ang tamang bigkas nito.
magkaiba ang kahulugan
Ang tuldik ay isang glipo na dinagdagdag sa isang titik.
pala-bala misa-mesa kawa-gawa
sabi-labi pantay- panday tila-tela
sama-sama irog-ilog alok-alog
PALATUNUGAN PONEMIKA TULDIK
V. Diagrapo Pag-aaral at pag-uuri sa iba’t ibang Marka na
- may tunog na ng makahulugang tunog na ginamit sa inilalagay sa
pagsasalita. ibabaw ng
patinig ng
ngipin ngayon banga ngiti bango
salita upang
langit nguso ipahiwatig ang
tamang bigkas
VI. Ponemang Suprasegmental nito.
- Yunit ng tunog na karaniwang hindi Mga Uri ng DIIN
tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat Malumanay Pahilis
Malumi Paiwa
A. Tono Mabilis Pahilis
- Pagtaas at pagbaba ng tinig na Maragsa Pakupya
nakapagbabago ng kahulugan

Hubog ng tono: Gamit ng Tuldik Pahilis

Ganap na pagbaba
Pahilis ( ), acute sa Ingles, na may dalawang bigkas.
Kalahating pagbaba
Pagpapanatili sa antas I. Mabilis, na mabilis ang bigkas ng salita at
Pagtaas ng tono laging nasa huling pantig ng salita

B. Haba Hal. Buhay – alive, bukas – open

- Haba ng bigkas sa pantig ng mga salita
na may patinig o katinig Takbo, isa, Malaki, bulaklak, katawan,
- Kolon ( : ) ay nagpapakilala ng haba ng alagad, aklat, bato
pagbigkas
II. Malumay, na marahan o mabagal ang
C. Diin bigkas ng salita at laging nasa una o mga
- Lakas ng bigkas sa pantig na bigyang- gitnang pantig
diin
Hal. Buhay – life, bukas – tomorrow
D. Hinto

Penultima – Ikalawang pantig mula sa huli

III. Paiwa ( ), grave sa Ingles. Ang bigkas nito

ay malumi. Binibigkas ito nang mabagal o
marahan at nagtaapos na may impit.
IV. Pakupya (^), circumflex sa Ingles. Ang
bigkas nito ay maragsa. Binibigkas ito nang
mabilis at nagtatapos na may impit tulad ng
a sa tala (list).
 /d/ ________________ /r/
Ma- + damot = maramot
Ma- + dumi = marumi

Ang ponemang /d/ sa posisyong inisyal ng salitang

nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang /r/
kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.

MORPOLOHIYA Lapad + -an = laparan

Tawid + -in = tawirin
Makaagham na pag-aaral sa pagbuo ng mga salita
Ang ponemang /d/ sa posisyong pinal ng salitang nilalapian
Morpema ay karaniwang napapalitan ng ponemang /r/ kapag patinig
ang unang ponema ng hulapi.
 Bound morpheme
 Free morpheme
Madunong – Marunong
Hal. Madamo
Ang /d/ at /r/ ay maaring magkapalitan.

/h/ ________________ /n/

2 Bahagi ng Morpema Tawa + -han = tawanan
 Morpemang leksikal – pangnilalaman
 Morpemang pangkayarian – pang-ugnay
/o/ ________________ /u/
Hal. Nagbabasa ng mga mensahe sa Facebook si Dugo + -an = duguan
Katrina.
Ang ponemang /o/ huling pantig ng salitang-ugat na
hinuhulapian ay nagiging /u/.
Mga Pagbabagong Morpopononemiko

1. Asimilasyon Metatesis
2. Pagpapalit ng Ponema
3. Metatesis -in + lipad = nilipad
4. Pagkakaltas ng Ponema -in + yaya = niyaya
5. Paglilipat-diin
Kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa /l/o/y/ ay
ginitlapian ng -in, ang /l/o/y/ ng salitang ugat at ang /n/ ng
Asimilasyon gitlapi ay nagkakapalit ng posisyon.

- Pagbabagong nagaganap sa / / sa posisyong pinal

dahil sa impluwensiya ng ponemang kasunod nito Pagkakaltas ng Ponema

2 Uri ng Asimilasyon
Atip + -an = aptan
1. Asimilasyong Parsyal Tanim + -an = tamnan

Kung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa
/ / at ito ay ikinakabit sa isang salitang-ugat na
nagsisimula sa /p/o/b/, nagiging /m/
(pang-) + palakasan = pampalakasan
(pang-) + bata = pambata
Ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay
nawawala sa paghuhulapi nito.
Paglilipat-diin

Kung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa Basa + -hin = basahin

/ / at ito ay ikinakabit sa isang salitang-ugat na Ka + sama + -han = kasamahan
nagsisimula sa /d,l,s,r,t/, nagiging /n/

2. Asimilasyong Ganap

Bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang

/ / ayon sa punto ng artikulasyon ng kasunog na
tunog, nawawala pa rin ang unang ponema ng
nilalapiang salita dahil ito ay inaasimila o
napapaloob na sa sinusundang ponema.

Hal.
(pang-) + pasok = pampasok =
pamasok
(pang-) + tukod = pantukod = panukod

Pagpapalit ng Ponema
 Sintaks
Kayarian ng mga Salita
Estruktura ng mga pangungusap at ang mga
1. Payak tuntuning nagsisilbing patunay sa pagsasabi ng kawastuhan
ng isang pangungusap.
Hal. Labis, payapa, dilim, lingkod
Pinatawag ng nanay ang bata.
2. Maylapi Pinatawag ang nanay ng bata.

 Unlapi Bahagi ng Pangungusap

Hal. Umiyak, isakay, naligo, maglaba 1. Paksa
 Gitlapi 2. Panaguri
Sinundo, sumulat, dinala Naglalaba si Sophia ngayon ng kanyang damit.
 Hulapi (Karaniwan)
Sabihan, utusan
 Unlapi + Gitlapi Pangungusap na Walang Tiyak na Paksa
Nagpumilit, itinakbo
 Kabilaan 1. Sambitlang
Kasiyahan, kapayapaan, mataniman, nagkantahan Nanay! Aray! Sulong!
 Gitlapi + Hulapi
Tinabasan, tinawanan 2. Eksitensyal
 Laguhan May koryente na sa bahay
Pinagsumikapan, nagdinuguan
May – pangngalan, pandiwa, adjective, pang-uri,
3. Tambalan pang-abay
Mayroon – isang kataga, panghalip na panao, pang-
 Malatambalan abay na panlunan, pagsagot sa katanungan, pamatlig
Isip-bata, kulay-dugo, ingat-yaman, bantay-
bahay, silid-kainan, bahay-bakasyunan, batang- 3. Pahanga
lansangan, asong-kalye, lakad-takbo, taas-baba Kayganda pala ng dalampasigan sa Puerto Galera.
 Tambalang Ganap
Hampaslupa, bahaghari 4. Pamanahon
Napakalamig! Alas tres na!
4. Inuulit
5. Pormulasyong Panlipunan
 Pag-uulit na Ganap Mano po. Tao po.
Gabi-gabi, isa-isa, dahan-dahan
 Pag-uulit na Parsiyal 6. Modal
Iiyak, uuwi, aakyat (P) Gusto kong mag-facebook.
Sasayaw. Lulundag, susuntok (KP)
Bali-baliko, kasa-kasama, himu-himutok (KPKP) 7. Penomenal
Tatakbo-takbo, sasama-sama, hahangos-hangos Umulan kagabi. Lumindol kahapon.
Umuuwi-uwi, maluluto-luto (SU)
Magsasa-pagong, magpapa-kabuti (PP) 8. Pagkaya
Halika na. Tayo na.

9. Ka-Pandiwa
Kakakain lang niya ng mais.
Katatapos lang niyang uminom ng sabaw ng buko.

10. Nag-uutos
Buksan mo. Kunin mo.

Pagpapalawak ng Pangunugsap

1. Paggamit ng Ingklitik
Ba, kasi, kaya, daw/raw, po, na, naman, nga, pa, pala,
din/rin, ho, lamang/lang, man, muna, sana, tuloy, yata
Masaya rin ang naging bakasyon namin sa
Laguna.
2. Paggamit ng Panuring
Ang mag-aaral ay iskolar.
a. Karaniwang Pang-uri
Ang matalinong mag-aaral ay iskolar.
b. Karaniwang Panuring
Ang matalinong mag-aaral sa klase ko ay iskolar.
Ang matalinong mag-aaral ng kasaysayan ay
iskolar.
Ang matalinong mag-aaral ng kasaysayan ay
iskolar sa Pamantasan.
Ang matalinong mag-aaral ng kasaysayan ay
iskolar ng pamahalaan sa Pamantasan.
c. Pagpapalawak ng Pangungusap Gamit
ang Ibang Bahagi ng Pananalita na
Gumaganap ng Tungkulin ng Pang-uri
Ang mag-aaral na babae ay iskolar.
(Pangngalan)
Ang mag-aaral na babaeng iyon ay iskolar.
(Panghalip)
Ang mag-aaral na babaeng iyon na
nagtatalumpati ay iskolar. (Pandiwa)
3. Paggamit Pang-abay
Umalis ang mag-anak.
Umalis kahapon ang mag-anak. (Pamanahon)
Patalilis na umalis agad ang mag-anak. (Pamaraan)
4. Paggamit ng Pandiwa
Nagpiknik ang mag-anak sa tabing-dagat.
(kaganapang ganapan)
Sinugpo niya ang mga kulisap sa kaniyang mga
pananim sa pamamagitan ng bagong gamot na ito.
(kaganapang kagamitan)
Yumaman siya dahil sa sipag at tiyaga. (kaganapang
sanhi)
Tumakbo ang criminal patungo sa liblib na pook na
iyon. (kaganapang direksyonal)
Kinagalitan ni Aling Maria ang kanyang anak.
(kaganapang tagaganap)
Namili ng mga alahas si Josefina. (kaganapang
layon)
Nagluto si Pining para sa mga bata. (kaganapang
tagatanggap)
KAKAYAHANG PANDISKURSO
1. Tekstuwal
Tumatalakay sa payak na pagsukat kung
paanomagbasa at umunawa ng iba’t ibang
teksto.
 Kohesyon – aktwal na ugnayan at
ayos ng mga salita gamit ang mga
pananda
 Kohirens – paraan ng pagsasama-
sama ng pangungusap
2. Retorikal/Epektibong Pandiskurso
Tumatalakay sa paraan kung paano
makapag-ambag ang tagapagsalita sa isang
usapan.
Komponent
1. Paraan ng pag-unawa ng indibidwal
2. Paraan ng pagpasok ng opinyon
3. Katatas ng pagpapahayag
TAYUTAY
 Metapora – “Ang kanyang pagkatao
ay malalim pa sa dagat.”
 Personipikasyon – “Sinampal ang
aking pisngi ng mainit na hanging
nanggaling sa apoy.”
 Simile – tulad ng, paris ng, kawangis
ng, tila, sing-, sim-, magkasing-,
magkasim-
Ang kanyang kagandahan ay kawangis
ng bulaklak ng bago pa lang
namukadkad.
 Metonimiya – “Malakatalaga siyang
uminom, sampung bote ay agad niyang
naubos nang ganoon na lamang.”
 Klaymaks – “Mabilis na humupa ang
hangin, napawi ang malakas na ulan,
muling sumilay ang liwanag ng araw na
nagbabadya ng panibagong pag-asa.”
 Antikklaymaks – “Noon, ang
bulwagang iyon ay puno ng mga
nagkakagulong tagahanga, hanggang sa
unti-unting nababawasan ang mga
nanood, padalang nang padalang ang
mga pumapalakpak, at ngayo’y maging
bulong ay waring sigaw sa kaniyang
pandinig.”
 Onomatopeya – “Narinig niya ang
klang klang nahuhulog na mga lata.”
 Ironya – “Apat na taon nagtiyagang
magpakadalubhasa sa ibang lahi pa
nagpaalila.”
 Sinekdoke – “Hingin mo ang kaniyang
kamay.”
  Paglilipat-wika – “Malungkot na
umaga ang naramdaman niya
paggising.”

“Madilim ang kinabukasan para sa

kanya at kanyang pamilya mula nang
iwanan sila ng kanilang ama.”

 Anapora – “Babangon ang mga

naaping mga mamamayan. Babangon
sila at pakikilaban ang kanilang
karapatan.”
 Anadiplosis – “Sumusilakbo pa rin sa
kanya ang galit. Galit na matagal din
niyang sinikil. Sinikil niya ang
damdamin upang hindi makasakit.
 Epipora – “Noong siya ay bata pa; ang
kaniyang pag-iisip ay bata; ang
kaniyang mga kilos ay bata.”
 Litotes – “Hindi sa pinangungunahan
kita, pero kailangan mong humingi ng
tawad sa iyong kapatid.”
 Apostrope – “Buhay, bakit ka
mahiwaga?”
 Aliterasyon – “Pagod at pawisan
siyang pumanhik na tila hinahabol ng
isa niyang pilit pinapakli sa puso at
pag-iisip.

TEORYA NG DISKURSO

1. Speech Act Theory – wika bilang mode of action

 Locutionary – kahulugan
 Illocutionary – puwersa
 Perlocutinary – konsikwens

Ethnography of Communication – sitwayon, gamit, patern

at tungkulin sa pagsasalita
 Direktib
 Komisib
 Representatib
 Deklaratib
 Ekspresib