Wprowadzenie do immunologii.

Struktura i podstawy funkcjonowania układu

immunologicznego.
Możliwości oceny parametrów immunologicznych.

Dr Ewa Sobańska
Dr Katarzyna Solarewicz-Madejek

Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej

WL 2019/2020
 Immunologia
• budowa i funkcje układu odpornościowego
(immunologia podstawowa)

• szczepienia, transplantologia, immunopatologia, immunoonkologia,

immunoterapia (immunologia kliniczna)

• testy laboratoryjne oceniające układ odpornościowy

(immunologia laboratoryjna)

• reakcje antygen-przeciwciało w testach laboratoryjnych

(serologia, immunochemia, immunohistochemia, cytometria)
 Układ immunologiczny – system naturalnych barier

Czynniki fizyczne

Czynniki chemiczne

Czynniki biologiczne

Immunologia, Roitt I. i wsp., 2008

 Układ immunologiczny – pierwotne i wtórne
narządy limfatyczne
Narządy pierwotne (centralne)
→ produkcja i dojrzewanie komórek immunokompetentnych
• szpik
• grasica
• wątroba płodowa

Narządy wtórne (obwodowe)

→ filtrowanie limfy/krwi, prezentacja Ag, inicjacja odpowiedzi
• otorbione
− śledziona
− węzły chłonne
• nieotorbione
− migdałki
− kępki Peyera
− wyrostek robaczkowy
− rozsiana tkanka limfatyczna
(limfocyty - pojedyncze, skupiska) Immunology, Roitt I. et al.., 2008
Układ immunologiczny – komórki i czynniki humoralne

NK M MC PLT

Ab C
Układ immunologiczny – pochodzenie i dojrzewanie
limfocytów

Immunologia, Roitt I. i wsp., 2008

Układ immunologiczny – recyrkulacja limfocytów

A. Abbas et al. : „Immunologia”, 2015

„Basic and Clinical Immunology”, Peakman M. et al. , 2015

 Wrodzona i nabyta odpowiedź immunologiczna

A. Abbas et al. : „Immunology”, 2015

Odporność wrodzona (naturalna) : Odporność nabyta (swoista):

• rozpowszechniona • opóźniona
• szybka • swoista (TCR, BCR, Ab)
• nieswoista • bardziej precyzyjna, zróżnicowana
• bez pamięci immunologicznej • pamięć immunologiczna
Wrodzona / nieswoista odpowiedź immunologiczna
Gotowa do użycia Szybka Powtarzalna

Pathogen Associated Molecular Patterns

PAMPs sekwencja sygnałów, cząsteczek –
rozpoznanie ogólne.

PRR Pattern recognizing receptors

KIR/KAR Inhibiting/activating receptors

komórki NK M
Granu- B1,
locyty T

czynniki Kaskada Kaskada

Dopełniacz
humoralne krzepnięcia kinin

inne
 Nabyta / swoista odpowiedź immunologiczna
Opóźniona Swoista Różnorodność kombinacji Pamięć Samoograniczenie Autotolerancja

Antygenowość
antygen Immunogenność
Epitop
Paratop

TCR BCR Przeciwciała

komórki T B

czynniki
humoralne Abs
 Nabyta /swoista odpowiedź immunologiczna -
prezentacja antygenu – cząsteczki MHC
Komórki APC (antigen presenting cells)
• komórki dendrytyczne (DC) MHC I – wszystkie komórki jądrzaste
• makrofagi, limfocyty B MHC II – komórki APC
Odpowiedź immunologiczna – rodzaje i funkcje
limfocytów

A. Abbas et al. : „Immunology”, 2015

Odpowiedź immunologiczna – rodzaje i funkcje
limfocytów

A. Abbas et al. : „Immunology”, 2015

Humoralna i komórkowa odpowiedź immunologiczna

Patogeny Patogeny
zewnątrz- wewnątrz-
komórkowe komórkowe

Odpowiedź Odpowiedź
humoralna komórkowa

A. Abbas et al. : „Immunology”, 2015

Odpowiedź immunologiczna – kooperacja

Wrodzona, konstytucyjna Nabyta, adaptywna

(nieswoista) (swoista)

Komórkowa Humoralna
 Odpowiedź immunologiczna - etapy
Rozpoznanie
Fazy nabytej odpowiedzi immunologicznej

nieswoiste swoiste

Aktywacja Regulacja
odpowiedzi

Aktywacja
Eliminacja celu i supresja
(tolerancja)

Samoograniczenie Pamięć imm.

Restytucja
Zasadnicze patologie układu immunologicznego
1. Dysfunkcje:

Obniżona aktywność Zwiększona aktywność

swoista / nieswoista swoista /nieswoista*

NIEDOBORY
NADWRAŻLIWOŚĆ
ODPORNOŚCI
• alergia
• infekcje, infestacje • autoimmunizacja
• nowotwory

2. Nowotwory (lymphomas, leukaemias)

Morfologia i rozmaz krwi obwodowej – podstawowa
ocena komórek układu immunologicznego

2/3 – 3/4
Rozmaz krwi obwodowej

Wartości referencyjne leukogramu w poszczególnych grupach wiekowych ( %, mln/µl )

Niemowlęta Dzieci Dorośli

Granulocyty
obojętnochłonne 0-8% 3-6% 3-5%
(neutrofile) 0,00-0,08 0,03-0,06 0,03-0,05
o jądrze pałeczkowatym

Granulocyty
obojętnochłonne 17-60% 25-60% 50-70%
(neutrofile) 0,17-0,60 0,25-0,60 0,50-0,70
o jądrze segmentowanym

Granulocyty
1-5% 1-5% 2-4%
kwasochłonne
0,01-0,05 0,01-0,05 0,02-0,04
(eozynofile)
Granulocyty
0-1% 0-1% 0-1%
zasadochłonne
0,00-0,01 0,00-0,01 0,00-0,01
(bazofile)
1-11% 1-6% 2-8%
Monocyty
0,01-0,11 0,01-0,06 0,02-0,08

Limfocyty 20-70% 25-50% 25-40%

0,20-0,70 0,25-0,50 0,25-0,40
ZAGADNIENIA DO ĆW. 1
1. Ogólna struktura i funkcje układu immunologicznego:
- system naturalnych barier biologicznych - przykłady;
- narządy centralne i obwodowe układu odpornościowego - funkcje;
- komórki i składniki humoralne odpowiedzi immunologicznej;
- pochodzenie komórek immunokompetentnych, dojrzewanie i krążenie limfocytów;
- odpowiedź nieswoista (wrodzona) i swoista (nabyta) – cechy, cel, rozpoznanie, elementy komórkowe i humoralne odpowiedzi;
- rozpoznanie antygenu, cząsteczki MHC klasy I i II – występowanie i funkcje, komórki APC – przykłady.
- zasadnicze populacje limfocytów, funkcje;
- odpowiedź komórkowa i humoralna – specjalizacja odpowiedzi immunol;
- fazy odpowiedzi immunologicznej,
- zaburzenia funkcji układu immunologicznego (odpowiedź nadmierna, odpowiedź osłabiona - rodzaje patologii);
- Podstawowe metody oceny jakościowej i ilościowej układu immunologicznego : morfologia i rozmaz krwi obwodowej – cechy morfologiczne
komórek, odsetek we krwi obwodowej.
2. Podstawowe elementy odpowiedzi immunologicznej (definicja, funkcje):
receptory rozpoznające wzorzec molekularny związany z patogenem (układ PRR/PAMP);
swoistość i różnorodność odpowiedzi immunologicznej; pamięć immunologiczna; specjalizacja odpowiedzi immunologicznej; samoograniczanie i
autotolerancja;
antygen, epitop (determinanta antygenowa); antygenowość a immunogenność cząsteczki; przeciwciało, paratop;
receptory limfocytów T (TCR) i B (BCR)
główny układ zgodności tkankowej (MHC),

CZĘŚĆ PRAKTYCZNA: oglądanie i ocena rozmazu krwi obwodowej.

Abbas i wsp. „Immunologia. Funkcje i zaburzenia układu immunol.” 2015

Rozdział 1: Wprowadzenie do układu immunologicznego. Mianownictwo, ogólne właściwości i składowe.