Kakayahang Lingguwistiko: Pangunahing Sangkap sa Pagkatuto ng Wika

Ano ang Kakayahang Lingguwistiko?

Tumutukoy ang kakayahang lingguwistiko sa abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa

ng maayos at makabuluhang pangungusap. Pinag-iiba ng mga lingguwista at mananaliksik sa
wika ng bata ang nasabing kakayahan sa tinatawag na kakayahang komunikatibo, na
nangangahulugan namang abilidad sa angkop na paggamit ng mga pangungusap batay sa
hinihingi ng isang interaksiyong sosyal (Hymes 1972).

Sa pananaw ng lingguwistang si Noam Chomsky (1965), ang kakayahang lingguwistiko ay isang

ideyal na sistema ng di-malay o likas na kaalaman ng tao hinggil sa gramatika na nagbibigay sa
kaniya ng kapasidad na gumamit at makaunawa ng wika. Pumapaloob dito ang kaalaman ng tao
na pag-ugnayin ang tunog o mga tunog at kahulugan nito. Iba ito sa isinasaad ng lingguwistikong
pagtatanghal (linguistic performance) o ang aplikasyon ng sistema ng kaalaman sa pagsusulat o
pagsasalita.

Hindi maipaghahalintulad ang kakayahang lingguwistiko at lingguwistikong pagtatanghal dahil

ang huli ay maaaring kapalooban ng mga interperensiya o sagabal. Halimbawa, ang pagkautal ng
isang tagapagsalita habang nagbibigay ng talumpati ay hindi masasabing kawalan o kakulangan
sa kakayahang lingguwistiko. Maaaring ito ay dulot ng kaniyang kaba na maituturing na sagabal
sa kaniyang lingguwistikong pagtatanghal.

Kinakailangang sanayin ng isang tao ang kaniyang kakayahang komunikatibo upang

mapaimbabawan ang mga sagabal na ito na nagsisilbing puwang sa kaniyang pag-unawa at
aksiyon.

Kakayahang Lingguwistiko sa Wikang Filipino

Kakabit ng kakayahang lingguwistiko ng Pilipino ang wastong pagsunod sa tuntunin ng

balarilang Filipino. Sa kasaysayan, dumaan na sa maraming pagbabago at reoryentasyon ang
ating wikang pambansa na nagbunga ng pagbabagosa matandang balarila. Tinukoy nina Santiago
(1977) at Tiangco (2003) ang sampung bahagi ng pananalita sa makabagong gramatika na
napapangkat sa sumusunod:

A. Mga Salitang pang nilalaman

1. Mga Nominal
a. Pangngalan - nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop bagay, pook, katangian, pangyayari, at iba
pa.

b. Panghalip - pamalit o panghalili sa pangngalan

2. Pandiwa - nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa pangkat ng mga salita.

3. Mga Panuring
a. Pang-uri - Nagbibigay- turing o naglalarawan sa pangngalan at panghalip
b. Pang-abay - Nagbibigay-turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri, at kapwa pang-abay.

B. Mga Salitang Pangkayarian

1. Mga Pang-Ugnay
a.Pangatnig - nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay (hal., at, pati, ni, subalit, ngunit)
b.Pang-angkop - katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan (hal., na, -ng)
c. Pang-ukol - nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita (hal., sa, ng)
2. Mga Pananda
a. Pantukoy - salitang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip ( hal., si, ang, ang mga)
b. Pangawing o Pangawil - salitang nagkakawing ng paksa o simuno at panaguri (hal., ay)

Ilan pang mga tuntunin sa wastong paggamit ng "rin, din, ng at nang at gitling (-)

1. Sa kaso ng din/rin, daw/raw, and D ay napapalitan ng R kung ang sinusundan nitong salita ay
nagtatapos sa patinig o sa malapatinig na W at Y (hal., malaya rin, mababaw raw). Nananatili ito
sa D kung sa katinig naman nagtatapos ang sinusundang salita (hal., aalis din, malalim daw).
gayundin, nananatili and D kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa 
-ri, -ra,-raw, o -ray (hal., maaari din, araw-araw daw).

2. May limang tiyak na paggamit ng "nang":

a. Bilang kasingkahulugan ng noong (hal., “Nang dumating ang mga Amerikano sa Pilipinas,
kaagad silang nagpatayo ng mga paaralan.")
b. Bilang kasingkahulugan ng “upang” o “para” (hal., “Ikinulong ni Ana ang aso nang hindi na
ito makakagat pa.")
c.Katumbas ng pinagsamang “na” at “ng” (hal., “Malapit nang makauwi ang kaniyang tatay mula
sa Saudi Arabia.")
d.  Pagtukoy sa pang-abay na pamaraan at pang-abay na panggaano (hal., "Iniabot nang palihim
ni Carl ang liham kay Christine." "Tumaas nang sobra ang presyo ng langis.")

e. Bilang pang-angkop ng inuulit na salita (hal., “Pabilis nang pabilis ang ikot ng elisi ng
eroplano.")

3. Wastong gamit ng gitling (-):

a. Sa inuulit na salita, ganap man o hindi (hal., araw-araw, gabi-gabi, para-paraan)

b. Sa isahang pantig na tunog o onomatopeya (hal., tik-tak, brum-brum) 

c. Sa paghihiwalay ng katinig at patinig (hal., pag-aaral, mag-asawa)

d. Sa paghihiwalay sa sinusundang pangngalang pantangi (hal., pa-Marikina, maka-Pilipino)

e. Sa paghihiwalay sa sinusundang banyagang salita na nasa orihinal na baybay (hal., mag-
compute, pa-encode, i-invest)

f.  Sa pantig na may kakaibang bigat sa pagbigkas, partikular sa sinaunang Tagalog at sa iba

pang wika sa Pilipinas (hal., gab-i, mus-ing, lab-ong)

g. Sa bagong tambalang salita (hal., lipat-bahay, amoy-pawis)

h. Sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang may ika- (hal., ika-12 ng tanghali, ika-23 ng
Mayo)

i. Sa pagbilang ng oras, numero man o salita, na ikinakabit sa alas- (hal., alas-2ng hapon, alas-
dos ng hapon)

j. Sa kasunod ng "de" (hal., de-lata, de-kolor)

k. Sa kasunod ng "di" (hal., di-mahawakan, di-kalakihan)

l.Sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang maipakita ang orihinal na apelyido noong dalaga pa
(hal., Genoveva Edroza-Matute)