‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫{‪}1‬‬
‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫{‪}2‬‬
‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫اهلل ع وجزززز ز کزززز ز ی ا‬ ‫«نزززز ز‬

‫ن یزززکتززز از نیکزززی بززز مززز‬
‫نمی انم»‬

‫»‬ ‫«قمبداهلل سمـ قمباس‬

‫📚 «األدب المفرد»‬

‫این کتاب‪ ،‬ازکتابخانه موحذین دانلود شذه است‬

‫سمرای هر مسؾامن آزاد اؾمت‬

‫{‪}3‬‬
‫چاپ وكنم ایـ يمتاب‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫مؼدمف‪3/.............................................................‬‬

‫دؾمتقرات‪ ،‬دراـماقمت از پدر ومادر‪01/........................‬‬

‫چفل حدیث درباره حجاب‬
‫كقؽی سمف واًمدیـ‪ ،‬از حمبقب شمریـ اقمام كزد اهلل شمعاًمی اؾمت‪01/........‬‬
‫هريمس می ظمقاهد قمؿرش ـمقٓكی‪ ،‬و روزیش سمسقار گردد‪ ،‬پس سما پدر‬
‫ومادر ظمقد كقؽی يمـد‪01/............................................‬‬
‫پدر و مادر هبؽمیـ و سمآشمریـ‪ ،‬درهاي هبشت مل سماؿمـد‪01/...........‬‬
‫اگر سمخقاهقؿ‪ ،‬طمؼ پدر ما را ادا يمـقؿ!‪01/............................‬‬
‫اطمؽمام سمف پدر و مادر ایـ كقست يمف هر ؾمخخـ ظمخ رش عیعخت آرخا را‬
‫سماید پذیرومت!‪01/....................................................‬‬
‫زن‪ ،‬ؾمبب كشقد يمف ؿمخص كاومرماكی پدر ومادرش را يمـد‪03/........‬‬
‫مادر كسبت سمف پدر‪ ،‬طمؼ سمقشؽمی دارد‪01/............................‬‬
‫هبشت‪ ،‬زیر پاهای مادران اؾمت‪01/..................................‬‬
‫هقچ يماری كزد اهلل شمعاًمی كزدیک شمر از كقؽی سمف مادر كقست!‪00/.......‬‬

‫{‪}4‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫اطمؽمام وشمقىمػم پدر ومادر‪ ،‬ؾمبب دظمق هبشت می گردد‪00/..........‬‬
‫اگر رضایت رب اًمعاعملم را ظمقاهاكقؿ‪ ،‬پس واًمدیـ ظمقد را راضی كگخف‬
‫داریؿ‪02/............................................................‬‬
‫سمخخرای كقؽخخی يمــخخده سمخخف پخخدر ومخخادر‪ ،‬دو دروازه ای هبشخخت سمخخاز مخخی‬
‫ؿمقد‪02/.............................................................‬‬
‫در وىمخخت ومخخرض يمػخخایی سمخخقدن ضمفخخاد‪ ،‬هبؽمؾمخت پخخدر ومخخادر ظمخخدمت‬
‫ؿمقكد‪02/............................................................‬‬
‫ظمدمت واًمدیـ ظمقد‪ ،‬ضمفاد اؾمت‪01/................................‬‬
‫اطمؽمام پدر ومادر‪ ،‬هؿ ضمفاد‪ ،‬وهؿ طمج وقمؿره اؾمت‪01/.............‬‬
‫پدر ومادر‪ ،‬هبشت وضمفـ ِؿ ما هستـد!‪01/............................‬‬
‫از صمؿرات اطمؽمام سمر پدر ومادر ایـست يمف در دكقا آن سمف دؾمت می آید‪ ،‬و‬
‫در زكدگی وومرزكدان سمريمت می اومتد‪02/..............................‬‬
‫اطمؽمام ظماًمف‪ ،‬سمخاـمر مادر‪20/........................................‬‬
‫هريمس گـاهان سمسقار دارد‪ ،‬پس سما كقؽخقیی سمخف پخدر ومخادر آرخا را حمخق‬
‫يمـد‪22/..............................................................‬‬
‫سمخاـمر پدر‪ ،‬سمر يمايمای شمان اطمؽمام يمـقد‪22/...........................‬‬

‫{‪}5‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫سمرای ایـؽف پدر اطمؽمام ؿمقد‪ ،‬در رو سمر روی او سماید سمـشقـقؿ‪22/.......‬‬
‫سمخاـمر اطمؽمام پدر‪ ،‬از ضمای سمؾـد ؿمقیؿ‪22/...........................‬‬
‫هبؽمیـ مؽان را سمرای پدر ومادر سماید اكتخاب يمرد‪22/.................‬‬
‫مادرت هرگاه منمک يمف هؿ سماؿمد‪ ،‬سماید سماوی ىمطع راسمطف كؽـی‪21/...‬‬
‫یؽی از طمؼقق پدر ومادر سمآی ما‪ ،‬دقمای های پـفاكی وظماص در طمخؼ‬
‫آكان اؾمت‪21/.......................................................‬‬
‫صدىمف های ضماریف ودقماها‪ ،‬دو يماری يمف پدر ومادر رایت سمعد از مخر‬
‫ؿمان رضورت داركد‪21/.............................................‬‬
‫یؽی از طمؼقق پدر سمآی ومرزكدش ایـست يمخف سمخا دوؾمختان پخدر سمعخد از‬
‫مرگش‪ ،‬راسمطف دوؾمتی سمبـدد‪21/.....................................‬‬
‫كاومرماكی از واًمدیـ طمرام اؾمت‪23/...................................‬‬
‫در روی پخخدرت ـمخخقری كگخخاه يمخخـ يمخخف آظمخخریـ تظخخات زكخخدگی ات‬
‫اؾمت!‪21/...........................................................‬‬
‫گػتار ويمردارت‪ ،‬ؾمبب ركجش واًمدیـت كگردد‪20/..................‬‬
‫كاومرماكی واًمدیـ‪ ،‬از گـاهان يمبػمه اؾمت‪20/..........................‬‬

‫{‪}6‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫مخخی ظمخخقاهی اهلل شمعخخاًمی را ظمشخخؿگلم ؾمخخازی پخخس پخخدر ومخخادرت را‬
‫ظمشؿگلم كام‪20/.....................................................‬‬
‫اهلل شمعاًمی هبشت را سمر كاومرمان واًمدیـ طمرام گرداكقده اؾمت‪22/.......‬‬
‫هستـد يمساكی يمف واًمدیـ ظمقد را دؿمـام می دهـد‪ ،‬اما چگقكف!‪22/....‬‬
‫دؿمـام دادن واًمدیـ دیگران‪ ،‬دؿمـام دادن واًمدیـ ظمقد هست‪22/.....‬‬
‫اهلل شمعاًمی از رمحتش حمروم ؾماظمتف يمسی را يمخف واًمخدیـ ظمخقد را ًمعـخت‬
‫كامید‪21/.............................................................‬‬
‫ؾمزایی هرگـفؽار را اهلل شمعاًمی در آظمرت می دهد‪ ،‬اما ؾمخزایی كاومرمخان‬
‫واًمدیـ را در دكقا!‪21/...............................................‬‬
‫اهلل شمعاًمی كامز يمسی را يمخف پخدر ومخادرش از وی كخاراض سماؿمخد‪ ،‬كؿخی‬
‫پذیرد‪21/............................................................‬‬
‫دقمای ضمؼمیؾ در طمؼ يمساكی يمف كاومرمخاكی واًمخدیـ ظمخقد را مخی يمــخد‪،‬‬
‫وگػتـ"آملم" شمقؾمط پقامؼم‪21/....................................‬‬
‫ومرزكد می شمقاكد از سمرای پدر ومادرش‪ ،‬صدىمف دهد‪22/...............‬‬
‫اطمؽمام واًمدیـ‪ ،‬در كزد پقامؼمان‪23/..................................‬‬
‫پدر ومادرت را سمف اؾمؿ ؿمان صدا كزن! و ىمبؾ از آرا مـشلم!‪23/......‬‬

‫{‪}7‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫گریف آوردن پدر ومادر‪ ،‬از گـاهان يمبػمه اؾمت‪11/....................‬‬
‫دقمای پدر ومادر مستجاب ظمقاهد ؿمد‪ ،‬پس يماری كؽـ يمف پخدر ومخادر‬
‫در طمؼ ات دقمای سمد يمــد‪11/........................................‬‬
‫هقچگخاه طمخررش مخادرت را سمخف زمخخلم كقـخداز‪ ،‬اگرچخف در كخامز ایسخختاده‬
‫سماؿمی!‪11/...........................................................‬‬
‫شمق هقچ ماًمی كداری‪ ،‬مهف از پدرت هست!‪11/.......................‬‬
‫ِ‬
‫ومرزكدان شمان اطمؽما ِم شمان را يمـد‪ ،‬پس اطمؽمام پدر ومخادر‬ ‫اگر می ظمقاهقد‬
‫را كامیقد‪11/.........................................................‬‬
‫چشامكت را ـمررش واًمدیـت سمبـد!‪12/.................................‬‬
‫پدر مادر سمعد از مر ؿمان‪ ،‬سمآی ومرزكداكشان چف طمؼی داركد؟‪12/..‬‬
‫ومفرؾمت مصادر ومراضمع‪11/........................................‬‬

‫{‪}8‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫الحود هلل الذي قزى طاعتَ بطاعة الْالديي‪ّ ،‬ألزم حقْقَ بحقْق الْالدديي‪ّ ،‬أهدِد أى‬
‫إلَ إ اهلل ّحدٍ هزيك لَ‪ ،‬الْاحد الفزد الصود‪ ،‬الْاُب الواجد‪ّ ،‬أهِد أى ًبيٌا هحوددا‬
‫‪ ، ‬الذي حث األبٌاء ّأهزُن ببز الْالديي‪ّ ،‬حذرُن ّرُبِن هي هغبة العقْق‪ّ ،‬على آلَ‬
‫ّأصحابَ ّهي تبعِن بإحساى إلى يْم الديي‪ ...‬أها بعد‪:‬‬
‫قمؾامی اؾم م در طمؼقق واًمدیـ يمتاهبای سمقشامری كقؿمتف اكخد يمخف از آن مجؾخف‬
‫يمتاب ذهبی وىمقؿتی‪« :‬سمر اًمقاًمدیـ» از "مجا اًمدیـ‪ ،‬أسمق اًمػرج‪ ،‬قمبد اًمخرمحـ‬
‫سمـ قمكم سمـ حمؿد سمـ اجلقزي" می سماؿمد‪ .‬اًمبتخف مخـ ظمقاؾمختؿ ومؼخط اطمادیخث‬
‫رؾمق اهلل‪ ‬را از پقش از(‪)11‬يمتب مصادر ومراضمع طمدیثی گردآورم‪ ،‬يمخف‬
‫ایـ چـلم رؾماًمف ی در سملم ومارؾمی زسماكان يمؿ یاومت اؾمت‪.‬‬
‫اطمادیث را معؾؼ ذيمر كؿقده‪ ،‬و يمقؿمش يمرده ام يمف اطمادیث صحقح وطمسـ‬
‫را مجع آوری كامیؿ‪ ،‬وچـد طمدیث(حمدود) ضعقػ يمف ذيمر ؿمده‪ ،‬سمخاـمر چـد‬
‫قمؾت‪ -0 :‬در ذیؾ سمف آن طمؽؿ ضعػ را كؿقده ام‪ -0 ،‬سمخاـمری يمف دیگخران‬
‫سمداكـد يمف ایـ طمدیث ضعقػ اؾمت‪ -2 ،‬پقؿمقده كامكد يمف سمرای كقیسـده ایخـ‬
‫اطمادیث معؾقم كبقده‪ ،‬و‪ -2‬معؾقم ؿمقد يمف ایـ طمدیث‪ ،‬خماًمػ وم ن طمدیث‬
‫ىمقی اؾمت‪ .‬از اهلل شمعخاًمی مخی ظمخقاهؿ يمخف ایخـ يمقؿمخش كخاچقز سمـخده را در‬
‫طمسـاشمؿ سمقػزاید‪.‬‬
‫أسمقؿمايمرمسؾؿ‬

‫{‪}9‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫دستَرات‪ ،‬دراطاعت اس پذر ٍهادر‬

‫خخغم َو ْه ٍ‬
‫مح َؾتْخخ ُف ُأ نمخخ ُف َو ْهـًخخا َقم َ‬ ‫خخان سمِقاًمِدَ ی ِ‬ ‫‪َ {:۱‬و َو َّصخخ ْقـَا ْ ِ‬
‫خخـ‬ ‫خخف َ َ‬ ‫اِك َْس َ َ ْ‬
‫لم َأ ِن ْاؿم ُؽ ْر ِزم َوًم ِ َقاًمِدَ ْی َؽ } (ًمؼامن ‪.)02 /‬‬ ‫َوومِ َصا ًُم ُف ِذم َقما َم ْ ِ‬

‫یعـخخی‪« :‬اكسخخان را سمخخف كقؽخخل و اطمخخؽمام سمخخف پخخدر و مخخادرش شمقصخخقف‬

‫يمردیؿ‪ 4‬مخادرش او را سمخا ضخعػ هخا و ؾمخختل هخاي متخقازم در ؿمخؽؿ‬
‫ظمخخقد محخخؾ يمخخرد و از ؿمخخػم سمریخخدن او در دو ؾمخخا اؾمخخت‪ 4‬پخخس سمخخف او‬
‫(ؾمػارش يمردیؿ) يمخف ؿمخؽر كعؿخت مخـ (اهلل) و پخدر و مخادرت را سمخف‬
‫ضماي آور»‪.‬‬
‫ون إِٓ اهللََّ‬ ‫خخؾ ٓ َشم ْع ُبخخخدُ َ‬ ‫خخاق َسمـِخخخل إِ ْ َ ِاَقخ َ‬ ‫خخذكَا ِمق َثخ َ‬ ‫و‪َ {:۱‬وإِ ْذ َأ َظمخ ْ‬
‫َوسمِا ًْم َقاًمِخخخدَ ْی ِـ إِ ْطم َسخخخاكًا َو ِذي ا ًْم ُؼ ْر َسمخخخك َوا ًْم َق َتخخخا َمك َواعمَْ َسخخخايمِ ِ‬
‫لم َو ُىمق ًُمخخخقا‬
‫َخخق ًَّم ْق ُت ْؿ إِٓ َىمؾِخخق‬ ‫ِ‬ ‫ًمِؾـ ِ‬
‫اًمزيمَخخا َة ُصم َّ‬
‫خخؿ شم َ‬ ‫اًمصخخ َة َوآ ُشمخخقا َّ‬ ‫قؿخخقا َّ‬ ‫َّخخاس ُطم ْسخخـًا َو َأىم ُ‬
‫قن} (ؾمقره سمؼره‪ :‬آیف ‪.)22‬‬ ‫ِمـْ ُؽ ْؿ َو َأ ْك ُت ْؿ ُم ْع ِر ُض َ‬
‫یعـی‪« :‬و زماكك يمخف از سمـخك ا اَقخؾ پخقامن گخرومتقؿ يمخف ضمخز اهلل یگاكخف‬
‫را پرؾمخختش كؽـقخخد و سمخخف پخخدر و مخخادر و كزدیؽخخان و یتخخقامن و سمقـقایخخان‬
‫كقؽخخك يمـقخخد و سمخخف مخخردم كقخخک سمگقیقخخد و كخخامز را سمرپخخا داریخخد و زيمخخات‬

‫{‪}11‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫پقچخخك يمردیخخد و روى‬ ‫سمدهقخخد‪ .‬ؾمخخهس مهخخف ؿمخخام ضمخخز قمخخده يمؿخخك‬
‫گردان ؿمدید»‪.‬‬
‫و‪َ {:۱‬و َسم ًّرا سمِقاًمِدَ ْی ِف َو ََل ْ َی ُؽ ْـ َضم َّبار ًا َقم ِص ًّقا}(مریؿ‪.)02 :‬‬
‫یعـی‪« :‬و در طمخؼ پخدر و مخادرش سمسخقار كقؽخل و اطمسخان مخل يمخرد و‬
‫هرگز ؾمتؿگر و گـاه يمار كبقد»‪.‬‬
‫و‪{ :۱‬و سمخخخرا سمِقاًمِخخخدَ م و ََل َْع ْؾـخخخل ضمبخخخار ًا َؿمخ ِ‬
‫خخؼ ًّقا} (مخخخریؿ‪:‬‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ْ َْ‬ ‫َ َ ًّ‬
‫‪.)20‬‬
‫یعـخخی‪(« :‬اهلل مخخرا) سمخخف اطمسخخان و كؽخخقَل سمخخا مخخادرم‪ ،‬شمقصخخقف كؿخخقده و‬
‫مرا ؾمتؿگر و سمدسمخت كگرداكقده اؾمت»‪.‬‬
‫و‪{:۱‬واقمبخخخدوا اهلل وٓ شمشخخخخريمقا سمخخخف ؿمخخخقا ًا وسماًمقاًمخخخدیـ‬
‫إطمسخخخاك ًا وسمخخخذي اًمؼخخخري واًمقتخخخامل واعمسخخخايملم واجلخخخار ذي اًمؼخخخري‬
‫واجلخخار اجلـخخب واًمصخخاطمب سماجلـخخب واسمخخـ اًمسخخبقؾ ومخخا مؾؽخخت‬
‫إن اهلل ٓ حيب مـ يمان خمتآً ومخقر ًا} [اًمـساء ‪.]21‬‬
‫أیامكؽؿ َّ‬
‫یعـخخی‪« :‬اهلل یگاكخخف را سمهرؾمخختقد و هخخقچ چقخخزي را عیخخؽ وي كگػمیخخد‬
‫و كسخخخبت سمخخخف پخخخدر و مخخخادر‪ ،‬و ظمقیشخخخان‪ ،‬و یتخخخقامن‪ ،‬و ومؼخخخػمان‪ ،‬و‬
‫مهسخخایف كزدیخخؽ‪ ،‬و مهسخخایف دور‪ ،‬و دوؾمخخت كزدیخخؽ‪ ،‬و رهگخخذران‪،‬‬

‫{‪}11‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫و سمردگان‪ ،‬و پرؾمختاران يمخف زیردؾمخت ؿمخامیـد‪ ،‬در طمخؼ مهخف‪ ،‬كقؽخل و‬
‫مفرسمخخاك يمـقخخد‪ ،‬يمخخف اهلل مخخردم ظمقدپسخخـد متؽخخؼم را دوؾمخخت كؿخخل‬
‫دارد»‪.‬‬
‫ان سمِ َقاًمِدَ ْی ِف إِ ْطم َساكًا}[أطمؼارش‪.]01:‬‬
‫كس َ‬ ‫{و َو َّص ْقـَا ِ‬
‫اِ َ‬ ‫و‪َ :۱‬‬
‫یعـخخی‪« :‬و سمخخف اكسخخان در سمخخاره پخخدر و مخخادرش سمخخف كقؽقيمخخاري ؾمخخػارش‬
‫يمرده ایؿ»‪.‬‬
‫ِ‬ ‫اِكْس َ ِ‬
‫اهخخخدَ ا َ‬ ‫خخخان سمِ َقاًمدَ ْیخخخف ُطم ْسخخخـًا َوإِ ْن َضم َ‬ ‫{و َو َّصخخخ ْقـَا ْ ِ َ‬
‫و‪َ :۱‬‬
‫خؿ َومخ َ ُشمطِ ْع ُف َخام إِ َ َّزم َم ْخر ِضم ُع ُؽ ْؿ َومخ ُل َك ُب ُا ُؽ ْؿ سمِ َخام‬ ‫نم َ ِي ما ًَمقس ًَم َ ِ ِ‬
‫خؽ سمِخف قم ْؾ ٌ‬ ‫َ ْ َ‬ ‫ًم ِ ُت ْ ِ‬

‫ُيمـْ ُت ْؿ َشم ْع َؿ ُؾ َ‬
‫قن} (قمـؽبقت ‪.)2/‬‬
‫یعـی‪« :‬ما سمف اكسان شمقصقف يمخردیؿ يمخف سمخف پخدر و مخادرش كقؽخل يمـخد‪،‬‬
‫اگخخر آن دو شمخخ ش يمردكخخد يمخخف سمخخراي مخخـ عیخخؽ ىمخخرار دهخخل يمخخف‬
‫يمؿخخؽمیـ اـم قمخخل از آن كخخداري از ایشخخان اـماقمخخت مؽخخـ‪ ،‬سمخخاز گشخخت‬
‫مهف ؿمام سمف ؾمخقي مخـ اؾمخت و از يمارهخاي يمخف يمخرده ایخد ؿمخام را آگخاه‬
‫مقؽـؿ»‪.‬‬
‫خؽ َأ َّٓ َشم ْع ُبخخدُ وا إِ َّٓ إِ َّیخخا ُه َوسمِا ًْم َقاًمِخخدَ ْی ِـ إِ ْطم َسخخاكًا‬
‫و‪َ {:۱‬و َىمض خخَك َر نسمخ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خخام ُأرش َو َٓ‬ ‫خخؾ َ ُ َ‬ ‫مهخخا َومخخ َ َشم ُؼ ْ‬ ‫مها َأ ْو يم َ ُ َ‬ ‫إِ َّمخخا َیخخ ْب ُؾ َغ َّـ قمـْخخدَ َ ا ًْمؽ َ َ‬
‫خخؼم َأ َطمخخدُ ُ َ‬

‫{‪}12‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫خذ ُ ِمخ َـ‬
‫خاح اًمخ ن‬
‫خض َ ُخ َخام َضمـَخ َ‬‫اظم ِػخ ْ‬
‫خر ًیام (‪َ )02‬و ْ‬ ‫خق ًٓ َيمخ ِ‬
‫خؾ َ ُخ َخام َىمخ ْ‬‫مهخخا َو ُىمخ ْ‬
‫َشمـ َْف ْر ُ َ‬
‫خخاك صخ ِ‬ ‫محخ ِ‬
‫خخغ ًػما}(اِ اء‪ 02 :‬و‬ ‫خخام َر َّسم َقخ ِ َ‬
‫خخام َيمخ َ‬
‫مح ُفخ َ‬‫خخؾ َر ُب ْار َ ْ‬ ‫خخة َو ُىمخ ْ‬ ‫اًمر ْ َ‬
‫َّ‬
‫‪.)02‬‬
‫یعـخخی‪« :‬و پروردگخخارت ومرمخخان داد يمخخف ضمخخز او را قمبخخادت و پرؾمخختش‬
‫كؽـقخخد و سمخخف پخخدر و مخخادر كقؽخخل كامیقخخد‪ .‬و چخخقن یؽخخل از آرخخا یخخا هخخر‬
‫دوي آرخخا كخخزدت سمخخف ؾمخخـ پخخػمي رؾمخخقدكد‪ ،‬يمقچخخک شمخخریـ ؾمخخخـ‬
‫ؿمخان داد مخزن و سمخف آكخان ؾمخخـ‬ ‫كاظمقؿمایـدي سمخف آكخان مگخق و سمخر‬
‫كقؽل سمگق‪ .‬و ومخرو ظمقاسمخان سمخراي آكخان سمخا ومروشمـخل را از مفخر و سمگخق‬
‫پروردگارا رطمؿ يمـ سمر آكان چـاكچف مرا پروریدكد در يمقديمل»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫{‪}13‬‬
‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫چفؾ طمدیث‬
‫درسماره‬
‫حقوق پدر ومادر‬

‫{‪}14‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫ًیکی بِ ٍالدذني‪ ،‬اس هبودَت یدزني اعوداد ًدشد ا‬
‫یعالی است‬
‫‪ -1‬وقمخخـ قمبخخداهلل سمخخـ مسخخعقد ‪ ‬ىمخخا ‪َ :‬ؾمخ َل ًْم ُت رؾمخخق اهلل ‪َ ‬أ ني‬
‫خخامم؟ َىمخخخا َ ‪ :‬اًمصخخخ َ ُة َقمخ َ ِ‬
‫خخب إِ َمم اهللَِّ َشم َعخ َ‬
‫خخغم َو ْىمت َفخخخا َوسمِخ ن‬
‫خخر‬ ‫َّ‬ ‫خخؾ َأ َطمخ ن‬
‫ا ًْم َع َؿخ ِ‬

‫ا ًْم َقاًمِدَ ْیـ‪.‬‬

‫ِ ‪0‬‬

‫یعـخخی‪« :‬از قمبخخداهلل سمخخـ مسخخعقد ‪ ‬روایخخت اؾمخخت از رؾمخخق اهلل ‪‬‬
‫پرؾمخخقدم يمخخدام يمخخار را اهلل دوؾمخخت شمخخر مخخلدارد؟‪ ،‬ومرمخخقد‪ :‬كخخامز را در‬
‫وىمخختش‪ ،‬گػخختؿ‪ :‬سمخخاز يمخخدام را؟ ومرمخخقد‪ :‬كقؽخخقَل و اطمسخخان سمخخا پخخدر و‬
‫مادر را»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ّزکس هی خَاّذ عوزش طدَنًی‪ ٍ ،‬رٍسندب بادیار‬
‫گزدد‪ ،‬پس با پذر ٍهادر خَد ًیکی کٌذ‬
‫یؿخخخدَّ ًمخخخف ذم‬
‫رؾمخخخق اهلل ‪ ‬ومرمخخخقده اؾمخخخت‪« :‬مخخخـ َّ ه أن َ‬ ‫‪-2‬‬
‫ؼم واًمدیخخف‪ ،‬وًمقصخخؾ‬
‫قمؿخخره (أي ُیبخخار ًمخخف ومقخخف) ویخخزاد ذم رزىمخخف‪ 4‬ومؾ َق خ َّ‬
‫‪0‬‬
‫رمحف»‪.‬‬

‫‪ -1‬متػق عؾقه‪.‬‬
‫‪( -2‬صحقح السغقب‪.)2488 :‬‬

‫{‪}15‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخل‪« :‬آكؽخخف ظمخخقش دارد يمخخف قمؿخخرش دراز ؿمخخقد و روزیخخش سمسخخقار‪4‬‬
‫سما واًمدیـش كقؽل يمـد و پققكد ظمقیشان سمدارد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پذر ٍ هادر بْتدزني ٍ بدانیزني‪ ،‬درّداه بْمدت هدی‬
‫باشٌذ‬
‫پقخخامؼم ‪ ‬مخخل ومرمایخخد‪« :‬اًمقاًمخخد أوؾمخخط أسمخخقاب اجلـخخة ومخخنن‬ ‫‪-3‬‬
‫‪2‬‬
‫ؿمات وملضع ذًمک اًمباب‪ ،‬أو اطمػظف»‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬پخخدر و مخخادر هبخخؽمیـ و سمخخآشمریـ‪ ،‬درهخخاي هبشخخت مخخل سماؿمخخـد‬
‫پس اگخر مخل ظمخقاهل وارد آن ؿمخقي مراىمخب آن در سمخاش «سمخف پخدر و‬
‫مخخادرت كقؽخخل‪ ،‬و از آكخخان كاومرمخخاك مؽخخـ» و یخخا آن در را «در اصمخخر آزار‬
‫و كاومرماك آكان» از دؾمت سمده و ضایع گردان»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اگز بخَاّین‪ ،‬حق پذر ها را ادا کٌین!‬
‫ْ ِ‬
‫خخزي‬ ‫‪ -4‬وقمخخـ أي هریخخرة ىمخخا ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهللَّ ‪ْ َ ٓ« :‬‬
‫‪2‬‬
‫و ًَمدٌ واًمِد ًا إَِّٓ َأ ْن َِْدَ ُه مم ُؾقيم ًا‪َ ،‬وم َق ْش َ ِؽم َی ُف‪َ ،‬وم َق ْعتِ َؼ ُف»‪.‬‬

‫‪( -3‬أمحد‪ ،‬ترمذي‪ ،‬ابن ماجه وآلباين آكرا در صحقح السغقب صحقح داكسته اشت)‪.‬‬
‫‪ -4‬بروایت صحقح مسؾم‪.‬‬

‫{‪}16‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫روایخخخت ؿمخخخده اؾمخخخت يمخخخف پقخخخامؼم ‪‬‬ ‫یعـخخخی‪« :‬از اسمخخخقهریره‬

‫ومرمقدكد‪« :‬هقچ ومرزكخدي ضمخزاي پخدرش را كؿخل دهخد‪ ،‬مگخر ایخـ يمخف‬
‫پدرش را سمرده ي يمخيس سمبقـد و او را سمخرد و آزاد يمـد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫احتزام بِ پذر ٍ هادر اني ًیات کِ ّدز سدخي خد‬
‫شزنعت آًْا را بانذ پذنزفت!‬
‫خخف اًم َّطقیخخؾ‬ ‫طمدیثِ ِ‬‫طمخخرب ذم ِ‬ ‫ٍ‬ ‫صخخخر ِ‬
‫سمخخـ‬ ‫ْ‬ ‫‪ -5‬وقمخخـ أي ُؾمخخ ْػقان‬
‫خف؟ َی ْعـخخل‬ ‫خؾ ىمخخا َٕي ؾمخ ْػقان‪َ :‬ومخخام َذا یخ ْلمر ُيمؿ سمِخ ِ‬ ‫ىمصخ ِة ِهرىمخخؾ َأ َّن ِهر ْىمخ َ‬
‫ُُ ْ‬ ‫ذم َّ‬
‫نمخخ ُيمقا سمِ ِ‬‫خخل ‪ ‬ىمخخا ‪ :‬ىمؾخخت‪ :‬یؼخخق ُ ‪« :‬ا ْقم ُبخخدُ وا اهللََّ َوطمخخدَ ُه‪ ،‬وٓ ُشم ْ ِ‬
‫خخف‬ ‫اًمـَّبِ َّ‬
‫واًمصخخدْ ِق‪،‬‬ ‫ِ‬
‫يمؿ‪ ،‬وی ْل ُم ُركَخخا َّ‬
‫سماًمصخخ ة‪ُ ،‬‬ ‫آسمخخاؤ ْ‬
‫ُ‬ ‫َؿمخخ ْقا ًا‪ ،‬واشم ُْر ُيمخخقا مخخا ی ُؼخخق ُ‬
‫‪1‬‬
‫واًمص َؾ ِة»‪.‬‬ ‫ِ‬
‫واًمع َػارش‪ُ ،‬‬
‫در ضخخؿـ طمؽایخخت‬ ‫یعـخخی‪« :‬از اسمقؾمخخػقان صخخخر سمخخـ طمخخرب‬
‫ـمخخقٓك او از داؾمخختان «هرىمخخؾ» (پادؿمخخاه رومقخخان) روایخخت ؿمخخده‬
‫اؾمخخت يمخخف گػخخت‪ :‬هرىمخخؾ سمخخف او گػخخت‪ :‬اي اسمقؾمخخػقان! او (یعـخخل‬
‫پقخخامؼم ‪ )‬ؿمخخام را سمخخف چخخف ومرمخخان مخخل دهخخد؟ اسمقؾمخخػقان مخخل گقیخخد‪:‬‬

‫‪ -5‬متػق عؾقه‪.‬‬

‫{‪}17‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫ضمقاب دادم‪ :‬مخل گقیخد‪« :‬شمـفخا ظمخدا را سمهرؾمختقد و چقخزي را عیخک‬
‫او ىمرار كدهقخد و آكچخف را يمخف پخدران ؿمخام مخل گقیـخد‪ ،‬شمخرک يمـقخد» و‬
‫مخخا را سمخخف كخخامز و راؾمخختگقیل و پايمخخدامـل و صخخؾفي رطمخخؿ امخخر مخخل‬
‫يمـد‪.‬‬
‫‪ -6‬وقمخخـ قمبخخداهلل سمخخـ طمذاومخخة ىمخخا َ ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪َ َٓ :‬ـما َقم خ َة‬
‫ِ ِ ‪1‬‬
‫قق ذم َم ْع ِص َق ِة اخلَاًمؼ‪.‬‬
‫َعم ِ ْخ ُؾ ٍ‬

‫از قمبخخداهلل سمخخـ طمذاومخخف ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪:‬‬

‫«اـماقمخخخت و ومرمخخخاكؼمي از هخخخقچؽس در كاومرمخخخاك ظمداوكخخخد ضمخخخایز‬
‫كقست»‪.‬‬
‫خخام اًم َّطا َقمخخخ ُة ِذم‬
‫ومهچـخخخان رؾمخخخق اهلل ‪ ‬مخخخل ومرمایخخخد‪« :‬إِ َّكخ َ‬ ‫‪-7‬‬
‫اعمَْعر ِ‬
‫ورش»‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ُْ‬
‫یعـی‪« :‬ومؼط در يمار ظمقب سماید اـماقمت يمرد»‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ -6‬متػق عؾقه‪.‬‬
‫‪ -7‬متػق عؾقه‪.‬‬

‫{‪}18‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫سى‪ ،‬سوب ًمَد کِ شخص ًافزهاًی پذر ٍهادرش را کٌذ‬
‫َخخت َتتخخل ا ْمخخر َأةٌ‪ ،‬و ُيمـ ُ‬
‫ْخخت‬ ‫ىمخخا ‪« :‬يمَاك ْ‬ ‫وقمخخـ اسمخخـ قمؿخخر‬ ‫‪-8‬‬
‫خت‪َ ،‬وم خ َلشمَك َقمؿخ ُخر‬
‫ْره َفخخا‪ ،‬ومؼخخا زم‪َ :‬ـم ُؾ ْؼفخخا وملسم ْقخ ُ‬ ‫ُأ ِطم نبفخخا‪َ ،‬و َيمخ َ‬
‫خان ُقمؿخ ُخر یؽ ُ‬
‫‪2‬‬
‫اًمـبل ‪َ « :‬ـم ُؾ ْؼ َفا»‪.‬‬
‫ن‬ ‫ذًمؽ ًَم ُف‪ ،‬ومؼا‬
‫اًمـبل ‪َ ،‬وم َذيمر َ‬
‫َّ‬
‫روایخخت ؿمخخده اؾمخخت يمخخف گػخخت‪ :‬زك در‬ ‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخـ قمؿخخر‬
‫كؽاح مخـ سمخقد و او را دوؾمخت داؿمختؿ‪ ،‬امخا پخدرم آن را كؿخل پسخـدید‬

‫كخزد‬ ‫و سمف مخـ گػخت‪ :‬ـم ىمخش سمخده‪ ،‬وزم مخـ ىمبخق كؽخردم‪ ،‬قمؿخر‬
‫پقخخامؼم ‪ ‬رومخخت و مسخخلًمف را سمخخف او گػخخت‪ ،‬پقخخامؼم ‪ ‬ومرمقدكخخد‪« :‬او را‬
‫ـم ق ده»‪.‬‬
‫‪ -9‬وقمخخخـ أي اًمخخخدَّ ر ِ‬
‫َأن َر ُضمخخخ ً َأ َشمخخخا ُه ومؼخخخا ‪ :‬إِ َّن زم ا ْمخ َ‬
‫خخر َأ ًة‬ ‫ادء‬ ‫ْ‬
‫خخؿ ْع ُت رؾمخخق اهللَِّ ‪ ‬یؼخخق ُ‬ ‫وإِن ُأمخخل شمَخخ ْلمرك سمِ َط َِىمفخخا؟ ومؼخخا ؾم ِ‬
‫َ‬ ‫ُُ‬ ‫ُ‬
‫بخخاب‪َ ،‬أ ِو‬ ‫َّخخة‪َ ،‬ومخخنِ ْن ِؿمخخ ْا َت َوم َل ِضخ ِ‬
‫خقاب اجلـ ِ‬ ‫«ا ًْمقاًمِخخدُ َأ ْو ُ‬
‫خع ذًمخخؽ ا ًْم َ‬ ‫ْ‬ ‫ؾمخخط َأ ْسمخ ِ َ‬
‫‪3‬‬
‫اطمػ ْظ ُف»‪.‬‬

‫‪ -8‬ابوداود [(‪ ])5138‬و ترمذي [(‪ ])1189‬روایت کرده اكد و ترمذي گػته اشت‪ :‬حدیث حسن صحقح اشت‪.‬‬
‫حسن صحقح‪.‬‬
‫ٌ‬ ‫ٌ‬
‫حدیث‬ ‫‪ -9‬رواه السمذي وقال‪:‬‬

‫{‪}19‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫روایخخت ؿمخخده اؾمخخت يمخخف گػخخت‪ :‬مخخردي كخخزد‬ ‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقدرداء‬
‫مـ آمد و گػت‪ :‬زك دارم و مخادرم سمخف مخـ امخر مخل يمـخد يمخف ـم ىمخش‬

‫مخل گقیخد‪( :‬سمخف او گػختؿ)‪ :‬از پقخامؼم ‪ ‬ؿمخـقدم‬ ‫سمدهؿ‪ ،‬اسمخقدرداء‬

‫يمخخف مخخل ومرمخخقد‪« :‬پخخدر و مخخادر‪ ،‬هبخخؽمیـ و آؾمخخان شمخخریـ (راه رؾمخخقدن‬
‫سمخخف) در هبشخخت اؾمخخت‪ ،‬اگخخر مخخل ظمخخقاهل‪ ،‬آن در را ضخخایع و اگخخر مخخل‬
‫ظمقاهل‪ ،‬طمػظ يمـ!»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هادر ًاوت بِ پذر‪ ،‬حق بیمتزه دارد‬
‫‪ -11‬وقمخخخـ أي هریخخخرة ‪َ ‬ىمخخخا َ ‪ :‬ضمخخخاء رضمخخخؾ إِ َمم رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫خحا َسمتِل؟ َىمخخا َ ‪:‬‬ ‫خاس سمِ ُح ْسخ ِ‬
‫خـ َصخ َ‬ ‫خؼ اًمـَّخ ِ‬ ‫َوم َؼخخا َ ‪َ :‬یخخا رؾمخخق اهلل ‪َ ‬م خ ْـ َ‬
‫أطمخ ن‬
‫خؿ َمخ ْـ؟ َىمخخا َ ‪ُ « :‬أ نمخ َ‬
‫خؽ»‬ ‫خؿ َمخ ْـ؟ َىمخخا َ ‪ُ « :‬أ نمخ َ‬
‫خؽ» َىمخخا َ ‪ُ :‬صمخ َّ‬ ‫« ُأ نمخ َ‬
‫خؽ» َىمخخا َ ‪ُ :‬صمخ َّ‬
‫‪01‬‬
‫َىما َ ‪ُ :‬صم َّؿ َم ْـ؟ َىما َ ‪« :‬أ ُسمق َ »‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقهریره ‪ ‬روایخخت اؾمخخت مخخردي ظمخخدمت رؾمخخق اهلل‬
‫‪‬آمخخد و گػخخت‪ :‬اي پقخخامؼم اهلل! يمخخدام يمخخس ؿمایسخختفشمخخر از مهخخف سمخخف‬
‫ظمخخقش رومتخخاري مخخـ مقباؿمخخد؟ رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمخخقد‪ :‬مخخادرت‪،‬‬

‫‪ -10‬متػق عؾقه‪.‬‬

‫{‪}21‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫گػخخت‪ :‬سمخخاز يمخخدام؟ ومرمخخقد‪ :‬مخخادرت گػخخت‪ :‬سمخخاز يمخخدام؟ ومرمخخقد‪:‬‬
‫مادرت گػت‪ :‬سماز يمدام ومرمقد‪ :‬پدرت»‪.‬‬
‫(در پاؾمخخت شمؽخخرار ؾمخخاَؾ شمخخا ؾمخخف سمخخار ومرمخخقد مخخادرت و سمخخار چفخخارم‬
‫ومرمقد پدرت)‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بْمت‪ ،‬سنز پاّاه هادراى است‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اویخ َة سمخ ِ ِ‬
‫خل ‪‬‬ ‫امهخ َة َضمخخا َء إِ َمم اًمـَّبِخ ُ‬
‫اًمسخ َؾؿ ُل َأ َّن َضم َ‬ ‫امهخ َة َّ‬ ‫خـ َضم َ‬ ‫‪َ -11‬قمخ ْـ ُم َع ِ َ ْ‬
‫ِ‬ ‫َوم َؼا َ ‪َ :‬یخا رؾمخق اهلل ‪َ ‬أ َر ْد ُت َأ ْن َأ ْهم ُخز َو َو َىمخدْ ِضم ْا ُ‬
‫خت َأ ْؾمتَش ُ‬
‫خػم َ َوم َؼخا َ ‪:‬‬
‫اجلـَّ َة َ ْت َت ِر ْضم َؾ ْق َفا‪.‬‬ ‫ِ‬
‫‪00‬‬
‫َه ْؾ ًَم َؽ م ْـ ُأم؟ َىما َ ‪َ :‬ك َع ْؿ َىما َ ‪َ :‬وما ًْم َز ْم َفا َومنِ َّن ْ َ‬
‫یعـی‪« :‬از معاویخف سمخـ ضمامهخف ؾمخؾؿل روایخت اؾمخت‪ ،‬ضمامهخف ظمخدمت‬
‫رؾمخخق اهلل ‪ ‬رؾمخخقد و گػخخت‪ :‬اي پقخخامؼم اهلل‪ ،‬مخخـ اراده ضمفخخاد دارم‬
‫و سمخخف ظمخخدمت رؾمخخقده ام شمخخا سمخخا ؿمخخام مشخخقرت يمخخـؿ رؾمخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكخخد‪ :‬آیخخا مخخادر داري؟ گػخخت‪ :‬آري ومرمقدكخخد‪ :‬ظمخخدمت او را سمخخر‬
‫ظمقد ٓزم گػم مهاكا ضمـت زیر پاي مادر اؾمت»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪( -11‬امحد‪ ،‬كسائي(‪ ،)3104‬ابن ماجه) وقال االلباكی‪ :‬حسن صحقح‪.‬‬

‫{‪}21‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعدالی ًشدندر یدز اس ًیکدی بدِ‬ ‫ّیچ کاره ًدشد ا‬
‫هادر ًیات!‬
‫میومرمقد‪:‬‬ ‫‪ -12‬قمبداهلل سمـ قمباس‬
‫‪00‬‬
‫«كزد اهلل قمزوضمؾ يماری را كزدیکشمر از كقؽی سمف مادر كؿیداكؿ»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫احتزام ٍیَقیز پذر ٍهدادر‪ ،‬سدوب دخدَد بْمدت هدی‬
‫گزدد‬
‫أكخخػ‬ ‫خخؿ‬ ‫ِ‬
‫ُ‬ ‫‪ -13‬وقمخخـ أي هریخخرة ‪ ‬ىمخخا ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪َ « :‬رهم َ‬
‫خؼم َأ َطمخدُ ُمها َأ ْو‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُصم َّؿ َر ِهم َؿ أك ُ‬
‫ْخػ َمخ ْـ َأ ْد َر َ َأ َسم َق ْیخف قمـْخدَ ُه اًمؽ َ ُ‬
‫خؿ َأك ُ‬ ‫خؿ َرهم َ‬ ‫ْخػ ُصم َّ‬
‫ِ‬
‫‪02‬‬
‫يم ُمها ُصم َّؿ ََل ْ َیدْ ُظم ِؾ ا َ‬
‫جلـَّ َة»‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقهریره ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمخخقد‪ :‬سمخخف‬
‫ظما ماًمقده ؿمخقد‪ ،‬سمخاز هخؿ سمخف ظمخا ماًمقخده ؿمخقد‪ ،‬سمخاز هخؿ سمخف ظمخا‬
‫ماًمقخخده ؿمخخقد سمقـخخل آن ؿمخخخص يمخخف یؽخخل از واًمخخدیـ یخخا هخخر دو را در‬
‫زمخخان پخخػمي دریاسمخخد (وزم سمعؾخخت قمخخدم ظمخخقش ظمخخدمتل و كؽخخقَل سمخخف‬
‫آكان) داظمؾ هبشت كگردد»‪.‬‬

‫‪ -12‬االدب ادػرد‪.‬‬
‫‪ -13‬بروایت صحقح مسؾم‪.‬‬

‫{‪}22‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫اگز رضانت رت العدالویي را خَاّداًین‪ ،‬پدس ٍالدذني‬
‫خَد را راضی ًگِ دارنن‬
‫قمخخـ اًمـبخخل ‪ ‬ىمخخا ‪ِ « :‬رضخخا‬ ‫‪ -14‬قمخخـ قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخرو‬
‫‪02‬‬
‫اًمقاًمِدَ ْی ِـ»‪.‬‬
‫اًمر ُب ذم ِر َضا َ‬
‫َّ‬
‫یعـخخخی‪« :‬از قمبخخخداهلل سمخخخـ قمؿخخخرو روایخخخت اؾمخخخت رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكخخد‪ :‬رضخخایت ظمداوكخخد در رضخخایت و ظمشخخـقدي پ خدر و مخخادر‬
‫اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫دادر‪ ،‬دٍ درٍاسُ اه‬
‫دذر ٍهد‬
‫دِ پد‬
‫دذُ بد‬
‫دی کٌٌد‬
‫دزاه ًیکد‬
‫بد‬
‫بْمت باس هی شَد‬
‫ىمخخا ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪ :‬مخخا مخخـ‬ ‫‪ -15‬وقمخخـ اسمخخـ قمبخخاس‬
‫مسؾؿ ًمخف واًمخدان مسخؾامن یصخبح إًمخقفام حمتسخبا إٓ ومختح اهلل ًمخف سمخاسملم‬
‫(مخخـ اجلـخخة) وإن يمخخان واطمخخدا ومقاطمخخد‪ ،‬وإن همضخخب أطمخخدمها َل یخخرض‬
‫‪01‬‬
‫اهلل قمـف طمتك یرىض قمـف‪ ،‬ىمقؾ‪ :‬وإن فمؾامه؟ ىما ‪ :‬وإن فمؾامه»‪.‬‬

‫‪( -14‬ابن حبان‪ ،‬السمذي)‪.‬‬

‫‪( -15‬البخاري دم األدب ادػرد)‪.‬‬

‫{‪}23‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪‬‬ ‫یعـخخی‪« :‬از قمبخخداهلل سمخخـ قمبخخاس‬
‫ومرمقدكخخد‪ :‬هخخر اكسخخان مسخخؾامك يمخخف سمخخف پخخدر و مخخادر مسخخؾامكش كقؽخخل‬
‫يمـد دو در از درهاي هبشخت سمخف رویخش گشخقده مخلؿمخقد و اگخر شمـفخا‬
‫پخخدر یخخا مخخادر داؿمخخت دري از هبشخخت سمخخف رویخخش سمخخاز مقشخخقد و اگخخر‬
‫یؽخخل از واًمخخدیـ كخخاراض ؿمخخقد‪ ،‬ظمداوكخخد رات كؿخخل ؿمخخقد شمخخا‬
‫زماكقؽخخف او از ومرزكخخداكش رات و ظمشخخـقد گخخردد‪ ،‬ؾمخخقا ؿمخخد‪ ،‬اي‬
‫پقخخامؼم اهلل! اگخخر چخخف سمخخر ومرزكخخد فمؾخخؿ يمخخرده سماؿمخخـد‪ ،‬ومرمخخقد‪ :‬آري هخخر‬
‫چـد سمر ومرزكد ظمقد فمؾؿ و ؾمتؿ يمرده سماؿمـد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در ٍقت فدز کادانی بدَدى دْداد‪ ،‬بْتزسدت پدذر‬
‫ٍهادر خذهت شًَذ‬
‫امخخام سمخخخاري در يمتخخاب صخخحقح ظمخخقد ومصخخكم را سمخخف قمـخخقان "سمخخاب‬
‫ضمفخخاد" سمخخف عط اضمخخازه پخخدر و مخخادر و در يمتخخاب "إدب اعمػخخرد" كقخخز‬
‫ومصكم را سمف قمـخقان "يمسخاك يمخف سمخدون اضمخازه پخدر و مخادر طمخؼ رومختـ‬
‫سمف ضمفاد را كداركد" ىمرار داده اؾمت‪.‬‬
‫خؾ إِ َمم‬ ‫خؾ َر ُضمخ ٌ‬ ‫خـ ا ًْم َعخ ِ‬
‫خاص َىمخخا َ ‪َ « :‬أ ْىم َبخ َ‬ ‫‪ -16‬وقمخخـ َقم ْبخخدَ اهللَِّ ْسمخ َـ َقم ْؿخ ِ‬
‫خرو ْسمخ ِ‬

‫خاد َأ ْسمت َِغخل ْإَ ْضم َخر ِمخ ْـ اهللَِّ‬ ‫اجلف ِ‬ ‫ِ‬ ‫خؽ َقم َ ِ‬
‫خغم ا ْ ْج َخرة َو ِْ َ‬ ‫كَبِ ُل اهللَِّ ‪َ ‬وم َؼخا َ ‪ُ :‬أ َسم ِای ُع َ‬
‫{‪}24‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫مهخا َىمخا َ ‪َ :‬وم َت ْبت َِغخل‬ ‫َىما َ ‪َ :‬ومف ْؾ ِمـ واًمِدَ ی َؽ َأطمخدٌ طمخل َىمخا َ ‪َ :‬كعخؿ سم ْ ِ‬
‫خؾ يم َ ُ َ‬ ‫َ ْ َ‬ ‫َ َ ق‬ ‫ْ َ ْ‬ ‫َ‬
‫خخار ِضم ْع إِ َمم َواًمِخخخدَ ْی َؽ َوم َل ْطم ِسخخخ ْـ‬
‫خخؿ َىمخخخا َ ‪َ :‬ومخ ْ‬
‫ْإَضمخ ِ‬
‫خخر مخخخ ْـ اهللَِّ َىمخخخا َ ‪َ :‬ك َعخ ْ‬
‫ْ َ‬
‫‪01‬‬
‫ُص ْح َبت َُف َام»‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬از قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخرو سمخخـ قمخخاص ‪ ‬روایخخت اؾمخخت مخخردي‬
‫پخخقش پقخخامؼم ‪ ‬آمخخد و گػخخت‪ :‬مخخـ سمخخا ؿمخخام پخخقامن مخخلسمـخخدم سمخخر ایـؽخخف‬
‫ضمفخخخاد كؿخخخقده هجخخخرت يمخخخـؿ‪ ،‬پخخخاداش و مخخخزدم را از ظمداوكخخخد‬
‫مخخلظمخخقاهؿ پقخخامؼم ومرمقدكخخد‪ :‬آیخخا یؽخخل از واًمخخدیـت زكخخده هسخخت؟‬
‫گػخخت‪ :‬آري‪ 4‬هخخر دو زكخخده اكخخد پقخخامؼم ومرمقدكخخد‪ :‬از ظمداوكخخد پ خاداش‬
‫و مخخزد مخخلظمخخقاهل؟ گػخخت‪ :‬آري‪ 4‬رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬پخخقش‬
‫واًمدیـت سمرگرد و سما آكان سما ظمقي رومتار يمـ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫خذهت ٍالذني خَد‪ ،‬دْاد است‬
‫‪َ -17‬قمخخـ َقمب ِ‬
‫خخك ‪‬‬ ‫خخؾ إِ َمم اًمـَّبِ ُ‬
‫خخرو َىمخخا َ ‪َ :‬ضمخخا َء َر ُضم ٌ‬ ‫خخـ َقم ْؿ ٍ‬
‫خخد اهللَِّ ْسم ِ‬ ‫ْ ْ‬
‫خؿ‪َ .‬ىمخا َ ‪َ « :‬وم ِػخ ِ‬
‫خقف َام‬ ‫ِ‬
‫خك َواًمخخدَ ا َ » َىمخا َ ‪َ :‬ك َع ْ‬
‫َوماؾمخ َت ْل َذ َكف ِرم ِْ ِ‬
‫اجل َفخاد َوم َؼخا َ ‪َ « :‬أ َطم ق‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫اهدْ »‪.‬‬ ‫َومج ِ‬
‫‪01‬‬
‫َ‬

‫‪( -16‬م َّت َػ ٌق ِ‬

‫عؾقه)‪.‬‬ ‫ُ‬
‫‪ -17‬بروایت صحقح البخاری‪.‬‬

‫{‪}25‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخی‪« :‬از قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخر روایخخت اؾمخخت مخخردي از رؾمخخق اهلل ص‬
‫اضمخخازه رومخختـ سمخخف ضمفخخاد ظمقاؾمخخت ومرمخخقد‪ :‬آیخخا پخخدر و مخخادرت زكخخده‬
‫اكد؟ گػت‪ :‬آري ومرمقد‪ :‬در ظمدمت سمف آكان ضمفاد يمـ»‪.‬‬
‫اشرت‬ ‫كؽته‪ ،‬اما اگرر جفراد ضررض عرش باصرد‪ ،‬صرس صرخص مؽؾر‬
‫که بدون اجازه صدرومادرش به جفاد بود‪:‬‬
‫‪02‬‬
‫اؾم ُتـ ِْػ ْر ُشم ْؿ َوماك ِْػ ُروا»‪.‬‬
‫‪ -18‬چقن پقامؼم ‪ ‬مل ومرماید‪َ « :‬وإِ َذا ْ‬
‫یعـخخی‪« :‬هرگخخاه از ؿمخخام ظمقاؾمخختف ؿمخخد يمخخف سمخخف ضمفخخاد سمرویخخد‪ ،‬سمایخخد سمخخف‬
‫ضمفاد سمروید»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫احتزام پذر ٍهادر‪ّ ،‬ن دْاد‪ٍّ ،‬ن حج ٍعوزُ است‬
‫‪ -19‬مخخردي كخخزد رؾمخخق اهلل‪ ‬آمخخده و گػخخت‪ :‬مخخـ ؿمخخقق ضمفخخاد‬
‫دارم وزم شمخخقان آن را كخخدارم‪ .‬پقخخامؼم ‪‬سمخخف او ومرمخخقد‪« :‬هخخؾ سمؼخخل مخخـ‬
‫ومعؾخت‬
‫َ‬ ‫واًمدیؽ أطمخد؟»‪ .‬ىمخا ‪ :‬أمخل‪ .‬ىمخا ‪« :‬وماؾمخل اهلل ذم سمرهخا‪ ،‬ومخنذا‬
‫‪03‬‬
‫طماج ومعتؿر وجماهد»‪.‬‬
‫ذًمؽ وملكت ق‬

‫‪ -18‬بخاري ‪ 1834‬و مسؾم ‪.1353‬‬

‫‪ -19‬مسـد أبویعؾی موصؾی(‪.)2760‬‬

‫{‪}26‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخل‪« :‬آیخخا از پخخدر و مخخادرت يمخخدام یخخک زكخخده اؾمخخت؟ مخخرد پاؾمخخت‬
‫داد‪ :‬مخخادرم‪ .‬ومرمخخقد‪ :‬پخخس از اهلل سمخخخقاه شمخخرا در كقؽخخل سمخخا او یخخاري‬
‫دهد‪ .‬سما اكجام ایخـ يمخار شمخق هخؿ طمخج را گخذارده اي و هخؿ قمؿخره را و‬
‫هؿ ضمفاد يمرده اي!»‪.‬‬
‫‪ -21‬طمسـ سمرصی می گقید‪:‬‬
‫اگخخر ؿمخخبی را سمخخا مخخادرت ؾمخخهری مخخی يمـخخی وؾمخخبب شمخخازگی چشخخامكش‬
‫‪01‬‬
‫می گردی‪ ،‬پس ایـ يمار كزد مـ حمبقب شمر از طمج كػؾی اؾمت‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پذر ٍهادر‪ ،‬بْمت ٍدٌْنِ ها ّاتٌذ!‬
‫‪َ -21‬قمخخ ْـ َأ ِي ُأ َما َمخخ َة َأ َّن َر ُضمخخ ً َىمخخا َ َیخخا رؾمخخق اهلل ‪َ « :‬مخخا َطم ن‬
‫خخؼ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫‪00‬‬
‫َار َ »‪.‬‬ ‫مها َىما َ ُ َ‬
‫مها َضمـَّ ُت َؽ َوك ُ‬ ‫ا ًْم َقاًمدَ ْی ِـ َقم َغم َو ًَمد َ‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمقامامخخف ‪ ‬روایخخت اؾمخخت مخخردي گػخخت‪ ،‬اي پقخخامؼم ظمخخدا‬
‫طمؼ پدر و مادر سمخر ومرزكخد چقسخت؟ ومرمخقد‪ :‬آكخان ضمـخت و ضمفخـؿ شمخق‬
‫هستـد»‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪ -20‬جامع االخالق(‪.)1729‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -21‬أخرجه ابن ماجه (‪ ، 1208/2‬رقم ‪ )3662‬قال البوصرى (‪ : )99/4‬هذا إشـاد ضعق‬

‫{‪}27‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫اس ثوزات احتزام بز پدذر ٍهدادر انٌادت کدِ در دًیدا‬
‫آى بِ دست هی آنذ‪ ٍ ،‬در سًدذگی ٍفزسًدذاى بزکدت‬
‫هی افتذ‬
‫خاب َىمخخا َ ‪:‬‬ ‫خـ قمؿخ َخر سمخخـ اخلطخ ِ‬ ‫خد اهلل سمخ ِ‬ ‫‪ -22‬وقمخخـ أي قمبخخد اًمخخرمحـ قمبخ ِ‬

‫خر ِمم َّ خ ْـ َيمخ َ‬

‫خان َىم خ ْب َؾ ُؽ ْؿ‬ ‫خؼ َصم َصم خ ُة َك َػخ ٍ‬ ‫خؿعت رؾمخخق اهلل ‪ ‬یؼخخق ‪« :‬اك َط َؾخ َ‬ ‫ؾمخ ُ‬
‫خؾ‬‫جل َب ِ‬ ‫خار َومخدَ ظم ُؾقه‪ ،‬وماكْحخدر ْت ص ْ ِ‬ ‫بقخت إِمم َهم ٍ‬
‫خؿ اعمَ ُ‬
‫خخ َر ٌة مخ َـ ا َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َطمتَّك َآو ُاه ُ‬
‫خخ َر ِة إِٓ‬ ‫اًمص ْ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫خار‪َ ،‬ومؼخا ًُمقا‪ :‬إِكَّخ ُف ٓ ُیـ ِْجخق ُؽ ْؿ مخ ْـ هخذه َّ‬ ‫َوم َسدَّ ْت َقم َؾخ ْق ِف ُؿ اًم َغ َ‬
‫ان ِزم‬ ‫ٌ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خخؿ يمَخخ َ‬ ‫رضمخخؾ مخخـ ُْف ْؿ‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬ ‫خخؿ‪َ .‬ىمخخا َ‬
‫سمصخخاًم ِح أ ْقم َامًم ُؽ ْ‬ ‫ْ‬
‫أن شمَخخدْ ُقمقا اهللَ َ‬
‫أهخ ً وٓ مخآً ‪َ ،‬ومـَخ َلى‬ ‫ْخت ٓ أ ْهمبِ ُ‬ ‫ِ‬ ‫قان َؿمخق َخ ِ‬‫َأسم ِ‬
‫خؼ َىمخ ْب َؾ ُف َام ْ‬ ‫يمبخػمان‪ ،‬و ُيمـ ُ‬ ‫ان‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫خخت َ ُ َ‬
‫خخام‬ ‫فام َطمتَّخخك كَا َمخخا‪َ ،‬وم َح َؾ ْب ُ‬ ‫خخج ِر َی ْقمخخ ًا ومؾخخؿ َأ ِر ْح َقم َؾخخ ْق َ‬ ‫ِي َـم َؾخخب َّ‬
‫اًمش َ‬
‫خخام َو َأ ْن أ ْهمبِ َ‬ ‫خخت ْ ِ‬ ‫لم‪َ ،‬ومؽ َِر ْه ُ‬ ‫َهمبخخق َىمفام َومقضمخخدْ ُ ام ك ِ‬
‫َخخاَ َؿ ِ‬
‫خخؼ َىمخخ ْب َؾ ُف َام‬ ‫أن ُأوىم َظ ُف َ‬ ‫ُ َُ َ َ ُ‬
‫اؾمخختِق َؼا َفم ُفام‬
‫خخر ْ‬
‫ِ‬ ‫خخت ‪ -‬وا ًْم َؼخخدَ ح َقم َ ِ‬
‫خخغم َیخخدي ‪َ -‬اكتَظ ُ‬ ‫ُ‬ ‫أهخخ ً أو مخخآً‪َ ،‬وم َؾ َب ْث ُ‬ ‫ْ‬
‫وماؾمخ َت ْق َؼ َظا َوم َ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َطمتَّخك َسمخ ِ‬
‫نمخخسما‬ ‫مل‪ْ ،‬‬ ‫واًمصخ ْب َق ُة َیت ََضخا َهم ْق َن قمـْخخدَ َىمخدَ َّ‬
‫خر َق اًم َػ ْج ُخر ُ‬
‫خؽ َوم َػ ُخر ْج َقمـّخخا َمخخا‬ ‫خؽ اسمِتِ َغخاء َو ْضم ِفخ َ‬
‫خت ذًمِخ َ‬‫ْخت َوم َع ْؾخ ُ‬ ‫إن ُيمـ ُ‬‫خؿ ْ‬ ‫َهم ُبخق َىم ُفام‪ .‬اًم َّؾ ُفخ َّ‬
‫خروج‬
‫قن اخلُ َ‬ ‫خخ َر ِة‪ ،‬وما ْك َػ َر َضم ْ‬
‫خت َؿمخ ْقا ًا ٓ َی ْسختَطق ُع َ‬ ‫اًمص ْ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ك َْح ُـ ومقخف مخ ْـ هخذه َّ‬
‫خب اًمـ ِ‬ ‫ِ‬
‫ّخاس‬ ‫َخت َأ َطم َّ‬ ‫َخت ِ َزم ا ْسمـَخ ُة َقم ّ‬
‫خؿ‪ ،‬يمَاك ْ‬ ‫مـْ ُف‪َ .‬ىمخا َ أظمخر‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬
‫خؿ إكَّخ ُف يماك ْ‬

‫{‪}28‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫ِ‬ ‫إزم ‪ -‬وذم روایخخة‪ُ :‬يمـ ُ ِ‬
‫اًمر َضمخخا ُ اًمـسخخا َء ‪-‬‬ ‫خخب ُ‬‫ْخخت ُأطم نبفخخا يم َل َؿمخخدُ َمخخا ُحي ن‬ ‫َّ‬
‫لم‬‫اًمسخخـ ِ َ‬ ‫ِ‬
‫خت هبخخا َؾمخـَ ٌة مخ َـ ُ‬ ‫خت مـُخخل َطمتَّخك َأعمََّخ ْ‬ ‫وم َلرد ُ خا َقمخ َ ِ‬
‫خغم َك ْػسخ َ‬
‫خفا وما ْم َتـَ َعخ ْ‬ ‫َ ْ َ‬
‫َوم َجخخاءشمْـِل َوم َل ْقم َط ْق ُت َفخخا ِقمش خخْ ِری َـ َوما خ َة دیـَخ ٍ‬
‫خلم‬‫خكم َسم ْقـخخل َو َسمخ ْ َ‬‫أن ُ َخ ُ َ‬
‫خغم ْ‬‫خار َقمخ َ‬
‫خت‪َ ،‬طم َّتخخك إِ َذا َىمخخدَ ْر ُت َقم َؾ ْق َفخخا ‪ -‬وذم روایخخة‪َ :‬وم َؾخ َّخام َىم َعخخدْ ُت‬ ‫خفا َومػ َع َؾخ ْ‬ ‫ِ‬
‫َك ْػسخ َ‬
‫ِ‬ ‫خت‪ :‬اشم ِ‬ ‫لم ِر ْضم َؾ ْق َفخا‪ ،‬ىما ًَم ْ‬
‫اكرصخ ْوم ُت‬ ‫خض اخلَخاشم ََؿ إٓ سمِ َح ُؼخف‪َ ،‬وم َ َ‬ ‫َّخؼ اهللَ َوٓ َشم ُػ َّ‬ ‫َسم َ‬
‫ِ‬ ‫خب اًمـ ِ‬
‫ب ا ًَّمخذي أ ْقم َطق ُتفخا‪ .‬اًم َّؾ ُف َّ‬
‫خؿ‬ ‫ْخت َّ‬
‫اًمخذ َه َ‬ ‫َّخاس إ َّزم َوشم ََريم ُ‬ ‫هخل َأ َطم ن‬ ‫َقمـ َْفا َو َ‬
‫خخؽ ومخخا ْومرج َقمـَّخخا مخخا كَحخخـ ِ‬
‫ومقخخف‪،‬‬ ‫خخؽ ا ْسمتِغخخا َء َو ْضم ِف َ‬ ‫خخت ذًم ِ َ‬ ‫ْخخت َوم َع ْؾ ُ‬‫إن ُيمـ ُ‬ ‫ْ‬
‫ْ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ‬
‫وج ِمـ َْفا‪.‬‬ ‫قن اخلُ ُر َ‬ ‫اًمص ْخ َر ُة‪َ ،‬هم ْ َػم َأ َّر ُ ْؿ ٓ َی ْستَطِق ُع َ‬ ‫ِ‬
‫وما ْك َػ َر َضمت َّ‬
‫همخخػم‬
‫َ‬ ‫خخر ُه ْؿ‬
‫أضم َ‬ ‫اؾمخخ َت ْل َضم ْر ُت ُأ َضم َ‬
‫خخرا َء و َأ ْقم َط ْقخخ ُت ُف ْؿ ْ‬ ‫خخث‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬
‫خخؿ ْ‬ ‫َو َىمخخا َ اًم َّثاًم ِ ُ‬
‫أضم َخر ُه َطمتَّخك َيم ُث َخر ْت ِمـخ ُف‬ ‫ثؿ ْخر ُت ْ‬‫هخب‪َ ،‬وم َّ‬
‫ِ‬
‫َخر َ ا ًَّمخذي ًَمخ ُف َو َذ َ‬
‫ٍ‬
‫َر ُضمؾ واطمد شم َ‬
‫خخري‪،‬‬ ‫أضم ِ‬‫خخلم‪َ ،‬ومؼخخا َ ‪َ :‬یخخا قمبخخدَ اهللِ‪َ ،‬أ ُد إِ َ َّزم ْ‬ ‫خخاءك َسمعخخدَ ِطم ٍ‬‫خخقا ُ ‪َ ،‬وم َج ِ‬ ‫إ ْم َ‬
‫واًمر ِ‬
‫ىمقخؼ‪،‬‬ ‫خر وا ًْم َغخـَ ِؿ َّ‬ ‫اِسمخؾ َواًم َب َؼ ِ‬
‫ِ‬ ‫خر َ ِمخ َـ‬
‫أضم ِ‬ ‫ِ‬
‫َخرى مخ ْـ ْ‬ ‫َوم ُؼ ْؾ ُت‪ُ :‬يم نؾ َمخا شم َ‬
‫أؾمخت َْف ِزئ سمِخ َ‬
‫خؽ‪َ ،‬وم َل َظمخ َ‬
‫خذ ُه‬ ‫خت‪ْ ٓ :‬‬ ‫ومؼخخا َ ‪َ :‬یخخا قمبخخدَ اهللِ‪ ٓ ،‬شم َْسخت َْف ِز ْئ ي! َوم ُؼ ْؾخ ُ‬
‫خؽ اسمِتِ َغخا َء‬‫خت ذًم ِ َ‬
‫ـخت َوم َع ْؾ ُ‬ ‫خؿ ْ‬
‫إن ُيم ُ‬ ‫ؾف َّ‬
‫ُيم َّؾف وماؾمتَا َىمف َوم َؾؿ ْ ِ‬
‫یخؽم ْ مـخ ُف َؿمخقا ًا‪ .‬ا ًَّم ُ‬
‫ُ ْ ُ ْ ُ‬

‫{‪}29‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫خخخ َر ُة َوم َخ َر ُضمخخقا‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َو ْضم ِف َ‬
‫خخؽ ومخخا ْوم ُر ْج َقمـَّخخا َمخخا كَحخخ ُـ ومقخخف‪ ،‬وما ْك َػ َر َضمخخت َّ‬
‫اًمص ْ‬
‫‪00‬‬
‫َی ْؿ ُش َ‬
‫قن»‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬از قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخر سمخخـ اخلطخخاب روایخخت اؾمخخت از رؾمخخق‬
‫اهلل‪ ‬ؿمخخـقدم يمخخف ومرمخخقد‪ ،‬در زمخخان گذؿمخختف ؾمخخف كػخخر سمخخف مسخخاومرت‬
‫رومتـخخد و سمخخراي ؾمخخهري يمخخردن ؿمخخب وارد همخخاري ؿمخخدكد‪ ،‬كاگفخخان‬
‫ازیخخر گردیخخد‪ ،‬و دهـخخف همخخار را مسخخدود ؾمخخاظمت‬ ‫ؾمخخـگل از يمخخقه‬
‫ؾمخخهس آكخخان سمخخا مهخخدیگر گػتـخخد‪ :‬هخخقچ چقخخزي ؿمخخام را از ایخخـ ؾمخخـ‬
‫كجخخات كخقاهخخد داد‪ ،‬مگخخر ایـؽخخف از اهلل سمخقاهقخخد سمخخف سمريمخخت اقمخخام‬
‫صاًمح و كقؽتان ؿمام را كجات دهد‪.‬‬
‫مردي از مقان گػخت‪ :‬ا خی! مخـ پخدر و مخادري پخػم و كخاشمقان داؿمختؿ‬
‫و ىمبخخؾ از آكخخخان هخخقچ یخخخؽ از اقمضخخخاء ظمخخاكقاده و امخخخقا را ؾمخخخػم‬
‫كؿخخخليمخخخردم‪ ،‬روزي در ضمسخخختجقي گقخخخاه دور رومخخختؿ و ؿمخخخباكگاه‬
‫سمرگشتؿ سمخراي آكخان ؿمخػم دوؿمخقدم‪ ،‬دیخدم آكخان سمخف ظمخقاب رومتخف اكخد‪،‬‬
‫مـاؾمخخب كداكسخختؿ آرخخا را سمقخخدار يمخخـؿ‪ ،‬یخخا اقمضخخاي ظمخخاكقاده و امخخقا‬
‫ظمقد را ؿمػم سمـقؿماكؿ‪ ،‬مخـ مهچـخان در اكتظخار سمقخدار ؿمخدن آرخا ؿمخدم‬

‫‪ -22‬متػق عؾقه‪.‬‬

‫{‪}31‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫و فمررش در دؾمتؿ سمخقد شمخا صخبح دمقخد در طمخازم يمخف يمقديمخان در پخقش‬
‫پخخایؿ‪ ،‬ضمخخزف و ومخخزف مخخليمردكخخد پخخس آكخخان از ظمخخقاب سمقخخدار ؿمخخدكد و‬
‫ؿمػم ظمقد را كقؿمخقدكد‪ ،‬ا خی! اگخر مخـ ایـؽخار را سمخراي ظمشخـقدي شمخق‬
‫مؼخخخداري سمؾـخخخد ؿمخخخد‪ ،‬وزم آرخخخا‬ ‫يمخخخردم‪ ،‬مخخخا را كجخخخات ده‪ ،‬ؾمخخخـ‬
‫كؿلشمقاكستـد ظمارج ؿمقكد‪.‬‬
‫دیگخخري گػخخت‪ :‬ا خخی! مخخـ دظمخخؽم قمؿخخقیل داؿمخختؿ يمخخف حمبخخقب شمخخریـ‬
‫مخخردم كخخزدم سمخخقد و ظمقاؾمخختؿ سمخخا او مهبسخخؽم ؿمخخقم‪ ،‬وزم او امتـخخاف‬
‫ملورزید‪،‬شما ایـؽف سمسقار ىمحط ؾمخازم ؿمخد پخس او كخزد مخـ آمخد و مخـ‬
‫سمخف او مبؾخغ یؽصخد و سمقسخت دیـخار دادم سمخف ایخـ عط يمخف ظمخقد را در‬
‫اظمتقخخارم سمگخخذارد و او كقخخز (سمعؾخخت ومؼخخر و كقخخاز ؿمخخدید) ىمبخخق يمخخرد‪،‬‬
‫چخخقن در مقخخان پاهخخایش كشسخختؿ گػخخت‪ :‬از اهلل سمخخؽمس و ایخخـ پخخرده و‬
‫مفخخر را (يمـایخخف از پخخرده سمؽخخارت) سمخخدون طمخخؼ پخخاره مگخخردان و مخخـ در‬
‫طمخخازم يمخخف او را سمسخخقار دوؾمخخت مخخلداؿمخختؿ از او روي سمرگرداكقخخدم و‬
‫از ـم هخخایل يمخخف سمخخف او داده سمخخقدم گذؿمخختؿ‪ ،‬ا خخی! اگخخر ایخخـ يمخخار را‬
‫مؼخداري سمؾـخدشمر ؿمخد‬ ‫سمراي رضاي شمخق يمخردم مخا را كجخات ده‪ ،‬ؾمخـ‬
‫وزم آرا كتقاكستـد ظمارج ؿمقكد‪.‬‬

‫{‪}31‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫ؾمقمل گػت‪ :‬ا خی! مخـ شمعخدادي يمخارگر سمؽخار گخرومتؿ و مزدؿمخان را‬
‫پرداظمخخت كؿخخقدم‪ ،‬مگخخر یؽخخل از يمخخارگران مخخزدش را گذاؿمخخت و‬
‫رومت‪ ،‬مـ مخزدش را سمخف دمخارت اكخداظمتؿ‪ ،‬مخا ومخراواك سمدؾمخت آمخد‬
‫پخخس از مخخدم او آمخخد و گػخخت‪ :‬اي سمـخخده اهلل مخخزدم را سمخخده گػخختؿ‪ :‬ایخخـ‬
‫مهخخف چقزهخخا را يمخخف مخخلسمقـخخل از ؿمخخؽم‪،‬گخخاو‪ ،‬گقؾمخخػـد‪ ،‬هم خ م و سمخخرده‪،‬‬
‫مزد شمق هستـد‪ ،‬گػخت‪ :‬اي سمـخده اهلل مخرا مسخخره مؽخـ‪ ،‬گػختؿ‪ :‬سمخا شمخق‬
‫مسخره كؿليمـؿ پس وي مهخف را گرومخت و سمخا ظمخقد سمخرد و هخقچ چقخز‬
‫سماىمل كگذاؿمخت‪ ،‬ا خی! اگخر ایخـ يمخار را سمخراي ظمشخـقدي شمخق يمخرده ام‬
‫دور ؿمخد و آرخا از همخار سمخػمون آمدكخد و‬ ‫ما را كجخات ده‪ ،‬آكگخاه ؾمخـ‬
‫سمف راه اومتادكد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫احتزام خالِ‪ ،‬بخاطز هادر‬
‫اخلَا ًَمخخ ُة‬
‫‪ -23‬وقمخخـ اًمخخؼماء سمخخـ قمخخازب ‪ ‬قمخخـ اًمـبخخل ‪ ‬ىمخخا ‪ْ « :‬‬
‫‪02‬‬
‫سمِ َؿـ ِْز ًَم ِة ْإُ ُم»‪.‬‬

‫‪ -23‬حدیث الزاء ‪ :‬أخرجه البخارى (‪ ، 960/2‬رقم ‪ ، )2552‬والسمذى (‪ ، 313/4‬رقم ‪ )1904‬وقال ‪:‬‬

‫أیضا ‪ :‬الـسائى ذم الؽزى (‪ ، 168/5‬رقم‬
‫صحقح ‪ .‬وابن حبان (‪ ، 229/11‬رقم ‪ . )4873‬وأخرجه ً‬
‫‪ ، )8578‬والبقفؼى (‪ ، 5/8‬رقم ‪. )15546‬‬

‫{‪}32‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخخی‪« :‬سمخخخراء سمخخخـ قمخخخازب ‪ ‬روایخخخت مخخخليمـخخخد‪ ،‬رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكد ظماًمف ماكـد مادر اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ّزکس گٌاّاى بایار دارد‪ ،‬پدس بدا ًیکدَنی بدِ پدذر‬
‫ٍهادر آًْا را هبَ کٌذ‬
‫أن رضمخ ً أشمخك اًمـبخل ‪ ‬ومؼخا ‪ :‬یخا رؾمخق اهلل!‬ ‫‪ -24‬وقمـ اسمـ قمؿخر َّ‬
‫خؽ ِمخـ أم ؟»‬ ‫خؾ ًَم َ‬ ‫قمظقام‪ ،‬ومفخؾ َزم مخـ شمقسمخة؟ ومؼخا ‪َ « :‬ه ْ‬
‫أصبت ذك ًبا ً‬
‫ُ‬ ‫إك‬
‫ٍ‬
‫‪02‬‬
‫ؼمها»‪.‬‬ ‫ىما ‪ ،ٓ :‬ىما ‪« :‬ومفؾ ًمؽ مـ َظماًمة؟» ىما ‪ :‬كعؿ‪ ،‬ىما ‪َ « :‬وم ِ َّ‬
‫یعـخی‪« :‬از اسمخخـ قمؿخخر روایخخت اؾمخخت مخخردي ظمخخدمت پقخخامؼم ‪ ‬آمخخد و‬
‫گػت‪ :‬مخـ گـخاه سمسخقار سمزرگخل مرشمؽخب ؿمخده ام آیخا مخلشمخقاكؿ شمقسمخف‬
‫يمخخـؿ؟ پقخخامؼم ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬آیخخا مخخادر داري؟ گػخخت‪ :‬كخخف‪ ،‬ومرمقدكخخد‪:‬‬
‫آیخخا ظماًمخخف داري؟ گػخخت‪:‬آري‪ 4‬ومرمقدكخخد‪ :‬پخخس سمخخا او اطمسخخان و كقؽخخل‬
‫يمـ!»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -24‬معؾول باإلرشال ‪ :‬أخرجه أمحد (‪ . )4624( )13/2‬والسمذي (‪ )1904‬قال‪ :‬حدثـا أبو کریب‪.‬‬

‫{‪}33‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫بخاطز پذر‪ ،‬بز کاکاه یاى احتزام کٌیذ‬
‫اًمر ُضمخ ِ‬
‫خؾ‬ ‫خؿ َّ‬ ‫‪ -25‬وقمخخـ اسمخخـ مسخخعقد ‪ ‬ىمخخا ىمخخا اًمـبخخل ‪ّ « :‬‬
‫إن َقمخ َّ‬
‫‪01‬‬
‫صـْق أسمِ ِقف»‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخـ مسخخعقد ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل‪ ‬ومرمقدكخخد‪:‬‬
‫مهاكا قمؿقي ؿمخص ماكـد پدرش اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بخاطز احتزام پذر‪ ،‬اس داه بلٌذ شَنن‬
‫بزاه انٌکِ پذر احتدزام شدَد‪ ،‬در رٍ بدز رٍه اٍ باندذ‬
‫بٌمیٌین‬
‫بْتزني هکاى را بزاه پذر ٍهادر بانذ اًتخات کزد‬
‫خان َضماًم ِ ًسخخا‬ ‫‪ -26‬وقمخخـ قمؿخخر سمخخـ اًمسخخاَب ‪َ « ‬أ َّن رؾمخخق اهلل ‪َ ‬يمخ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خض َصم ْقسمِخخف َوم َؼ َعخخدَ َقم َؾ ْقخخف ُصمخ َّ‬
‫خؿ‬ ‫خع ًَم خ ُف َسم ْعخ َ‬
‫اًمر َضخخا َقمة َوم َق َضخ َ‬ ‫خؾ َأ ُسمخخق ُه م خ ْـ َّ‬ ‫َوم َل ْىم َبخ َ‬
‫خف ْأ َظمخ ِ‬ ‫خف ِم خـ ضماكِبِخ ِ‬ ‫خؼ َصمقسمِخ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خر‬ ‫ْ َ‬ ‫خع َ َخخا ؿمخ َّ ْ‬ ‫اًمر َضخخا َقمة َوم َق َضخ َ‬ ‫خت ُأ نم خ ُف م خ ْـ َّ‬ ‫َأ ْىم َب َؾخ ْ‬
‫اًمر َضخا َقم ِة َوم َؼخا َم ًَمخ ُف رؾمخخق اهلل ‪‬‬ ‫ِ‬
‫خؾ َأ ُظمخق ُه مخ ْـ َّ‬ ‫خؿ َأ ْىم َب َ‬ ‫ِ‬
‫خت َقم َؾ ْقخف ُصم َّ‬ ‫َوم َج َؾ َس ْ‬
‫‪01‬‬
‫لم َیدَ ْی ِف»‪.‬‬ ‫َوم َل ْضم َؾ َس ُف َسم ْ َ‬

‫أیضا ‪ :‬ذم ادعجم األوشط (‪ ، 299/1‬رقم ‪. )1000‬‬

‫‪ -25‬أخرجه الطزاكى (‪ ، 72/10‬رقم ‪ . )9985‬وأخرجه ً‬
‫االشـاد‪.‬‬ ‫‪ -26‬رواه ابی داود قال االلباكی‪ :‬ضعق‬

‫{‪}34‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخی‪« :‬از قمؿخخر سمخخـ اًمسخخاَب ‪ ‬روایخخت اؾمخخت‪ ،‬پقخخامؼم ‪ ‬روزي‬
‫كشسخختف سمخخقد يمخخف پخخدر رضخخاقمقش شمخخخنمیػ آورد‪ ،‬ىمسخخؿتل از ًمبخخاس‬
‫ظمخخخقد را پفخخخـ يمخخخرد و پخخخدرش سمخخخر آن كشسخخخت‪ ،‬ؾمخخخهس مخخخادرش‬
‫شمخنمیػ آورد‪ ،‬ىمسخؿت دیگخر ًمبخاس را پفخـ يمخرد و مخادر رضخاقمقش‬
‫سمخخر آن كشسخخت‪ ،‬ؾمخخهس سمخخرادر رضخخاقمقش آمخخد پقخخامؼم ‪ ‬سمخخراي‬
‫اؾمتؼبا وي سمؾـد ؿمد و او را روسمروي ظمقد كشاكد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هادرت ّزگاُ همزک کِ ّن باشد ذ‪ ،‬باندذ بداٍه ق د‬
‫راب ِ ًکٌی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ْخخت َأ ِي َسمؽ ٍ‬ ‫‪َ -27‬قمخخـ َأؾمخخامء سمِـ ِ‬
‫خخكم ُأ ُمخخل َوه َ‬
‫خخل‬ ‫ْخخر َىما ًَم ْ‬
‫خخت‪َ :‬ىمخخد َم ْت َقم َ َّ‬ ‫ْ ْ َ َ‬
‫ِ‬
‫اؾمخخ َت ْػ َت ْق ُت رؾمخخق اهلل (‪ُ )‬ىم ْؾ ُ‬
‫خخت‬ ‫ُمشخخخْ ِر َيم ٌة ِذم َقم ْفخخد رؾمخخق اهلل ‪َ ‬وم ْ‬
‫‪01‬‬
‫اهم َب ٌة َأ َوم َل ِص ُؾ ُأ ُمل؟ َىما َ ‪َ :‬ك َع ْؿ ِص ِكم ُأ َّم ِؽ»‪.‬‬
‫و ِهل ر ِ‬
‫َ َ َ‬
‫یعـی‪« :‬اؾمامء دظمؽم اسمخقسمؽر صخدیؼ روایخت مخليمـخد مقگقیخد‪ :‬مخادرم‬
‫در زمخان رؾمخق اهلل‪ ‬كخزدم آمخد در طمخخازم يمخف مشخخر سمخقد از پقخخامؼم‬
‫گرامل‪ ‬ومتخقا ـمؾخب كؿخقده گػختؿ‪ ،‬مخادرم كخزدم آمخده امقخد و ـمؿخع‬

‫‪ -27‬متػق عؾقه‪.‬‬

‫{‪}35‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫دارد يمف سمخف او يمؿخؽ كامیخؿ آیخا سمخا مخادرم راسمطخف سمرىمخرار يمخـؿ؟ رؾمخق‬
‫اهلل ‪ ‬ومرمقدكد‪ :‬آري‪ 4‬سما مادرت راسمطف سمرىمرار يمـ»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪28‬‬
‫نکی اس حقَق پدذر ٍهدادر بدانه هدا‪ ،‬دعداه ّداه‬
‫پٌْاًی ٍخاص در حق آًاى است‬
‫‪ -28‬وقمخخـ أي هریخخرة ‪ ‬ىمخخا ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪ُ :‬شمر َوم خع ًم ِ ْؾؿ ِقخ ِ‬
‫خت‬ ‫ْ ُ َ‬
‫ذ ٍء َه َ‬
‫خخذا؟ َوم ُق َؼخخا ُ ‪َ :‬و ًَمخخدُ َ‬ ‫ِ ِ‬
‫َسم ْعخخدَ َم ْقشمخخف َد َر َضم ُتخخ ُف‪َ ،‬وم َق ُؼخخق ُ ‪َ :‬أ ْي َر ُب‪َ ،‬أ ني َ ْ‬
‫‪03‬‬
‫اؾم َت ْغ َػ َر ًَم َؽ‪.‬‬
‫ْ‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقهریره ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬سمخخر‬
‫درضمات سمعخيض از مردگخان پخس از مخر كقخز اومخزوده مخلؿمخقد پخس‬
‫مخخرده مخخلگقیخخد‪ :‬پروردگخخارا ایخخـ درضمخخف چقسخخت؟ اهلل مخخلومرمایخخد‪:‬‬
‫ومرزكدت سمراي شمق ـمؾب مغػرت و آمرزش مليمرد»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -28‬صقخ االشالم ابن تقؿقه رمحه اهلل می گوید‪:‬‬

‫ضرزكد كقک مهواره برای صدر [و مادرش] آمرزش می‌خواهد تا آكؽه وی مورد آمرزش قرار گرد شپس درجاتش‬
‫در هبشت باال برده می‌صود‪(.‬رشح الوصقة الصغری)‬
‫‪( -29‬البخاري‪ ،‬دم األدب ادػرد)‪.‬‬

‫{‪}36‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫صذقِ ّاه دارنِ ٍدعاّا‪ ،‬دٍ کداره کدِ پدذر ٍهدادر‬
‫ًْانت بعذ اس هزگ شاى ضزٍرت دارًذ‬
‫اِك َْسخ ُ‬
‫خان‬ ‫خات ْ ِ‬ ‫‪َ -29‬قم خ ْـ َأ ِي ُه َر ْیخ َخر َة ‪َ ‬أ َّن رؾمخخق اهلل ‪َ ‬ىمخخا َ ‪ :‬إِ َذا َمخ َ‬
‫خة إِ َّٓ ِمخـ صخدَ َىم ٍة ضم ِ ٍ ِ‬ ‫ا ْك َؼ َطع َقمـْخف َقمؿ ُؾخف إِ َّٓ ِمخـ َصم َ َصم ٍ‬
‫ار َیخة َأ ْو قم ْؾخ ٍؿ ُیـْ َت َػ ُ‬
‫خع‬ ‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫َ‬
‫‪21‬‬
‫سمِ ِف َأ ْو َو ًَم ٍد َصاًم ِ ٍح َیدْ ُقمق ًَم ُف»‪.‬‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقهریره ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬هخخر‬
‫گاه اكسان سمؿػمد قمؿؾ او مـؼطع مقگردد مگر از ؾمف چقز‪:‬‬
‫‪ .0‬صدىمف ضماریف‬
‫‪ .0‬قمؾؿ مػقد و صمؿر سمخش‬
‫‪ .2‬ومرزكد صاًمح و كقؽقيماري يمف سمراي او دقماي ظمػم مقؽـد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫نکی اس حقَق پدذر بدانه فزسًدذش انٌادت کدِ بدا‬
‫دٍستاى پذر بعذ اس هزگب‪ ،‬راب ِ دٍستی بوٌذد‬
‫خؼم ِص خ َؾ ُة اًمرضمخخؾ َأ ْهخ َ‬
‫خؾ‬ ‫‪ -31‬رؾمخخق ‪ ‬ومرمخخقده اؾمخخت‪« :‬إن َأ َسمخ َّخر اًمخ ِ ُ‬
‫‪20‬‬
‫ُو ُد أسمقف»‪.‬‬

‫‪ -30‬صحقح مسؾم‪.‬‬

‫{‪}37‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخل‪« :‬از هبخخؽمیـ كقؽخخل هخخا ایـسخخت يمخخف ؿمخخخص راسمطخخف اش را سمخخا‬
‫دوؾمتان پدرش طمػظ كامید»‪.‬‬
‫أن َر ُضمخ ً ِمخ َـ‬ ‫‪ -31‬وقمـ قمبد اهلل سمخـ دیـخار‪ ،‬قمخـ قمبخد اهلل سمخـ قمؿخر َّ‬
‫اب ًَم ِؼقف سم َطریؼ م َّؽ َة‪َ ،‬ومسخ َّؾؿ َقم َؾ ِ‬
‫خغم‬‫مح َؾخ ُف َقم َ‬
‫قخف قمبخدُ اهلل ْسمخ ُـ ُقم َؿ َخر َو َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫إ ْقم َر ِ َ ُ‬
‫خف‪َ ،‬ىمخخا َ اسمخ ُـ ِدیـَخخار‪:‬‬ ‫أؾمخ ِ‬
‫خغم ر ِ‬
‫خت َقمخ َ َ‬‫خان َی ْر َيم ُبخ ُف َوأ ْقم َطخا ُه ِقم َام َمخ ًة يمَا َكخ ْ‬
‫خار َيمخ َ‬ ‫َِ‬
‫محخ ٍ‬

‫خخق َن سماًم َقسخخػم‪،‬‬

‫خخؿ َی ْر َض ْ‬‫اب َو ُه ْ‬ ‫إقمخخر ُ‬
‫َ‬ ‫أصخخ َؾ َح َؽ اهلل‪َّ ،‬إر ُ ُ‬
‫خخؿ‬ ‫َوم ُؼ ْؾـَخخا ًَمخخ ُف‪ْ :‬‬
‫وإك‬‫سمخـ اخلطخاب ُ‬ ‫َخان ُو ّد ًا ًم ِ ُع َؿ َخر ِ‬ ‫َوم َؼا َ ‪ :‬قمبد اهلل سمـ قمؿخر‪ :‬إن َأ َسمخا َه َ‬
‫خذا يم َ‬
‫أه َ‬ ‫اًمر ُضم ِ‬ ‫إن أسمخخر ا ِ ِ‬ ‫ؾم ِ‬
‫خخؾ ُو ُد‬ ‫خخؾ ْ‬ ‫ًمخخؼم صخخ َؾ ُة َّ‬
‫ُ‬ ‫عت رؾمخخق اهلل ‪ ‬یؼخخق ‪َّ َّ :‬‬ ‫خخؿ ُ‬ ‫َ‬
‫ِ ِ ‪20‬‬
‫أسمقف‪.‬‬
‫یعـی‪« :‬قمبداهلل سمـ دیـخار‪ ،‬روایخت مخليمـخد مخردي از سمادیخف كشخقـان در‬
‫راه مؽف مؽرمخف سمخا قمبخداهلل سمخـ قمؿخر سمرظمخقرد يمخرد قمبخداهلل سمخـ قمؿخر‬
‫سمر او ؾم م داد و او را سمرظمخري يمخف سمخر آن ؾمخقار مخلؿمخد ؾمخقار كؿخقد‬
‫ش سمخخقد سمخخف آن مخخرد داد قمبخخداهلل سمخخـ دیـخخار‬ ‫و قماممخخف اش يمخخف سمخخر‬

‫‪ -31‬أخرجه أمحد (‪ ، 97/2‬رقم ‪ ، )5721‬والبخارى ذم األدب ادػرد (‪ ، 29/1‬رقم ‪ ، )41‬ومسؾم (‪، 1979/4‬‬
‫رقم ‪ ، )2552‬وأبو داود (‪ ، 337/4‬رقم ‪ ، )5143‬والسمذى (‪ ، 313/4‬رقم ‪ )1903‬وقال ‪ :‬هذا إشـاد‬
‫صحقح ‪ .‬وابن حبان‪.‬‬
‫‪ -32‬صحقح مسؾم‪.‬‬

‫{‪}38‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫مخلگقیخخد‪ :‬مخخا سمخف او گػتخخقؿ‪ ،‬ظمداوكخخد شمخق را ؾمخ مت دارد آرخخا سمادیخخف‬
‫كشخخلم اكخخد و سمخخا مؼخخدار اكخخديمل رات مخخلؿمخخقكد قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخر‬
‫ومرمقد‪ :‬پخدر ایخـ مخرد دوؾمخت پخدرم قمؿخر سمخـ اخلطخاب سمخقده اؾمخت‬
‫مخخخـ از رؾمخخخق اهلل ‪ ‬ؿمخخخـقدم ومرمخخخقد‪ :‬مهاكخخخا هبخخخؽمیـ و سمخخخآشمریـ‬
‫كقؽخخلهخخا آن اؾمخخت يمخخف ؿمخخخص راسمطخخف و پققكخخدش را سمخخا دوؾمخختان‬
‫پدرش طمػظ كامید‪.‬‬
‫‪ -32‬اسمخخقسمرده مقگقیخخد‪ :‬مخخـ وارد مدیـخخف ؿمخخدم و قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخر‬

‫كزد مـ آمخد و گػخت‪ :‬مقخداك چخرا كخزد شمخق آمخده ام؟ گػختؿ ‪ :‬كخف‪.‬‬
‫گػخخت‪ :‬از رؾمخخق اهلل‪ ‬ؿمخخـقده ام يمخخف مقػرمخخقد‪" :‬هخخريمس مقخقاهخخد‬
‫سمخخف زیخخارت پخخدر و مخخادر ظمخخقیش در ىمؼمؾمخختان سمخخرود‪ ،‬از دوؾمخختان آرخخا‬
‫دیخخدن كامیخخد"‪ .‬مخخـ مقخخداكؿ يمخخف پخخدرم سمخخا پخخدر شمخخق دوؾمخخت سمخخقد و‬
‫‪22‬‬
‫ظمقاؾمتؿ سمراي اداي وفمقػف سمف دیدار شمق سمقایؿ‪.‬‬
‫‪ -33‬رؾمخخق اهلل ‪ ‬مخخل ومرمایخخد‪« :‬ومؿخخـ أطمخخب أن ِ‬
‫یص َ‬
‫خخؾ أسمخخاه ذم‬ ‫َّ‬
‫‪22‬‬
‫ْ‬
‫ومؾقصؾ إظمقان أسمقف مـ سمعده»‪.‬‬ ‫ىمؼمه‬

‫‪ -33‬أخرجه ابن حبان ضی صحقحه‪.‬‬

‫‪ -34‬أخرجه ابن حبان ضی صحقحه(قال صعقب األركموط ‪ :‬إشـاده صحقح عذ رشط البخاري)‪.‬‬

‫{‪}39‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخل‪« :‬آكؽخخف دوؾمخخت دارد سمخخا پخخدرش در ىمخخؼم صخخؾف و پققكخخد كگخخاه‬
‫دارد‪ ،‬طمت ًام سماید سمخا دوؾمختان پخدرش در زمخان وومخات او پققكخد و صخؾف‬
‫سمجاي آورد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ًافزهاًی اس ٍالذني حزام است‬
‫خل ‪ :‬إِ َّن اهللََّ َطمخ َّخر َم‬
‫‪ -34‬وقمخـ مغخخػمةسمخخـ ؿمخخعبة ‪ ‬ىمخخا ‪َ « :‬ىمخخا َ اًمـَّبِخ ن‬
‫قق ْإُمف ِ‬
‫ات»‪.‬‬ ‫َقم َؾ ْق ُؽ ْؿ ُقم ُؼ َ‬
‫‪21‬‬
‫َّ َ‬
‫یعـخخخی‪« :‬از مغخخخػمه سمخخخـ ؿمخخخعبف ‪ ‬روایخخخت اؾمخخخت رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكخخخد‪ :‬مهاكخخخا ظمداوكخخخد كاومرمخخخاك از مخخخادران را طمخخخرام كؿخخخقده‬
‫اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در رٍه پذرت طَره ًگاُ کدي کدِ آخدزني لب دات‬
‫سًذگی ات است!‬
‫‪ -35‬وقمـ قماَشة ىماًمت‪« :‬ىمخا اًمـبخل ‪ :‬مخا سمخر َأسمخاه مخـ َؿمخدَّ إِ ًَمق ِ‬
‫خف‬ ‫ْ‬ ‫َ َ َّ َ ُ َ ْ‬
‫‪21‬‬ ‫رش سمِا ًْم َغ َض ِ‬
‫ب»‪.‬‬ ‫اًم َّط ْر َ‬

‫‪ -35‬متػق عؾقه‪.‬‬
‫‪ -36‬أخرجه الطزاكى ذم األوشط (‪ ، 149/9‬رقم ‪ . )9381‬قال اهلقثؿى (‪ : )147/8‬ضقه صالح بن موشى ‪ ،‬وهو‬
‫مسوك ‪.‬‬

‫{‪}41‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـی‪« :‬از قمایشخف روایخت اؾمخت يمخف رؾمخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخد‪ :‬يمخخيس‬
‫يمف سما كگاه ظمشؿ آًمقد سمف پدرش كگاه يمـد سمف او كقؽل كؽرده اؾمت‪.‬‬
‫‪‬‬
‫گاتار ٍکزدارت‪ ،‬سوب رًجب ٍالذنٌت ًگزدد‬
‫‪ -36‬وقمخخـ قمخخكم ‪ ‬ىمخخا ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪« :‬مخـ َأطمخ َخز َن واًمِدَ یخ ِ‬
‫خف‬ ‫َ ْ‬ ‫َ ْ ْ‬
‫‪21‬‬
‫َوم َؼدْ َقم َّؼ ُف َام»‪.‬‬
‫یعـخخخی‪« :‬از امخخخػم اعمخخخممـلم قمخخخكم ‪ ‬روایخخخت اؾمخخخت رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكد‪ :‬هر يمخس پخدر و مخادرش را (سمخا گػتخار یخا يمخردار) كاراطمخت‬
‫يمـد‪ ،‬كاومرمان واًمدیـ ؿمامر مقگردد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ًافزهاًی ٍالذني‪ ،‬اس گٌاّاى کویزُ است‬
‫‪ -37‬وقمخخـ َأي سمؽخخرة ‪ُ ‬ك َػقخخع سمخخـ اتخخارث َىمخخا َ ‪َ « :‬ىمخخا َ رؾمخخق اهلل‬
‫ْؼم اًم َؽبخ ِ‬
‫خغم‪َ ،‬یخخا رؾمخخق اهلل‬‫خاَ ِر؟» ‪ -‬صم صم خ ًا ‪ُ -‬ىم ْؾـَخخا‪َ :‬سمخ َ‬ ‫‪« :‬أٓ ُأ َك ُبخ ُا ُؽ ْؿ سمخخليم َ ِ َ‬
‫‪22‬‬
‫اًمقاًمِدَ ْی ِـ‪.»...‬‬
‫قق َ‬ ‫اِعا ُ سماهلل‪َ ،‬و ُقم ُؼ ُ‬
‫(‪َ !)‬ىما َ ‪َ ْ « :‬‬

‫اجلامع‬ ‫) اكظر حدیث رقم ‪ 5353 :‬دم ضعق‬ ‫‪ -37‬قال الشقخ األلباين ‪ ( :‬ضعق‬
‫‪( -38‬م َّت َػ ٌق ِ‬
‫عؾقه)‪/ .‬‬ ‫ُ‬

‫{‪}41‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـی‪« :‬از اسمخقسمؽره كػقخع سمخـ طمخارث ‪ ‬روایخت اؾمخت رؾمخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكخخد‪ :‬آیخخا ؿمخخام را از سمخخزرگؽمیـ گـاهخخان يمبخخػمه آگخخاه كسخخازم؟ و‬
‫ایخخـ مجؾخخف را ؾمخخف سمخخار شمؽخخرار كؿخخقد‪ ،‬مخخا گػتخخقؿ‪ :‬سمػرماَقخخد‪ ،‬اي پقخخامؼم‬
‫ظمخخدا رؾمخخق اهلل‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬عیخخؽ ىمخخرار دادن سمخخف ظمداوكخخد و‬
‫كاومرماك از واًمدیـ اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هی خَاّی ا یعالی را خمدوگیي سداسه پدس پدذر‬
‫ٍهادرت را خموگیي ًوا‬
‫خخ ُط اهللِ ِذم‬
‫‪ -38‬وقمخخـ قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخرو قمخخـ اًمـبخخل ‪ ‬ىمخخا ‪َ « :‬ؾمخ َ‬
‫‪23‬‬
‫ط ا ًْم َقاًمِدَ ْی ِـ»‪.‬‬
‫ؾم َخ ِ‬
‫َ‬
‫یعـخخخی‪« :‬از قمبخخخداهلل سمخخخـ قمؿخخخرو روایخخخت اؾمخخخت رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكد‪ :‬ظمشؿ ظمداوكد در كاومرماك و ظمشؿ پدر و مادر اؾمت»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -39‬ورواه احلاکم والطزاين والبقفؼي والبزار وغرهم موقوضا ‪ ،1391 .‬حسن لغره‪.‬‬

‫{‪}42‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعددالی بْمددت را بددز ًافزهدداى ٍالددذني حددزام‬ ‫ا‬
‫گزداًیذُ است‬
‫‪ -39‬وقمخخـ َقم ْبخخدُ اهللَِّ ْسم خ ُـ ُقم َؿخ َخر َأ َّن رؾمخخق اهلل ‪َ ‬ىمخخا َ ‪َ « :‬صم َ َصم خ ٌة َىمخخدْ‬
‫خذي ُی ِؼ نخر ِذم‬ ‫قث ا ًَّم ِ‬ ‫اجلـَّخ َة ُمخدْ ِم ُـ ْ‬
‫اخلَ ْؿ ِ‬
‫خر َوا ًْم َع ن‬
‫خاق َواًمخدَّ نی ُ‬ ‫َطم َّر َم اهللَُّ َقم َؾخ ْق ِف ْؿ ْ َ‬
‫‪21‬‬
‫اخلَ َب َث»‪.‬‬ ‫َأ ْهؾِ ِف ْ‬
‫یعـخخی‪« :‬از قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخر روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪:‬‬
‫اهلل هبشت را سمر ؾمف يمس طمرام يمرده اؾمت‪:‬‬
‫‪ .0‬ؿمخص عاسمخقار‬
‫‪ .0‬كاومرمان واًمدیـ‬
‫‪ .2‬دیخخقث يمخخف از سمخخديماري و ومسخخاد اظم ىمخخل‪ ،‬مهسخخخر و ومرزكخخداكش‬
‫آگاه اؾمت وزم قمؿؾ پؾقد آرا را سمرىمرار مقدارد‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ -40‬أخرجه أمحد (‪ ، 69/2‬رقم ‪ ، )5372‬قال اهلقثؿى (‪ : )327/4‬ضقه راو مل یسم وبؼقة رجاله ثؼات ‪.‬‬

‫{‪}43‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫ّاتٌذ کااًی کِ ٍالذني خدَد را دشدٌام هدی دٌّدذ‪،‬‬
‫اها چگًَِ!‬
‫دشٌام دادى ٍالدذني دنگدزاى‪ ،‬دشدٌام دادى ٍالدذني‬
‫خَد ّات‬
‫أن رؾمخخق اهلل ‪ ‬ىمخخا ‪ِ :‬مخخ َـ‬ ‫‪ -41‬وقمخخـ قمبخخداهلل سمخخـ قمؿخخرو ‪َّ ‬‬
‫یخف» ىمخاًمقا‪َ :‬یخا رؾمخق اهلل (‪َ ،)‬و َه ْ‬
‫خؾ َی ْشخ ُت ُؿ‬ ‫اًم َؽب ِاَر َؿمتْؿ اًمرضمخؾ واًمِدَ ِ‬
‫ُ َّ ُ َ‬ ‫َ‬
‫اًمرضم ُ ِ ِ‬
‫خخب أ َسمخخاه‬‫خخؾ‪َ ،‬وم َق ُس ن‬ ‫خخب َأ َسمخخا َّ‬
‫اًمر ُضم ِ‬ ‫خخؾ َواًمدَ ْیخخف؟! َىمخخا َ ‪َ « :‬ك َع ْ‬
‫خخؿ‪َ ،‬ی ُس ن‬ ‫َّ ُ‬
‫‪20‬‬
‫ب ُأ َّم ُف»‪.‬‬
‫ب ُأ َّم ُف‪َ ،‬وم َق ُس ن‬
‫َو َی ُس ن‬
‫یعـخخخی‪« :‬از قمبخخخداهلل سمخخخـ قمؿخخخرو ‪ ‬روایخخخت اؾمخخخت رؾمخخخق اهلل ‪‬‬
‫ومرمقدكخخد‪ :‬دؿمخخـام دادن پخخدر و مخخادر از مجؾخخف گـاهخخان يمبخخػمه اؾمخخت‬
‫صخحاسمف گػتـخخد‪ :‬اي پقخخامؼم ظمخدا آیخخا يمسخخل پخدر و مخخادرش را دؿمخخـام‬
‫مخخلدهخخد؟ ومرمقدكخخد‪ :‬آري! پخخدر يمخخخيس را دؿمخخـام مخخلدهخخد او كقخخز‬
‫پخخدرش را دؿمخخـام مخخلدهخخد و مخخادر يمخخيس را دؿمخخـام مخخلدهخخد او كقخخز‬
‫مادرش را دؿمـام ملدهد»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪( -41‬م َّت َػ ٌق ِ‬

‫عؾقه)‪.‬‬ ‫ُ‬

‫{‪}44‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعالی اس رحودتب هبدزٍم سداختِ کادی را کدِ‬ ‫ا‬
‫ٍالذني خَد را لعٌت ًوانذ‬
‫‪ -41‬وقمخخـ قمخخكم ىمخخا ‪« :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪ًَ :‬م َعخخ َـ اهلل َمخخ ْـ ًَم َعخخ َـ‬
‫خػم اهلل و ًَمعخـ اهلل مخـ آوى ُحم ْ ِ‬
‫خدصم ًا َو ًَم َعخ َـ‬ ‫خح ًم ِ َغخ ْ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ ْ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َواًمدَ ْیخف َو ًَم َعخ َـ اهلل َمخ ْـ َذ َسم َ‬
‫‪20‬‬ ‫اهلل َم ْـ َهم َّ َػم َمـ ََار إَ ْر ِ‬
‫ض»‪.‬‬
‫یعـخخخخی‪« :‬از امػماعمخخخخممـلم قمخخخخكم ‪ ‬روایخخخخت اؾمخخخخت پقخخخخامؼم‪‬‬
‫ومرمقدكد‪ً :‬معـخت ظمخدا سمخر يمخخيس يمخف پخدر و مخادرش را كػخریـ يمـخد و‬
‫ًمعـت ظمدا سمخر يمسخخل يمخف سمخراي همخػماهلل (طمقخقان) ذسمخح يمـخد و ًمعـخت‬
‫ظمخخدا سمخخر يم خخيس يمخخف ؿمخخخص سمخخدقمتل را پـخخاه دهخخد و ًمعـخخت ظمخخدا سمخخر‬
‫يمخيس يمف طمصار و كشان زملم را شمغقػم دهد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫یعدالی در آخدزت هدی دّدذ‪ ،‬اهدا‬ ‫سشانی ّزگٌْکدار را ا‬
‫سشانی ًافزهاى ٍالذني را در دًیا!‬
‫خم ُظم ُر‬
‫قب ُی َ‬ ‫اًمخذ ُك ِ‬
‫خؾ ن‬ ‫‪ -42‬وقمـ أي سمؽخرة ‪ ‬قمخـ اًمـبخل ‪ ‬ىمخا ‪ُ « :‬يم ن‬
‫خقق ا ًْم َقاًمِخخدَ ْی ِـ َومخخنِ َّن اهلل‬ ‫اهلل َشمعخخامم مخخا َؿمخخاء ِمـْفخخا إِ َمم یخخق ِم ا ًْم ِؼقامخ ِ‬
‫خة إِٓ ُقم ُؼخ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اطمبِ ِف ِذم اتق ِاة اًمدن ْكقا َىمب َؾ اعمَام ِ‬
‫ت»‪.‬‬ ‫یعج ُؾف ًمِص ِ‬
‫‪22‬‬
‫َ ْ َ‬ ‫ََ‬ ‫َُ ُ ُ َ‬

‫أیضا ‪ :‬الدیؾؿى (‪، 267/3‬‬

‫‪ -42‬أخرجه احلاکم (‪ ، 172/4‬رقم ‪ ، )7263‬وقال ‪ :‬صحقح اإلشـاد ‪ .‬وأخرجه ً‬
‫اجلامع‬ ‫) اكظر حدیث رقم ‪ 4213 :‬دم ضعق‬ ‫رقم ‪ . )4794‬قال الشقخ األلباين ‪ ( :‬ضعق‬

‫{‪}45‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقسمؽره ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬هخخر‬
‫ىمسخخؿتل از يمؾقخخف گـاهخخان را يمخخف ظمداوكخخد سمخقاهخخد‪ ،‬يمقػخخر و جمخخازات‬
‫آن را سمخخراي روز ىمقامخخت واگخخذار مخخليمـخخد‪ ،‬سمجخخز از كاومرمخخاك واًمخخدیـ‬
‫يمخخف ظمداوكخخد متعخخا در زمخخان طمقخخات اوٓد و ىمبخخؾ از مخخر ؾمخخزا و‬
‫جمازاشمش را سمف آكان ملدهد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫یعالی ًوداس کادی را کدِ پدذر ٍهدادرش اس ٍه‬ ‫ا‬
‫باشذ‪ً ،‬وی پذنزد‬ ‫ًارا‬
‫‪ -43‬وقمخخخـ أي هریخخخرة ‪ ‬ىمخخخا ‪ :‬ىمخخخا اًمـبخخخل ‪ُ ٓ« :‬شمؼ َب ُ‬
‫خخخؾ‬
‫‪22‬‬
‫اظم َط َقمؾِ ِقف أ َسمقا ُه»‪.‬‬
‫اًمس َ‬
‫َص َة َ َّ‬
‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقهریره ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬كخخامز‬
‫آكؽس يمف پدر و مادر از او كاراض هستـد ىمبق كؿلؿمقد»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫أیضا ‪ :‬الدیؾؿى (‪، 267/3‬‬

‫‪ -43‬أخرجه احلاکم (‪ ، 172/4‬رقم ‪ ، )7263‬وقال ‪ :‬صحقح اإلشـاد ‪ .‬وأخرجه ً‬
‫رقم ‪. )4794‬‬
‫‪ -44‬این حدیث را امام شقوضی در جامع االحادیث(‪ )16710‬ذکر کرده اشت‪ .‬اما آكرا در کتب مصادر حدیثی‬
‫كقاضتم‪ ،‬به گامن اغؾب که حدیث صحقح كقست‪ ،‬وكباید ابالغ گردد‪.‬‬

‫{‪}46‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫دعاه دوزنل در حق کاداًی کدِ ًافزهداًی ٍالدذني‬
‫خَد را هی کٌٌذ‪ٍ ،‬گاتي"آهیي" یَسط پیاهوز‪‬‬
‫َخخاك ِضم ْ ِؼم ُ‬
‫یخخؾ‬ ‫‪ -44‬وقمخخـ ضمخخاسمر ‪ ‬ىمخخا ‪ :‬ىمخخا رؾمخخق اهلل ‪َ :‬أشم ِ‬

‫َّخار‪َ ،‬وم َل ْسم َعخدَ ُه‬ ‫ِ ِ‬

‫َوم َؼا َ ‪َ :‬یخا ُحم َ َّؿخدُ َمخ ْـ َأ ْد َر َ َأ َطمخدَ َواًمدَ ْیخف‪َ ،‬وم َخام َت‪َ ،‬ومخدَ َظم َؾ اًمـ َ‬
‫خان‪،‬‬‫خف َر َر َم َض َ‬ ‫خلم‪َ ،‬ىمخا َ ‪َ :‬یخا ُحم َ َّؿخدُ َمخ ْـ َأ ْد َر َ َؿم ْ‬ ‫خت‪ِ :‬آم َ‬ ‫لم‪َ ،‬وم ُؼ ْؾ ُ‬ ‫اهللَُّ‪ُ ،‬ىم ْؾ ِآم َ‬
‫خت‪:‬‬ ‫خلم‪َ ،‬وم ُؼ ْؾخ ُ‬‫خؾ ِآمخ َ‬‫خار‪َ ،‬وم َل ْسم َعخخدَ ُه اهللَُّ‪ُ ،‬ىمخ ْ‬
‫خؾ اًمـَّخ َ‬ ‫خؿ ُی ْغ َػخ ْخر ًَمخ ُف‪َ ،‬وم ُل ْد ِظمخ َ‬
‫َومخ َخام َت‪َ ،‬وم َؾخ ْ‬
‫خؽ‪َ ،‬ومخ َخام َت َومخخدَ َظم َؾ‬ ‫خؾ َقم َؾ ْقخ َ‬ ‫خؿ ُی َصخ ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِآمخ َ‬
‫خلم‪َ ،‬ىمخخا َ ‪َ :‬و َم خ ْـ ُذيمخ ْخر ُت قمـْخخدَ ُه َوم َؾخ ْ‬
‫‪21‬‬
‫لم»‪.‬‬ ‫لم‪َ ،‬وم ُؼ ْؾ ُت‪ِ :‬آم َ‬ ‫اًمـ ََّار‪َ ،‬وم َل ْسم َعدَ ُه اهللَُّ‪ُ ،‬ىم ْؾ ِآم َ‬
‫یعـخخی‪« :‬از ضمخخاسمر ‪ ‬روایخخت اؾمخخت رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد‪ :‬ضمؼمیخخؾ‬
‫كخخزدم آمخخد و گػخخت‪ :‬اي حمؿخخد هخخر يمخخس یؽخخل از واًمخخدیـش را زكخخده‬
‫یاومخخت و ؾمخخهس مخخرد و داظمخخؾ دوزخ گردیخخد (چخخقن ظمخخدمت او را‬
‫درؾمخخت اكجخخام كخخداد) اهلل او را گخخؿ يمـخخد‪ ،‬سمگخخق‪ :‬آمخخلم گػخختؿ‪ :‬آمخخلم و‬
‫كقخخز گػخخت‪ :‬اي حمؿخخد هخخر يمخخس مخخاه مبخخار رمضخخان را دریاومخخت و‬
‫گـاهخخاكش مغػخخرت و آمرزیخخده كشخخد‪ ،‬ظمداوكخخد او را گخخؿ يمـخخد‪ ،‬سمگخخق‬

‫األشتار‬ ‫أیضا ‪ :‬البزار کام ضقؽش‬

‫‪ -45‬أخرجه الطزاكى (‪ ، 243/2‬رقم ‪ . )2022‬وأخرجه ً‬
‫(‪ 49/4‬رقم ‪ ، )3166‬قال اهلقثؿى (‪ : )139/8‬رواه الطزاكى بلشاكقد ‪ ،‬وأحدها حسن ‪.‬‬
‫قال الشقخ األلباين ‪ ( :‬صحقح ) اكظر حدیث رقم ‪ 75 :‬دم صحقح اجلامع ‪.‬‬

‫{‪}47‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫آملم‪ ،‬سمخاز هخؿ گػخت اي حمؿخد (‪ )‬هخر يمخس يمخف كخام شمخق را ؿمخـقد و‬
‫سمخخر شمخخق درود كػرؾمخختاد آكگخخاه مخخرد و داظمخخؾ دوزخ ؿمخخد‪ ،‬ظمداوكخخد او را‬
‫گؿ يمـد سمگق آملم‪ ،‬مـ گػتؿ آملم»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪46‬‬
‫فزسًذ هدی یَاًدذ اس بدزاه پدذر ٍهدادرش‪ ،‬صدذقِ‬
‫دّذ‬
‫خخل ‪ :‬إِ َّن ُأ ُمخخخل ا ْوم ُتؾِ َتخ ْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خخت‬ ‫‪ -45‬قمخخخـ َقماَ َشخخخ َة‪َ ،‬أ َّن َر ُضمخخخ ً َىمخخخا َ ًمؾـَّبِخ ُ‬
‫خخر إِ ْن شم ََصخخدَّ ْىم ُت‬
‫خخؾ َ َخخا َأ ْضم ٌ‬
‫خخت شم ََصخخدَّ َىم ْت‪َ ،‬وم َف ْ‬ ‫خفا و َأ ُفمـ َنفخخا ًَمخ ْ‬
‫خق َشم َؽ َّؾ َؿ ْ‬ ‫َك ْػ ُسخ َ‬
‫‪21‬‬
‫َقمـ َْفا َىما َ ‪َ :‬ك َع ْؿ‪.‬‬
‫مردي آمخد و گػخت‪ :‬یخا رؾمخق اهلل ‪« ‬مخادرم كاگفخان وومخات یاومخت‬
‫و سمف كظر مـ اگخر ومرصخت طمخررش زدن مخل یاومخت صخدىمف مخل داد‪ ،‬آیخا‬
‫مل شمقاكؿ از ؾمقي او صدىمف سمدهؿ؟ ومرمقد‪ :‬سمؾف»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -46‬امام كووی رمحه اهلل می‌گوید‪:‬‬

‫هرکس که می‌خواهد در حق صدر و مادر درگذصته‌اش كقؽی کـد به جایشان صدقه دهد‪ ،‬زیرا صدقه ر بدون هقچ‬
‫اختالضی مقان مسؾامكان ر به صخص مقت می‌رشد و از آن شود می‌برد‪( .‬رشح صحقح مسؾم‪)۹۸ /۱ :‬‬
‫‪( -47‬السقؾامن‪ ،1402 ،‬ج ‪ ،3‬چاپ ‪ ،11‬ص ‪.)414‬‬

‫{‪}48‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫احتزام ٍالذني‪ ،‬در ًشد پیاهوزاى‬
‫روایخخت ؿمخخده اؾمخخت يمخخف گػخخت‪ :‬ظمداوكخخد‬ ‫‪ -46‬از اسمخخـ قمبخخاس‬
‫قمؼقسمخخت ؾمخخؾقامن از هدهخخد را سمخخف ظمخخاـمر كقؽخخل هدهخخد سمخخف مخخادرش‬
‫‪22‬‬
‫كهذیرومت‪.‬‬
‫رش كظخخر‬ ‫‪ -47‬و قمؽرمخخف مخخل گقیخخد‪ :‬ؾمخخؾقامن از يمشخختـ هدهخخد‬
‫يمخخرد‪ ،‬چخخقن هدهخخد سمخخف واًمخخدیـش يمؿخخک مخخل يمخخرد و رزق و روزي را‬
‫‪23‬‬
‫سمراي آن ها مل سمرد»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پذر ٍهادرت را بِ اسن شاى صذا ًدشى! ٍ قودل اس آًْدا‬
‫هٌمیي!‬
‫‪ -48‬قمـ هشام سمخـ قمخروة قمخـ أسمقخف أو همخػمه أن أسمخا هریخرة «أسمصخخر‬
‫رضمؾخخلم ومؼخخا ٕطمخخدمها مخخا هخخذا مـخخؽ ومؼخخا أسمخخك ومؼخخا ‪ ٓ :‬شمسخخؿف‬
‫‪11‬‬
‫سماؾمؿف وٓ متش أمامف وٓ دمؾس ىمبؾف»‪.‬‬

‫‪ -48‬أخرجه البخاري دم‪ 23 :‬کتاب اجلـائز‪ 95 :‬باب موت الػجلة البغتة‪ .‬اهلل تعالی از شـد این روایت هبس می‬
‫داكد‪.‬‬
‫‪ -49‬أخرجه البخاري دم‪ 23 :‬کتاب اجلـائز‪ 95 :‬باب موت الػجلة البغتة‪.‬‬
‫‪ -50‬بخاري در "األدب ادػرد"‪ ،‬آلباكی آكرا تصحقح كؿوده اشت‪.‬‬

‫{‪}49‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫دو مرد را سما هؿ دید و از آكان پرؾمقد يمف سما هؿ چخف‬ ‫یعـی‪« :‬اسمقهریره‬

‫گػخت‪:‬‬ ‫كسبتل داركد؟ یؽل از آكان گػت‪ :‬او پدرم اؾمت‪ .‬اسمخقهریره‬
‫او را سمف اؾمؿش صدا مؽـ و ضمؾقشمر از او راه مرو و پقش از او مـشلم»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫گزنِ آٍردى پذر ٍهادر‪ ،‬اس گٌاّاى کویزُ است‬
‫‪ -49‬قمـ ـمقسؾة أكف ؾمؿع سمـ قمؿر یؼق ‪« :‬سمؽاء اًمقاًمدیـ مـ اًمعؼخقق‬
‫‪10‬‬
‫واًمؽباَر»‪.‬‬

‫مخخل گقیخخد‪« :‬گریاكخخدن واًمخخدیـ ي اطمؽمامخخل‬ ‫یعـخخی‪« :‬اسمخخـ قمؿخخر‬

‫سمف آن ها و از مجؾف گـاهان يمبػمه اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫دعاه پذر ٍهادر هادتجات خَاّدذ شدذ‪ ،‬پدس کداره‬
‫ًکي کِ پذر ٍهادر در حق ات دعاه بذ کٌٌذ‬
‫‪ -51‬قمخخـ أسمخخی هریخخرة ىمخخا ‪ :‬ىمخخا اًمـبخخل ‪« :‬صمخخ ث دقمخخقات‬
‫مستجاسمات ـ ٓ ؿمخؽ ومخقفـ دقمخقة اعمظؾخقم ودقمخقة اعمسخاومر ودقمخقة‬
‫‪10‬‬
‫اًمقاًمدیـ قمغم وًمدمها»‪.‬‬

‫‪ -51‬رواه البخاری ضی ادب ادػرد(‪ ،)31‬وصححه الباكی‪.‬‬

‫‪ -52‬رواه البخاری ضی ادب ادػرد‪ ،‬وصححه الباكی‪.‬‬

‫{‪}51‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫روایخخت ؿمخخده اؾمخخت يمخخف گػخخت‪ :‬پقخخامؼم ‪‬‬ ‫یعـخخی‪« :‬از اسمخخقهریره‬
‫ومرمقد‪« :‬ؾمف دقما وضمخقد دارد يمخف سمخدون ؿمخک مسختجاب مخل ؿمخقكد‪:‬‬
‫دقماي مظؾقم‪ ،‬دقماي مساومر و دقماي واًمدیـ سمراي ومرزكداكشان»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هادرت را بدِ سهدیي ًیٌدذاس‪ ،‬اگزچدِ در‬ ‫ّیچگاُ حز‬
‫ًواس اناتادُ باشی!‬
‫‪ -51‬وقمخخـ َأي هریخخرة قمخخـ اًمـبخخل ‪ ‬ىمخخا ‪ََ « :‬ل ی خ َت َؽ َّؾؿ ِذم اعمَفخ ِ‬
‫خد‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َْ‬
‫خاطمب ُضم َخر ْیج‪ ،‬ويم َ‬
‫َخان ُضم َخر ْی ٌج َر ُضمخ ً‬ ‫إَِّٓ َصم َصم ٌة‪ِ :‬قمقسخك اسمخـ مخریؿ‪ ،‬وص ِ‬
‫َ‬ ‫ْ ُ َْ‬
‫ومؽخان ومِ َقفخا‪َ ،‬وم َل َشمتْخ ُف ُأ نمخ ُف َو َهخق ُیصخكم َوم َؼا ًَمخت‪ :‬یخا‬
‫َ‬ ‫َقماسمِدا‪َ ،‬وما َّ ََذ َص ْ‬
‫خق َمع ًة‬
‫خغم ص خ شمِ ِف َوماكْرص خ َوم ْت‬ ‫خار ُب ُأ ُمخخل َو َص خ ِم َوم َل ْىمبخ َ‬
‫خؾ َقمخ َ‬ ‫ُضمخ َخر ْیج‪ ،‬ومؼخخا ‪َ :‬یخ َ‬
‫خكم‪ ،‬وم َؼا ًَمخخت‪َ :‬یخخا ُضمخ َخر ْیج‪ ،‬ومؼخخا ‪َ :‬أ ْي‬ ‫ِ‬ ‫َوم َؾخام َيمخ َ ِ‬
‫خان مخ َـ ا ًْم َغخخد َأ َشم ْتخ ُف ُ‬
‫وهخخق ُی َصخ ُ‬ ‫َّ‬
‫َخان ِمخ َـ ا ًْم َغخد َأ َشمتْخ ُف َو ُهخق‬
‫خغم َصخ شمِف‪َ ،‬وم َؾ َّخام يم َ‬ ‫َر ُب ُأ ُمل َو َص ِم‪َ .‬وم َل ْىم َب َؾ َقم َ‬
‫خؾ َقمخ َ‬
‫خغم‬ ‫خكم َوم َؼا ًَمخخت‪َ :‬یخخا ُضمخ َخر ْی ُج ومؼخخا ‪َ :‬أ ْي َر ُب ُأ ُمخخل َو َصخ ِم‪َ ،‬وم َل ْىم َبخ َ‬
‫ُی َصخ ُ‬
‫اعمقم َسخخات‪.‬‬ ‫صخخ شمِف‪َ ،‬وم َؼا ًَمخخت‪ :‬اًم َّؾفخخؿ ٓ ُمتِتْخخف طمتَّخخك یـْ ُظخخر إِ َمم وضمخخقه ِ‬
‫ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ‬ ‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َخخذايم ََّر َسمـُخخق إِ ْ ِاَ َ‬
‫خخل ُیت ََؿ َّث ُ‬
‫خخؾ‬ ‫خخر َأ ٌة سمغ ق‬‫رْخخ ًا َوقم َبا َدشمخخف‪َ ،‬ويمَاكَخخت ا ْم َ‬
‫قخخؾ ُضم ْ‬ ‫َومت َ‬

‫خخؿ ی ْؾت َِػ ْ‬

‫خخت‬ ‫خخت ًَمخخف‪َ ،‬وم َؾ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سمِ ُح ْسخخـ َفا‪َ ،‬وم َؼا ًَمخخت‪ :‬إِ ْن ؿمخخ ْا ُت ْؿ َٕ ْومتـَـَّخخف‪َّ ،‬‬
‫ومتعر َض ْ‬

‫{‪}51‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫صخخقم َعتِف‪َ ،‬وم َل ْمؽـَتْخخ ُف ِمخخ ْـ كػسخخفا‬
‫ْ‬ ‫َخخان َیخخ َلوي إِ َمم‬ ‫شمخخت ر ِ‬
‫اقمقخخ ًا يم َ‬ ‫إِ ًَم ْق َفخخا‪َ ،‬وم َل ْ َ‬
‫خخر ْیج‪َ ،‬ومخخ َلشم َْق ُه‬ ‫ًمخخدت َىما ًَمخخت‪ُ :‬ه َ‬
‫خخق ُضم َ‬ ‫ْ‬ ‫َومق َىمخخع قم َؾ ْق َفخخا‪َ .‬ومحؿ َؾخخت‪َ ،‬وم َؾ َّ‬
‫خخام َو‬
‫اخخخ ُسمقكف‪ ،‬ومؼخخخا ‪ :‬مخخخا‬ ‫خخقم َعتَف‪َ ،‬و َضم َع ُؾخخخقا َی ْ ِ‬
‫وماؾمخخختـز ًُمقه وهخخخدَ ُمقا صخ ْ‬ ‫ْ‬
‫خخدت ِمـْخخؽ‪ .‬ىمخخا ‪َ :‬أ ْیخخ َـ‬ ‫خخل َومق ًَم ْ‬ ‫ِِ ِ‬
‫خخت ِهبخخذه ا ًْمبغ ُ‬ ‫َؿمخخ ْل ُك ُؽؿ؟ ىمخخاًمقا‪َ :‬ز َك ْق َ‬
‫خقك َطمتَّخك ُأ َص ُ‬ ‫خف ومؼخا ‪َ :‬د ُقم ِ‬ ‫اًمصبِل؟ َومجاءوا سمِ ِ‬
‫خرش‬
‫ْرص َ‬ ‫صخغم‪َ ،‬وم َؾ َّخام اك َ َ‬
‫خكم َوم َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫خف وىمخا ‪ :‬یخا ُهمخ ُم َمخ ْـ َأ ُسمخق ؟ ىمخا ‪ُ :‬ومخ ٌن‬ ‫َأشمَك اًمصخبِل َوم َطعخـ ِذم سم ْطـ ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َّ َّ‬
‫خف و َىمخخا ًُمقا‪َ :‬ك ْبـِخخل‬
‫قن سمِخ ِ‬
‫خح َ‬ ‫اًمر ِ‬
‫اقمخخل‪َ ،‬وم خ َل ْىمب ُؾقا قمخ َ‬
‫خغم ُضمخ َخر ْی ُج ُی َؼ ُب ُؾق َك خ ُف َو َیت ََؿ َّسخ ُ‬ ‫َّ‬
‫خلم َيمخ َخام يمَا َكخخت‪،‬‬‫وها ِمخ ْـ ـمِخ ٍ‬
‫خب ىمخخا ‪َ ،ٓ :‬أقمقخخدُ َ‬ ‫خق َم َعت ََؽ ِمخ ْـ َذ َهخ ٍ‬ ‫خؽ صخ ْ‬‫ًَمخ َ‬
‫َوم َػ َع ُؾقا‪.‬‬
‫ارهخ ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫وسمقـَخخا صخخبِل یرضخخع ِم خـ ُأمخخف‪َ ،‬ومؿخخر رضمخ ٌ ِ‬
‫خة‬ ‫خغم دا َّسمخخة َوم ِ َ‬ ‫خب َقمخ َ‬
‫خؾ َرايمخ ٌ‬ ‫َ َّ َ ُ‬ ‫ُ ْ ُ‬ ‫َ ْ َ ق ْ‬
‫خؽم َ اًم َّثخدْ َي‬ ‫خذا‪َ ،‬وم َ َ‬ ‫خؾ َه َ‬‫اضم َعخؾ ا ْسمـِخل م ْث َ‬ ‫خؿ ْ‬
‫ٍ‬
‫َو َؿمارة َطم َسـَة َومؼاًمت ُأ نمف‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬
‫ٍ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خغم‬‫خؾ َقمخ َ‬ ‫خؿ َأ َىم َبخ َ‬
‫خؿ ٓ َ ْدم َع ْؾـخل م ْثؾخخف‪ُ ،‬صمخ َّ‬‫خؾ إِ ًَم ْقخخف َومـَ َظخ َخر إِ ًَم ْقخخف ومؼخخا ‪ :‬اًم َّؾ ُفخ َّ‬‫َو َأ ْىم َبخ َ‬
‫خخغم اهللُ َقم َؾق ِ‬ ‫خخر إِ َمم رؾمخخق اهللَّ َص ّ‬ ‫ِ‬ ‫َصمدْ ِی ِ‬
‫خخف‬ ‫ْ‬ ‫خخع» َومؽَخخ َل ُك َأ ْك ُظ ُ‬ ‫خخؾ َی ْرشمَض ُ‬ ‫خخف َوم َج ْع َ‬
‫اسمة ِذم ومِقخخف‪َ ،‬وم َج َ‬
‫عخخؾ‬ ‫وؾمخخ َّؾؿ وهخخق حيؽِخخل ارشمِ َضخخا َقمف سمِ ُلصخخب ِعف اًمسخخب ِ‬
‫َّ َّ‬ ‫ُ ْ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ َ ْ‬ ‫َ‬
‫ا خسمقرا‪ ،‬وی ُؼق ًُمخخقن‪َ :‬ز َكقخ ِ‬ ‫یؿصخخفا‪ ،‬ىمخخا ‪« :‬ومخخروا سمِج ِ ٍ‬
‫خت‬ ‫ْ‬ ‫خؿ َی ْ ِ ُ َ َ َ َ‬ ‫ار َیخخة َو ُهخ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ن‬ ‫َُ ن َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ْىمت‪َ ،‬وهخل َشم ُؼخق ‪َ :‬طم ْسخبِ َل اهللَُّ َوك ْع َ‬
‫خؿ ا ًْمقيمقخؾ‪ .‬ومؼاًمخت ُأ نمخف‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬
‫خؿ‬

‫{‪}52‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫خخر إِ ًَم ْق َفخخا ومؼخخا ‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬

‫خخؿ‬ ‫خخاف َو َك َظ َ‬
‫اًمر َض َ‬ ‫خخؽم َ ُ‬ ‫خخؾ ا ْسمـِخخل ِم ْث َؾ َفخخا‪َ ،‬وم َ‬
‫ٓ َ ْدم َع ْ‬
‫یث ومؼا ًَمخخت‪َ :‬مخ َّخر َر ُضمخ ٌ‬ ‫خد ِ‬
‫خؽ شمَراضمعخخا اتخ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫خؾ َطمسخ ُـ‬ ‫َ‬ ‫اضم َع ْؾـخخل م ْث َؾ َفخخا‪َ ،‬وم ُفـاًمخ َ َ َ َ‬ ‫ْ‬
‫خؿ ٓ َ ْدم َعؾـِخل ِم ْث َؾخف‪،‬‬ ‫ا ق َا ِة َوم ُؼ ْؾت‪ :‬اًم َّؾفخؿ اضمع ْ ِ ِ‬
‫خؾ ا ْسمـخل م ْث َؾخ ُف َوم ُؼ ْؾخت‪ :‬اًم َّؾ ُف َّ‬ ‫ُ َّ ْ َ‬ ‫َْ‬
‫خخة وهخخؿ ی ْاخخسمقرا وی ُؼق ًُمخخقن‪َ :‬ز َكق ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫خخت َ َ ْىمخخت‪،‬‬ ‫ْ‬ ‫ُ َُ ََ‬ ‫خخروا ِ َهبخخذه إَ َم َ ُ َ‬ ‫َو َم ن‬
‫خؿ اضم َع ْؾـِخخل ِم ْث َؾ َفخخا؟‪،‬‬ ‫َوم ُؼ ْؾخخت‪ :‬اًم َّؾفخخؿ ٓ َ ْدمعخ ْ ِ ِ‬
‫خؾ ا ْسمـخخل م ْث َؾ َفخخا َوم ُؼ ْؾخخت‪ :‬اًم َّؾ ُفخ َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ‬
‫خؿ ٓ ْدم َع ْؾـِخخل ِم ْث َؾخخف‪،‬‬‫خان َضم َّبخخار ًا َوم ُؼؾخخت‪ :‬اًم َّؾ ُفخ َّ‬ ‫خؾ َيمخ َ‬ ‫اًمر ُضمخ َ‬
‫خؽ َّ‬ ‫ىمخخا ‪ :‬إِ َّن ذًمِخ َ‬
‫َخزن‪َ ،‬و َ ْىمخت‪َ ،‬و ََل ْ َشم ْ ِ خق‪َ ،‬وم ُؼ ْؾخت‪:‬‬ ‫خقن خا َز َك ْقخت‪َ ،‬و ََل ْ شم ْ‬ ‫وإِ َّن َه ِذ ِه َی ُؼق ًُم َ‬
‫‪12‬‬
‫اضم َع ْؾـِل ِم ْث َؾ َفا»‪.‬‬‫اًم َّؾ ُف َّؿ ْ‬
‫یعـی‪« :‬پقامؼم ‪ ‬ومرمقد‪ :‬در گفخقاره ومؼخط ؾمخف شمخـ ؾمخخـ گػتخف اكخد‪،‬‬
‫مخخریؿ قمؾخخقفام اًمسخخ م و دوؾمخخت ضمخخریج‪( .‬ضمخخریج‬ ‫قمقسخخخل پخخخ‬
‫مخردي قماسمخدي سمخقد يمخف قمبادشمگخاهل سمخراي ظمخقد ؾمخاظمتف سمخخقد و در آن‬
‫مخل سمخرد)‪ .‬مخادرش آمخد در طماًمقؽخف او كخامز مخل گخزارد‪ ،‬گػخت‪:‬‬ ‫سم‬
‫اي ضمخخریج! ضمخخریج گػخخت‪ :‬ظمخخدایا مخخادرم و كخخامزم وسمخخف كخخامزش ادام خف‬
‫داد‪ ،‬و مادرش رومت‪ .‬ومردا هخؿ مخادرش در طمخازم آمخد يمخف او كخامز مخل‬
‫گخخزارد و گػخخت‪ :‬اي ضمخخریج! او گػخخت‪ :‬ظمخخدایا مخخادرم و كخخامزم وسمخخف‬

‫‪ -53‬متػق عؾقه‪.‬‬

‫{‪}53‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫كخخامزش ادامخخف داد‪ .‬سمخخاز ومخخردا مخخادرش در طمخخازم آمخخد يمخخف او كخخامز مخخل‬
‫گخخزارد‪ ،‬گػخخت‪ :‬اي ضمخخریج! گػخخت‪ :‬پروردگخخارا مخخادرم و كخخامزم و سمخخف‬
‫كامز ظمقد ادامف داد‪.‬‬
‫مادرش گػت‪ :‬ظمدایا او را كؽش شما روي زراي زكا يمار را سمبقـد‪.‬‬
‫سمـخخل ا اَقخخؾ از ضمخخریج و قمبخخادشمش صخخحبت يمردكخخد‪ ،‬زك وماطمشخخف‬
‫سمخخقد يمخخف سمخخف طمسخخـ ظمخخقیش رضب اعمثخخؾ گشخختف سمخخقد‪ .‬گػخخت‪ :‬اگخخر‬
‫سمخقاهقخخد مخخـ او را ومریخخب مخخل دهخخؿ‪ ،‬و ظمخخقد را سمخخف او قمرضخخف يمخخرد‪،‬‬
‫وزم او شمخخخخقضمفل سمخخخخف وي كـؿخخخخقد‪ .‬زن پخخخخقش چقپخخخخاك يمخخخخف در‬
‫قمبادشمگخخخاهش زكخخخدگل مخخخل يمخخخرد رومخخخت‪ ،‬ظمخخخقد را در اظمتقخخخارش‬
‫گذاؿمخخت و سمخخا وي زكخخا كؿخخقد و سمخخاردار ؿمخخد‪ ،‬چخخقن وٓدت كؿخخقد‬
‫گػخخت‪ :‬ایخخـ ـمػخخؾ از ضمخخریج هسخخت‪ ،‬مخخردم رومتخخف او را پخخاَلم يمشخخقده‪،‬‬
‫قمبادشمگاهش را مـفدم ؾماظمتف و عوف سمف زدكش يمردكد‪.‬‬
‫گػت‪ :‬چف ؿمده؟‬
‫گػتـد‪ :‬سما ایـ وماطمشف زكا يمردي‪ ،‬و از شمق پ ي زاَقده اؾمت‪.‬‬

‫{‪}54‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫گػخخت‪ :‬سمچخخف يمجخخا اؾمخخت؟ پس خخر را آوردكخخد و گػخخت‪ :‬مخخرا سمگذاریخخد‬
‫يمخخف كخخامز گخخزارم‪ ،‬ؾمخخهس كخخامز گخخزارد‪ ،‬چخخقن كخخامز را متخخام يمخخرد‪ ،‬كخخزد‬
‫پدرت يمقست؟‬ ‫يمقدک آمده سمف ؿمؽؿش زده و گػت‪ :‬اي پ‬
‫گػخخت‪ :‬ومخخ ن چقپخخان‪ ،‬مخخردم سمخخف ضمخخریج روي آورده او را سمقؾمخخقده‬
‫وسمخخف ضمخخاكش دؾمخخت مخخل يمشخخقدكد و گػتـخخد‪ :‬قمبادشمگاهخخت را از ـم خ‬
‫مل ؾمازیؿ‪.‬‬
‫گػت‪ :‬كف مثؾ طماًمخت اوًمخقش ازگخؾ سمسخازید و آرخا هخؿ آكخرا درؾمخت‬
‫يمردكد‪.‬‬
‫و ـمػخخكم سمخخقد يمخخف از پسخختان مخخادر ؿمخخػم مخخل ظمخخقرد‪ ،‬مخخردي سمخخر اؾمخخبل‬
‫كػقس و ممتاز‪ ،‬و قم متل زیبا از يمـارش گذؿمت‪.‬‬
‫مادرش گػت‪ :‬ظمدایا پ م را مثؾ ایـ مرد سمگردان‪.‬‬
‫پسخختان را رهخخا يمخخرده سمطخخررش وي روي كؿخخقد و كگریسخختف و‬ ‫پخخخ‬
‫گػخخت‪ :‬ظمخخدایا مخخرا ماكـخخدش مسخخاز و ؾمخخهس سمخخف پسخختان روي آورده‬
‫عوف سمف مؽقدن كؿخقد‪ .‬گخقیل مخـ ايمـخقن سمسخقي رؾمخق اهلل ‪ ‬مخل‬
‫كگخخرم و ایشخخان ؿمخخػم ظمخخقردن او را سمخخف اكگشخخت ؾمخخباسمفء ظمخخقد‪ ،‬يمخخف در‬
‫دهخخـ ىمخخرار داده مخخل مؽـخخد‪ ،‬متثقخخؾ مخخل كامیـخخد‪ .‬ؾمخخهس ومرمخخقد‪ :‬و از‬

‫{‪}55‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫يمـار يمـقخزي گذؿمختـد يمخف مخردم او را مخل زدكخد و مخل گػتـخد يمخف شمخق‬
‫زكخخخا يمخخخردي‪ ،‬دزدي كؿخخخقدي‪ ،‬او مخخخل گػخخخت‪ :‬طمسخخخبل اهلل و كعخخخؿ‬
‫اًمقيمقخخؾ‪ .‬مخخادرش گػخخت‪ :‬ظمخخدایا پس خخرم را مثخخؾ ایخخـ مسخخاز‪ .‬پ خخ‬
‫پسخختان را رهخخا كؿخخقده سمخخف او كگریسخختف و گػخخت‪ :‬ظمخخدایا مخخرا ماكـخخد او‬
‫سمگردان‪.‬‬
‫در ایـجا ؾمخخـ را سمخاز گرداكقدكخد‪ .‬مخادر گػخت‪ :‬مخردي كقؽخق ؿمخامَؾ‬
‫گذؿمخخت و مخخـ گػخختؿ‪ :‬ظمخخدایا پخخخ م را مثخخؾ او گخخردان‪ ،‬وزم شمخخق‬
‫گػتخخل ظمخخدایا مخخرا مثخخؾ او مگخخردان‪ ،‬و مخخردم ایخخـ يمـقخخز را سمردكخخد‪ ،‬در‬
‫طماًمقؽف او را مل زدكخد وسمخف او مخل گػتـخد يمخف شمخق زكخا يمخردي و دزدي‬
‫كؿخخقدي‪ ،‬مخخـ گػخختؿ‪ :‬ظمخخدایا پ خخ م را مثخخؾ او مگخخردان‪ ،‬شمخخق گػتخخل‪:‬‬
‫ظمدایا مرا مثؾ او گردان!‬
‫پسخخخخرک گػخخت‪ :‬آن مخخرد ؾمخختؿگر سمخخقد‪ ،‬گػخختؿ ظمخخدایا مخخرا چخخقن او‬
‫مگخخردان‪ .‬و سمخخف ایخخـ يمـقخخز مخخل گػتـخخد‪ :‬زكخخا يمخخردي‪ ،‬در طماًمقؽخخف زكخخا‬
‫كؽخخرده‪ ،‬مخخل گػتـخخد‪ :‬دزدي يمخخردي در طماًمقؽخخف دزدي كؽخخرده سمخخقد‪ ،‬از‬
‫ایـرو گػتؿ‪ :‬ظمدایا مرا مثؾ او سمگردان»‪.‬‬
‫‪‬‬

‫{‪}56‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫یَ ّیچ هالی ًذاره‪ّ ،‬وِ اس پذرت ّات!‬
‫‪ -52‬مخخردي پخخقش پقخخامؼم ‪ ‬آمخخد و گػخخت‪ :‬یخخا رؾمخخق اهلل ‪ ‬مخخـ‬
‫صاطمب مخا و اوٓدي هسختؿ و پخدرم مخل ظمقاهخد مخا مخرا از مخـ‬
‫سمگػمد‪ .‬پقخامؼم ‪ ‬سمخف او ومرمخقد‪« :‬أكخت وماًمخؽ ٕسمقخؽ» یعـخل‪« :‬شمخق و‬
‫‪12‬‬
‫ماًمت ازآن پدرت هستل»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اگز هی خَاّیذ فزسًذاىِ یداى احتدزامِ یداى را کٌدذ‪،‬‬
‫پس احتزام پذر ٍهادر را ًوانیذ‬
‫‪ -53‬روایخخت مخخل ؿمخخقد يمخخف پقخخامؼم ‪ ‬ومرمخخقده اكخخد‪« :‬سمخخروا آسمخخاءيمؿ‬
‫‪11‬‬
‫شمَؼم ُيمؿ أسمـاؤيمؿ»‪.‬‬
‫یعـل‪« :‬سما واًمدیـتان كقؽل يمـقد شما ومرزكداكتان سما ؿمام كقؽل يمــد»‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -54‬أخرجه ابن أبى صقبة (‪ ، 517/4‬رقم ‪. )22708‬‬

‫‪ -55‬أخرجه الطزاكى ذم األوشط (‪ ، 299/1‬رقم ‪ )1002‬قال اهلقثؿى (‪ : )138/8‬رجاله رجال الصحقح غر‬
‫صقخ الطزاكى أمحد غر مـسوب ‪ ،‬والظاهر أكه من ادؽثرین من صقوخه ضؾذلك مل یـسبه ‪ .‬قال ادـاوى‬
‫(‪ : )200/3‬قال ادـذرى ‪ :‬إشـاده حسن ‪.‬‬

‫{‪}57‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫ٍالذنٌت بوٌذ!‬ ‫چمواًت را طز‬
‫‪ -54‬معاویف سمخـ اؾمخحاق از قمخروه سمخـ اًمخزسمػم روایخت مخل يمـخد يمخف‬
‫‪11‬‬
‫ومرمقده اؾمت‪« :‬ما ّسمر واًمده مـ ؿمدّ اًمطررش إًمقف»‪.‬‬
‫یعـی‪« :‬يمخيس يمف چشخؿ ظمخقد را از شمقضمخف سمخف ؾمخقي واًمخدیـ سمبـخدد سمخف‬
‫آرا كقؽل و اطمسان كؽرده اؾمت»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پذر هادر بعذ اس هزگ شداى‪ ،‬بدانه فزسًذاًمداى چدِ‬
‫حقی دارًذ؟‬
‫‪ -55‬وقمخخـ ماًمخخؽ سمخخـ رسمقعخخة اًمسخخاقمدي ‪َ ‬ىمخخا َ ‪َ « :‬سم ْقـَخخا ك َْحخخ ُـ‬
‫خؾ ِمخ ْـ َسمـِخل َؾمخ َؾ َؿ َة‪َ ،‬وم َؼخا َ ‪َ :‬یخا‬ ‫قس ِقمـْدَ رؾمخق اهلل ‪ ‬إذ َضمخاء ُه َر ُضم ٌ‬ ‫ُضم ُؾ ٌ‬
‫خخف َسم ْعخخدَ َمخخق ِ َام؟‬ ‫خخؾ سم ِؼخخل ِمخخـ سمخخر َأسمخخقي َذء أسمر ُمهخخا سمِ ِ‬
‫ن‬ ‫ْ ُ َ َ َّ‬ ‫رؾمخخق اهلل! َه ْ َ َ‬
‫مها ِم خ ْـ‬
‫ِ ِ‬
‫وآؾمخخت ْغ َػ ُار َ ُخ َخام َوإ ْك َػخخا ُذ َقم ْفخخد َ‬
‫ْ‬ ‫اًمص خ ُة َقم َؾخ ْق ِف َام‪،‬‬
‫خؿ‪َّ ،‬‬‫َوم َؼخخا َ ‪َ « :‬ك َعخ ْ‬
‫ِ‬ ‫سمع ِد ِمها‪ ،‬و ِص َؾ ُة ِ‬
‫‪11‬‬
‫یؼفام»‪.‬‬ ‫قص ُؾ إٓ ِهبِ َام َوإيمرا ُم َصد َ‬ ‫اًمرطم ِؿ ا ًَّمتل ٓ ُشم َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫یعـخخی‪« :‬ماًمخخؽ سمخخـ رسمقعخخف ؾمخخاقمدي ‪ ‬مخخلگقیخخد‪ :‬در تظخخام يمخخف مخخا‬
‫كخخزد پقخخامؼم ‪ ‬كشسخختف سمخخقدیؿ كاگفخخان مخخردي از سمـخخق ؾمخخؾؿف آمخخد و‬

‫‪ -56‬شر أعالم الـبالء (ذهبي)‪.433 /4 ،‬‬

‫االشـاد‪.‬‬ ‫‪ -57‬رواه ابی داود قال االلباكی‪ :‬ضعق‬

‫{‪}58‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫گػخخت‪ :‬اي پقخخامؼم ظمخخدا! آیخخا از اطمسخخان و كقؽخخل سمخخف پخخدر و مخخادرم‬
‫چقخخزي سمخخر قمفخخده مخخـ سمخخاىمل اؾمخخت شمخخا پ خس از مرگشخخان آن را اكجخخام‬
‫دهخخؿ؟ رؾمخخق اهلل ‪ ‬ومرمقدكخخد! سمخخراي آكخخان دقمخخا يمخخـ و ـمؾخخب‬
‫آمرزش كخام و پخقامك را يمخف سمسختف اكخد سمعخد از مرگشخان را گرامخل دارد‬
‫و صخخؾف رمحخخل را يمخخف سمخخر قمفخخده آكخخان سمخخقد سمجخخا آورد و دوؾمتاكشخخان را‬
‫گرامل دارد»‪.‬‬
‫‪ -56‬مردي كخزد پقخامؼم ‪ ‬آمخد و گػخت‪ :‬اي رؾمخق ظمخدا آیخا سمعخد‬
‫از وومخخات واًمخخدیـ كقؽخخل يمخخردن سمخخف آن هخخا وضمخخقد دارد؟ ومرمخخقد‪:‬‬
‫«آري‪ ،‬كخخامز ظمقاكخخدن سمخخر آن هخخا و ـمؾخخب آمخخرزش سمخخراي آن هخخا‪ ،‬اضمخخرا‬
‫يمخخردن قمفخخد و ىمرارهخخاي آن هخخا سمعخخد از مرگشخخان‪ ،‬صخخؾف رطمخخؿ سمخخا‬
‫‪12‬‬
‫يمساك يمف سما آن ها مرشمبط سمقدكد‪ ،‬اطمؽمام سمف دوؾمتان آن ها»‪.‬‬

‫ختمکتاببعوناهلل(‪11‬عقربسال‪)1044‬‬
‫‪‬‬

‫‪( -58‬البقفؼي‪ ،1353 ،‬صامره ‪.)7896 ،199 /6‬‬

‫{‪}59‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬

‫صرؿس‬ ‫‪ -1‬أحادیث خمتارة من موضوعات اجلوزقاين وابن اجلروزي ترالق‬

‫الدین الذهبي‪.‬‬
‫‪ -2‬أخبار مؽة دم قدیم الدهر وحدیثه تالق ‪:‬أبو عبد اهلل حمؿرد برن إشرحاق‬
‫بن العباس ادؽي الػاکفي (ادتوذم ‪272 :‬هر)‪.‬‬
‫‪ -3‬إضراف ادُ ْسـِد ادعت َِل بلضراف ادسـَد احلـبل ادمل ‪ :‬أبو الػضل أمحد برن‬
‫عل بن حمؿد بن أمحد بن حجر العسؼالين (ادتوذم ‪852 :‬هر)‪.‬‬
‫‪ :‬أمحد بن عؿرو بن الضحاك أبو بؽر الشقباين‪.‬‬ ‫‪ -4‬اآلحاد وادثاين ادمل‬
‫‪ -5‬اجلامع دم احلدیث تللق ‪:‬عبد اهلل بن وهب بن مسؾم الؼرري أبرو حمؿرد‬
‫ادرصي شـة الوالدة ‪ /‬شـة الوضاة ‪197‬هر‪.‬‬
‫‪ -6‬اجلؿع بش الصحقحش البخاري ومسؾم تللق ‪ :‬حمؿد بن ضتوح احلؿقدي‪.‬‬
‫‪ -7‬السـن الؽزى ودم ذیؾه اجلوهر الـؼي ادمل ‪ :‬أبو بؽر أمحد برن احلسرش‬
‫بن عل البقفؼي‪.‬‬
‫‪ :‬حمؿد ضماد عبد الباقى‪.‬‬ ‫‪ -8‬الؾملم وادرجان ضقام اتػق عؾقه الشقخان ادمل‬
‫‪ -9‬ادجالسة وجواهر العؾم ادمل ‪ :‬أبرو بؽرر أمحرد برن مرروان الردیـوري‬
‫ادالؽي (ادتوذم ‪333 :‬هر)‪.‬‬
‫‪ :‬أبو الؼاشم شؾقامن بن أمحد الطزاين‪.‬‬ ‫‪ -10‬ادعجم األوشط ادمل‬
‫{‪}61‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫‪ -11‬ادعجم الصغر ادمل ‪ :‬شرؾقامن برن أمحرد برن أیروب أبرو الؼاشرم‬
‫الطزاين‪.‬‬
‫‪ -12‬ادعجم الؽبرر ادملر ‪ :‬شرؾقامن برن أمحرد برن أیروب أبرو الؼاشرم‬
‫الطزاين‪.‬‬
‫‪ -13‬ادـتؼى من السـن ادسـدة ادمل ‪ :‬عبد اهلل بن عرل برن اجلرارود أبرو‬
‫حمؿد الـقسابوري‪.‬‬
‫‪ :‬مالك بن أكس أبو عبداهلل األصبحي‪.‬‬ ‫‪ -14‬موضل اإلمام مالك ادمل‬
‫‪ -15‬هتذیب اآلثار أبو جعػر حمؿد بن جریر الطزي‪.‬‬
‫‪ :‬جالل الدین السقوضي‪.‬‬ ‫‪ -16‬جامع األحادیث ادمل‬
‫‪ -17‬جررامع األصررول دم أحادیررث الرشررول ادمل ر ‪ :‬جمررد الرردین أب رو‬
‫السعادات ادبارك بن حمؿد اجلزري ابن األثر (ادتوذم ‪606 :‬هر)‪.‬‬
‫‪ -18‬جامع العؾوم واحلؽم ادمل ‪ :‬أبو الػرج عبد الررمحن برن أمحرد برن‬
‫رجب احلـبل‪.‬‬
‫‪ :‬الـووي‪.‬‬ ‫‪ -19‬ریاض الصاحلش ادمل‬
‫‪ :‬أبو داود شؾقامن بن األصعث السجستاين‪.‬‬ ‫‪ -20‬شـن أيب داود ادمل‬
‫‪ :‬حمؿد بن یزید أبو عبداهلل الؼزویـي‪.‬‬ ‫‪ -21‬شـن ابن ماجه ادمل‬

‫{‪}61‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫‪ -22‬اجلامع الصحقح شـن السمذي ادمل ‪ :‬حمؿد بن عقسى أبرو عقسرى‬
‫السمذي السؾؿي‪.‬‬
‫‪ -23‬شرـن الردارقطـي ادملر ‪ :‬عرل برن عؿررر أبرو احلسرن الرردارقطـي‬
‫البغدادي‪.‬‬
‫‪ :‬عبداهلل بن عبدالرمحن أبو حمؿد الدارمي‪.‬‬ ‫‪ -24‬شـن الدارمي ادمل‬
‫‪ -25‬شـن الـسائي برشح السقوضي وحاصقة السرـدي ادملر ‪ :‬أبرو عبرد‬
‫الرمحن أمحد بن صعقب الـسائي‪.‬‬
‫‪ -26‬شـن شعقد بن مـصور ادمل ‪ :‬أبو عثامن شعقد بن مـصور بن صعبة‬
‫اخلراشاين اجلوزجاين‪.‬‬
‫‪ :‬أبو بؽر أمحد بن احلسش البقفؼي‪.‬‬ ‫‪ -27‬صعب اإلیامن ادمل‬
‫‪ -28‬صحقح ابن حبان بستقب ابن بؾبان ادمل ‪ :‬حمؿد بن حبان بن أمحرد‬
‫أبو حاتم التؿقؿي البستي‪.‬‬
‫‪ -29‬صحقح ابن خزیؿة ادمل ‪ :‬حمؿد بن إشحاق برن خزیؿرة أبرو بؽرر‬
‫السؾؿي الـقسابوري‪.‬‬
‫‪ -30‬صحقح البخاري تالق ‪:‬ابوعبداهلل حمؿدبن اشامعقل‪.‬‬
‫‪ -31‬صررحقح مسررؾم تررالق ‪ :‬ابواحلسررش مسررؾم بررن حجرراج الؼشررری‬
‫الـقسابوری‪.‬‬

‫{‪}62‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫‪ -32‬کـز العامل دم شـن األقوال واألضعال ادمل ‪ :‬عرالء الردین عرل برن‬
‫حسام الدین ادتؼي اهلـدي الزهان ضوري (ادتوذم ‪975 :‬هر)‪.‬‬
‫‪ -33‬مسررـد أيب عواكررة تالق ‪:‬اإلمررام أيب عواكررة یعؼرروب بررن إشررحاق‬
‫االشػرائـي شـة الوالدة ‪ /‬شـة الوضاة ‪316‬هر‪.‬‬
‫‪ -34‬مسـد أيب یعذ ادمل ‪ :‬أمحد بن عرل برن ادثـرى أبرو یعرذ ادوصرل‬
‫التؿقؿي‪.‬‬
‫‪ -35‬مسـد اإلمام أمحد بن حـبل ادمل ‪ :‬أمحد بن حـبل‪.‬‬
‫‪ -36‬مسـد إشحاق بن راهویه ادمل ‪ :‬إشحاق بن إبراهقم برن خمؾرد برن‬
‫راهویه احلـظل‪.‬‬
‫‪ -37‬مسـد ابن اجلعد ادمل ‪ :‬عل بن اجلعد بن عبقد أبو احلسن اجلوهري‬
‫البغدادي‪.‬‬
‫‪ :‬عبداهلل بن الزبر أبو بؽر احلؿقدي‪.‬‬ ‫‪ -38‬مسـد احلؿقدي ادمل‬
‫‪ -39‬اجلامع الصحقح ویا مسـد اإلمام الربقع بن حبقب الربقع برن حبقرب‬
‫بن عؿر األزدي البرصي‪.‬‬
‫‪ :‬حمؿد بن إدریس أبو عبد اهلل الشاضعي‪.‬پ‬ ‫‪ -40‬مسـد الشاضعي ادمل‬
‫‪ -41‬مسـد الشامقش ادمل ‪ :‬شرؾقامن برن أمحرد برن أیروب أبرو الؼاشرم‬
‫الطزاين‪.‬‬

‫{‪}63‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫‪ -42‬مسـد الشفاب ادمل ‪ :‬حمؿرد برن شرالمة برن جعػرر أبرو عبرد اهلل‬
‫الؼضاعي‪.‬‬
‫مسـد أيب داود الطقاليس – ادشؽول ادملر ‪ :‬شرؾقامن برن داود برن‬ ‫‪-43‬‬
‫اجلارود‪.‬‬
‫‪ -44‬ادـتخب من مسـد عبد بن محقد ادمل ‪ :‬عبد بن محقد برن كرصر أبرو‬
‫حمؿد الؽيس‪.‬‬
‫‪ُ -45‬مصـ ابن أيب صقبة ادصـ ‪ :‬أبو بؽر عبد اهلل بن حمؿد بن أيب صرقبة‬
‫العبيس الؽودم (‪ 159‬ر ‪ 235‬هر)‪.‬‬
‫‪ :‬أبو بؽر عبد الرزاق بن مهام الصـعاين‪.‬‬ ‫عبد الرزاق ادمل‬ ‫‪ -46‬مصـ‬
‫‪ :‬أبو بؽر أمحد بن حمؿد بن هاكىء األثرم‪.‬‬ ‫‪ -47‬شـن أيب بؽر األثرم ادمل‬
‫‪ -48‬شـن ابن ماجرة ادملر ‪ :‬ابرن ماجرة أبرو عبرد اهلل حمؿرد برن یزیرد‬
‫الؼزویـي‪.‬‬
‫‪ :‬أمحد بن صعقب أبو عبد الرمحن الـسائي‪.‬‬ ‫‪ -49‬شـن الـسائي ادمل‬
‫‪ -50‬مسـد أيب هریرة ريض اهلل عـه ادمل ‪ :‬أبو إشحاق إبراهقم بن حرب‬
‫العسؽري السؿسار‪.‬‬
‫‪ -51‬مسـد أمحد بن حـبل ادمل ‪ :‬أبو عبد اهلل أمحد بن حمؿد بن حـبل برن‬
‫هالل بن أشد الشقباين‪.‬‬

‫{‪}64‬‬
 ‫«‪»04‬حديث دربارٍ حقْق پدر ّهادر‬
‫‪ -52‬مسـد البزار ( ادطبوع باشم البحر الزخار ) ادمل ‪ :‬أبو بؽر أمحد بن‬
‫عؿرو بن عبد اخلالق البزار‪.‬‬
‫‪ -53‬مسـد الرساج ر ادمل ‪ :‬حمؿد بن إشحاق بن إبراهقم الرساج الثؼػي‬
‫الـقسابوري‪.‬‬
‫‪ :‬حمؿد بن عبد اهلل اخلطقب التزیزي‪.‬‬ ‫‪ -54‬مشؽاة ادصابقح ادمل‬

‫{‪}65‬‬