Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 38

MAIKLING

KASAYSAYAN
NG
MGA
BARANGAY
Brief History of
BARANGAY ARNEDO
Bolinao, Pangasinan

Barangay ARNEDO, once called “Gui-gui” and whose inhabitants were farmers,
fishermen, and cattle raisers, ha/s become one of the progressive barangays of Bolinao.
This was made possible through the sheer industry, intelligence, resiliency and
resourcefulness of barangay people.

Today barangay ARNEDO is very proud of this people who have inherited the
above qualities of their forebears. The barangay is equally proud of its people who have
become professionals, entrepreneurs, traders, store owners and those who migrated to
other places and countries to seek fame and fortune but did not forget their barangay. The
best asset of barangay ARNEDO is its people.

Brief History of
BARANGAY BALINGASAY
Bolinao, Pangasinan

Tinipong Saysay ni Ginang Socorro C. Sanchez

Balingasay – Ano baa ng nayong ito sa bayan ng Bolinao

Noong unang panahon sa nayong ito itinayo ang pagawaan ng barko ni Capt. John
Jennings. Ang kanyang asawa ay taga Bolinao na Si Patrocenia Celeste Sanchez. Ang
mga trabajador sa pagawaang ito ay mga Japanese Engineer. Ang unang barkong
kanilang nagawa ay pinangalanan na Patrocenia. Kaya noon pa ay bantog na ang nayong
ito. Dito rin nadiscobre ang pinakamalaking talaba sa Bolinao. At maging sa paghukay ng
“artifacts” na pinamunohan ni Dr. Legaspi.

|Page
Ngayon muling napabantog ang Ilog Balingasay bilang numero uno sa Regional
contest na pinaka-malinis na Ilog sa Region I, at muling isinama sa national contest at
nagging no. 5 sa buong Pilipinas.

Sa Ilog Balingasay ay dito nawiwili ang mahilig magpiknik at maligo dahil iba
ang tubig dito. Hindi ka masyadong ma-sunburn dahil ang tubig tabang na nangaling sa
Bolinao Falls ay naghahalo sa tubig dagat. Sa buong Bolinao ito ang hinahanap ng
dayong maliligo dahil sa kalinisan at hindi mabato ang baybay. Ito rin ang tagpuan
naming magpipinsan “Capua Clan” noong kami ay bata pa kung aming binibisita an
gaming Lola Anang at Lolo Estong.

Maraming nagtatanong kung ano ang alamat ng nayong ito. Sa aking katatanong
noong ako ay nasa secondary school pa ito ang aking nakalap na saysay.

Noong unang panahon ay may mag-asawang Si Baling at si Asay. Sila ay


masisipag sa kanilang paghahanap buhay. Sila ay mapagmahal sa isa’t-isa at sa kanilang
kanayon. Ang kanilang hanap buhay ay ang pangigisda. Tuwing lalaot si Baling ay
pinagpala siya ng maykapal sa paghuhuli ng isda. Si Aling Asay naman ay siyang
nagtitinda ng huli niya. Isa sa kanyang paninda na nagging bantog sa mga namimili ay
ang tinuhog na isada na gawa sa kawayan (barabar) na tinatawag na “binasay”. Maraming
nawilingnamimili na galling pa sa ibang nayon hanggang sa napabantog ang kanilang
binasay na isda. At sa tuwinang dadayo silang mamili masambit nilang pupunta sila bibili
ng binasay kay Baling at Asay hanggang sa kanila na lang pinagdugtong ang kanilang
pangalan “Balingasay”. Balingasay noon, hangang ngayon at magpakailanman. Nayong
sagana sa huling isda kawili wiling paliguan ang ilog ng Balingasay.

|Page
Brief History of
BARANGAY BINABALIAN
Bolinao, Pangasinan

Based on reliable source of information from historians, it was the year 1575
when Spanish Captain Pedro Lombi, founded the first settlement for the whole
Municipality of Bolinao.

“Binabalian” in the vernacular Bolinao dialect translated as a former town,


community or settlement is known to be a town of the province of Zambales before it
was declared as a part of the province of Pangasinan.

Brgy. Binabalian is located on the Northern tip of Santiago Isaland, Bolinao,


Pangasinan. It is bounded on the North by the South China Sea, on the East by Brgy.
Goyoden and Brgy. Salud, on the West by Brgy. Lucero.

It can be reached by land and sea transportation for less one half hour.
Approximately 8 kilometers from the town proper of Bolinao.

Topography is generally flat in the northern portion and step-up areas in the
southern and eastern portions.

Patronal Fiesta / Foundation Days

St. Agustin / August 28

Brief History of
BARANGAY CABUYAO
Bolinao, Pangasinan

Historical background of Barangay Cabuyao, came from a native fruit trees


named KABURAW, and old man happen to cut trees for kaingin.

In native dialect “ MAMARIRIK” to plant rice, corn, vegetables, and to improve


land to agricultural purposes. At lunch time he stay in a shed or big tree with thick
branches and leaves with fruits named KABURAW. He picked some fruit and used as

|Page
ingredients to his baon salted fish bagoong. This sour and tasty juice at that time he
named this place CABUYAO.

SITIO OF THEN BARANGAY BUNTON, now LUNA, in the named of the


great ANTONIO LUNA. During Liberation or after world war II. Barangay Cabuyao
separated from his mother Barangay Luna. Now Cabuyao named after the named of the
big tree named KABURAW. Now Barangay Cabuyao moving forward for
improvement.

Patronal Fiesta / Foundation Days

Saint Peter June 29, 1950’s

Brief History of
BARANGAY CULANG
Bolinao, Pangasinan

Long ago, there was a sitio in the the town of Bolinao located at the Southeast of
the said town at about more orless than 10 kilometers away from the town proper. It is a
forest area a silent place; you can hear the humming of birds and fell the fresh air from
the environment.

In this place there lived two families. They came from a faraway place that is
from the province of Cagayan. One of the families had a daughter named “Olang” in
which the family is very proud of. She is beautiful, patient and kind, and her nickname
was “Lang”.

The other family had also a son who is handsome, strong & kind, he is “IKO”

Everyday, this two “Iko” and “Olang” meet in their way to pitch water, and they
eventually were developed as lovers.

“Olang” called “Iko” as KU & Olang was called by “Iko” as Lang and they lived
happily ever after. From this couple the name Culang was joined and originated that is
Ku, from the name “Iko” and Lang from the name “Olang”.

Patronal Fiesta / Foundation Days

St. Anthony de Padua in every 13th day of June

|Page
Brief History of
BARANGAY DEWEY
Bolinao, Pangasinan

Dewey, the only island barangay of Santiago Island is located at the Southern part
of Bolinao. It is bounded by the China Sea in the North, by the Lingayen Gulf in the East,
Victory in the south and the mainland Santiago in the west. It is also the smallest
barangay of Bolinao, having an area of 62-9196 ha. That comprises the mainland
(13.4396 ha.). CubaFishpond (45.5 has.), beaches and open space or salvage zones
(3.5477 ha.). The total population recorded as of last census in December 2011 is 2058 of
which 81.96 are full time fishermen.

Although Dewey is the official name many people like to call it “Taga-Puro”.
This is still very common to all especially those who arrived in this island during the 30s.

Anyone who likes to know the legends Dewey, here are two versions narrated by
some old folks whose parents were believed to be the early settlers.

The first is the Ilocano version, which states the facts that Dewey being an island,
the Ilocanos called it “Puro” then “Taga-Puro”.

The second is the Bolinao version. According to the early Bolinao group, they
believed that some sixty years ago, the island was once a forest. It was densely grown
with spiny trees like the mamata. The later was a hard plant with edible red fruit. They
were plentiful in the center part of the island.

In the northern part, a tuber crop called “buga” or wild tugui abundantly grew and
almost covered three hectares.

Along the shorelines, mangrove were fenced and believed as habitat for monkeys
and undomesticated animals. Other spiny plants like maguey, yabyaban and kamatchili
were also dominantly and sufficiently found in the almost part of the island.
So that when the people from the neighboring barangays came to pick up or
gather sea shells near the shorelines, Dewey, oftentimes stepped on the scattered spines.
This was also experienced by some woman bartering vegetables, fruits and other farm
products with fish. Once they were pricked they usually uttered. “Ambale puro diwi
yaytin mada-daan?” which means Why are there so many spines in this path?” from the
time on, this barangay was popularly known “Puro Diwi” (Spiny Island).
In the early 50’ssome American visitors came to the island for field trip.
Incidentally, a barangay assembly was held at the plaza.
These alien because of curiosity or closer to the meeting place and inquiries the name of
the barangay. From the options or name given, they only gleaned the word “Diwi”.

|Page
Hence, they suggested to change it to Dewey" which really sounded better to the name of
the Great American naval officer Admiral George Dewey.
Among the early settlers who are their 70’s and 80’s still believed the first version
“Puro” as the traditional name.
Likewise, most of the Ilocano settlers who dominated at Bolinao speaking group
preferred to call it “Taga-Puro”.
However, whatever version one may wish to adapt as our barangay’s name,
almost Dewenians whether Bolinao or Ilocano speaking clusters are still lucky to stay in
an island, abounds with the rich marine resources as blessings from God.

Patronal Fiesta / Foundation Days


October 19 & 20

Brief History of
BARANGAY GERMINAL
Bolinao, Pangasinan

Barangay Germinal situated specifically in the eastern portion of the town of


Bolinao, Province of Pangasinan. It is bounded on the east by Barangay Luciente 1; on
the West by Barangay Concordia; on the south by Barangay Liwa-liwa; and on the North
by the vast China Sea.
Barangay Germinal obtained its name from the word “Terminal” Prior to the
Spanish colonial control over the Philippines. Germinal was used as the transitory point
where commercial activities are conducted mostly by traders coming as far as the Ilocos
and Zambales region.
A century old Roman Catholic Church popularly known today as the Saint James
The Great Parish Church stands at the heart of the town proper. Its architectural antiquity
produces extra splendor towards its motionless external and internal appearance. Few
meters away from the church is the newly constructed Don Raymundo C. Celeste Sports
Complex. The center commerce and trade takes place at the Bolinao People’s Market
built adjacent to the Bolinao Centrum. Foreign Tourists and local visitors frequented
appearance at the Bolinao Museum where excavated ancient relics with unusual looks
remain in storage. Few steps away from this building stood a recently built hospital. Take
a few strides away and you will reach the Bolinao Central School, now Bolinao
Integrated School.
Barangay Germinal has a land total area of 154.14 has. The larger portion of the
area is generally flat making it conducive for commercial and residential purposes. Road
have been generally established concretely and some area are in an asphalted status.
The increasing number of business establishments in this barangay, the visibility
of numerous infrastructure projects, the various types of vehicles coming in and out of
the area are just a few manifestations of a smooth sailing progress now taking place in
this barangay.

|Page
Brief History of
BARANGAY GOYODEN
Bolinao, Pangasinan

For more than 300 years of the reign of the Spaniards, the people of Goyoden
were greatly influenced by their culture. One of it is introduction of Christianity which
included the different names of saints. The patron saint of Barangay Goyoden is Saint
Rafael, who is carrying a child on one hand and a fish on the other hand. According to the
residents. Saint Rafael is a Haler, so to commemorate, a fiesta is being celebrated in
honor of him every September 28. It started with an early mass followed by a procession
around the main roads of the barangay. There are also parlor games participated by both
children and adults. At night, is a dance which is being highlighted by purok presentation.

Brief History of
BARANGAY ILOG-MALINO
Bolinao, Pangasinan

BARANGAY ILOG-MALINO. Bakit tinawag ang barangay na ito sa


kasalukuyan niyang pangalan? Walang naitala o naisulat na kasaysayan kung paano,
kung saan galling, kung at kung sino ang nagbigay ng pangalan ng lugar na ito, ngunit
batay sa mga kwento na naririnig mula sa mga matatanda na naisalin din sa kanila ng
mga mas naunang henerasyon, ang ILOG-MALINO ay hango sa dalawang salitang
ILOG-MALINAW na kung saan ang ILOG ay tumutukoy sa ilog at ang MALINAW ay
tumutukoy at naglalarawan sa malinis at malinaw na parang Kristal na tubig ng ilog.
Dati nang hinahangaan ng mga tao ang malinaw na tubig ng ilog pero may isang
pangyayaring lalong nagpatotoo kung gaano kalinaw ang tubig nito. Sinasabi sa kwento
na isang araw may dalagang tumawid sa ilog at noong nasa kalagitnaan na siya nahulog

|Page
ang kanyang singsing. Kahit malalim ang tubig nakita pa rin ang singsing niya sa
ilalalim ng ilog kaya naman nakuha at naibalik muli sa kanya ang kanyang singsing.
Dahil sa tuwa nasambit ng dalaga ang “ilog-malinaw”. Kumalat ang balita tungkol sa
pangyayari hanggang dumami ang gusting makakita sa malinaw na tubig nito. Hanggang
sa ang ilog malinaw na ang itinawag sa lugar na ito. Paglipas na panahon ito’y nagging
naging ILOG-MALINO.

Brief History of
BARANGAY LAMBES
Bolinao, Pangasinan

Barangay Lambes is a sitio of Barangay Zaragoza before. But in 1968, it gained


its barangay status, thus, separated from the mother barangay.

The barangay is predominantly agriculture; rice farming is the main source of


income of the greater number of people. Others are engaged in fishing to make a living.

Topography varies from generally flat to rolling with steep areas especially on the
western portion of the barangay. Soil varies from clay loam to sandy loam.

The barangay is bounded in the east by the wawa river, Bani, Pangasinan; in the
west – barangays Zaragoza and Tiep Bani; in the south-barangay Luac and Aporaro,
Bani, Pangasinan; and in the north-barangay Zaragoza, Bolinao, and Pangasinan.

Their total land area is 498.75 hectares. Its distance from the town proper of the
municipality of Bolinao is 18.2 kilometers and from the national highway is 3.2
kilometers away.

The total population as of the latest census 1254; broken down as follows: males –
639, female – 615. The total number of household is 270 and there are 304 families in
all.

Patronal Fiesta / Foundation days

Last Saturday of March every year

|Page
Brief History of
BARANGAY LIWA-LIWA
Bolinao, Pangasinan

Noong unang panahon itong lugar na ito ay may malaking kahoy. Sa gubat na ito
ay may maraming matsing, baboy ramo, usa, manok damo, ahas na malaki at iba pa. Ang
matsing na malaki ay nanghahabol ng tao at ang pangalan ay BAKULAW. Marami pang
hayop na nakakatakot dahil sa katapangan nila.

Isang araw ang mga tao ay nagpunta sa gubat para mangaso, nakita sila ng
maraming BABOY DAMO, USA, at kanila hinuli. Nagsimula sila madilim at mapanglaw
na gubat. Sa paghuli nila hinabol ang mga hayop at sila ay nakalabas ng gubat. Pagdating
sa labas ng gubat sinabe nilang LIWA TATALON na pala. Itoy tinawag na “LIWA
TATALON” dahil ito sa labas ng gubat. Nagmula noon ang tawag nila sa lugar na iyon at
“LIWA TATALON”

May isang matandang nakatira ditto at siaya ay si ENGRACIO CATALLO, ang


matandang ito ay lolo ni Binibining VIRGINIA CATALLO. Siya ay maraming tanim na
gulay halaman at iba pang maaring kainin, dahil sa dami ng BABOY DAMO ay gumawa
siya ng isang “TALIGABON” NA PANGHULI niya ng BABOY DAMO. Kung nakahuli
na siya ipinagbibili niya sa bayan. Dito nanirahan ang ibang tao sa bayan dahil sa
maraming huling BABOY DAMO.

Noong taong 1945 siana Ginoong GUILLERMO PERALTA, GINOONG


REYNUNDO CAALIM, GINOONG JOSE CALADO, GINOONG ALFREDO
CALADO, GINOONG FRANCISCO CERDAN, GINOONG CLARO L. CAMBA at iba
pa ay naninirahan para umunlad ang kanilang buhay. Bago sila kumain nagpupunta muna
sila sa gubat para mangaso uoang mayroong silang makain. Minsan silay nagpulong at
pumili sila ng Opisyalis ng LIWA TATALON nag nag nakapili na sila ay nagpatayo ng
siang Paaralan. Ang lupa ng PAARALAN ay inihandog ni GINOONG CESARIO
LOMBOY. Ang pangalan ng paaralan ay LOMBOY “LIWA TATALON” BARIO
SCHOOL”

Ito ang kasaysayan ng LIWA TATALON

Brief History of
BARANGAY LUCERO
Bolinao, Pangasinan

In the early times, there was a small place with only a few houses and inhabitants.
There was no one leading the people. The place was called Ducoy.

One day, the inhabitants agreed to choose someone to become their leader. There
were two men to choose from Pakasyat and Karawraw was fortunate to turn out the
winner.

Karawraw was a son named Cero. On the other hand, Pakasyat also had a
daughter whose named was Luz. Cero and Luz come to like and fall in love to each other,
and finally become sweethearts. Pakasyat was against the relationship of two because he

|Page
was nursing hard feelings against Karawraw, in the fact that Karawraw defeated him in
the contest for leadership in the baryo.

Luz beome desperate to sorrowful which resulted to her early death. Cero grieved
over the death of her sweethearts Luz. Finally, he fell ill and, likewise died eventually.
The tragedy which happened between Luz and Cero resulted to a reconciliation of
Pakasyat and Karawraw. One night, Pakasyat and Karawraw decided to call for a meeting
with their barriomates. They talk about the lives of Luz and Cero, what happened to them
and why it happened that way. At the end, Pakasyat and Karawraw asked their
barriomates to shout together. Everybody shouted together. “Long Live Luz and Cero”
From that time, the small barrio which formerly called Ducoy

A research by: Sis. Roselli C. Damaso

Brief History of
BARANGAY LUCIENTE I
Bolinao, Pangasinan

Barangay Luciente1st has a total land area of 394.50 sq. km. On the North part of
the Barangay is China Sea, West is Barangay. Germinal, South is Barangay. Liwa-Liwa
and on the East part lies the Luciente 2nd. There is also a small scale and cottage industries
among these are salt making, rope making, bagoong making, buri mat weaving, bamboo
and woodcrafts and popular is the charcoal and dried fish making and shell crafts. The
UPMSI (Marine Laboratory) is about 2.5 kms. Away from the town proper.

The Barangay is comprised of eight Puroks. First is Purok Port Area which is
nearby the Barangay Hall, and is what we called the “BREAKWATER” which is a port
of big and small boats going to island. Purok Piscador is the largest in population. On
purok is called Little Baguio because of its terrain like Baguio City. The remaining
puroks were named: San Andres, Guiguiwanen, Pandayan, Trenchera and Pepen-en.

Patronal Fiesta / Foundation Days

April 13-14

|Page
Brief History of
BARANGAY LUNA
Bolinao, Pangasinan
Once a upon a time there was a married man and woman who lived along the
river bank, a part of Hacienda Grao. In this backyard, there was a big tree where a big
bird was sleeping which they “KULAYO”. They observed that this bird was always
sleeping in that tree until such time that is produced a big pile of manure under the tree.
This big pile of manure was called by the Ilocano natives as “Bonton” and that was the
first name of Barangay.

Years after, this Barangay became thickly populated and have a leader in the
persons of Anastacio Cabana which they called Tenyente Del Barrio. Now this leader
thought of changing its name in consulation with the people. They selected one of the
National Heroes and the name was Antonio Luna. Now this Barangay Bonton has
changed its name after Antonio Luna. A monument of Antonio Luna was built in the
Barangay to complet its significance in the renaming of Barrio Bonton to Barrio Luna.

By virtue of Republic Act.3590 amending the Barrio Charter, Barrio Luna was
converted to Barangay Luna under the able leadership of Mateo Villareal who served as
Barangay Chairman for the period of three (3) years.

At present Barangay Luna is a developing barangay in upland Bolinao since the


incumbent Punong Barangay, Christopher Laya is a dynamic and development-oriented
leader.

Patronal Fiesta / Foundation Days

St. Isidore de Labrador

Brief History of
BARANGAY Patar
Bolinao, Pangasinan
Barangay Patar, one of the thirty barangays of the Municipality of Bolinao, is
considered as the internationally acclaimed tourist spots in the western part of the town
due to its fantastic, marvelous and classical beaches. It is bounded by the West Pilippine
Sea in the North and East, by barangay Ilog-Malino in the South and Barangay Catuday
in the West. It is one of the most progressive barangay in Bolinao and belongs to the First
Congressional District. It has two Puroks with an area of 2040 hectares and an
approximatelym1385 populations as of this year. The first school was built in 1956 and
the first beach resort built was the Dutch Beach Resort.

The legend of Barangay Patar narrated by some old folks…. “Long time ago,
Barangay Patar was a part of Ilog-Malino, the neighboring Barangays. During that time,
the Spaniards ruled the place. Patar was rich in natural resources and it was a closed - to –
perfection creation of God because of its natural scenic spots endowed with breath taking

|Page
beaches. Because the place was abundant with natural resources, many invaders like
Spaniards, Chinese, Japanese and others came to the place to trade goods and offered a
good business of selling and buying products of their own. Not knowing their main
purpose was to invade and to rule the place. They named the place “PATAG” which
means it was plain and suited for building houses for residential purposes. It was also
gifted with beaches rich in natural resources and teeming with sea creatures and plants.
The people who ruled and lived in the place we’re powerful and wealthy.

The Japanese also came to invade and to rule the place and planned to live here.
They we’re the invaders who had the longest time of ruling the place. The very first
reason why the Japanese changed the name of the place from “Patag” to “PATAR”
because as we all know Japanese loved letter “R” so much. As time went by the place
was renamed to “Patar” and it was the name of the place until now.

The legend of patar was handed down from generation to generation based on the
story of our forefathers”.

The first Teniente Del Barrio was Mr. Dominador Cacanindin Mapanao, father of
the present Barangay captain Carolina Mapanao Abad. He donated the lot of the Barangay
Hall. The next heads of the barangay who served as Brgy. Captain’s were Juan M.
Almogela (1963-1971),

Casimiro V. Almogela (1971-1978), Amado V. Almogela (1978-1990), Aparicio V.


Ramirez Jr. (1990-2007), and Carolina M. Abad (2007- ) the present Barangay Captain.

The humble yet progressive and magnificent barangay endowed with God-given
natural resources is not only known for its wonderful scenic spot but also, it is gifted with
Reigning Beauty Queen from 1963 – up to present.

Nowadays, being the Pangasinan’s last frontier, it becomes the favorite


destination of tourists due to the numerous emerging and breathtaking resorts built by the
residents and couples from different races of the world. Aside from this, the inhabitants of
the barangay are peace-loving, friendly, kind-hearted and possess other beautiful Filipino
traits that captivate the tourists to visit the place.

The people of Patar are also blessed with the undying spirit of unity, cooperation
and oneness-the true virtues for further progress.

Barangay Patar, the place where the cape Bolinao lighthouse is located – the
second tallest lighthouse in the Philippines and century old built by Filipino, American
and British engineers in 1905, highlights the 50 th years or Golden Fiesta Anniversary – a
tribute to the past leaders and community people. A proof that until now the barangay is
moving a giant step to become more progressive.

Prepared by: Ms. Belinda G. Sicat – Master Teacher I/Patar Elem. School

Narrated Researcher: Restie De Vera – Barangay Secretary

Brief History of
BARANGAY PILAR
|Page
Bolinao, Pangasinan
Santiago Island is separated from the main land of Luzon by a strait. Some local
historian called it the Limahong strait, for it is believed that this narrow body between the
island and what is now the bustling town of Bolinao was the escape passage of
Limahong. The famous Chinese pirate during his losing battle with the legendary
amazonic beautiful princess Urduja of Lingayen Gulf.

At the Southeastern tip of the Island is a peaceful and happy place of the
prosperous people. The seashores around were teamed with fish, shells and corals. The
flowers in the meadows lured countless butterflies and fields and yielded bountiful
harvest. The western coastline served as the anchor of the daring traders who sailed their
lampitao or sail boat as far as the capuru-puroan (Hundred Island) an Lingayen Gulf
bartering and their goods. This point of anchor was so well hidden that fearful pirate from
the south China Sea never came. So this day there are many legend of this barangay but
the most popular one is the following story which the old folks say, happened several
hundred years ago when the world was still young. It is said that long ago, there lived a
fairy young and beautiful girl named Pilar. She lived with her parents near the western
place of the place. The parents were not only kind but very much respected by the people
of the place. Much more their only daughter was admired by all. Often she spent her fine
beautiful morning bathing along the white sand beach water playing with the murmuring
waves breaking their tiny bubbles against the sand pebbles along the shores. One summer
day while Pilar was respectfully swimming the little bit deeper distance on a clear bright
morning. Suddenly the silent waters rippled. The waves rolled about as if the more
steered by an unseen hand causing the young girl follow motion but managed to call on
her mother who was along the shore watchfully keeping her eyes beloved.

For a moment, Pilar struggled fiercely, trying to break loose, but so swift was the
happening that like a miracle Pilar disappeared from the surface of the cool water. Filled
with horror the mother called on her husband shout for help were heard the news of the
strange miracle spread rapidly. They searched here and the shallow in depth people
gathered on the beach, passed in this way. The rose up to heaven and begun to set
darkness come. The effort of the people were futile. Her parent tearfully waited but all
hopes were shattered in vain Pilar was seen more. The night grew deep and along toward
midnight as the cloud slowly uncovered the waning moon, softly the name Pilar was
heard from the shores. It keep on sounding and resounding through the night echoing the
lovely meadows and the verdant hills showered by the silvery moonlight. Times passed
by sailor continued on their usual trade with the people of the neighboring coastal places
of what are now Lucap and Dagupan city. Asked by the people who trade with them
where they came from or where they are bound to this sailor answered, from Pilar or to
Pilar referring to the point of their anchorage where the young beautiful Pilar
miraculously disappeared later the name was used to call not only the unforgettable spot
but to the surrounding include Ibabasat and taga puro now barangay of victory and
Dewey respectively.

|Page
Brief History of
BARANGAY SALUD
Bolinao, Pangasinan
Many years ago, there were people from unknown place, but believed to have
come from the coastal areas of Ilocos and Zambales, arrived and settled along the coastal
areas around this big island which was later named as Santiago. Here they built
temporary shelter of light materials to protect themselves from the rain, bad weather and
wild animals that roamed the forest at night. For their food they depended on fruits and
gathered wild animals caught in the forest and fish, seaweeds and seashells from the sea.

As the years passed by, these settlers suffered so much that some died of hunger
starvation, illness and thirst due to the lack of foods and water. For their water, they
depended only from rain water from the hillside spring that emptied in the shorelines,
which later become salty and unfit for human use during the long dry season. Later on the
settler learned to clean their surroundings and portion of the forest near their family
shelter cutting small and big tree for their beginnings. Here they planted seeds of
different plants they obtained from main land producing more foods for their needs.

Then, as the settlers contained clearing the forest for their kaingin they soon
discovered that the low areas in the kaingins collected big amount of water whenever
there was heavy rainful, these gave additional source of water lasted only for a few days.
Then the idea of digging wide and deep open pits crossed to their mind. They dug several
of these deep pits and called “ISALUD”. There isalud caught large volume of water
during the rainy days and these group of settlers no longer worry about water. Then
people from other place along the coastal areas of the island came to visit their relatives.
When they returned home asked where they obtained the water, they quickly answered
from the “isalud” referring to the source of the water but not the place where they’ve
been-soon, more and more people came to their place the “isalud” then later, they named
the place as “SALUD” from ISALUD.

Brief History of
BARANGAY SAMANG NORTE
Bolinao, Pangasinan
In 1950’s this community was used to be a part of Barangay Samang Sur and was
called Sitio Ranum Viala. It is located in the Northern part of the barangay. On June 21,

|Page
1959, this sitio was created as Barangay thru the Republic Act No. 2595 naming it
Barangay Samang Norte.

Today, Barangay Samang Norte is one of the barangay of Bolinao that is being
visited by many local and foreing tourists because it is where Bolinao falls is situated

Brief History of
BARANGAY SAMANG SUR
Bolinao, Pangasinan

During the early days barangay was wide wilderness covered with thick forest
where hunters seek animals for food. It was sparsly with populated with defferent types
of people coming from defferent place of Ilocos region. Since they discocered that soil is
suited for agriculture, they decided stay in the place for recidence and live in the place
permanently.

During planting and harvesting season people come together to work in the farm.
They were so happy doing their work together. There was cooperation among them. They
turned most part of the barangay wide farmland. But there was a part of the place that is
elevated where people weaved big baskets and they called “Sarang-sarang”(Bolinao
dialect which means Bamboo Bed). This is where they usually keep their products.

From the time on the people fondly call the place “Sarang-sarang”. Then later,
some people can not pronounce the word correctly it turned to be “Samang” Then the
elders agreed to call the palce Samang. From then the place is name SAMANG.

|Page
Later, as population of the barangay continue to grow because of migration, they
was divide into (2), the northen now called Samang Norte and the southern part Samang
Sur.

Source: From the Elders of Samang Sur handed down to the young
generation.

Brief History of
BARANGAY SAN ROQUE
Bolinao, Pangasinan

Sa isang di kalayuang liblib na lugar sa pook ng Bolinao ay may pangyayaring


kanaisnais o di-kanaisnais na di maipagkakaila at di mapagkakaila at maiiwasan ang
pangyayaring ito ay naganap sa bukirin at may mga bundok na medyo malayo ang
kalsada ito ay tinatawag na natulang.

Ngunit isang araw may isang lalaking bigla na lamang sumulpot. Siya at
matangkad medyo mistiso, gwapo at higit sa lahat napakabait niya. Sa mga nagdaang
mga araw ito ay nagkaroon ng alagang aso. Laging kasama ang kanyang aso kahit saan
magpunta.

Taon ang nakalipas dumarami narin ang nakatira rito, hanggang sa tumanda na rin
ang lalaking ito na may pastol na aso.

Ninais ng mamayan sa lugar na ito na magkaroon ng pangalan ang kanilang lugar.


Nagpulong silang lahat at napagkasunduan nilang SAN ROQUE ang ipangalan sa lugar
na ito ginaya nila ito sa isang santo na may aso.

Ganito ang pangyayaring di maiiwasan ngunit kanaisnais na nagging simula at


wakas ng pagkakaroon ng pangalan ng SAN ROQUE mula noon hanggang sa
kasalukuyang panahon.

Mula sa pananaliksik ni LEON GARCIA

Brief History of

|Page
BARANGAY SAMPALOC
Bolinao, Pangasinan
During the Spanish regime, Barangay Sampaloc was a part of Barrio Dolores,
(now Zaragoza), an upland part of Municipality of Bolinao. It was then inhabited by few
family heads. The place was forested with different kinds of forest trees. Along the road
big tamarind trees were seen. These trees used to be a shelter of people passing by,
because during that time there were only few vehicles used for transportation, and that
most often people use to travel to the nearby barangay by foot.

Many years had passed, population of the place multiplied. The elders planned
that the place be separated from Zaragoza to become one barangay of the municipality of
Bolinao. Elders of the place thought of a name for the place.

Many suggestions for a name. Elders evaluated every suggestion. They said that
they should name it an accordance to be suitability of the place.

One day young male generations gathered for a merry making. They happen to
celebrate their occasion under the century aged tamarind tree. On this place is also of a
family who has beautiful young ladies. While having fun they came to the topic naming
the place. Each one said, they will name it Sampaloc, since the place has so many
tamarind abundantly growing.

The idea of the young male generations was brought to the elders of the place.
They supported their suggestion and that the elders were convinced. From that time on up
to this time the place is called SAMPALOC (a Filipino word for TAMARIND).

Source: From the ELDERS of Sampaloc handed down to the young


generations

Brief History of

BARANGAY TUPA
Bolinao, Pangasinan
Long time ago when foreigners (Spanish) were still trying to conquer the whole
archipelago many of the villages or communities are nameless or without name. These
place were blessed with spring on top of mountain or hills.

During those times, the native people stay and live close to source of water or in
place where there is a good supply of potable water.

One day while several soldiers went hunting for wild animals, they came across
some native pitching water and were almost covered with mud from head to foot.

The soldiers were amazed; they wondered how these people could survive. They
wondered that this place is called. One soldier asked in Spanish what they call this place.
None of the natives answered for they could not understand that the soldier was talking
about. Again another soldier asked (in Spanish) that is the name of this place “The native

|Page
stared at the soldiers. They whispered to one another. They can’t understand the soldier.
The third soldier asked with signs as to explain that they wanted to know” what do call
this place” the soldier slowly pointing at the ground. One of the native shyly, sensing his
reply many not satisfy the soldiers and might get “Tupa”, said referring to the mud pasted
over all their bodies and the wet soil on the ground around the spring. “Tupa! Yes Tupa”,
chorused the natives.

The soldiers look at one another they were happy to know that the place where
they are is known to them at last. The soldiers continued their journey and every village
they passed by, they talk about the place called “TUPA”.

Since then, the soldiers named the village / a community TUPA local folk endear
so much. The name Tupa referred to the spring flowing down the river but was used by
the foreigners to call the village. The Tupa Spring sunk / stops flowing almost ten years
ago.

Brief History of

BARANGAY VICTORY
Bolinao, Pangasinan
“Ibabasat” is the original named of barangay Victory. According to a certain
barangay folk Ibabasat Is an Ilocano word means “tatawid” or to cross over. The name of
barangay victory was derived from the word of American soldiers when they defeated
Japanese Force in 1945 after shouting the word Victory. Four years later when sitio
Ibabasat was formally proclaimed as an independent barangay.

Before the year 1949, Barangay Victory belonged to Barrio Pilar, in the
municipality of Bolinao, province of Pangasinan. This sitio had a leader called chairman
who was chosen during the sitio meeting by means of viva bose or just raising hands
from the voters.

It was in 1949, when the old folk of sitio Ibabasat got interested of separating
from barrio Pilar because of its growing population in their community lots of sacrifice
and difficulties were encountered during the process before they gained independence.

For later information, the legal basses in the creation of barangay Victory was the
Republic Act 2597 dated June 21, 1959 and House Bill 2830 filed former 1 st District of
Pangasinan Congressman, Hon. Aquedo F. Agbayani.

|Page
Brief History of
BARANGAY ZARAGOZA
Bolinao, Pangasinan

During the 14th century this community was a former town of DOLORES, it was
the Spanish “Conquistadores” ruled this former town that the geographical area bounded
all the way to the boundary of Zambales. It was renamed, when a group of Spanish priest
arrived with the image of “Nuestra Señora Del Pillar” from Zaragoza, Spain as gift to the
community and it was then, that the Comunidad de Zaragoza was named to this
community, in honor of the said image which is enthroned at “Our Lady of the Pilar
Parish” this Barangay.

Barangay Fiesta / Foundation Day: Last Saturday & Sunday of February

Patronal Fiesta: October 12

|Page
ANG
ALAMAT
NG
BAYANG
BOLINAO

|Page
ANG ALAMAT NG BAYANG BOLINAO
Siniping saysay ni: Ginang S.C. Sanchez

Bolinao – bayan ng mga magagandang tanawin, mapuputing baybaying dagat,


nagtataglay ng mga mamamayang may mabubuting ugali, nag-gagadahang kababaihan at
makasaysayang pook noong unang panahon. Napabantog sa buong daigdig dahil sa
unang kable gramma na nag –uugnay ng Pilipinas sa España, sa ngayon pagtawag pansin
sa lahat sa munting mapa ng Bolinao dahil sa kauna-unahang “Dendro Thermal” na
ipinatayo sa buong mundo at pagkakaroon ng isang anak sa ngalang MINISTER
JACOBO C. CLAVE.
BOLINAO, BOLINAO bukang bibig ng marami ngunit may hiwaga kung saan
nanggaling ang pangalang iyan. Ito ba’y sa isda? Sa kahoy? O dili kaya’t sa babaing si
Anao?
Noong unang panahon, ang baying ito ay isang malawak na kagubatan, sagana sa
hayop-gubat at mga luntiang halaman. Sa loob-looban nito ay may nagtatayogang punong
kahoy na halos ay hindi makapasok ang sikat ng araw dahil sa nagkakapalang dahoon ng
mga punong ito. Sa dakong hilaga ay abot tanaw ang isang pulo na unang tinirhan ng
mamamayan. Itong barangay BINABALIAN ay sa Isla de Santiago. Ang islang ito ay
pinangalang “Isls de Santiago” sa pagpupugay sa mahal na patron ng bayan ni SEÑOR
SANTIAGO APOSTOL.
Ang mga katutubo ay humigit-kumulang sa isang daang katao na pinamumunuhan
ng isang mabait, maunawain at ginagalang si Datu Lakay. Lahat sila ay masisipag kung
kaya’t madaling umunlad ang kanilang pamumuhay.
Isang araw matapos ang masaganang pag-ani ay nagkaroon ng piging ng
pasasalamat. Maraming dumalong panauhin sa karatig bayan. Dahil sa tagumpay at
kasiyahang natamo ay naitanong nila kung ano ang ngalan ng kanilang pook. Subalit ni
isa sa kanila ay walng nakapagsabi, kung kaya’t pinulong ng kanilang pinuno ang mga
marurunong kinabukasan, upang bigyan ngalan ang kanilang pook. Bilang pinuno ay
iminungkahi niya na Boli-bolinao ang siyang ipangalan sa kanilang pook hango sa kahoy
na bino-bolinao, simbolo ng tatag, tibay, at yabong tulad ng kanilang pagsasamahan at
pamumuhay. Wala ni isa sa kanila ang tumutol bagkus minahal nila ang pangalan nito.
Lumipas ang maraming araw, buwan at taon nagging matagumpay ang kanilang
buhay, hanggang isang araw dumating ang mga tulisang dagat (telong) at sila ay
pininsala, habang ang anak ng kanilang pinuno na si Pricipe Silaki ay nangangaso sa
ibayo. Sa IBAYO NAKILALA NI Silaki si Anao at sila ay nag-ibigan.
Nang sumapit si Principe Silaki sa kanila ay kalunus-lunus ang kaniyang nakitang
paglagas ng kanilang lipi pati na ang kaniyang ama. Pagkatapos ng libing ay
iminumgkahi niya ang paglipat sa ibayo upang malayo sa mata ng tulisang dagat.
Lumipat sila sa lalong madaling panahon na taglay ang pangalan ng kanilang
pook na BOLI-BOLINAO. Ibayong sigla at sipag ang kanilang ginawa sa pamumuno ni
Principe Silaki, upang muling umunlad ang kanilang buhay. Hanggang sa kalaunan ay
nagpakasal si Principe Silaki at si Anao. Namuhay sila ng masagana at maligaya sa
kanilang nilipatan.
Pagkalipas ng maraming taon umunlad ang kabuhayan ng liping BOLI-
BOLINAO. Sa hirap bumigkas ng dayuhan nasambit na lng Bolinao- BOLINAO buhat
noon, hanggang ngayon magpa-kailan man simbolo ng tibay, tatag at yabong tulad sa
isang kahoy kung saan nanggaling ito.

|Page
ALAMAT
NG
MGA
BARANGAY

2| P a g e
Alamat ng
BARANGAY BALINGASAY
Bolinao, Pangasinan

Tinipong Saysay ni Ginang Socorro C. Sanchez

BALINGASAY- Ano ba ang nayong ito sa bayan ng BOLINAO

Noong unang panahon sa nayong ito itinayo ang paggawaan ng barko ni Capt. John
Jennings. Ang kanyang asawa ay taga Bolinao na Si Patrocenia Celeste Sanchez. Ang mga
trabahador sa pagawaang ito ay mga Japanese Engineer. Ang unang barkong kanilang nagawa ay
pinangalan na Patrocenia. Kaya noon pa ay bantog na ang nayong ito. Dito rin badiscobre ang
pinakamalaking talaba sa Bolinao at maging sa paghukay ng “arifacts” na pnamunuhan ni Dr.
Legaspi.
Ngayon muling napabantog ang Ilog Balingasay bilang numero uno sa Regional contest
na pinakamalinis na Ilog sa Region I, at muli ng isinali sanational contest at naging No.5 sa
buong Pilipinas.
Sa Ilog Balingasay ay dito nawiwili ang mahilig magpiknik at maligo dahil iba ang tubig
dito. Hindi ka masyadong ma-sunburn dahil ang tubig tabang na nanggaling sa Bolinao Falls ay
naghahalo sa tubig dagat.
Sa buong Bolinao ito ang hinahanap dayong maliligo dahil sa kalinisan at hindi mabato ang
baybay. Ito rin ang tagpuan naming magpipinsan “Capua Clan “noong ka,I ay bata pa kung
aming binibisita ang aming Lola Anang at Lolo Estong.
MAraming nagtatanong kung ano ang alamat ng nayong itong. Sa aking katatanong noong ako
ay nasa secondary school pa ito ang aking nakalap sa saysay.
Noong unang panahon ay may mag asawang si baling at si Asay. Sila ay masisipag sa
kanilang paghahanap buhay. Sila ay mapagmahal sa isa’t iosa at sa kanilang kanayon. Ang
kanilang hanap buhay ay ang pangingisda.Tuwing lalaot si Baling ay pinagpala siya ng maykapal
sa paghuhuli ngisda. Si Aling Asay naman ay siyang nagtitinda ng huli nya. Isa sa kanyang
paninda na nagging bantog sa mga namimili ay ang tinuhog na isda na gawa sa kawayan
(barabar) na tinawag na “binasay”. Maraming nawiling mamimili na galing pa sa ibang nayon
hanggang sa napanbantog ang kanilang binasay na isda. At sa tuwinang dadayo silang mamili
masambit nilang pupunta sila bibili kay Baling at Asay hanggang sa kanila na lang pinagdugtong
ang kanilang pangalan “Balingasay” .Balingasay noon, hanggang ngayon at magpakailanman.
Nayong sagana sa huling isda kawili wiling paliguan ang ilog ng Balingasay

2| P a g e
Alamat ng
BARANGAY BINABALIAN
Bolinao, Pangasinan

ALam ba ninyo kung saan nanggaling ang pangalan ng isang matulaing pook ng
nasa hilaga ng bayan ng Bolinao? Marahil ay hindi pa, kaya ating subaybayan na basahin
ang makasining na kasaysayan nito.
Ayon sa mga matatanda ngayon ang Binabalian siyang nahirang na bayan n
gating ninuno noon, sapagkat ito ay nasa gitnang ibang barangay.
Noong unang panahon sa pook na may isang napakagandang dalaga na
naninirahan.
Siya ay napabantog sa lahat ng sulok ng daigdig dahil sa kanyang taglay na
kagandahan.Ang mahinhing imbay ng malantik na katawan nito, ang maitim malago,
mahaba’t alon alon na buhok na kinaiingitan. Ang kilay na hugis bahaghari ang mapang
halinang kislap nang matang mandi’y bituin sa kalangitan, ang matangos na ilong, at ang
tipid na ngiting nakapamilalay sa mga labing tila bagong bumubukadkad nakampupot ng
bulaklak ng gumamela ay iisa ang nagging kahulugan sa bawat humahanay na binate.
Silay nabibighani dahil sa kanyang kagandahan. May abogado at ibat iabang manliligaw
nagaling sa ibang lugar.Silay pawing matataas na katungkulan ang naghahangad sa
kanyang kamay. Karamihan sa kanila nagtayo nang bahay sa pook na ito at ditto na

2| P a g e
nanirahan sa madalit salita “BALIAN” na nila ang pook na ito upang malapit sa puso ng
dalaga ngunit sa kabila ng mga ito,siya ay nagwawalang bahala.
Nang nabalitaan ng Alkalde na may magandang dalaga sa pook na ito siyay hindi
mapalagay. Pinuntahan ito at ng makita niya ang dalaga siyay namalik matya. Sinabi niya
na ngayon lang siya nakakita ng ganitong kagandang dalaga sa buong buhay niya
niligawan niya ito.

Alamat ng
CABAS-AN
Bolinao, Pangasinan

Isang pook na kinagigiliwan at pinanabikan Makita ng mga taga paligid ng nayong ito, ay
ang nayong Cabas-an. Ito’y maalat at makasaysayanat higit pa sa pagkamaalat at pagkasaysayan
niya’y pinagtatakahan at sinasamba lalong lalo na sa mga tao noong araw. Ang nayong noong
panahon ng mga Kastila ay hubad sa kabihasnan kung kayat walang taong naninirahan pa dito at
walang tunay na pangalan.Kung paano niya nakuha ang kanyang pangalan ay siyang nagging
suliranin ng mga taong taga paligid ligid.
Ang nayong Cabas-an ay isang maliit na pook sa silangan ng nayong (SAMANG) ng
bayan Bolinao. Ito’y nasasaklaw ng malalaking nayong sa lahat ng panig. Sa hilaga nito ay
makikita ang nayon ng Bayoy at Ranum Biala at sa Silangan ay ang Provincial Road ng Bani at
Bolinao. Sa kanluran naman ay sinasaklaw ng nayong “SAMANG” siyang pinakamaikli sa lahat
ng nayong sumasaklaw sa kanya at sa timog naman ay nayong Bayog. Sa gitna ng nayong itpo
ay may bukal na pinagliliguan at pinag-iiinuman ng mga usa at baboy ramo kung kayat
kadalasan maging habulan ng mga maiilap na hayop. Ayon sa matatanda ay napakalinaw kahit
ihulog ang isang sintemo ay matatanaw hanggang sa kaibuturan ng bukal. Higit
pangkinahangaanng mga tao ay ang pangangasoat ang batong silaki na dagok ng bata ihinulog
ditto sa gitna ng sumisibool aymaibabalik muli at pumapailalaang sa ibabaw ng tubig na parang
dahon.
Ang paglipas ng panahon binawi ng tadhana nitong pangkalikasan ang bukal ay unti
unting humihina na ang agos. Ang nayon na ito ay maalamatin, noon panahon pa ng mga kastila
ang bukal na ito ay kinatatakutan ng mga tao. Kung magbagong buwan sa bunganga ng sibulan
ng tubig ay sumaibabaw ang malaking isda na kahit gaano mo kalapit sa kanya ay hindi mo
mahuli.
Ang taong nakatama sa kanya ay nagkakasakit. Minsan ito’y pinagtatakahan nang madla
sapagkat kumati at nawala ang tubig. Ang mga tao ay natatakot lumapit baka kung silay nasa
bunganga nito ay biglang umagos ang mga taong pumupunta sa bukal ay magtanong muna sa
mga nakapaligid subalit walang makapagsabi kung ano ang sanhi. Isang araw may matanda na
nagsabi nakayang pabalikin anga tubig. Hinulugan niya ng buto ng tao lamang at muling umagos
ang tubig at lahat ng tao ay nasiyahan.

2| P a g e
Dahil sa kagandahan sa pook na ito ilan sa mga kawal noong panahon ng mga kastila at
mga hapon. Bukod sa makaysayan, ito ay sinasamba at kinagigliwan ng lahat lalong lalo na sa
mga kabataan. Sa araw ng linggomarami ng batang naliligo at nasisiyahan sa tubig ngunit
pagdating ng bahay karaniwan sa kanila ay nagkakasakit kaya tang taong naniniwala sa
kalikasan ay nananalangin sa tabi ng bukal na m,ay hawak na kandila sa ikabubuti ng kanilang
mga anak. Mula noon ang pook na ito at tinawag nman (CABASAAN) dahil itoy lagging
(BASA).

Alamat ng
BARANGAY CULANG
Bolinao, Pangasinan

Noong unang panahon mayroon sitio ang bayan Bolinao sa timog silangan na ang layo
humigit kumilang na sampong kilometro. Ito ay kagubatan at tahimik na lugar, naririnig lamang
ditto ay ang awit ng mga ibon at nararamdaman ang malamig na simoy ng hangin.

Sa lugar na ito ay may dalawang pamilya ang nakatira rito na galing sa malayong lugar
ng Cagayan. Ang isang pamilya na iyon ay may anak na dalaga. Ang dalagang ito ay
maganda,masipag at mabait. Ang pangalan niya ay “OLANG” ang palayaw niya ay “LANG”.

2| P a g e
Ang isang pamilya naman ay may anak din na binate, ito ay makisig gwapo, masipag at
malakas magtrabaho. Ang pangalan niya ay “IKO”. Sa kadal san nilang nilang pagkikita san
nilang pagkikita madalas silang magkasama sa pag-iigib ng tubig sumagi sa isip ni Iko na
magtapat ng kanyang pag ibig kay “Olang” at sa hindi nagtagal tinanggap naman ni Olan gang
kanyang pag-ibig. Sa madalit salita sila’y nagmamahalan at nagkaisang dibdib.

Ang kanilang pamumuhay ay maunlad, matahimik, masaya.Sila’y magkasama sa hirap at


ginhawa. Pagtawagin ng babae ang kanyang asawa ay “KU” ang tawag naman ng lalaki ay
“LANG” kaya dito nagmula ang pangalan ng barangay na ito sa dalawang pangalan na
pinagdugtong na “KU” at “LANG”.

Kaya ito’y pinangalanan ng “CULANG”.

Alamat ng
BARANGAY PILAR
Bolinao, Pangasinan

Santiago Island is separated from the main land of Luzon by a strait. Some local historian
called it the Limahong strait, for it is believed that this narrow body between the island and what
is now the bustling town of Bolinao was the escape passage of Limahong. The famous chinese
pirate during his losing battle with the legendary amazonic beautiful princess Urduja of Lingayen
Gulf.
At the Southeastern tax tip of the island is a peaceful and happy place of the prosperous
people. The seashores around were teemed with fish, shells and corals.
The flower in the meadous lured countless butterflies and fields and yielded bountiful harvest.
The western coastline served as the anchorage of the daring traders who sailed their lampitao or
sail boat as far as the capuru-puroan (Hundred Island) an Linga yen Gulf bartering and trading
their goods. This point of anch orange was so well hidden there that fearly pirates from the
South China Sea never came. So this day there are many legend of this barangay but the most
popular one is the following story which the old folks say, happened several hundred years ago
when the word was still young. It is said that long ago, therte lived a fair young and beautiful girl
named Pilar. She lived with her parents near the western place of the place. The parents were not
only kind but very much respected by the people of the place. Much more their only daughter
was admired by all. Often she spent her fine beautiful morning bathing along the white sand
beach water playing with the murmuring waves breaking their tiny bubbles against the sand
pebbles along the shores. One summer day while Pilar was respectfully swimming the little bit

2| P a g e
deeper distance on a clear bright morning, suddenly the silent waters rippled. The waves rolled
about as if the more steered by an un seen hand causing the young girl follow motion but
managed to call on her mother who was along the shore watchfully keeping her eyes beloved.

For a moment, Pilar struggled fiercely, trying to break loose, but so swift was the
happening that likes a miracle Pilar disappeared from surface of the cool water. Filled with
horror the mother called on her husband shout for help were hered the news of the strange
miracle spread rapidly. They searched here and the shallow in depth people gathered on the
beach, passed in this way. The rose up to heaven and began to set darkness come. The efforts of
the people were futile. Her parent tearfully waited but all hopes were shattered in vain pilar was
seen more. The night grew deep and along towards midnight as the cloud slowly uncovered the
waning moon, softly the name Pilar was heared from the shores. It keeps on soundingand
responding through the night echoing the lovely meadows and the verdant hills showered by the
silvery moonlight. Times passed by sailor continued on their usual trade with the people of the
neighboring coastal places of what are now Lucap and Dagupan City. Asked by the people who
trade with them where they came from or wherethey are bound to this sailor answered, from
Pilar or to Pilar reffering to the point of their unchorage where the young beautiful Pilar
miraculously disappeared later the name Pilar was used to call not only the unforgettable spot but
to the surrounding include Ibabasat o taga Puro now barangay of Victory and Dewey
respectively.

Alamat ng
BARANGAY LAMBES
Bolinao, Pangasinan

2| P a g e
Noong unang panahon ang Lambes ay isang sitio ng Zaragoza at ilalim lamang ang
nakatira rito.Sa katagalan maraming Ilocano ang tumira sa pook na ito kaya ang kanilanag salita
ay Ilocano. Ang mga tao rito ay masasaya, masipag at matulungin. Tuwing araw ng
kanilangcelebration ng pasasalamat marami silang handa at dahil sa sobra sobra at hindi nila
maubos ang pagkain ay napapanis ang sabi nila “LAMOT NGA NABANGLES” Ganyan na
ganyan ang pangyayari kaya napabantog ang “lamot nga nabanges” at kanilang tinawag na “
LAMBES” na siyang tinawag sa pook na ito buhat noon.

Alamat ng
BARANGAY LUNA
Bolinao, Pangasinan

Noong unang panahon ang barangay Luna ay isang sitio lamang at itoy tinawag na
“BUNTON” dahil ditto natin matatagpuan ang napakarami at tabi tabi ang mga” “BUNTON” sa
“BOLINAO PUNSO”. Ang lugar ay hindi gaanong maganda kaya naisipan ng isang
maygbayanihan para maisagawa nila ang magandang plano sa kanilang lugar. Silay sama
samang nagtatrabaho para mapatag ang lugar na may bundok bundok upangb maipatayonila ang
estatwa ni Juan Luna dito sa kanlkuran sa may bahagi ng plaza at itoy nakikita pa hanggang
ngayon.

2| P a g e
Nagmula noon ang dating bunton ay tinawag na barangay Luna at itoy nagging sentro
dahil binubuo pa ito ng anim na sitio at itoy pinangalanan ng sitio Madacay, Yabyaban, Sobran,
Ibot, Dori, Tanobong.

Alamat ng
BARANGAY LIWA TATALON
Bolinao, Pangasinan

Noong unang panahon itong lugar na ito ay may malalaking kahoy. Sa gubat na ito ay
may maraming matsing, baboy ramo, usa manok, damo, ahas na malalaki at iba pa.
At matsing na malalaki ay naghahabol ng tao ang pangalan nito ay bakulaw. Marami pang hayop
na nakakatakot dahil sa katapangan nila.
Isang araw ang mga tao ay nagpunta sa gubat upang mangaso nakakita sila ngmaranig
baboy ramo, usa, at silay kanilang hinul. Nagsimula sila madilim at mapanglaw na gubat. Sa
paghuli jila hinahabol ang mga hayop at sila ay nakalabas saguba. Pagdating sa labas ng gubat ay
sinabi nilang liwa tatalon na pala. Itoy tinawag na “liwa tatalon” dahil itoy sa labas ng gubat.
Magmula noon ang sabi ng mga tao sa lugar na iyon ay “LIWA TATALON”.
May isang matandang nakatira ditto at siya ay Engracio Catallo. Ang matandang ito ay
loloni binibining Virginia Catallo. Siya ay maraming tanim na gulay, halaman at iba pang
maaring makain.DAhil sa karamihan ng baboy damo ay gumawa siya ng isang “TALIGABON”
na panghuli niya ng baboy damo. Kung nakahuli na siya ipinagbibili niya sa bayan. Dito
naninirahan na ang mga ibang tao sa bayan dahil sa maraming huling baboy damo./
Noong taong 1945 sina ginoong Guillermo Peralta, Ginoong Raymundo Caalim, Ginoong
Jose Calad, Ginoong Alfredo Calado, Ginoong Francisco Cerdan, Ginoong Claro L. Camba at

2| P a g e
iba pa ay nanirahan para umunlad ang kanilang buhay. Bago sila kumain magpunta muna sila sa
gubat para mangaso upang mayroon silang makain. Minsan sila ay napulong at pumili sila ng
opisyalis ng “LIWA TATALON”. Nang nakapili na sila ay nagtayo ng isang paaralan. Ang lupa
ay inihandog ni Ginoong Srio Lomboy. Ang pangalan ng paaralan ay LOMBUY “LIWA
TATALON BARIO SCHOOL”.
Ito ang kaysayan ng Liwa tatalon.

Alamat ng
BARANGAY LUCERO
Bolinao, Pangasinan

Noong unang panahon sa barangay na ito ay wala pang masyadong maraming bahay at
wala pang namumuno rito. Isang araw naisip nila na kailangan ang isang mamumuno rito para
matawag ng isang barangay. Nag ipon ipon ang mga tao para pumili sila ng kanilang pinuno.
Ang patakaran nila sa pagpili ng pinuno ay taasang kamay. May dalawa silang pagpilian sina
pacasyat at Kararaw. Ang nanalo ay si Kararaw. Makalipas ng ilang taon nagkaroon ng anak na
binta si Kararaw na ang pangalan ay Cero. Ganoon din si Pacastyat nagkaroon din ng anak na
dalaga na ang pangalan ay Luz. Si Luz at si Cero ay nagiiibigan ngunit hindi pa naalis ang galit
ni Pacasyat sa pagkatalo niya kay Kararaw. Kya ayaw niya na makipagbutihan siya kay Cero.
Kaya sumama ang loob niya kaya siyay nagkasakit at sumakabilang buhay . Ganoon din si Cero
dahil sa lungkot siyay namatay din.
Si Kararaw at si pacasyat ay sobrang lungkot hindi sila makatulog sa nangyari isang gabi
mayroon silang narinig na tinig na ang sabi ay huwag silang malungkot dahil ang yari ay
kagustuhan ng Diyos. Kaya kaya pinatawag si Kararaw at ang mga tao ng barangay at
pagdugtungin ninyo ang pangalan ni Luz at Cero bago isigaw ninyo sa buong barangay ang
pangalan nila “MABUHAY SI LUZ AT CERO” kaya tinawag nilang “KABISA DE
BARANGAY” si Kararaw. Kaya ang pangalan ng Ducoy ay napalitan ng “ LUCERO”.

Alamat ng
BARANGAY CATUDAY
2| P a g e
Bolinao, Pangasinan

Sa isang liblib na pook ay may mag anak na nakatira sa isang maralitang dampa.Kahit
silay maralitya sila ay masaya at mapagmahal sa isat isa. Maraming dumadaansa kanilang
bakuran at itoy kanilang napuna sa mag anak na ito. Dahil sa isangkapunapuna sa kanila ay ang
knailang bakuran na napaligiran ng matataas na punong kahoy na hindi masyadong mayabong
ngunit napakagandang tanawin, lalo na kung itoy namumulaklak. Masipag ang mag anak na ito
ang kaniloang hanapbuhay ay ang pagtatatnim ng ibat ibang klaseng gulay ang caturay ay isa sa
alam nilang gulay. Itoy ibinibinta sa kalapit na bayan.
Sa pagdaanng panahon napabantog ang bulaklak ng katuray at sa pagtatanong kung
sinong magkagusto sa gulay na ito ay bantog na sa kanilang pook.Noongh panahon na iyon ang
liblib na pook na ito ay sakop ng Ilog Malino. Kaya ng lumaon ay dumami ang tumira ditto. Ang
kanilang pinuno ay pinagpulong pulong sila kung ano ang pangalan ng kanilang pook at nagkaisa
silang isinigaw na “CATURAY” ang ipangalan buhat noon hanggang ngayon ang pangalan ng
pook nila ya hango sa panagaln ng kahoy na “CATURAY”.

Alamat ng
BARANGAY LUCERO 1st
Bolinao, Pangasinan

Noong unang panaho sa bayan ng Bolinao ay may isang nayonna malapitsa dagat at ang
nayong ito ay walang pangalan.
Isang araw dumating ang barko ng mga kastila at sila ay dumaong sa pampang.
Pikukubwan ang tawag ngayon ng mga tao sa Pampang na ito. Ang kastila ay nagtayo ng
kanilang kampo sa lugar na ito, at hindi pa nila alam ang nayong kinalalagyan. Nagtanong sila sa
isang tagaroon na ang panagalan ay Lucas. Hindi naintindihan ni Lucas ang kanilang tanong
kayat nagalit ang banyaga at sinabing sa katagang “KASTILA” “INOCENTE”. Hindi nga
maintindihan ni Lucas dahil hindi siya nakapag aral at dahil sa wala sa wala pang paaralan.

2| P a g e
Makalipas ang maraming taon sa pananakop ng mga kastila. May isang taong namatay at
walang iba kundi si Lucas. Tinanong ng kastila sa Alkalde kung sino ang namatay sinabi ng
kastila na si “LUCAS INOCENTE”.
Buhat noon ang tawag ng mga Kastila sa nayong ito ay “INOCENTE” sa nayong ito ng
mga kastila ay “LUCIENTE” kuha sa katagang “LUCAS INOCENTE” donogtong ang premero
dahil sa ito ang kaunaunahang nayon na narating ng mga kastila.

Alamat ng
SITIO PARAGING
Bolinao, Pangasinan

Alam ba ninyo paano nakuha ang pangalan ng sitiong PARAGING? Ang pangalan ng
sitiong ito ay kahangahanga sa atin sapagakat hango lamang sa isang ibon na lagging nakikita sa
bayan Bolinao pagdating ng gabi. Marahil lahat natin nakakita na ang ibong ito ay tinatawag na
paniki.
Nooong araw nanghindi pa naparito ang mga kastila sa pilipinas, amg mga mamamayan
ay marunong maghanap ng ikabbubuhay. Alam na nila ang gumawa ng kaingin, magbungkal ng
lupa upang tamnan at nalalaman pa nila pangangaso. Ginamit nilaang pana na kasalukuyan
ginagamit ng mga Indian. Sa Bolinao ay may mag asawa, ang mag asawang ito ay mahirap dahil
sa kanilang kahirapan natuto silang magtanimng sari-saring halaman na pwedeng pagkuhananng
mga pagkain. Ngunit itoy sinisira ng mga hayop.
Isang araw ang mag asawa ay nangibang bayan sapagkat wala na silang makain. Silay
nagkaingin uli, sa ungang patak ng ulan silay nagtanim ng sari-saring halaman gaya ng saging,
mais, at iba pang gulay. Hindi nagtagal makikita na nila ang kanilang pinagpaguran, silay
masaya dahil nagbunga na ang kanilang halaman. Pagkalipas ng ilang araw unti-unting nauubos
ang kanilang tanim na nais at palay. Ang iba tanim ay hinid nila napakinabangan dahil hindi ito
nagbunga. Kaya sa gayong pangyayari naisip ng lalaki na hindi matulog magdamag upang
mabantayan niya kung ano ang naninira sa kanilang tanim. NOong hating gabi na lumabas ang
matanda sa knilangbahay at may nakita siyang isang malaking ibon na ang pangalan nito ay
paniki.

2| P a g e
Siya pala ang kumakain ng kanilang tanim.
Sa gayong pangayayri umalis na sila sa pook na iyon. At sianabi sa mga kanayonat sa
mga kakilala kung bakit hindi sila nagtagal sa pook na iyan. Buhat noon ang pook na iyan ay
tinawag sa pangalan (PARAGING). Ito ay hango sapangan ng (KAGING) sa Bolinao (PANIKI)
sa tagalog.

Alamat ng
ANG ALAMAT NG BALIN PAG-ONG
Bolinao, Pangasinan

Noong unag panahon sas isang pook na di kalayuan ay may mag asawang nakatira sa
isang malaking bahay. Sila ay may dalawang anak na lalaki at babae. Palibhasay maganda ang
kanilang pamumuhay angbuhay ng mahihirap. Lahat ng taong humihingi ng tulong ay kanilang
pinagtatabuyan. Masama ang kanilang ugali, bukod diyan ay hindi sila marunong kumilala sa
kapangyarihan ng diyos. Dahil sa kanilang kayamanan walang lubay ang kanilang paggasta.
Nagkaroon sila ng mga mamahaling hiy. Ang kanilang mgaanak ay bumuli ng mga
magagandang damit at mga kasangkapan na mamahalin ngunit di gaanong nagagamit. Datapwat
hindi nila napapansin ang unti tunting paglayas ng kanilang mga kasapi dahil sa kanilang
bulagsak na pamumuhay hanggang sa nadaramanila ang bahaging kagipitan.
Isang araw halos napasigaw sa matinding galit ang mag asawa nang napansin nila a ng
isang pulubing pumasok sa kanilang bakurran upang humingi ng limos. Pinalayas nila ang kaawa
awing tao at sinabing huwag na silang babalik sapagkat sila ay nabubuwisit. Umalis ang pulubi
nawalang imik dahil sa pagkabigo. Nganit hindi sadyang natutulog ang DYOS at alam niya ang
ganong pangyayari. Ang kanyang parusa sa mag asawa ang sukat ay nagibayo hanggang sa
nadapa sila sa kahirapan. Nagkasakit ang kanilang anak ngunit walang gumamot dahil sa
kanilang kasamaan. Ang kanilang kapitbahay ay lagging umiiwas sa kanila sapagakat ang
kanilang ugali ay nakakainis.
Isang gabi ang sakit ng knilang mga anka ay lalong lumala. Dahil sa kanilang pangamba
ay nagpatulong sila sa kapitbahay upang tumawag ng maggamot ngunit walang sinumang
pumansin upang maghandog ng tulong. Sa halip isang matandang pulubi ang muling lumapit sa
kanila upang tuimulong sa kanila. Sinabi ng matanda na gagamutin niya ang kanilang anak,
datapwat ang mag asawa ay hindi naniniwala sa sinabi ng matanda. Subalit ang buong
katotohanan ay may kakayahian ang matanda dahil siya ay isang sugo ng maykapangyarihan, sa
halip ng tanggapin ang tulong ay pinalayas pa siya.
KInabukasan may isang himal na nangyari sa bahay ng mga kampon ni satanas.
Pagkagising ng kanilang mga anak ay biglang napawi ang kanilang mga sakit. Subalit silay
nagitla sa labis na katahimikan ang naghari sa kanilang paligid. Dahil sa pagkawala ng kanilang
mga magulang. Hinalughog nila ang buong kabayanan ngunit wala silang nakita. Silay nabigon
sa kanilang paghahanap.

2| P a g e
Ngunit sa katahimikan silay nakarinig ng isang tinig na nagsabi sa nangyari at sa
kinaruruonan ng kanilang mga magulang. Tinungo ng magkapatid ang kinaruruonan ng tinig
ngunitlalo silang nabigla dahil sa kanilang nakitaang dalawang pang ong sa isang sulok ng
kanilang bahay. Ton ang parusa ng matanda sa kanila dahil sa kanilang masamang ugali sa
kapwa at paglabag sa batas ng Dyos.Dahil sa nangyari ang dalawang magkapatid ay natutong
gumalang at sumamba sa kapakanan ng Diyos sapagkat naniwala sila sa kanyang kapangyarihan.
Bukod dyan natuto rin silang makipagkapwa tao.
Hindi nagtagal kumalat ang balitangtungkol sa nangyari sa bahay na iyan. Ang
mga tao sa ibang pook at nayon dumagsa upang mapatunayan ang nabalitaan. Magmula noon
ang pook na kinaroroonan ng dalawang mag asawa ay tinawag na nilang “BALIN PAG-ONG”.

Alamat ng
BARANGAY SALUD
Bolinao, Pangasinan

Karamihan ng mga alamaat ay binubuo ng isang magkasintahan. Ang alamat ng Salud ay


iba naman sapagkat itoy nababatay sa maikling kasaysayan ng nayon. Dahil sa hirap ng
kabuhayan, sa pook na ito matagal bago nagkaroon ng maraming tao kaya hindi agad nagging
isang nayon.
Isang balanagy pa lamang ang nakatira rito noong dumating ang mga kastila.Ang
kabuhayan noon ay napakahirap dahil sa kawalan ng tubig. Silay maglakbay sa maalyoupang
umigib ng tubig para sila ay may magamit. Ito ay kanilang balikatin sapagkat ang daan noon ay
hindi pa maayos. Dahil sa ganitong kahirapan napag isipan ng mga tao na silay maghukay ng
balon ngunit hindi natuloy dahil sa kalalim ng tubig at mabato pa sa ilalim.Pagdating ng tag-ulan
itoy punong puno ng tubig silay napakasaya dahil sila nahihirapan sa pag-igib. Ang mga iba ay
gumaya na rin sa paghukay para mayroon din silang pangsahod kapag tag-ulan.
Nagtaka ang mga tao sa ibang nayon dahil sa dami ng hinukay na balon. Silay
nasipagtanong sa mga taong nakatira rito. Sabi nila itoy pangsahodsa tag-ulan (BOLINAO
2| P a g e
SALUD) kaya ang mga taong pumupunta sa nayong ito ay palagung sinasabi na pa(SALUD).
Kaya mula noon ay tinawag na (SALUD) ang datu sa nayong ito pinagkalooban ng isang anak na
babae. Itoy pinangalana ng (SALUD) si Salud ay mahal na mahal ng kanyang mga magulang.
Ngunit pagdating ng kanyang labing apat na taon sa kasawiang palad siyay nagkasakit at
binawian ng buhay.
Sa kanilang pagmamahal sa kanya itoy inilibing sa harapan ng simbahan kaya mula noon
hanggang ngayon itoy pinangalan ng (SALUD).

Alamat ng
BARANGAY ESTANZA
Bolinao, Pangasinan

Narito ang isang alamat tungkol sa pinagmulan ng Estanza:

Sa isang di kalayuang liblib na lugar sa pook ng Bolinao ay may pangyayaring kanaisnais


o di kanaisnais na di maipagkakaila at di mapipigilan at maiiwasan ang pangyayaring ito ay
naganap sa pampang ng ilog na kung saan tawagin ay Banawang na ang kahulugan sa wikang
binubulinaw ay “rorongon o sobor”. Ang lugar na ito ay nakumutan ng mga makakapal na mga
baging at ito noon ay isa pang masukal na kagubatan na pinaninirahan ng mga hayop ang lugar
na ito ay napakalayo sa kabihasnan.

Ngunit isang araw may isang lalaking bigla na lamang sumulput at mukhang napadpad
dito sa nasabing lugar, mukha itong dayuhan na walang nakakaalam kung saang lupalop ang
kanyang pinanggalingan. Matangkad, matipuno ang katawan at medyo mestizo sa medaling sabi
magandang lalaki. Pagala-gala siya sa pampang, mukhang balisa at nais tumawid sa ilog at
nakatawid nga siya sa pampang na pinagtalitali na kawayan, daladala niya ang isang bayong na
tila naglalaman ito ng kanyang mga kagamitan.

Sa kabilang pampang ay may maliliit na tindahan kung saan siya ay namahinga, dahil
wala siyang matirhan hiniling niya kina mang Amboy at aling Asiang na makitira kahit araw
lang at pumayag naman ang mag asawa na may kaisa isang anak na dilag. Maganda mabait, at
nagtataglay ito ng katangiang dalagang Filipina. Nagpakilala ang binatang estranghero sa dilag
na anak nila Aling Asiang at Mang Amboy, at sa mga nakalipas na mga araw na nagdaan
nagkamabutihan sina Estanislao at Esperanza at hanggang sa kalaunan sila ay naging
magkasintahan at hanggang sila ay nag-isang dibdib.

2| P a g e
At nagmula noon bumukod sila at namuhay na mag-isa bilang mag asawa. At dito na din
nagsimulang gumawa ng malawak na kaingin si Estanslao at nagtanim ng ibat ibang klase ng
mga pananim sa kanilang malawak na lupain, naging masaya, matiwasay at masagana ang
kanilang pamumuhay hanggang sila ay nagkaanak ng marami at tumanda. Marami na ring
dayuhan ang pumarito at gumaya ng kaingin ngunit malawak na ang nagawa ni Estanislao.
Naging mabait ang magkabiyak na Estanislao at Esperanza sa mga kalugaran nilang
nangangailangan ng tulong.Nanariwa ang kanilang bukal na pagtulong sa kapwa hanggang sila
ay pumanaw sa mundong ito.

Ninais ng mamamayan sa lugar na ito na magkaroon ng pangalan ang kanilang lugar.


Nagpulong silang lahat at napagkasunduan nilang Estanza ang ipangalan sa lugar hango sa
simula ng pangalan ni Estanislao at ang huling pantig ng pangalan ni Esperanza kaya naging
Estanza ang lugar na ito, bilang ala-ala sa kabutihang dulot ng mag asawang Estanislao at
Esperanza.

Ganito ang pangyayaring di maiiwasan ngunit kanais-nais na nagging simula at wakas ng


pagkakaroon ng pangalan ng Estanza mula noon hanggang sa kasalukuyang panahon.

2| P a g e

You might also like