Professional Documents
Culture Documents
Silo - Tips Otomatk Kontrol Ders Notlari Derleyen Do DR Hseyin Bulgurcu Kasm Bau MMF Makine MH BLM
Silo - Tips Otomatk Kontrol Ders Notlari Derleyen Do DR Hseyin Bulgurcu Kasm Bau MMF Makine MH BLM
OTOMATİK KONTROL
DERS NOTLARI
DERLEYEN:
Doç. Dr. Hüseyin BULGURCU
BAU MMF Makine Müh. Bölümü
Kasım 2014
2
Kontrol Mühendisliği
Kontrol Mühendisliği hedef odaklı sistemlerin analizi, tasarımı ve uygulamaları ile ilgilidir.
Hedef odaklı sistemler aşağıdaki durumları sağlar:
Sistem değişkenlerini istenen sabit değerde kalacak şekilde düzenler (araç sabit hız kontrolü,
oda sıcaklık kontrolü, vb.)
Sistem değişkenlerini sürekli izleyerek istenen değerler haline dönüştürülmesi denetlenir
(robot hareketi, güdümlü füze, vb.)
İstenen hız; yükseltici giriş voltajı ile ayarlanır (Hassas motor-yükseltici modeli gerekli!).
Hız hataları düzeltilemez.
İstenen hız; yükseltici giriş voltajı ile ayarlanır (Hassas motor-yükseltici modeli gerekli değil!).
Hız hataları düzeltilebilir.
Ders Hedefleri
Öğrenciler Otomatik Kontrol Dersini tamamladığında:
Denetim sistemlerinin tasarımı analizindeki kontrol kuramını anlar.
Denetim sistemi mimarisinin etkisini ve sistem performansını, parametre değerlerini ve
sistem dinamiklerini anlar.
Denetim analizi ve tasarımında bilgisayar cihazlarının kullanımını anlar.
Sürekli denetimde ile benzerlikleri ve ayrık denetimi (bilgisayar) anlar.
Modelleme Adımları
Fiziksel sistemi ve elemanlarını anlamak
Basitleştirmek için uygun kabuller yapmak
Matematik modeli formüle etmek için temel prensipler kullanmak
Modeli tanımlayan cebirsel veya diferansiyel denklemleri yazmak
Modelin geçerliliğini test etmek
Kütlenin zamana bağlı konum pozisyonu için bir modele ihtiyaç vardır.
Sistem Karakteristikleri
Sistem girişe sahip değildir. Kütleyi dışarıdan etkileyen bir kuvvet yoktur.
Türev eşitliğinde sağ tarafta sıfır ile gösterilir.
Sistem sönümlemeye sahip değildir. Sistemde enerji salınımı yoktur.
Türev eşitliğinde bu birinci terimin ihmal edilmesiyle gösterilir.
Yay-Kütle-Damper Sistemi
Kütle yay sabiti k olan bir yayın son konumundan x(t) gerilir.
Sönümleme katsayısı C olan amortisör harekete hızla orantılı direnç gösterir.
7
Hidrolik Silindir
9
RC Devre
10
Doğrusallaştırma
Bir sistemin doğru bir bileşeni için;
Şayet x1 giriş için y1 çıkış alınıyor ve
Şayet x2 girişi için y2 çıkışı alınıyorsa sonra x1+x2 girişi için y1+y2 çıkışı alınır.
Karıştırıcı ve Boru
15
Hidrolik Silindir
2)
19
Bağıl olarak çözümü daha zor olan diferansiyel denklemler yerine daha kolay çözülebilen
cebirsel bağıntılar
Doğrusal diferansiyel denklemleri uygulama
Fiziksel olarak gerçekleşebilen sinyal uygulaması
Uygulama sırası:
o Diferansiyel denklemin alınması
o Yeni denkleme dönüştürme
o Denklemi çözme veya daha ileri seviyede analiz etme
Verilen bir zaman değişkeni; t ve zaman fonksiyonu; f(t) ise
Yeni bir değişken; s olarak tanımlanır.
s bir karmaşık değişkendir:
s= +j
F(t) den Laplace dönüşümü L[f(t)]= F(s)
“+” süreksizliktir
Zaman gecikmesi
Tanım:
22
Ancak
Termal sistem
(t)=0(t) - te(t)
Enerji dengesi
Laplace dönüşümü
Yay-kütle-damper
23
Gecikme işlemi
Laplace Dönüşümü
Dönüşüm:
Diferansiyel denklemler
Cebirsel denklemler
Zaman fonksiyonları (adım, uyarı etkisi, sinüs, vb.)
DC motor-yükseltici sistemi
24
Motor-yükseltici denklemleri
Dönüşüm Denklemleri
25
Üstel fonksiyon
27
DC motor-yükseltici sistemi
Elektro-mekanik sistem
Transfer fonksiyonu tüm girişler için geçerlidir (yalnızca özel bir giriş için geçerli değildir)
30
L-1[F(s)]=f(t)
Ters Laplace dönüşümü gerçekten bir integral değerlendirmesi sonucu bulunmuş değildir.
Neyse ki, dönüşüm elde etmek için genelde Ters Dönüşüm eşsiz bir zaman fonksiyonudur.
Böylelikle Laplace dönüşümlerinin bir tablosu her iki yöntemle kullanılır!
Payda faktörü
Örnek:
Ters Dönüşüm
Ters dönüşüm;
F(s’nin payda kökleri negatif gerçek değere sahipse genelde sınır mevcuttur. Bir kök sıfır olabilir.
Çözümün dönüşümü:
burada:
37
Çözüm:
2)
3)
4) Aşağıdaki sistemde sıvı yüksekliği h(t) olup çıkış debisi qo(t) ve giriş debisi qi(t) arasındaki
bağıntıyı çıkarınız. A: tankın yüzeyi (m2), Gv: Çıkış vanası katsayısı qo(t)=Gvh(t), Tankta
toplanan sıvı debisi qs(t) = qi(t) – qo(t)
qi
h
Gv
qo
A