Bir de şöyle demektedirler: "Bu dünya hayatımızdan başka

bir hayat yoktur. Ölürüz, yaşarız. Bizi öldüren ise

zamandan başkası değildir." Halbuki onların bu konuda bir
bilgileri yoktur, zannetmekten başka bir şey yaptıkları yok.
Câsiye Suresi, 24.
Editörden
nsanoğlunun hakkında al-
İ
dandığı iki nimetin sağlık ve
boş vakit olduğunu bildirir
Sevgili Peygamberimiz. Biz-
lerse bugün nedense hep va-
kitsizlikten şikâyet ediyoruz.
Meşgalelerimiz mi arttı, vak-
timizin bereketi mi kalmadı,
yoksa onu doğru kullanmayı
mı bilmiyoruz? Çoğunlukla boş geçirdi-
ğimiz zamanların farkına bile varamıyo-
ruz. Belki dünya ve ahiret dengesini de
gözeterek öncelik sıralamamızı doğru
yapamadığımız için her zaman bir ko-
şuşturma, bir telaş içerisindeyiz ama
yine de koskoca gün bize yetmiyor. Haf-
tanın başlamasıyla bitmesi sanki bir
anda oluyor. Bu telaş ve koşturmamızda,
büyük şehirde yaşamanın getirdiği zor-
lukların ya da günümüzün zor çalışma ko-
şullarının epeyce büyük bir payı olsa da
sanıyorum zaman yönetimiyle ilgili ola-
rak da ciddi problemler yaşıyoruz. Bu
problemler nelerdir? Zaman yönetimiy-
le ilgili en çok yaptığımız hatalar nelerdir?
Vaktimizi doğru ve etkili kullanabilmek
için nelere dikkat etmeliyiz? Dinimizin za-
manı değerlendirme konusunda bize
sunduğu perspektif nasıldır? Bu ve ben-
zeri soruların cevaplarını aradı Dr. Elif Ars-
lan, “Biriktirilemeyen Bir Kaynağın; Za-
manın Yönetimi” başlıklı yazısıyla.
Yukarıda sözünü ettiğim kapak konu-
muzun dışında farklı bölümlerimizdeki
bazı yazılarımızdan bahsetmek istiyorum:
Dr. Zekiye Demir “Rüyalar Ülkesine Yol-
culuk” başlıklı yazısıyla, bir hac yolculu-
ğunda yaşanan duygu yoğunluğunu anı
üslubunda yazıya döktü. Ömer Baldık ise
Peygamber Efendimizin sünneti olan
güzel bir hasletimizi; selamlaşmayı anlattı.
Aile-ce bölümümüzde Özgül Piyade, “İyi
insan; iyi gelin, iyi kayınvalidedir!” baş-
lıklı yazısıyla, ülkemizde genellikle prob-
lemli görülen kayınvalide-gelin ilişkileriyle
ilgili güzel bir bakış açısı sunuyor. Söyleşi
bölümümüzde bir sürpriz bekliyor sizle-
ri: Cahit Zarifoğlu’nun ‘Yedi Güzel
Adam’ından biri; saygıdeğer Nuri Pakdil,
bu ayki söyleşi konuğumuz. Söyleşiyi İb-
rahim Arpacı gerçekleştirdi. Evimiz bö-
lümündeyse bu ay temizliğin olmazsa ol-
mazı sabunların dünyasıyla buluşturdu
bizi Esra Akıcı ve Merve Gül Olgun. Di-
ğer bölümlerimizde de ilginizi çekeceği-
nizi umduğumuz konularımızla, bu ay da
sizlere ulaşmanın verdiği mutluluğu ya-
şıyoruz.
Bu ay içinde idrak edeceğimiz Kurban
Bayramınızı kutlar, bayramın ülkemize, İs-
lam âlemine ve tüm dünyaya esenlik ve
huzur getirmesini Rabbimden niyaz ede-
rim. Ayrıca tüm din görevlisi/din gönül-
lüsü kardeşlerimin Camiler ve Din Gö-
revlileri Haftasını tebrik ederim.
Dr. Faruk Görgülü
İÇİNDEKİLER 2

Ekim 2014 Sayı: 286

BİRİKTİRİLEMEYEN
BİR KAYNAĞIN;

ZAMANIN
Diyanet İşleri Başkanlığı Adına
Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni
Dr. Yüksel SALMAN

YÖNETİMİ

4
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Dr. Faruk GÖRGÜLÜ

Mali işler ve Dağıtım Sorumlusu Dr. Elif Arslan

Mustafa BAYRAKTAR

Yayın Koordinatörleri
Dr. Elif ARSLAN
Merve Gül OLGUN
Sevde Nur ÖZKAN
ailedergisi@diyanet.gov.tr
www.facebook.com/diyanetailedergisi

Tashih
Mesut ÖZÜNLÜ

Teknik Servis
Latif KÖSE

Arşiv
Ali Duran DEMİRCİOĞLU

Tasarım
Mustafa CİNGÖZ-MG Ajans

RÜYALAR
Yönetim Merkezi
Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü ÜLKESİNE
Üniversiteler Mahallesi Dumlupınar
Bulvarı No: 147/A 06800
Çankaya/ANKARA
YOLCULUK
Tel: 0312 295 8661-62
Faks: 0312 295 6192
Dr. Zekiye Demir
 Engin Eker
10 KISA KISA 23 Çocukta
Öfke!

16
Ömer Baldık
Ayten Kılıçarslan
Selamlaşma
Kültürümüz
30 Almanya’da
Değerler Eğitimi

18
Sevde Nur Özkan
Serbest Kürsü 32
Vural Kaya
Güzellik Ülkesi
NURİ
20
Özgül Piyade
Çocukluğu Özlemek
PAKDİL

26
İbrahim Ethem Özer
İyi insan; iyi gelin,
iyi kayınvalidedir! 34 Sesin Geldiği Kutu: İbrahim Arpacı
Radyo

Lale
42
DER Kİ;
Kamil Büyüker

Elif Erdem
40 Resulûllah’a En Çabuk
Kavuşan Kıymetli
Validemiz: Zeynep
Binti Cahş (r.a.)

44
Dr. Lamia Levent
Neyi Arıyorsan
O’sun!
Sağlığına önem
46
verenlerin tercihi: Nida Çeliksoydan
Doğanın Sağlık
DOĞAL Kaynağı: Süt
SABUNLAR 48
36
KIRKAMBAR
Esra Akıcı
Merve Gül Olgun
 pencere
4 Dr. Elif Arslan
Diyanet İşleri Uzmanı

BİRİKTİRİLEMEYEN
BİR KAYNAĞIN;

ZAMANIN
YÖNETİMİ
İster bir metropolde u ve benzeri yakınma- Günümüz insanı zaman

B
yaşayalım ister küçük ları bazen de zamanı-
mız olsa neler neler
bir şehirde ya da yapacağımızla ilgili
kasabada, ister çalışan planlar ya da hayalle-
rin dile getirilmesi izler.
olalım ister ev hanımı Zamanımız olsa pek çok faydalı
ya da öğrenci, hemen işe imza atacağızdır. Söz gelimi
hepimiz zamanla ilgili uzun süredir ziyaret edemediği-
miz dostlarımızın gönlünü alırız;
yakınmalarda çocuklarımızla, ailemizle ya da
bulunuruz: “Yirmi dört yaşlı anne babamızla daha çok
vakit geçiririz; uzun zamandır ya-
saat bana yetmiyor.”, pamadığımız bir kültürel aktivi-
“hiçbir işimi teye katılırız; çocuk yurduna ya da
bir huzur evine düzenli ziyaretler
yetiştiremiyorum”, “o gerçekleştiririz; daha çok kitap
kadar yoğunum ki okuruz; yalnız yaşayan Zehra
başımı kaşıyacak teyzemizin kapısını daha çok ça-
larız… Bu kısa liste yaşımıza,
vaktim yok.”… bulunduğumuz ortama, yaptığı-
mız işe göre çeşitlenir…
yoksunu mu?
Günümüz insanının zamanla il-
gili yakınmalarını duyan eskiler
buna şaşırmaktan kendilerini ala-
mazlar. “Bizim zamanımızda ol-
saydınız ne yapardınız acaba…
Ayağınızın altında araba, beş da-
kikalık yola bile arabayla gidi-
yorsunuz. Ekmek bakkalda, seb-
ze manavda… Onu bile isterse-
niz sipariş verip eve getirtiyorsu-
nuz. Ev işleri deseniz çamaşırı da
bulaşığı da makine yıkıyor…”
Saydıkları bu hususlar da de-
vam eder gider. Onlar şaşırmak-
ta haklıdırlar. Otomasyonun bu
derece arttığı, eskiden insanla-
rın yaptığı pek çok işi makinele-
rin yaptığı bu devirde insanlar na-
sıl zaman sıkıntısı çekerler?
 Günümüz insan kendisini zaman konusunda bir
cenderede hissetmekte, yetitirilmesi gereken bir i
ya da iler yn zihninin bir yerinde kendisini sürekli
megul etmekte ve adeta bir maratoncu gibi
koturmaktadr.
 pencere
6

“Aslında kişinin hangi

durumlarda ‘zamanım
yok’ dediğine
odaklanırsak, bunun
gerçekten zaman bulma
zorluğu mu yoksa o
zamanı ayırmaktan
kaçma mı veya zaman
oluşturmada yeterli
beceriye sahip olamama
mı olduğunu daha iyi
ayırt edebiliriz.”

Belki teknolojinin bu kadar geliş-

mediği zamanları da görüp yaşa-
yanlar için, içinde bulunduğumuz
durum gerçekten şaşılasıdır. An-
cak şu da kesindir ki günümüz in-
sanı kendisini zaman konusunda
bir cenderede hissetmekte, ye-
tiştirilmesi gereken bir iş ya da iş-
ler yığını zihninin bir yerinde ken-
disini sürekli meşgul etmekte ve
adeta bir maratoncu gibi koştur-
maktadır.
Günler kısalmadığına, halâ 24 saat
olduğuna ve hayatı kolaylaştıran
bunca teknolojik gelişmeye rağ-
men ağzımızdan sık sık çıkan “hiç
zamanım yok” sözü ne kadar ge-
çerli acaba? Bu soruyu yönelttiği-
miz uzman psikolojik danışman Dr.
Durmuş Ümmet, özellikle büyük-
şehirlerde yaşayan insanların za-
man bulma konusunda ciddi sı-
kıntılar yaşadıklarını ve bunun ön-
celikle kabul etmemiz gereken bir
durum olduğunu söylüyor. Şehrin
trafiği, iş yoğunluğu vs. gibi birçok
etkene bağlı olan bu durumun
anlaşılır olmasıyla birlikte yine de
‘zamanım yok’ cümlesini kurmanın
her zaman doğru olmayabileceği-
ni ifade ediyor ve şu dikkat çekici
açıklamayı yapıyor: “Hepimiz ken-
di hayat telaşemiz içinde mutlaka
çeşitli işler için zaman ayırabiliriz,
oluşturabiliriz. Aslında kişinin han-
gi durumlarda ‘zamanım yok’ de-
diğine odaklanırsak, bunun ger-
çekten zaman bulma zorluğu mu
yoksa o zamanı ayırmaktan kaçma
mı veya zaman oluşturmada yeterli
beceriye sahip olamama mı oldu-
ğunu daha iyi ayırt edebiliriz.” Sa-
yın Ümmet’in yaptığı açıklama-
dan, yaşanan sorunun çoğunluk-
la “zamanı etkin kullanamama”
sorunu olduğu sonucunu çıkara-
biliriz.
Öyle görünüyor ki bu sorun sade-
ce günümüzün meselesi de değil…
Sevgili Peygamberimizin zamanı iyi
değerlendirmekle ilgili yaptığı uya-
rılara, Kur’an-ı Kerim’de bir sure-
nin zamanla ilgili oluşuna bakarak
insanın zamanla imtihanının yeni
olmadığını ve hiçbir devirde de bit-
meyeceğini söyleyebiliriz.
Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi
Doç. Dr. Halil Altuntaş, Asr sure-
sinde insanın mutlak zarar ve ziyan
içinde olduğunun ifade edilmesi-
nin zamanla, ömür sermayesi ile il-
gili bir husus olduğunu dile getiri-
yor ve bu ziyandan kurtulmanın yo-
lunun imana dayalı salih ameller
sergilemek olduğunu vurguluyor.

“Hayat zamanın bize
takdir edilen dilimi ile
sınırlı kısa bir
‘yolculuk’tur. Sonsuz
bir hayat işte bu kısa
yolculuk süresinde
kazanılacaktır. Bu
kazancı
gerçekleştirebilmek
için ‘az zamanda çok
iş görmek’ gerekiyor.”
Sayın Altuntaş, İslam’ın zamana
verdiği önemi onun sorumlu bir
varlık olarak takdim edilmesiyle
açıklıyor: “Ölüm ötesi hayat inan-
cı insanı sorumlu bir varlık olarak
takdim eder. Bu sorumlu varlık, ya-
pıp ettiklerinin hesabını vereceği
bir başka âlemde ebedi bir hayat
yaşayacaktır. Her insan yaşayaca-
ğı bu sonsuz sürecin kalitesini
hayatta iken kendisi belirleyecek-
tir. Hayat ise zamanın bize takdir
edilen dilimi ile sınırlı kısa bir ‘yol-
culuk’tur. Sonsuz bir hayat işte bu
kısa yolculuk sü-
resinde kazanı-
lacaktır.
Bu kazancı gerçekleştirebilmek
için ‘az zamanda çok iş görmek’
gerekiyor.”
Günübirlik hayat anlayışı
Kur’an’ın “dünyayı imar”
ilkesine aykırı…
Hemen hepimiz zamanın “en de-
ğerli hazine” olduğunu, elimizden
gittikten sonra tekrar kazanama-
yacağımız tek değer olduğunu öğ-
renerek büyümüşüzdür. Ancak
yine de zamanın değerini gerçek-
ten bildiğimiz ya da her zaman bil-
diğimiz bu gerçeğe göre hareket et-
tiğimiz söylenemez. Esasında za-
manın değerinin algılanıp algılan-
madığı, onun ölçülü ve verimli
kullanılmasından belli olur. Za-
manı ölçülü ve verimli kullanabil-
mek de planlı, programlı olmayı ge-
rektirir. Doç. Dr. Halil Altuntaş,
Kur’an’ın dünyayı imar hedefinden
yola çıkarak planlı ve programlı ya-
şamanın önemine şöyle değiniyor:
“Günübirlik/plansız, olayların akı-
şına terk edilmiş bir hayat anlayı-
şı Kur’an’ın ‘dünyayı imar’ ilkesine
aykırıdır. Dünyayı imar hedefi,
dünyada insanca bir hayat yaşama
imkânı yakalayarak ‘iyi kul’ olma-
ya zemin hazırlamaktır. Bu da za-
manın planlı ve verimli bir şekilde
kullanılmasını zorunlu kılar. Hz.
Peygamber uzun bir ömür yaşadı-
ğı hâlde, ebedi mutluluğu kazan-
mayı başaramayan kimsenin
mazeretlerinin geçersiz
olacağını bildirmiştir.”
(Buhari, Rikak, 4.)
“İletişimin hızının
yanında “miktarı
da” hızla arttı.
Erişimin kolaylığı
iletişimin kalitesini
düşürdü ve zaman
kaybına dönüştü.
Gün içinde defalarca
sosyal medyada veya
diğer sanal
platformlarda zaman
geçirir olduk.”
Sayın Altuntaş, zamanın değeriy-
le ilgili olarak sınırlı ve sonlu olan
hayatımızda sınırsız ve sonsuz
mükâfatları kazanabilmenin ve
dünya hayatında başarılı olabil-
menin yolunun zamanı doğru ve
verimli kullanmaktan geçtiğini be-
lirterek Sevgili Peygamberimizin
şu hadisini hatırlatıyor: “Kıyamet
gününde hiçbir kul şu beş şeyden
sorguya çekilmedikçe Allah’ın hu-
zurundan ayrılamaz: Ömrünü ne-
rede tükettiğinden, gençliğini ne-
rede eskittiğinden, malını nereden
kazanıp nerede harcadığından,
bildiği ile ne kadar amel ettiğin-
den.” (Tirmizi, Kıyamet, 1.)
Günümüzde çokça sarf edilen “ânı
yaşa” ifadesi, çoğunlukla “anlık
yaşa, planı programı, sorumluluk-
larını düşünme” olarak algılansa da
aslında sahabeden İbni Ömer’in
(r.a.) aşağıda yer vereceğimiz tav-
siyesinde ifadesini bulan bir ger-
çeği dile getiriyor: İçinde bulun-
duğun zamanı iyi değerlendir, geç-
mişe, geçmişte yaşadıklarına veya
yarın ne olacağına zihnini ve gön-
lünü yorarak geçirme vaktini. İbni
Ömer şöyle diyordu: “Akşama er-
din mi sabahı bekleme, sabaha
erdin mi akşamı bekleme. Sağ-
lıklı olduğun sırada hastalık hâ-
 pencere
8

lin için hazırlık yap. Hayatta iken

de ölüm için hazırlık yap.” (Buhari, Ri-
kak, 2.)
Dünya ve ahiret mutluluğu, sonuç
itibariyle bize verilen zaman ser-
mayesini doğru kullanabilmekten
geçiyor.

Zamanı verimli
kullanmada en çok
yapılan hatalardan
biri, aynı zamanda
farklı birkaç iş
yapmaya çalışmaktır.
Bu yüzden tek bir işe
odaklanıp onu
bitirdikten sonra diğer
işe geçmekte ve bunu
yaparken
öncelik/mühimlik
hiyerarşisi oluşturarak
yapmakta yarar vardır.

İş gelip yine ‘elektronik
çağ’a mı dayanıyor…
Zamanı etkin kullanmayı engelle-
yen ne gibi unsurlar var acaba ha-
yatımızda? Bunların bir kısmının
büyükşehirde yaşıyor olmak, ula-
şım sorunları, iş yoğunlukları, ön-
celikleri iyi belirleyememek gibi et-
kenler olduğunu ifade eden Dur-
muş Ümmet, bize zaman tuzakla-
rı hazırlayan bir durumu da şöyle
açıklıyor: “İçinde bulunduğumuz
elektronik çağ bir yandan bize
ciddi zaman kazandırırken bir yan-
dan da farkında olmadan ciddi za-
man tuzakları hazırlamakta. Özel-
likle iletişimdeki hızlılık oldukça
avantajlı bir durum… E-mail ya da
cep telefonu uygulamaları ile kişi-
ler arası iletişimin hızının arttığını
biliyoruz. Ancak diğer yandan ile-
tişimin hızının yanında  “miktarı
da” hızla arttı. Erişimin kolaylığı ile-
tişimin kalitesini düşürdü ve zaman
kaybına dönüştü. Gün içinde de-
falarca sosyal medyada veya diğer
sanal platformlarda zaman geçirir
olduk.
Özellikle gençlerimiz cep telefonu
ve bilgisayarda internet üzerin-
den birbirleri ile iletişim kurmakta
ancak bunu ciddi zamanlar ayıra-
rak ve genellikle faydasız sohbet-
lerle gerçekleştirmektedirler.” Öyle
görünüyor ki işlerimizi kolaylaştı-
ran ve çabuklaştıran teknoloji, bir
taraftan da bir “zaman hırsızı”
gibi bizi meşgul ediyor. Bu tespit,
yaşadığımız zaman kıtlığı sorunu-
nu tamamen ‘elektronik çağ’a, in-
ternete bağlamak anlamına gel-
miyor elbette ama onun payının
önemli olduğu da bir gerçek.
Zamanı etkin
kullanmak için…
Belki de zamanımızı planlamadı-
ğımız, yapmamız gereken işler ya
da öncelikler listesi oluşturmadı-
ğımız veya yaptığımız plana uymak
istemediğimiz, ertelediğimiz za-
man kendimizi dijital dünyanın
rehavetine kaptırıyoruz. Bir işle
meşgul gibi hissediyoruz kendimizi
ve vaktimizin boşa geçtiğini bile
fark etmiyoruz. Öyleyse bu reha-
vete düşmemek ve zamanı etkin ve
doğru bir şekilde kullanmak için
neler yapmalıyız?
Doç. Dr. Halil Altuntaş, namaz,
oruç, hac gibi ibadetlerin belli bir
şekilde ve belli zamanlarda yapıl-
masının zaman disiplini aşılayan
önemli olgular olduğunu dile ge-
tiriyor. Buradan yola çıkarak ön-
celikle bir günümüzü doğru plan-
lamada beş vakit namazın önemi-
ni hatırlatmadan geçmemeliyiz.
Zamanı etkili kullanmakla ilgili
bazı önemli noktalara değinen Dr.
Durmuş Ümmet, bunun en iyi yo-
lunun önceliklerin iyi belirlenme-
si ve sıralanması olduğunu ifa-
deyle şöyle söylüyor: “Var olan iş-
lerimizi en önemliden başlayarak

sıralar ve her işimize ortalama
tahmini bir zaman verirsek hem iş-
lerimiz hem de zamanımız düzene
girer. Bunun için planlı çalışma alış-
kanlığı kazanmak, bir not defteri,
ajanda vb. kullanarak not alma alış-
kanlığı edinmek, iletişimde tek-
nolojik imkânlardan istifade etmek
ancak teknolojinin getirdiği za-
man tuzaklarına karşı uyanık ol-
mak, bize en çok nelerin zaman
kaybettirdiğini analiz edip bunla-
ra karşı bazı önlemler almak, pay-
laşılabilecek sorumluluklarımızı
zaman zaman yakınlarımızla pay-
laşmak zamanı etkili kullanmada
epeyce işimize yarayacaktır.”
Zamanın biriktirilemeyen veya geri
çevrilemeyen bir şey olduğunun
unutulmaması gerektiğini hatırla-
tan Sayın Ümmet, zamanı etkili
kullanmanın “doğru zamanda doğ-
ru şeyi yapmak” demek olduğunu
ifade ederek bununla ilgili şu ha-
tırlatmalarda bulunuyor: “Ataları-
“Bu kadar çok ve
yoğun çalışırken insan men
olmanın hakikatlerini
de unutmadan,
kendimize, ailemize,
büyük ve
küçüklerimize yani
insanlığımıza da
zaman ayırmayı ihmal mak, zamanı etkili
etmemeliyiz…”
Fotoğraf: Burhan Çimen
mızın da dediği gibi ‘bugünün işi-
ni yarına bırakmamaya’ yani işle-
rimizi ertelememeye dikkat etmek
de ayrıca önemli bir husustur. Za-
manı verimli/etkili kullanmak için
bir yandan kendimize sık sık geri
bildirim vermek de işe yarayacak-
tır. Günlük, haftalık ve aylık geri bil- manla ilgili önemli hatırlatmasıyla
dirimlerle zamanı ne kadar etkili
kullandığımızı görebilir ve bunun
için tedbirler alabiliriz.”
Zamanı doğru değerlendirmek ko-
nusunda bazı ipuçlarını aldığımız
Durmuş Ümmet’e, bu konuda en
fazla yapılan yanlışları da sorduk ve
şu cevabı aldık: “Zamanı verimli
kullanmada en çok yapılan hata-
lardan biri, aynı zamanda farklı bir-
kaç iş yapmaya çalışmaktır. Bu yüz-
den tek bir işe odaklanıp onu bi-
tirdikten sonra diğer işe geçmek-
te ve bunu yaparken öncelik/mü-
himlik hiyerarşisi oluşturarak yap-
makta yarar vardır. Ayrıca bize
zaman kaybettireceğini düşündü-
ğümüz tekliflere (çalışırken uzun
aralar vermek, sık sık ziyaretçi ka-
bul etmek, uzun sohbetlere müsait
arkadaşların teklifleri gibi) ‘hayır’
demekte hayır vardır.”
Yukarıda değindiğimiz hususlara
çoğunlukla dikkat
etmenize ve nere-
deyse hiç boş vakit
geçirmemenize rağ-
yine de işleri-
nizi istediğiniz ve-
rimlilikte yapamı-
yorsanız, zamanı-
nızı bir türlü yetiş-
tiremiyorsanız da
ortada bir yanlışlık
var demektir. Çün-
kü çok yoğun çalış-
kullanmak anlamı-
na gelmiyor. Sayın
Ümmet, bu konuda
da şu önemli tavsi-
yelerde bulunuyor: “Çok yoğun
çalışmak, asla zamanı etkili kul-
lanmak anlamına gelmez; tam ak-
sine yoğunluk bize ciddi zaman
kaybettirir. Mühim olan çok değil
etkili çalışmaktır. Bunun için yo-
ğunluk nedenlerimizi gözden ge-
çirip analiz etmekte, devredebile-
ceğimiz sorumluluklarımızı pay-
laşmakta, kendimize yazılı bir za-
man planlaması yapmakta yarar
vardır. Diğer yandan bu kadar çok
ve yoğun çalışırken insan olmanın
hakikatlerini de unutmadan, ken-
dimize, ailemize, büyük ve küçük-
lerimize yani insanlığımıza da za-
man ayırmayı ihmal etmemeli-
yiz… “Bu çok önemli tespitten
sonra, Halil Altuntaş Hocamızın za-
konumuzu sonlandıralım: “İslami
dünya görüşüne göre zaman çok
değerlidir fakat ‘her şey’ değildir.
Sadece ‘sonsuz sonun’ bir baş-
langıcıdır, hepsi o kadar. Bu se-
beple zamanı ilahlaştırarak onu se-
bepler zincirinin etkin birinci hal-
kası gibi algılayıp ‘yapıp edici’ bir
konuma getirmek Allah ve ahiret
inancına aykırıdır. (Casiye, 24.)
Buradan hareketle, zaman disipli-
ninden uzak, pasif ve sorumsuzca
bir hayat anlayışının getireceği
olumsuzlukları zamana mal et-
mek de, dolaylı olarak onu ilah-
laştırmak anlamına gelecektir.”
 kısa-kısa
10

BALIK YE
SIHHAT BUL! aha şimdiden gözlerimizi ka- asitleri sayesinde, vücudun temel besin ih-

Sonbaharın tatlı
serinliği ve yağan
nazlı
D maştıran irili ufaklı onlarca çeşi-
diyle lezzetli balık dünyası sofra-
larımıza konuk olmayı bekliyor.
Uzmanlar, sağlıklı gelişim ve has-
talıklardan korunmak için bol bol balık tü-
ketmenin şimdi tam zamanı olduğunu vur-
guluyor. Ancak üç tarafı denizlerle çevrili ül-
tiyacını karşılayan mükemmel bir gıda kay-
nağı diyebiliriz. Balığın cinsine ve büyüklü-
ğüne göre değişen oranlarıyla Omega3
yağları ve bol miktarda bulunan mineraller,
başta göz sağlığı olmak üzere, kan akış-
kanlığı, beyin fonksiyonları, bilişsel gelişim
ve sinir iletimindeki işlevleriyle önemli rol-
yağmurlarıyla
tabiat kışa kemizde, balık gibi besleyici değeri son de- ler üstleniyor. Soğuk kış günlerinde bağışıklık
rece yüksek bir gıdanın bol ve ucuz olma- sisteminin kuvvetlenmesine de destek
hazırlanırken, sı, onu çok tükettiğimiz anlamına gel- olan balığı afiyetle yiyebilmek
balıkçı tezgâhları miyor... Zira ülkemizdeki balık ümidiyle…
ışıl ışıl tüketimi, önerilen
görüntüleri ile miktarların olduk-
ça altında seyredi-
hareketli bir yor. Şifa kaynağı
balık sezonunun özelliği ile balık,
açıldığını zengin protein
müjdeliyor... içeriği ve yapı-
sında bulunan
çoklu doymamış yağ

Çöp kovalarında,
banyolarda, kirli ve ıslak
beklemiş çamaşırlarda,
dahası besin B
KÜFTEN
kurtulmak
mümkün mü
ir çeşit bakteri türü olan küfler,
dikkatli ve bilinçli hareket edil-
mediği takdirde alerjik reaksi-
yonlara ve solunum problem-
lerine neden olabiliyor. Bulun-
?
şetin. Gıdaları buzdolabında ya da kiler-
lerde depolarken; mutlaka neme karşı ko-
ruma altına alın. Açılan ve çabuk bozu-
labilen konserve ürünlerini, saklama
kaplarına koyarak hemen buzdolabına
duğu yüzeye göre değişiklik gösterebilen kaldırın. Çabuk bozulabilen gıdaları buz-
maddelerinin iyi bu küf gelişimlerine engel olabilmek için dolabı dışında iki saatten fazla bulun-
yıkanmaması, yeterince vereceğimiz birkaç öneri işinizi oldukça durmayın. Artan yemekleri 3-4 gün için-
pişirilmemesi gibi kolaylaştırabilir. Buna göre öncelikle evi- de, küf gelişimine fırsat vermeden tüke-
durumlarda ortaya çıkan nizi yaz kış demeden, her gün havalan- tin. Bununla birlikte, yeterli temizlik ve
dırın. Çamaşırlarınızı ev içerisinde ku- hava koşullarının ihmal edildiği durum-
sayısız küf oluşumunu rutmamaya özen gösterin. İhtiyaç halin- larda, karşılaşılması muhtemel zararlı
soluduğumuzun de, duvarların iç kısımlarına terleme küf ve bakteri oluşumlarına karşı aileni-
farkında mıyız? yapmaması için ısı yalıtım plakaları dö- zi ve sevdiklerinizi bilinçlendirin.
 Çocuklarımızın ruhsal, fiziksel ve sosyal
gelişimleri için huzurlu bir aile ortamında Çocuklarımız

Çiçek
yaşamalarının önemi büyüktür“

açsın...
nları her açıdan sağlıklı bireyler olarak ye-

O tiştirebilmek, ailelerin sorumluluğunun ne

kadar fazla olduğunu gözler önüne seriyor.
Zira aile içerisinde şiddete maruz kalmış ya
da şiddete tanık olmuş çocuklar, etkisinden
ömür boyu kurtulamayacakları psikolojik ve fiziksel so-
runlar yaşayabiliyor. Konunun önemine binaen Genç
Hayat Vakfı koordinasyonluğunda yürütülen “Çocuğa
Karşı Aile İçi Şiddetin Önlenmesi Projesi”, hâlihazırda
var olan şiddeti ‘görünür kılmaya’ ve şiddetin önlen-
mesi adına gerekli adımların atılmasını sağlamayı
amaçlıyor. İstanbul’da 49 ilköğretim okulunda 440 ço-
cukla görüşülerek yapılan araştırmaya göre, en az bir
defa ev içi şiddet yaşantısı olan çocukların oranı
%73,4’ü gösteriyor. Sonuçlar, araştırmaya konu olan
çocukların %67,9’unun da en az bir kez duygusal şid-
det yaşadıklarını ortaya koyuyor. Son bir yıl içerisinde
en az bir kez ev içi fiziksel şiddete maruz kalan çocukların
oranı ise %37 gibi ürkütücü bir rakamla karşımıza çı-
kıyor. Şiddetin şiddet doğurduğu gerçeğinden hareketle,
evlerimizde çiçek açmasını beklediğimiz çocuklarımı-
zın şiddete maruz kalmasına izin vermeyelim. Onlara
olan sevgimiz su gibi saf, şefkatimiz güneş gibi sami-
mi olsun ki çocuklarımız da çiçek gibi açabilsin.

Geleceğimizi tüketmeyelim
on yıllarda yaşanan iklim değişiklik- rından tüketildi. Araştırma aynı zamanda su

Yağış miktarının
yetersizliği, tarım
alanlarında
yapılan ‘ilkel’
S leri ve bilinçsiz su kullanımı, güzel
coğrafyamızdaki bereketli toprakla-
rı kuraklık tehlikesiyle karşı karşıya bı-
rakmış durumda... Yağış miktarının
yetersizliği, tarım alanlarında yapılan ‘ilkel’ su-
lama ve yerleşim merkezlerinde görülen ön-
lenemeyen su israfı, geçtiğimiz yaz tehli-
tüketim haritamızı da ortaya çıkarmış oldu.
Buna göre tüketim sıralamasında %44,8 ile
termik santraller ilk sırayı alırken, %34,6 ile ev-
lerimize içme suyu hizmeti sağlayan beledi-
yeler, %11,7 ile imalat sanayi en fazla su tü-
ketimine neden oldu. Bu sıralamayı %7,3 ile
köyler, %0,8 ile organize sanayi bölgeleri ve
sulama ve ke çanlarının bir kez daha çalma- maden işletmeleri takip etti. Söz konusu
yerleşim sına neden oldu. Türkiye İstatis- araştırmada zikredilen rakamlar,
merkezlerinde tik Kurumunun 2012 yılında istatistiklerin diliyle su kaynakları-
görülen yaptığı ‘İstatistiklerle Çevre’ mızın doğru yönetilmesi gerektiği-
önlenemeyen su araştırmasına göre 2012 yı- ni ifade etmesi bakımından ol-
israfı, geçtiğimiz lında su kaynaklarından dukça önem taşıyor. Ayrıca, ge-
yaz tehlike 14,3 milyar m3 su kullanıldı. lecek nesillere yaşanabilir bir
Kullanılan 14,3 m3 suyun doğa bırakabilmek için aile
çanlarının bir kez %52,1’i denizlerden, %18’i fertlerimizin her birine su tü-
daha çalmasına barajlardan, %15’i kuyular- ketiminde tasarruf bilinci ka-
neden oldu. dan %11,9’u kaynaklardan zandırılması gerektiğini bir
ve %3’ü diğer su kaynakla- kez daha gözler önüne seriyor.
biz bize
12 Dr. Zekiye Demir
Diyanet İşleri Uzmanı

RÜYALAR
ÜLKESİNE
YOLCULUK
Anne! Kendimi rüyalar ülkesine yolculuğa çıkmış gibi
hissediyorum” diyordu küçük kızım, biz yolculuğa çıkmadan
önce. Ha küçük dediysem o kadar da değil. Lise çağlarında
iki kızımla birlikte ailece yapalım istemiştik umremizi. Allah
niyetimizi kabul etti ve bir yaz günü çıktık yolculuğumuza...”
 iz anne babalar ne çok yatırım

B
yaparız çocuklarımızın gele-
ceğine. Dershaneler, özel ho-
calar… Hatta yememizden iç-
memizden keser daha iyi ola-
cağını düşünerek özel okul-
larda okuturuz. Dedim ya her
şey onların geleceği için. Onların geleceği,
onların hayatı hep bu dünyadan mı ibaret
ki yatırımımız, çabamız bu dünya ile sınır-
lı kalıyor. Ebedî hayat için ne hazırlıyoruz
çocuklarımıza? Ona yönelik ne yatırım ya-
pıyoruz? Aslında bu kabildendi benim on-
ları umreye götürme niyetim. Çok şükür ör-
tülü değilse de ölçülüydü giyimleri, eee dü-
zenli olmasa da ara ara kılarlardı namazla-
rını. En azından bu kadarını sağlayabil-
miştim. Ama istiyordum ki bunlar daha yer-
leşsin kişiliklerine, hayatlarına.
 biz bize
14
Hiç başörtüsü ile sokakta yürüme-
mişlerdi. Onbeş gün bunu yaşaya-
rak tecrübe etsinler istemiştim. Al-
lah’ın bildiğini kulundan niye sak-
layayım, gerçekten ileriye yönelik bir
beklenti ile planlamıştım bu kutsal
yolculuğu. Neyse çıktık yola. Benim
daha önceden tecrübem vardı.
Çok şükür güzel bir de arkadaş
grubumuz ve iyi, ilgili de bir hoca-
mızla umreci olmanın ilk heyecanı-
nı havaalanında yaşadık. Kızlarımı
önceden tanıyanlar onlara iltifat
yağdırıyordu ne de güzel oldukları
yolunda. İki rekât namazımızı kılıp
topluca umremize niyet edince ço-
cuklarımın gözlerindeki parıltıya,
heyecana, kendilerini bekleyen at-
mosfere olan meraka şahit oldum.
Dua ettim: Allah’ım! O pırıltıyla
döndür onları, sev onları, sevdiğini
hissettir onlara. İstikamet Mekke...
Kendilerine bazı bilgiler vermiştim
“Kâbe, tavaf, say, Hz. Hacer, Hz. İs-
mail” hakkında. Haccı andırırcasına
kalabalık içinde tavaf, say tamam-
lanıp umremiz bittikten sonra sor-
dum neler hissettiklerini.
Birisi Kâbe garipti dedi ve devam
etti; ben çok büyük zannediyordum
ama küçükmüş diye düşündüm
sonra şaşırdım; tavaf ederken san-
“Bazen kızdılar
Peygamberimizi
yurdundan çıkaranlara,
ona zulmedenlere, bazen
keşke onun yerinde ben
olsaydım dediler
Peygamberimize yiyecek
taşıyana. Zihin
dünyalarını görüyor
gibiydim; çağlar öncesine
gidip geliyorlardı.”
ki kocaman oldu, sanki benim ta-
vafım sırasında büyüdü. Diğeri ek-
ledi; evet, sanki canlı gibi hatta tak
tak diye kalp atışını duydum, benim
kalbim mi onun kalbi mi anlamadım.
Gerçekten Kâbe’den ve oradaki
renk cümbüşünden, insan çeşidin-
den çok etkilenmişlerdi. İtiraf ede-
yim, ben de onların zaman zaman
algılarını dürtüyordum. Bir hafta
boyunca hemen hemen tüm na-
mazlarımızı, sabah namazı da dâhil,
Kâbe’de kıldık.
Doğrusu kızlarımın performansına
hem şaşırdım hem de hayran ol-
dum. Çoğu kez bizden önce hazır
oluyorlardı namazlara. Ayrıca Kâ-
be’de benim daha önce keşfetme-
diğim yerleri bizimkiler keşfetti;
“Anne iç kısımda klimalı yerler var
çok serin, Kâbe’yi görmüyor ama ara
ara enerji toplamak için kullanalım”
dediler. Öyle de yaptık. İşimiz, ha-
yatımız ibadetten ibaretti kısa bir
dönem için de olsa. Ne güzel.
Zaman zaman çevre ziyaretleri yap-
tık; Hira ve Sevr Mağaraları, Arafat
Dağı. Görerek öğrenmek diye buna
derler. Etkili ve kalıcı… Bazen ho-
camız bazen de anne baba olarak
biz, bildiklerimizi anlattık.
Bazen kızdılar Peygamberimizi yur-
dundan çıkaranlara, ona zulme-
denlere, bazen keşke onun yerinde
ben olsaydım dediler Peygamberi-
mize yiyecek taşıyana. Zihin dün-
yalarını görüyor gibiydim; çağlar
öncesine gidip geliyorlardı.
Doyulmaz, doyulmuyor oralara; ay-
rılık vakti Kâbe’ye ve Mekke’ye.
Ancak bir başka heyecan şimdi,
Medine’ye Peygamberimizi ziyarete
gidiyoruz. Efendimizin yapımında
çalıştığı, içinde yattığı camide namaz
kılacağız. İnanılmaz bir heyecan.
Önce biraz hayal kırıklığı. Her ne ka-
dar daha önce ben Peygamberimi-
zin kabrini uzaktan göreceklerini
anlattımsa da, onlar tam algılaya-
mamışlar. Eh anlatmakla yeterince
olmuyor demek, yaşamak gerek.
İlk ziyaret günümüzdü, epeyce uzun
beklemeden sonra cennet bahçe-
“Onlara “Şu an Suffe
Ashabı’nın oturduğu
yerlerde oturuyorsunuz”
dedim. “Yumun
gözlerinizi, hayal edin;
siz de onlardansınız ve
Peygamberimiz size ders
veriyor.” Çok
heyecanlandılar.”
sine girdik. Çocuklar, Efendimizin
kabrine dokunamayacaklarını bili-
yorlardı ama görebileceklerini zan-
nediyorlarmış. Onlara büyük kızımın
adaşının Hz. Fatıma’nın evini, Pey-
gamberimizin kabrinin ne tarafta ol-
duğunu, kabir arkadaşlarını anlattım.
Ayrıca onlara “Şu an Suffe Asha-
bı’nın oturduğu yerlerde oturuyor-
sunuz” dedim. “Yumun gözlerinizi,
hayal edin; siz de onlardansınız ve
Peygamberimiz size ders veriyor.”
Çok heyecanlandılar.
Sonra “kaldırın başınızı bakın yıl-
dızlara” dedim. Baktılar. “Belki de
Efendimizin gözü de aynı yıldızlara
değdi” dedim.
Heyecan dorukta. Bundan sonraki
tüm ziyaretimizi benzer ruh hâliyle
yapmaya çalıştık. Cennet bahçe-
sinde namaz kıldık. Hatta bir kez,
son zamanlara doğruydu, görevliler
biraz rahat bırakmıştı. Baktım kız-
larıma, içimden “Oynayın çocukla-
rım. Cennet bahçesinin çocukları!”
dedim.
Bir haftalık Medine ziyaretimizin
en unutulmazı bir yatsı namazıydı.
Esinti vardı, mescidin bahçesinde kı-
lalım dedik. Biz namaza başladık,
yağmur başladı. Temmuz ayında, ka-
vuran sıcakta, yağmur! Hayret; kim-
se kımıldamadı, telaşlanmadı, safı-
nı bozmadı! Yerler mermer, yağmuru
çekmiyor. İncecik seccademiz su
üzerinde yüzüyor. Secdede şap,
suya dalıyoruz. Bir de imam Fetih su-
resini okurken “Muhammedur-Re-
sulûllah” derken ağlamaya başlamaz
mı? İki üç kez tekrarlar ama sonra-
ki ayete geçemez. O ağlar, biz ağ-
larız. Namaz bitmişti. Eteklerimizden
sular damlayarak otelimize giderken,
büyük kızım “Gözyaşları yüzümüzü,
yağmur gözyaşlarımızı yıkadı, anne”
dedi. Ne güzel bir tespit!
Rüya ülkesinden döndük. Rüyadan
uyandık. Hâlâ zaman zaman hep be-
raber rüyamızı sayıklarız. Hepimiz
tekrar o rüyaya dalmanın hasretini
çekeriz.
 biz bize
16 Ömer Baldık

SELAMLAŞMA
kültürümüz
aygı bozukluğu, dep- Bir düşünün; iki üç çocuğun bir

K
resyonla birlikte ça-
“Müslüman bir ğın hastalığı olmaya
toplumda selamlaşma, aday. Bunun en baş-
Allah’ın rahmet ve ta gelen nedeni, zi-
bereketi (üzerinize hinlerdeki “tehdit al-
olsun!) dileğiyle yapılır. gısı”nın çok fazla art-
ması. Kentlerin yapay dünyasında
Buradaki temel fark, geniş caddelerden mahalle arala-
Allah inancının devreye rına, AVM’lerden gökdelenlere, iş-
sokulmasıyla insanların yerlerinden site bloklarına kadar
kendilerinden bağımsız her yer, gerilimli insan ilişkilerine
sahne oluyor. Devasa boyutlardaki
bir gerçeklik olarak din ölçüleriyle mekân olarak bile bu
müessesesine atıfta yerlerin insan psikolojisini ezen bir
bulunmalarıdır. Bu tarafı olduğu söylenebilir. Dolayı-
yönüyle Müslüman bir sıyla hem insan ile eşya arasında,
hem de insanların kendi araların-
toplumda selam, ezan da asimetrik bir ilişki biçimi orta-
gibi en başta gelen ya çıkıyor. İster istemez, toplum
şiarlardan biridir.” hayatında güven duygusu yerini
stres ve kaygıya bırakıyor.
araya gelip zar zor oyun kurduğu
sokaktan bile vızır vızır arabalar ge-
çiyor. Bu çocukların ruhları nasıl
sükûnet içerisinde hareket edebi-
lir? Kaygılı olma ve güvenli ilişki
yoksunluğu bakımından, yetişkin-
lerin dünyası da bundan çok fark-
lı sayılmaz doğrusu. Uzaydan biri
gelip alışveriş merkezlerindeki ka-
labalıkları ve kasa önünde tek sıra
oluşlarına şahit olsa, onları ev
hizmetlerinde kullanılan birer ro-
bot zannedebilir. Çünkü araların-
da en ufak bir insani ilişki göze
çarpmıyor. Stadyumlarda ve şeh-
rin işlek caddelerinde göze çarpan
insan manzaraları da neredeyse
aynı. Bedenen birbirine yakın dur-
dukları hâlde, kalabalıklar, bu fi-
ziksel yakınlıklardan manevi bir bir-
lik duygusu üretemiyorlar.
Pek iyi, neden böyle oluyor? Çün-
kü ruhlar birbirine uzak, birbirine
yabancı. Çoktandır gazetelerin
üçüncü sayfa haberlerine dönüş-
müş olan televizyondaki haber
programları, her gün beynimize
dışarıdaki dünyanın tehlikelerle
dolu, güvenilmez bir yer olduğu
mesajını kazıyor. Yine, siyasi yo-
rumların pek çoğu, ortak değerler
etrafında buluşabilmiş bir toplum
manzarasından ziyade, gerçek bil-
giye dayanmayan spekülatif çar-
pıtmalar üzerinden parçalanmış
bir ülke resmediyor.
İşte “selam” ve “selamlaşma kül-
türü” dediğimiz zaman, her şeyden
önce, toplum içinde manevi birlik
duygusuna hayat veren sihirli bir
anahtardan bahsediyoruz. Öyle
bir anahtar ki bu, fertlerin birbir-
lerine selam vermeyi alışkanlık

Fotoğraf: Mustafa Bektaşoğlu


“Selam alıp veren yüzler,
yabancılık hissinden
kurtulup aralarında
sımsıcak bir ilişkinin
serpilmesine imkân
tanımış oluyorlar. Toplum
içinde, ünsiyet ve güven
duygusu da bu sayede
yaygınlık kazanıyor.”
hâline getirdiği bir toplumda, ger-
çekten genel bir güven ve huzur ik-
liminin yerleşmesi mümkün olabi-
liyor. Selam alıp veren yüzler, ya-
bancılık hissinden kurtulup arala-
rında sımsıcak bir ilişkinin serpil-
mesine imkân tanımış oluyorlar.
Toplum içinde, ünsiyet ve güven
duygusu da bu sayede yaygınlık ka-
zanıyor.
Elbette, her toplumun kendine
has bir kültürü olduğunu da göz
ardı edemeyiz. Söz gelimi, seküler
kültüre sahip toplumlarda selam-
laşma daha dar bir anlam aralığı-
nı ima eder. Böyle olmasına rağ-
men, orada bile selamın ulviyeti-
nin soluk gölgeleri insan ilişkile-
rinde olumlu yönde bir işlev görür.
İnsanlar karşısındakine “Günay-
dın” “Merhaba” “İyi günler” diye-
rek en azından birbirlerine sağlık ve
afiyet dilemiş olurlar.
Müslüman bir toplumda ise se-
lamlaşma, Allah’ın rahmet ve be-
reketi (üzerinize olsun!) dileğiyle
yapılır. Buradaki temel fark, Allah
inancının devreye sokulmasıyla
insanların kendilerinden bağım-
sız bir gerçeklik olarak din mües-
sesesine atıfta bulunmalarıdır. Bu
yönüyle Müslüman bir toplumda
selam, ezan gibi en başta gelen şi-
arlardan biridir. Birbirlerine Allah’ın
selamıyla hitap eden iki kişi sade-
ce selam vermiş olmazlar. O andan
itibaren tüm ilişki boyunca dinin
temel değer ve ölçütlerini arala-
rında referans kümesi olarak kabul
etmiş olurlar. Böylece her iki taraf
da kendi bireysel arzularının ve ter-
cihlerinin üstünde bir otoriteye bo-
yun eğmiş olarak, rekabet ya da ça-
tışmanın değil, bir yakınlaşma ve
dayanışmanın parçası olurlar. Bu
yönüyle selam, İslami bir toplum-
da “tevhit ruhu”nun diriltilmesidir.
Gelgelelim, günümüzde selam ve
selamlaşma kültürümüzde ciddi
bir zayıflama göze çarpıyor. Bir
otobüs durağına varıp orada bek-
leyenlere selam verseniz, sanki
ruh hastasıymışsınız gibi bir mua-
meleyle karşılaşabiliyorsunuz. Ne-
den? Çünkü toplumda manevi bir-
lik ruhu o kadar gerilemiş ki, in-
sanlar yabancı birisine selam ver-
meyi tuhaf karşılar hâle gelmişler.
Fotoğraf: Mustafa Bektaşoğlu
Maalesef selam; veren açısından
da, alan açısından da kaygı kay-
naklı çekinceler uyandırmaya baş-
lamış. Oysa çekincelerimizi biraz
cesaret edip susturabilsek, ço-
ğunluğu Müslüman olan bir top-
lumda, en azından aynı kültürel at-
mosferi soluyan insanlar olarak, re-
feranslarımızın genelde ne kadar
ortak olduğunu görebileceğiz. Aynı
zamanda bu bir özgüven mesele-
si… Şahsiyet sahibi olan ve sahip
olduğu değerlere güvenen biri,
sırf toplumda selamın yaygınlık
kazanmasına katkı vermek adına,
kendisini ortaya koyup selamlaş-
mayı başlatmalıdır. Bu yönüyle
selamlaşmanın, bir kişilik testi iş-
levi gördüğünü de düşünüyorum
doğrusu.
Bu konuda asıl görev ise her zaman
olduğu gibi ailelerimize ve okulla-
rımıza düşüyor. Ebeveynlerin eve
girip çıkarken selamlaşmaları, hat-
ta odaya girerken dahi selamla
söze başlamaları bu kültürün kör-
pe ruhlara yerleşmesinde bir çe-
kirdek işlevi görür.
serbest kürsü
18 Sevde Nur Özkan

Gençlere Sorduk...
Boş zamanlarınızı verimli kullandığınızı düşünüyor
musunuz? Zamanı doğru kullanmak için günlük veya
haftalık bir programınız var mı, varsa bu programda
nelere yer verdiniz? Ailenizle zaman yönetimi
Pehlivan (19) zama- hususunda anlaşamadığınız noktalar var mı?
Büşra
n uyamasam da planlı
a
her zam yain hafta -
Planlara rimli geçmesi iç lumla ilgili çalış
v e k u a-
nımın ya çalışırım. O ailem ve ark
a
başlama fırsat buldukç orum. Zamanı Hakan Em
rd an eç iriy öyle- ir Ertürk (2
mala zaman g kullandığım s adı-
daş la rım la
do lu m Üniv 2)
an dolu le anlaşa ersite s
dukça yoğu on sınıfa başladığım
her zam u konuda ailem faydalı şeylere iç
B
nemez. yor. Onlar daha lık planım v n geçiyor zamanım. H in ol-
olu ar. Bu p afta-
ğımız camamı ister. çalışma sa lan
atlerime, d da düzenli ders
r
vakit ha verdim. İle
rl
il kursuma
a
tezimle ilgil eyen zamanlarda da ğırlık
de de edeb ceğim. Kalan vakitlisans
e n e
rum. Şehir î eserler okumaya ça lerim-
d lı
evde olduğ ışında öğrenciyim fa şıyo-
um zaman kat
bu konuda la
sorun yaşa rda da ailemle
mıyorum.
Selen Acar (17)
Okul derslerimin zorluğundan dolayı
fazla boş vaktimin kaldığı söylene-
mez. Üniversite sınavına da bir yan-
dan hazırlanmaya çalışıyorum ve
n (24)
Yağız Ünlüha
dershaneye gidiyorum. Fırsat bulur-
sam kuzenlerimle gezmeye gidiyo- um için beş
ide olduğ
rum. Ailem derslerime daha çok Hafta içi mesayoğunluğuyla geçiyor.
ağırlık vermemi istiyor. günüm işimin e de genelde dinlendi-
rd
Kalan vakitle nı çok verimli kullandığı-
ğim için zam a n kitap
ı sö yleye m e yeceğim. Baze yok. Ai-
m
elirli bir planım
okuyorum. B ek karışmaz.
p
lem de bana

nına
a
Uzm uk...
Sord Her şeyin bir öncelik sıralaması ve bir
zamanı vardır. Uygun zaman belirlen-
mediğinde veya kaçırıldığında, o şeyin
bir daha yapılabilme olasılığı azalır. Bazı
durumlarda hiç yapılamaz.
Buna rağmen insanın, hayatında en
hoyratça kullandığı şey zamandır. Za-
man bir yönüyle en değerli sermaye
iken, sıkıntılı bir insan için bir an önce
Nazlı Özburun bitirilmesi gereken bir şeymiş gibi
Uzman Aile Terapisti muamele görür.
Yerine konması, geriye döndürülmesi,
yenilenmesi, bir yerde depolanması, bi-
risinden satın alınması mümkün ol-
mayan tek kaynak zamandır. Bu ne-
denle zamanın, kendi başına bıraktı-
ğımızda akıp gitmesine engel olamayız.
Zamanı etkili bir şekilde kullanmayı öğ-
renmenin yollarını bulmak ve denemek
zorundayız.
Zamanını iyi kullanamayan insanlara
baktığımızda, öğrenilmiş tutumların
 Anne Babalara
Sorduk...
Belirli bir günlük veya haftalık planınız var mı?
Zaman yönetimiyle ilgili hassasiyetleriniz ne-
lerdir? Bu konuda yeterince dikkat ediyor
al Ali Aydın (40) ı ve-
musunuz? Çocuğunuzun zamanı doğru kul-
Vur o k ancak zaman apa- landığını düşünüyor musunuz?
y
planım iy gelen
Belirli bir mek için elimden ili olarak aynı
ir
rimli geç an yönetimiyle ilg bayla gidip
rım. Za m . Ara -
birk aç iş yaparımliştirmek adına İn-
and a ig e cu
İngilizcem esela. Ço Zerrin Tanrı
gelirken tinleri dinlerim m in henüz çok kut (43)
e
gilizce m büyük olmadığı iç bu bilinci aşı- Gü nlük plan
ğum ç o k na da göre hareke larım var ve planlarıma
d a d eğ il fakat o t
farkın şına çıktığım ederim. Sürekli yurt dı-
lıyoruz. için zamanla ve işlerimle ilgilendiğim
mühim oldu yarışıyorum. Zaman
ğ
rekenleri ya u için oyalanmadan ge
parım. Eşim -
konuda çoc
uğumuza ha ve ben bu
öğrettik ve b s
ir sorun yaş sas olmayı
amıyoruz.

Ümit Söke (55)

Hayır, sabit bir planım yok. Zamanı
gereksiz işlerle boşa harcamamaya
çalışırım. Televizyon, internet vs. urt (39)
gibi sosyal medya araçlarıyla ilgilen- Nazlı Yeşily ha çok alış
kanlık hâli-
aktan da rim var.
meyerek zamandan tasarruf yapa- Plan yapm üş olan meşguliyetle dan di-
rım. Çocuklarım belirlemiş olduğu- ne dönüşm a harcamamak açısın kip
ş
muz haftalık planına uyuyor ve bir Zamanı bo leri asgari düzeyde taakit ayı-
problem çıkmıyor. zileri ve filmr işe gerektiği kadar v alışırım.
ederim. He an kaybetmemeye ç e onun
m d
rırım ve za çok dikkat etmese çaba
u m uz e in
si iç
Çocuğ ı v erimli geçirm
da za m a nın
z.
sarf ediyoru

ve alışkanlıkların etkili olduğunu gö-
rürüz. Sabahları güne on birden önce
başlayamayan bir ailede büyümüş
çocuğun, zaman yönetimini iyi yap-
ması zordur.
Zamanı kötü kullanmanın önemli bir
nedeni, erteleme alışkanlığıdır. Aslında
erteleme bir alışkanlıktan çok bir
hastalıktır. Yapılması gerekli veya ya-
pılırsa kişiyi mutlu edecek bir şeyin sü-
rekli ertelenmesi bir süre sonra umut-
suzluğa dönüşür. Büyük zaman ka-
yıplarına neden olur. Karar vermek ve
hareket etmek ayrılmaz parçalardır.
Eğer bir konuda bir türlü karar veri-
lemiyorsa, başlamak için oldukça za-
man kaybı yaşanacaktır. Zamanı iyi
yönetmek için bir konuda karar ver-
me süresinin ucunun açık bırakılma-
ması önemlidir.
Sonuç olarak zaman yönetimi; haya-
tın içinde, beklentilere uygun planla-
ma yapmakla başlar ve başlanan iş-
lerin mutlaka tamamlanmasıyla devam
eder. Ne yapmak istediğimizi belirle-
mek ve harekete geçmek, zamanı en
iyi şekilde kullanmak için günümüzü
yapılandırmak, ruhsal sağlığımız için
önemlidir.
Sonrasında; duygu, düşünce ve dav-
ranışlarımızın zamanla uyumlu ol-
ması hayattan aldığımız mutluluğu art-
tıracaktır.
 aile-ce
20 Özgül Piyade
Aile Danışmanı

İyi insan;
iyi gelin,
iyi kayınvalidedir!
Gelin ve kayınvalide
olmak, hayatımızdaki
özel dönemlerden
bazıları...
Keyifli, kaygılı, endişeli ve
beklentisi yüksek
dönemler... Görev
sorumluluğu bilincinde
olarak yaşanması
gereken önemli zaman
dilimleri... Kadın olmanın
taçlandığı, onurlandığı
anlar...”
 H
ayatımızı bu kadar anlamlı
kılan değerleri doğru ve sağ-
lıklı yaşamak için, bu kav-
ramları iyi anlamak ve içini
doğru doldurmak gerekir. Ya-
şadığımız toplumda gelin ve
kayınvalide arasındaki ilişki
olumsuzluklar üzerine kurul-
muş, çekişmeli bir ilişki olarak
tanımlanmıştır.
Geçmişte ve günümüzde, kayın-
valide ve gelin olmak arasında
ciddi farklar vardır. Geniş aileden
çekirdek aileye dönüşen aile yapısı,
gelin ve kayınvalideyi bir arada ya-
şayan değil, ayrı dünyalarda yaşa-
yan, ortak noktalarda buluşan bi-
reyler hâline getirmiştir. Büyük ev-
lerde geleneksel yapıya sahip olan
gelin; hiyerarşiye göre yaşamak du-
rumundayken, şimdi kendi yöne-
tip karar veren konuma gelmiştir.
Bu da kuşaklar arası farklılıklardan
dolayı, kayınvalide-gelin çatışma-
larını artırmıştır.
Erkeğin üzerindeki
sorumluluk: Denge!
Bu çatışmada, dengeyi kurma so-
rumluluğu erkeğin üzerine yük-
lenmiştir. Erkek eşiyle ilgili yaşadığı
sıkıntıları en yakın gördüğü anne-
siyle paylaşmak
isteyebilir. Oğlu-
nun sıkıntılarını
Arada kalan “oğul” ya da dinleyen anne bu
“eş” denge kurmakta duruma üzülerek
zorlanır; bir tarafta çözüm için olaya
üzerinde hakkı olan müdahale etme
ihtiyacı hisseder.
anne, diğer tarafta Erkeğin buradaki
gönlünde yeri olan eş. amacı sadece
İşte can alıcı durum… dertleşmektir.
Ancak bu, annesi
ile eşi arasındaki
dengeleri ve sı-
nırları tamamen altüst eden bir
olay hâline gelir. Bunun yanında,
anne de oğluna geliniyle ilgili sı-
kıntılarını aktarmak isteyebilir.
Bu durumu erkek bazen annenin
görüşü, bazen de sorun olarak
algılayarak eşine olumsuz şekilde
yansıtabilir. Annenin bu tavrı, evi-
ne ve eşine müdahale olarak algı-
lanacak bir durum ise erkek buna
izin vermemelidir. İki tarafı den-
gede tutmaya çalışırken yıpran-
mamak ve yıpratmamak için anne
ve eşi arasında söz taşımamaya,
verdiği kararların bire bir kimi ilgi-
lendirdiğine dikkat etmelidir. Ör-
neğin, evine eşya alıyorsa buna an-
nesi ile değil, eşi ile karar verme-
lidir. Bu hususta annesini devre dışı
bırakmalıdır.
Çocukluk ve ön yetişkinlik döne-
mini ailesi ile geçiren genç, ailesi-
ne karşı tartışmasız güven duyar.
Bu hayatta kendisi için en değer-
li kimseler onlardır. Ailesi onun iyi-
liğini ister. Yanlışları olsa da anne
baba tartışılmaz.
Evlilik döneminde çekirdek aile
olmak, iki taraf için de hoş olsa da
aileleri dışarıda tutan bir yaşam
olamaz. Kız alınır yani gelin ailenin
bir üyesidir artık. Evlendiği kişi
sadece eşi değil; eşinin ailesi de ev-
liliğin içindedir. Hayatı kendi sı-
nırları içinde yaşamak isteyen ge-
linin sınırları vardır. Ancak bu sı-
nırlara kayınvalidenin mutlaka mü-
dahalesi olacaktır.
Geleneklere göre beklentiler, ak-
rabalar ile ortak görüşmeler, ka-
yınvalidenin oğlunun evine yaptı-
ğı yönlendirmeler, oğlunun ve ge-
linin ekonomik durumundan ha-
berdar olma çalışmaları, çocuk
sahibi olma ve çocuk yetiştirmeye
yönelik müdahaleler gibi benzer
içerikli, aynı evde olmasa da san-
ki aynı evde yaşıyormuş gibi ha-
reketleri iyi niyetli gibi görünse de,
kayınvalidenin müdahalesi olarak
algılanınca çatışma başlar. Bunun
sonucunda, gelinin “anne” olarak
hitap ettiği kişi artık “eşinin anne-
si”dir. “Annene söyle şunu yap-
masın”, “Annene söyle buna ka-
rışmasın” gibi ifadelerle eşine “O ai-
lenin oğlu olabilirsin ama artık
 aile-ce
22
“Kayınvalide;
kucaklayan, ufku geniş
ve çözümsel bakan bir
anne modeli olmalı. Yol
göstermeli, kusurları
görmemeli; yük değil,
güç olmalı ki oğlunun
gönlündeki değeri
gelininde de
oluşturabilsin.”
biz ikimiz yaşıyoruz, ikimizin hayatı.
Bu hayata karışılmamalı” mesajı ve-
rilmeye başlar.
Anne oğlunu seviyordur, aynı sev-
giyi gelinine de vermek ister. Ge-
line yakın olmaya çalışarak oğ-
lundan ayrı kalmamaya, onları ve
kendini mutlu etmeye gayret eder.
Paylaşılamayan eş ve oğul müca-
delesi “güç savaşına” dönüşür.
Burada asıl sorun, yönetme arzu-
sudur. Arada kalan “oğul” ya da
“eş” denge kurmakta zorlanır; bir
tarafta üzerinde hakkı olan anne,
diğer tarafta gönlünde yeri olan eş.
İşte can alıcı durum… Yeni evli bir
genç şöyle demişti: “İkisi de beni
çok sevdiğini söylüyor ama nasıl
bir sevgi ki bu beni öldürüyor.”
Çocuk yetiştirme metotlarında gü-
ven ve değer duygusunu alarak ye-
tişen çocukların evliliklerinde, hem
çocuklar hem de aileler açısından
bu problemleri sorun hâlinde gör-
müyoruz. Çünkü bu tür sağlıklı
ortamlarda yetişen bireyler so-
rumluluklarını yerine getiren, prob-
lemlere çözüm odaklı bakan ken-
dileri ve çevreleriyle barışık kişi-
lerdir.
Hangi kayınvalide modeli
sorun oluşturabilir?
Psikolojik açıdan değerlendirdiği-
mizde;
• Eşi ile kendi hayatını yaşaya-
mayanlar,
• Kayınvalide ile beraber yaşayıp,
onunla problem yaşayanlar,
• Geleceğini oğlunun üzerine ku-
ranlar,
• Sevgisini ve tüm duygularını
oğullarına yönlendirenler.
Halk arasında “gelinini kıskandı”
ifadesini çok duyarız. Gerçekten
kayınvalide kıskanır mı? Evet. Ya-
pısında kıskançlık olanlar ve yu-
karıda ifade ettiğimiz durumlar
içine girenlerde kıskançlık yük-
sektir.
Peki; bu kıskançlık evliliği bitirmeye
götürebilir mi? Evet, yüksek oran-
da bu sonuçları kendi danışanla-
rım arasında görebiliyorum. Ka-
yınvalideye bu boyuttan baktığı-
mızda durumu sorunlu olarak al-
gılıyoruz. Bu tür sorunlu durum-
larda evliliğin sonlanmaması için
uzmandan yardım almaya özen
gösterilmelidir.
Tam tersini düşünün; oğlu ve ge-
lininin hayatına saygı duyan, ken-
di hayatını yaşamaya özen göste-
ren, onların hayatının içinde yer al-
“Birinin eşi olmak,
onun annesini
terbiye etme, onun
eksikliklerini
düzeltme ve onunla
mücadele etme
hakkını
vermemelidir.”
mak için sınırlara dikkat eden, ge-
lininin yapısını doğru algılayan ka-
yınvalide, anne yerini tutabiliyor.
Kayınvalide; kucaklayan, ufku ge-
niş ve çözümsel bakan bir anne
modeli olmalı.
Yol göstermeli, kusurları görme-
meli; yük değil, güç olmalı ki oğ-
lunun gönlündeki değeri gelininde
de oluşturabilsin. Kayınvalide ol-
mak beklentileri sıfırlamaktır! Oğ-
lunun hayatındaki 20-30 yıllık sü-
reyi mutlu yaşadıktan sonra, onun
hayatına giren yeni kadına sonsuz
yer açmaktır ve onların mutlulu-
ğundan mutlu olmaktır.
Gelin olmak ne demektir?
Hayatın başında olan, beklentile-
ri yüksek, yaşanmamışlıkları fazla
olan gelin, kendi hayatını planlar-
ken eşi ile beraber onun ailesini
kucaklamalıdır. Bunun yanında
eşine verdiği değeri ailesine de ver-
melidir. Gelin olmak, saygı kavra-
mının içini doldurmaktır.
Birinin eşi olmak, onun annesini
terbiye etme, onun eksikliklerini
düzeltme ve onunla mücadele
etme hakkını vermemelidir. Ka-
yınvalideyi sevmek, uzun sürede
ilişkilerdeki sorunları çözmeye ye-
terli değildir. Gelin, kendi anne-
sinden beklediğini kayınvalidesin-
den beklememelidir. Annesi ile
olan ilişkisindeki rahatlığını, ka-
yınvalidesi ile olan ilişkisine yan-
sıtırken saygı kavramını ön plana
çıkarmalıdır.
Gelin veya kayınvalide olmak fark-
lı isimler gibi görünse de özü anne
olmaktır, kadın olmaktır, insan
olmaktır. İyi insan; iyi gelin, iyi ka-
yınvalidedir.
ÇOCUKTA
ÖFKE! █ Engin Eker
Öfkeden kızarmış,
yüksek sesle bağıran Uzman
Psikolog
bir çocuğa aynı şekilde
karşılık vermek, onun
öfkesini ve öfkeli halini
kabul etmemek
demektir. Oysa
çocuklar öfkelenseler
bile, annelerinin onları
sevmekten
vazgeçmeyeceğini
bilmek isterler. Bu
sebeple çocuğunu her
ne şart altında olursa
olsun seviyor
olduğunu dile
getirmelidir anne.”

nsanoğlu, annesinin zihnine ve tiyacını kendi alması beklenir. Ku-

İ
rahmine düştüğü ilk andan
itibaren arzu doyumunun pe-
şindedir. Anne karnında ve
doğumdan bir yaşa kadar olan
süreçte anne, bebeğin ihti-
yaçlarını her seferinde tam
olarak doyurma amacındadır.
Bir yaşa kadar da anne karnındaki bu
“cennet yaşantısı” mümkün merte-
be devam ettirilmeye çalışılır. Her ağ-
ladığında susturulmaya çalışılan,
keyfi kaçmasın diye sabahlara kadar
başında beklenilen bebek; yürü-
meye, etrafı karıştırmaya, etkinlik
alanını genişletmeye başladıkça an-
nenin sınır koyma girişimleriyle yüz
yüze gelir. Bu bebek için anneyle ku-
rulan o kutsal birlikteliğin de zarar
görmesine sebep olur.
İstediği besinin gelmesi için sadece
ağlaması yeten bebeğin, artık ko-
nuşması ya da alabiliyorsa kendi ih-
ralları yasaklar, yasakları cezalar iz-
lemeye başlar. Bu her istediğinin ol-
duğu, insan yavrusunun kendini bi-
ricik hissettiği masal, yavaş yavaş
gerçeklikle yüzleşir.
Yüzleştikçe de insan yavrusunda
hayal kırıklığı ve bu duygunun dışa
yansıması olan öfke ortaya çıkar.
Annenin sunduğu sonsuz doyum ya-
şantısından ve bunun krallığından,
bu evrende küçücük bir nokta ol-
duğu, sıradan, herkes gibi biri olduğu
gerçeğine uyum sağlama sürecidir
büyümek.
Kaybeden herkes gibi, öfkelenir in-
san yavrusu da. Ancak bu kayıpla-
rın her zaman telafisi vardır. Anne-
nin karnının içini kaybeden insan
yavrusu, annenin şefkatli kucağını,
sütünü ve ilgisini, zamanı gelince
bunlar da elden gidince anneyle ya-
 aile-ce
24

Çocuk için iç dünyasındaki yoğun,

tanımlanamayan gerginlik, sözel
yani sembolik olarak tanımlanabilir
bir şey haline dönüşür ve böylece
öfkenin gergin ipi gevşer ve
erimeye başlar.”

kın duygusal ve zihinsel bağı geliştirir.

Gelişim somuttan soyuta, hareketten
düşünceye, bedenden zihne doğru-
dur. Olgunlaşma bu kayıplarla baş ede-
bilmeyi gerektirir.
Kaybetmesi kaçınılmaz olan bir insan
yavrusu için, o zaman temel ödev kay-
bın yerine koyabileceği yeni bir değer
bulabilmesidir. Asıl olan insan yavru-
sunun geçtiği duygusal döneme göre
hissettiği öfkenin niteliğini kavrayabil-
mektir.
İlk bir veya bir buçuk yılı kapsayan “şef-
kat döneminde” bebek için öfkelenme
sebepleri, ihtiyaçlarının karşılanmasının
olası gecikmeleridir ve zaten onun için
koşturan, yeterince iyi bir bakım vere-
nin varlığında öfkenin olabildiğince az
yaşanması için çaba gösterilir.
Şefkat döneminde koşulsuz şartsız her
şeyiyle kabul edilen insan yavrusu için
öfke duygusunun aşinalaşmaya başla-
ması, tuvalet eğitimiyle vuku bulur.
İkinci yaşa doğru başlayan bu dönem-
de artık her şeyi olduğu gibi kabul
eden anne, yerini kızgın bakan, kural ko-
yan, ceza kesen anneye bırakır. Bu dö-
nem, insan yavrusunun annenin şartlı
sevgisiyle karşılaştığı ilk dönemdir. An-
neyi ve sevgisini kaybetmemek için
şarta uyulur ve anneyle uzlaşılır.
Tabii bu seyir, yeterince iyi bir anne fi-
gürü düşünülürse gerçekleşir. Çocukla
kurulan ilişkinin en çetin sınavı, tuvalet
eğitimiyle gelen “denetim dönemidir”.
Annenin, çocuğun koyulan kurallar kar-
şısında ortaya çıkan öfkesi ile nasıl
baş ettiği çok önemlidir. Burada öğ-
renme davranışının en hassas alıcıları
devreye girer. Çocuğunun öfkesini ama-
törce ve kendi dürtülerini kontrol ede-
meyecek şekilde karşılayan anne, ço-
cuğuna da iyi bir model olamaz ve onun
öfkesiyle baş edebilme kapasitesinin ge-
lişmesine fırsat vermez.
 Kabul Etme
En önemli dayanak, öfke gibi yoğun bir
duyguyu öncelikle kabul etmektir. Öf-
keden kızarmış, yüksek sesle bağıran bir
çocuğa aynı şekilde karşılık vermek,
onun öfkesini ve öfkeli hâlini kabul et-
memek demektir. Oysa çocuklar öf-
kelenseler bile, annelerinin onları sev-
mekten vazgeçmeyeceğini
bilmek isterler. Bu sebeple
Çocuğun öfkesini çocuğunu her ne şart altın-
sözel olarak ifade da olursa olsun seviyor ol-
edebilmesi, ilişkileri duğunu dile getirmelidir
içerisinde bunu anne.
Tanımlama ve
makul şekilde
Zihnîleştirme
gösterebilmesi,
Öfke, yoğun ve kontrolün
öfkenin kolaylıkla kaybedilip eyle-
yoğunluğundan
me dönüşebildiği bir duy-
gudur. Bu sebeple öncelik-
kurtulabilmek için
le çocuğa, öfkesinin kabul
yaşına uygun olarak edildiği gösterilir. Bu, ço-
neler yapabileceği cuğa insani yeteneklerini
geliştirme sürecinin başında
(nefes egzersizleri,
ortamdan uzaklaşma, olduğu, onun duyguları kar-
şısında bir amatör olduğu
dikkatini başka bir unutulmadan, içinde his-
yöne çekebilme gibi) settiği yoğun ve gerilim ya-
ratan duygular kendisine ta-
aktarılmalıdır” nımlanarak yapılır.
Neyi ne yoğunlukta hisset-
tiği, bu duyguya hangi sebeplerle ulaş-
tığı, bu duygunun bedenindeki, zih-
nindeki etkileri, nasıl sonlanacağı ve na-
sıl bir davranışa dönüşeceği aktarılır.
Çocuk için iç dünyasındaki yoğun, ta-
nımlanamayan gerginlik, sözel yani
sembolik olarak tanımlanabilir bir şey
hâline dönüşür ve böylece öfkenin
gergin ipi gevşer ve erimeye başlar.
Davranışsal Yönlendirme
Çocuk; öfke duygusunun oluşması-
nın nedenlerini anlayabildiğinde, ön-
celikli olarak kendisi için yeni bir alan-
da nasıl davranacağını bildiğinden
kendine güven duygusu artar.
Burada önemli olan bir diğer unsur, ço-
cuğa öfke duygulanımını tanıyıp kont-
rol ettikten sonra, bu duygunun gücünü
kaybetmesi için neler yapabileceğinin
aktarılmasıdır. Çocuğun öfkesini sözel
olarak ifade edebilmesi, ilişkileri içeri-
sinde bunu makul şekilde gösterebil-
mesi, öfkenin yoğunluğundan kurtu-
labilmek için yaşına uygun olarak ne-
ler yapabileceği (nefes egzersizleri, or-
tamdan uzaklaşma, dikkatini başka
bir yöne çekebilme gibi) aktarılmalıdır.
Davranışsal olarak kendini ifade ede-
bilmek, büyük olasılıkla insanoğlunu en
çok rahatlatan şeydir. Bunun, çocuğun
içinde bulunduğu durum ve ilişkiler açı-
sından makul karşılanabilecek bir tep-
ki olması, dikkat edilecek bir noktadır.
Kendini yerden yere atmak yerine,
duygularını sözel olarak ifade edebil-
mek, öfkesini sözelleştirebilmek ve
bunu yaparken içinde olduğu bağlama
uygun davranabilmek çocuğun takdir
edilmesi gereken bir başarısıdır.
Annesinden öfke gibi güçlü bir duygu
karşısında sözel/sembolik bir karşılık
alan insan yavrusu, bu tepki bütünü-
nü model alacaktır. Hem duygularını ta-
nıyacak, hem bu duygunun oluşma se-
beplerini düşünecek hem de duygula-
rıyla ne yapacağı ve tepkilerini sosyal
hayatla uyumlu hâle nasıl getireceği ko-
nusunda farkındalık geliştirecektir.
söyleşi
26 İbrahim Arpacı

NURİ
PAKDİL
e sö y l e ş i
il
Camiyle caddeyi,
mescitle sokağı
birbirinden ayrı,
birbiriyle ilişkisiz
şeyler olarak
düşünmemiz;
mideyle kalp,
beyinle beden
arasında ilişki
olmadığını
düşünmemiz kadar
tuhaftır. Yeni genç
kuşakların
yetişmesinde
ailenin sınırlı etkisi
var. Caminin ise hiç
yok ne yazık ki.”

Kıymetli Hocam bildiğiniz üzere Ca-
miler ve Din Görevlileri Haftasının
bu yılki teması “cami ve gençlik”
olarak belirlendi… Gençliğin üze-
rinde durulması gereken önemli bir
konu olduğundan hareketle; şu-
urlu bir neslin yetişmesinde cami
ve ailenin nasıl bir işleve sahip ol-
duğunu düşünüyorsunuz?
Camiyle caddeyi, mescitle sokağı
birbirinden ayrı, birbiriyle ilişkisiz
şeyler olarak düşünmemiz; mi-
deyle kalp, beyinle beden arasın-
da ilişki olmadığını düşünmemiz
kadar tuhaftır. Yeni genç kuşakla-
rın yetişmesinde ailenin sınırlı et-
“Cami, İslamiyet’in
mekân bağlamında,
temel taşıdır, ana
unsurudur. Minareler, bir
şehrin şehadet
parmağına benzerler.
Gerçekte, yalnızca
camilerde savunulur alın
teri, emek... Ne var ki,
zaman içerisinde
camiler hayatın dışına
itilmiştir.”
kisi var. Caminin ise hiç yok ne ya-
zık ki. Çünkü cami hayatla değil,
ölümle özdeşleştirilmiş. İnsanların
sadece öldükleri zaman uğradıkları
bir yere dönüştürülmüş. Caminin
yeni kuşakların yetişmesinde sahip
olduğu tarihsel işlevi yerine geti-
rebilmesi için, onu önce bu tuhaf
konumundan, yani hayatın dışına
itilmişlikten çıkartmak gerekiyor.
Şunu da vurgulayalım: Değişmeyen
yasa şudur; cüzi kurtuluş yoktur,
kurtuluş küllidir. Yani camiyi de ai-
leyi de bir bütünlük içinde, kök-
tenci bir yaklaşımla ele aldığımız-
da ancak gerçekçi çözümlemelere
ulaşabileceğiz. Gerekli olan, ben-
ce, 'dinsel değerlere' İslamcı yak-
laşımla bakabilmek, bunun için
de İslam öğretisini “tüm yaşam ge-
reksinimini içeren ilkeler bütünü”
olarak irdeleyebilmektir. Ailelere
düşen görev, çocuklarına caminin
manevi-dinî havasını teneffüs et-
tirmektir. Çocuk camilere gittikçe,
götürüldükçe, orayı sevmeye baş-
layacaktır. Büyük din bilgini olan
büyük amcam Ziya Efendi Hoca ve
babam da evimizin çok yakınındaki
Hacı Veli Camii’ne, elimden tuta-
rak sık sık götürürdü beni.
Geçmişten günümüze İslam me-
deniyetinin cami ve ibadethane
kültürü değerlendirildiğinde bu
ibadet mekânlarının İslam öğreti-
lerindeki yansımaları üzerine neler
söylemek istersiniz?
İslam öğretisinin tüm ilkeleri ev-
rensel içerikli ilkelerdir. İnsancıldır
bu ilkeler. İslam öğretisi özgürlük-
çüdür, ilericidir, sömürünün her bi-
çimine karşıdır, yabancılaşmaya
karşıdır. İnsanın, yalnızca, “eme-
ğinin karşılığını yiyebileceğini” vur-
gular bu öğreti. İslam öğretisi sü-
rekli olarak, zulme karşı, tüm hak-
sızlıklara karşı insanın başkaldır-
masını ilkeleştiren temel görüşler-
le doludur. Camiler de bu anlayı-
şı simgeleyen yapılardır.
Cami, İslamiyet’in mekân bağla-
mında, temel taşıdır, ana unsuru-
dur. Minareler, bir şehrin şehadet
parmağına benzerler. Gerçekte,
yalnızca camilerde savunulur alın
teri, emek... Ne var ki, zaman içe-
risinde camiler hayatın dışına itil-
miştir.
Camiyi hayatın içine çekmeliyiz
yeniden. Beş vakit namazı camide
kılmalıyız. Yeni kuşaklar, yoğun bir
yabancılaşmanın etkisinde, kendi
kültüründen kopmaya özendirilen
bir ortamda yetişiyor. “Din görev-
lisi” olarak tanımlanan kardeşleri-
mizin görevi, hepimizin görevi as-
lında… Onların görevi, yeni ku-
şakların henüz dünyayı, çağı algı-
lamaya başlamadan önce önlerine
dikilen bu engelleri kaldırmak ol-
malı...
 söyleşi
28
Gençler sizlere hangi yazarları oku-
malıyız sorusunu sorduklarında
verdiğiniz tek cevap mükerreren
“Necip Fazıl Kısakürek” oluyor.
Peki, bir genç olarak Necip Fazıl size
neyi aşılamıştı; bundan bahseder
misiniz?
Necip Fazıl Kısakürek’in sanat ve
düşünce dünyamızda çok etkin bir
yeri vardır. Onun kişiliğinde, eylemci
yazarın sürekli atılımlarını görüyo-
ruz. Şiirleriyle, oyunlarıyla, tarihsel
eleştirileri içeren kitaplarıyla uy-
garlığımızın en güçlü savunucusu
oldu. Onunla, sözcüklere kurşun
gibi ağır, ama öldüren değil inşa
eden bir yük yüklendi.
Yabancılaştırma girişimleri, özünde
tabiatçılık ve maddecilik bulunan
bir değişimi öneriyordu. Böyle bir
ortamda, antimateryalist ve ruhçu
bir üslupla, mistik bir yaklaşımla dü-
şünüyor ve yazıyordu. Batıcılığa
karşı ilk yazılı eleştiriyi yapan ve
başlatan o oldu. Yalnız eleştiri ile
kalmıyor hüküm de getiriyordu.
Hem Batı’ya yönelmeyi (değişimi ve
yabancılaşmayı) eleştiriyordu, hük-
me bağlıyordu, hem de Batı dü-
şüncesi yerine yerli düşünceyi ye-
niden ikame ediyordu.
“Özgürlük savaşımına,
bir kelimeyle bile olsa
katkı sağlayanlara selam
olsun. Yerli düşünce
düşmanlarına karşı, Batı
saldırganlığına karşı
yapıtlarıyla bir direniş
üssü oluşturan
yazarlarımıza selam
olsun.”
Üstat Necip Fazıl Kısakürek; bir şair,
bir piyes yazarı, bir üslupçu yazar
olmasıyla birlikte, çok duyarlı bir ta-
rih bilincine sahiptir. Tarih bilinci
içinde düşünmeye onunla ulaştık.
Getirdiği eleştirisel ölçülerle ya-
bancılaşmaya yiğitçe karşı koydu,
uygarlığımızı savundu. Aydınların,
uygarlığımızı yeniden anlamaları, bir
tarih süreci içinde terk edilmiş gö-
rülen değerleri yeniden savunma-
ları için bir ortam oluşturdu.
1839 Tanzimat Fermanından son-
raki Batılılaşma hareketlerinin tüm
çürük ve yıkıcı yönlerini çok iyi kav-
ramış, sahte kahramanları, müthiş
zekâsıyla çok şümullü algılamıştır ve
yazmıştır. Üstadın bütün hayatı,
sahte kahramanlarla mücadele et-
mekle geçmiştir. Büyük Doğu Ko-
leksiyonları bunların en çarpıcı ka-
nıtlarıdır. Necip Fazıl Kısakürek’i
okuyarak hem bir tarih ve din bilinci
edineceğiz, hem de sanatın ve
edebiyatın insanın oluşum bağla-
mındaki önemini kavrayacağız.
Ben, bir Necip Fazıl tekeli kurmu-
yorum. Nazım Hikmet’i de oku-
sunlar, bütün öbür yazarları da
okusunlar. Fakat önce, Üstat Necip
Fazıl’ı okusunlar.
İzin verirseniz şunu da söyleye-
yim: “İnsan kardeşlerim, korunağı-
nızı koruyun hırsızlardan!” diye ses-
lenen, “Evrensel adalete, barışa, sö-
mürüsüz bir dünyaya bizi ulaştıra-
cak yolda yürüyelim insan kardeş-
lerim.” diyen bir yazarın da, bu-
günkü tarih itibariyle 43 kitabı ya-
yınlanmış olan Nuri Pakdil’in de, bü-
yük bir titizlikle okunması şarttır.
Özgürlük savaşımına, bir kelimey-
le bile olsa katkı sağlayanlara selam
olsun. Yerli düşünce düşmanlarına
karşı, Batı saldırganlığına karşı ya-
pıtlarıyla bir direniş üssü oluşturan
yazarlarımıza selam olsun.
Katıldığınız programlarda, söyleşi-
lerinizde gençlere devamlı kitap
okumaları yönünde tavsiyelerde
bulunuyorsunuz. Gençlerin kitap
okumaları neden bu kadar önem-
lidir?
Okuyunca, düşünmeye de başla-
rız… Yani düşünme özelliğinizin bir-
den farkına varıyorsunuz bir yazı-
yı okurken. Bir şiir sizi alıp bir yer-
lere götürüyor, düş kurma diye bir
güç bulunduğunu fark ediyorsunuz
kendinizde. Bir öykü ile bir ro-
manla insanların toplum içindeki
durumunu, değişik davranışları,
yeryüzünün görüp bilmediğiniz böl-
gelerindeki çeşitli özellikleri görü-
yorsunuz. Sınırsız bir görme, gös-
terme gücü olduğunu anlıyorsunuz
sanatın… Ve hepsinden önemlisi,
sanatla tanışık olunca sizin de ba-
kışınız, görüş ufkunuz değişiyor, o
eski sıkışık hâlden kurtuluyorsunuz.
Gereksiz kendine güvenme de ge-
reksiz hissettiğiniz eksiklikler de
kayboluyor; daha bir esnek, daha
bir hoşgörülü, daha bir sağlam ko-
numlu buluyorsunuz kendinizi. Bu
planda meselelere bakmanın daha
sağlıklı olduğunu düşünüyorsunuz.
Peki, gençler hangi tür kitapları
okumalı sizce?
Öncelikle kutsal kitabımız Kur’an-
ı Kerim’i okumalıyız. Kutsal kitabı-
mız insana sürekli olarak, ruhunun
gereksinmelerini duyurmaya çalışır,
iç dünyasını yorumlamaya çağırır in-
sanı... Bunun için, kutsal kitabımı-
zı okudukça bilincimiz genişler,
evrensel boyutlara ulaşır. Evrensel
bir görevle yüklü olduğunu anlar in-
san; kutsal kitabı her okuyuşunda...
Klasikleri okumalıyız. Klasik yapıt-
lar çağların aşınmalarından etki-
lenmeksizin günümüze değin gelen,
hâlâ beğenilen, çağının ya da çağ-
larının tüm düşünce yönsemeleri-
ni de bir bakıma yansıtan yapıtlar
olduğu için okunması gereklidir. Sa-
nat yapıtları, edebiyat yapıtları
ulaklıdır, bağlıdır birbirine; aşama
aşama, günümüze ulaşmıştır bu
kökler…
Sonuç olarak mutlaka okumalıyız.
Okumalıyız ki, Türkiye’nin karanlı-
ğı gitgide ufalsın, bir gün tam ka-
ranlıksız bir Türkiye oluşsun Orta
Doğu’da. Kudüs bilinciyle, okuya
okuya, yaza yaza bir umut büyü-
yecektir gönüllerimizde, yaşantı-
mızda, yurdumuzun coğrafyasında,
yeryüzünde. Tüm putçulukların,
tüm zulüm düzenlerinin bir bir yı-
kılması, insana onurunu yeniden
kazandıracak olan kendi uygarlığı-
mızın yeniden yaşanır olması umu-
dudur bu umut.
“İslam’ın beş şartından biri
olan namaz için niçin
“Eylem” kelimesini
kullandığımı açıklayayım:
Çünkü namaz; insan
varoluşsalının en kapsamlı,
en veciz yorumunu ifade
etmektedir. Namazla,
iblise ve bütün şer
kuvvetlerine karşı en büyük
savaş verilmektedir. “
Kudüs’süz ve İstanbul’suz ‘aşk’ ol-
maz diyorsunuz her defasında,
bunu işitiyoruz sizden. Bu şehirle-
re atfedilen önem nereden geliyor,
neyi simgeliyor düşünce dünya-
nızda?
Kudüs sevilmeden insanlığa girile-
mez. Bizim için, daha da özel bir
konumu vardır. Kudüs’ü savun-
mak, gerçek bağımsızlığı savun-
maktır. Çünkü gerçek bağımsızlık,
yüzyıllar boyunca damıtılarak oluş-
turulan bir birikimdir. İnsanın onu-
runun asal kaynaklarından biridir,
putçuluğun kesinlikle iptalidir.
Kudüs ve İstanbul; bilinci, iradeyi,
vicdanı, sorumluluk duygusunu te-
mellendiren, bunları birbirleriyle
ilişkilendiren, birbirleriyle eklemle-
yen ve politik duruşumuzu hemen
hemen remizlendiren, simgeleyen;
gerçeklilikle perçinleyen, örtüştü-
ren iki asal bağıştır, iki asal lütuftur
bize.
Kudüs bizim ideolojik temelimizdir.
Yüreğidir İstanbul’un. Müslüman-
ların ilk kıblesini simgeleyen Mes-
cidi Aksa Camii Kudüs’tedir. İs-
tanbul, yüce Peygamberimizin fetih
olunacağını müjdelediği tek şehir-
dir.
Yine “Çok okuyun ve âşık olun” ifa-
desini duyuyoruz sizden… İki tav-
siyeyi birbiriyle mezcederek aile
dergisi okuyucuları için açıklayabi-
lir misiniz?
Aşk, kendinden başkasına yönel-
mek, kendinden başkasına tut-
kuyla bağlanmaktır. Aşk, aşkınlık
demektir; ben’imizi, bencilliğimizi
aşmak, insanlığa karışmak demek-
tir. Bu da bir eğitimi, bir alıştırma-
yı gerektirir. Okumak da bu eğiti-
min, bu alıştırmanın, bakışımızı
kendimizden çevirip başkasına yö-
neltmenin yeterli olmayan ancak
gerekli olan bir sürecidir. Karşılaş-
tırarak daha iyi farkına varıyor kimi
şeyleri insan. Romanlar, hikâyeler,
şiirler, sanat eserleri biraz da bu im-
kânı sağlıyorlar bize. Sözgelimi bir
roman okuyan insan, kendisinin de
böyle anlatılabilecek, gözlemlene-
bilecek, üzerinde düşünülebilecek
bir hayat taşıdığını fark edebiliyor.
Bir şiir, okuyana kimi incelikler his-
settirebiliyor. Sanat eserleri, ede-
biyat eserleri giderek insana, ken-
di hayatına özen gösterme, davra-
nışlarına, çevresine, dünyaya, olup
bitenlere dikkat etme gereğini his-
settiriyor. İnsan sevgisi de böyle
böyle meydana geliyor kuşkusuz.
Ben okumaya, evlerimizde bir ki-
taplık oluşturmaya çok önem veri-
yorum. Şu anda, kirayla oturdu-
ğumuz evimizde de oldukça zengin
bir kitaplığımız var. Hemen hemen,
çağdaş ve klasik sayısız çoğu ya-
zarın kitabı mevcuttur kitaplığı-
mızda. Ben, her Müslümanın evin-
de bir kitaplık bulunmasını yürek-
ten istiyorum.
Diyanet İşleri Başkanımız Sayın
Görmez, öğrenciyken katıldığı bir
hutbe yarışmasında namaz için
“eylem” tabirini kullanır. Daha son-
ra sizin düşünce dünyanızda da bu
tabiri kullandığınızı öğrenir. Bu du-
ruma atfen sözün sahibine sormak
isteriz: Namaz “eylemi” kendi için-
de nasıl bir devinimi barındırır?
İslam’ın beş şartından biri olan
namaz için niçin “Eylem” kelimesini
kullandığımı açıklayayım:
Çünkü namaz; insan varoluşsalının
en kapsamlı, en veciz yorumunu
ifade etmektedir. Namazla, iblise ve
bütün şer kuvvetlerine karşı en
büyük savaş verilmektedir.
Namaz, zamanın kalp atışıdır. Na-
mazı kaldırırsanız, zaman bir ölü
olur. “Namazı, bir savaş teçhizatı
gibi kuşanıyorum. Namaz kılıyorum,
o halde varım.” Namaz, Allah'ın
Müslümanlara verdiği ödüldür. No-
bel ödülü değil, Yaradan'ın ödülü…
Namaz ortak eylemimizdir. Ortak
eylemimizin mekânı da camidir.
Bugün yeryüzünün neresinde bir
cami tutukluysa bunun acısını yü-
reğimizde hissetmeliyiz. Özellikle
Kudüs’ü, şimdi tutuklu olan Mes-
cidi Aksa’yı düşünmeliyiz. Kudüs-
lü kardeşlerimiz Mescidi Aksa’ya
özgürce giremedikleri sürece, he-
pimiz tutuklu sayılırız ve sürekli öz-
gürlüğümüzün arayışı içinde ol-
malıyız.
gurbetten
notlar 30 Ayten Kılıçarslan

iyanet İşleri Türk İslam

Almanya’da D
Birliği (DİTİB) tarafın-
dan camilerde din gö-
revlileri nezdinde veri-
len din eğitimi, altı ya-
şından itibaren okul

Değerler
çağına gelmiş çocuklara Kur’an
eğitimi temelinde verilen bir hiz-
mettir. Özellikle velilerin çocuğun
din eğitimindeki başarısını veya
başka bir deyişle din görevlisinin
performansını ölçme kriterleri, ge-
nellikle çocuğun Kur’an-ı Kerim
okumaya geçme hızı ve ezberledi-

eğitimi
Avrupa genelinde din eğitimi, farklı cemaatler
tarafından değişik yaş gruplarına yönelik olarak
farklı metodlarla sunulmaktadır.
ği dua ve sureler ile sınırlı kalmak-
tadır. Velilerin bu beklentilerinin
merkeze alındığı din eğitiminin, en
geç ergenlik çağından sonra (bu ge-
nellikle 12 yaş denebilir) çocukları
camide tutması imkânsız gibidir.
Anne ve babaların din eğitiminden
beklentisinin Kur’an ve ezbere sure
okumak, namaz kıldırabilecek kadar
kıraat ve usul bilmek ile sınırlı kal-
ması, din görevlileri ve cami yöne-
timleri üzerinde de bu istikamette
olumsuz bir baskı oluşturmaktadır.

Avrupa Müslümanının dinî ve kültürel değerleri
anlamlandırarak hayatına aksettirmesi,
şuuruna varması ve bu değerleri korumayı ve
aktarmayı öğrenmesi için en doğru mekânlar;
ailelerin, bu görevi kendisi tam olarak yerine
getiremeyeceği için kurdukları camiler
olmalıdır.”
“Çocuk, oyun oynarken kül-
türüne yakınlaşmalı, bıktı-
rılmadan öğrendiklerinin ha-
yatın diğer alanlarında ona
yardımcı olduğunu fark et-
meli, anaokulunda öğren-
dikleri ile paralelliği fark et-
meli ve öğrendikleri ile ya-
şadığı topluma değer kata-
bildiğini görerek öz güveni-
ni artırmalıdır.”
Zira çocuk, en geç ergenlik döne-
mine girdikten sonra giderek daha
fazla karşılaştığı güncel konularda
sebep-sonuç ilişkisini sorgula-
makta, kurallarda mantık aramak-
ta, dinî gelenekleri sorgulayarak
kavramaya çalışmakta ve anne
babası ile arasında mesafe oluş-
turarak kimlik bulmaya çalışmak-
tadır.
Özellikle çocuğun hayatında gi-
derek daha fazla yer alan Alman-
ca veya yaşadığı ülkenin diğer dil-
leri ile de sorularına cevap araması
kaçınılmaz olmaktadır. Çünkü ço-
cuğu çevreleyen sosyal hayat,
dünyadaki olaylar da dâhil din ve
kültürü oluşturan kuralların ve her
türlü gelişmenin neden, niçin, na-
sıl sorularına vereceği cevapları
merak etmekte, bu sorular okul ha-
yatı da dâhil gündelik hayatta ço-
cuğu kuşatmaktadır. Bu sorulara
verilen cevaplar da genellikle çev-
renin diline (Almanca, Fransızca,
Flamanca vs.) çevrilmek zorun-
dadır. Bu bağlamda internet ve
sosyal medya, artık gündelik ha-
yatta çocuğun/gencin camisi hâli-
ne gelmektedir.
Hâlbuki din, kurallar kadar ve hat-
ta kurallardan çok daha fazla de-
ğerler bütünüdür. O hâlde Avrupa
Müslümanının dinî ve kültürel de-
ğerleri anlamlandırarak hayatına
aksettirmesi, şuuruna varması ve
bu değerleri korumayı ve aktarmayı
öğrenmesi için en doğru mekânlar;
ailelerin, bu görevi kendisi tam ola-
rak yerine getiremeyeceği için kur-
dukları camiler olmalıdır. Çocuk
burada aldığı temel eğitim saye-
sinde, daha sonraki yaşlarda, diğer
detaylı bilgileri kendi kendine öğ-
renebilecek istek ve arzu ile do-
natılmaldır.
Dürüst olmak, yalan söylememek,
kimsenin malına ve hakkına el
uzatmamak, kibar davranmak, kır-
mamak, sevmek, merhamet etmek,
saygı göstermek, kabullenmek,
paylaşmak, düzenli olmak, iffetli ol-
mak, temiz olmak, başkalarını ra-
hatsız etmemek gibi hayatı kuşa-
tan değerlerin çocuğun ailesin-
den başlayarak camiler de dâhil
sosyal çevrede fark edilmeden ya-
şanmakla kalmayıp doğrudan öğ-
retilmesi çok önemlidir. Zira aynı
değerler, insanlığın ortak değeri
olarak anaokullarından itibaren
hayatın her alanında çocuğun bi-
linçli bir biçimde karşılaştığı bilgi
alanlarını da kapsamaktadır. Ço-
cuk, eğer bu değerler bilinçli ola-
rak ailesinde ve camide ders gibi
işlenmiyorsa, zaman içinde bu
değerlerin Hristiyanlık değerleri
veya Batılı değerler olduğu algısı ile
yetişmekte, bu değerlerin aynı za-
manda kendine/kimliğine ait de-
ğerler olduğunu fark edememek-
tedir. Camilerin İslam’ın ahlak ve
bilgi düzeyinde öğretildiği yerler
olarak çocuğun karakter oluşu-
munu desteklemesi, cemaatlerin
önemsediği bir hedef hâline gel-
miştir. Ancak değerler eğitiminin
metod ve müfredat çalışması ya-
pılması gerekmektedir. Camilerin
bir bölümü değerler eğitimini hâlâ
çocuğa oyunla Kur’an öğretmek
şeklinde algılamaktadır. Hâlbuki bu
eğitim, çocuğun genellikle ilk bi-
linçli değerler eğitimini aldığı ana-
okulu ile paralel yürütülmek ve di-
ğer sosyal hayatı desteklemek,
onu sosyal hayatta daha başarılı ve
kendine güvenen bir birey hâline
getirmeyi hedeflemek zorundadır.
Çocuk, oyun oynarken kültürüne
yakınlaşmalı, bıktırılmadan öğ-
rendiklerinin hayatın diğer alanla-
rında ona yardımcı olduğunu fark
etmeli, anaokulunda öğrendikleri
ile paralelliği fark etmeli ve öğ-
rendikleri ile yaşadığı topluma de-
ğer katabildiğini görerek öz güve-
nini artırmalıdır. Bu nedenle de-
ğerler eğitimi, daha çok küçük
yaşta çocuklarla çalışabilen, metod
bilgisine sahip, çocuğun anaoku-
lunda öğrendiklerini bilen, para-
lellik kurabilen, çocuğun içinde
yaşadığı topluma bu değerleri ak-
tarabilmesi için o dili de kullana-
bilen kişilerce verilmelidir.
Değerler eğitimi alanında Türki-
ye’de yapılan müfredat çalışma-
larını incelediğimizde bu çalışma-
ların aynen Avrupa’nın farklı ülke-
lerinde uygulanamayacağını da
görmekteyiz. Zira Türkiye’de yeti-
şen çocuğun kullandığı kelimeler,
onun hayatında yer alan aktörler
ve mantalite ile Almanya, Fransa,
Belçika gibi diğer ülkelerde yaşa-
yan çocukların hayat gerçekleri
aynı değildir. Almanya’da kullanı-
lan bir müfredat aynı şekilde diğer
Avrupa ülkelerinde de uygulana-
mayabilir.
Bu nedenle mantık kurguları ve kul-
landığı dili ile çocuğun yaşadığı ül-
kenin gerçeklerini dikkate alan
çalışmalara ihtiyaç vardır. Özellik-
le İslami değerleri temel alan müf-
redatın uygulanmasını kolaylaştı-
racak materyallerin yerinde üretil-
mesi, dinî hizmet sunan örgütler
için önemli bir sınavdır.
 hayatın
içinden 32 Vural Kaya

LKESİ
LLİK Ü
GÜZE

KLUĞU
ÇOCU
ZLEM EK Ç ocukluğumu şükür ki çok özleyenlerde-
nim. Bu bir zenginlik, bu bir nimettir be-

Ö
ö z leyemez b
ğunu
rk es ç ocuklu odern dünyan ndan
“He zellikle m çocukluğu
kere. Ö lerinin çoğu , bazen
yetişkino anı sığınağı
kaçar, maması
hatırlan kaçış yeridir
isteneni için. Yazık,
kimiler güzelim
oysa o ın böyle
sığınağ satılmaması
haraca di. Maalesef
gerekir üz
günüm ında,
dünyas in marazi
yetişkin in çoğu
hâllerinmeyen
özlene ukla ilgili,
çocukl ”
ilintili…
nim için. O anı sığınağıma nefretle bak-
mam için, hiçbir sebep zuhur etmedi kal-
bimin çocuk evinde. Neler gelir bazen ak-
lıma, ben bile şaşarım. Çocukluk sığına-
ğımdan bulup getiririm hâlâ o en nadide anılarımı.
Onları eski ve kıymetli bir kitabı sever gibi severim.
Eski ama eskimeyen bir dost gibi özlerim. O an’ı yine
içime çekerim de,, bir bahar güzelliğini bir yağmur son-
rası bir gökkuşağını ne biçim kıskandırırım
Yazıyorsam, okudukça kitapların bitmez tükenmez
ir hazine oluşuna hayretle şahit oluyorsam çocuklu-
ğumdandır. “Çocukluğumdandır” ifademle, çocuk-
ın
luk zamanlarımı da kast ediyorum, çocuk-
sulaşıvermemi de…
Bugün şiir söylüyorsam, çocuk metinleri
ile aramı bu kadar nezih tutuyorsam o anı
sığınağımın mahsus ve erişilmez güzel-
liğindendir.
Çocukluğunu yaşamamışlar için hep
üzülürüm, onlara iyi çocukluk dilekle-
rimi gönderirim daima… O yaşanıla-
sı anların muhteşem diriliğidir bizdeki
ferah tutulabilecek kalp; kalbimiz ne
yana dönse o anı sığınağı durur ya
karşımızda… Muazzam bir nimet-
tir, şükrü eda edilmeli…
Ninemi hatırlarım en çok çocuk-
luğuma gittikçe; çocukluğumu
özledikçe. İyi ki de hatırlarım. O
bana muhteşem mâniler oku-
yan, masallar anlatan, efsane-
leri bir dilci hassasiyetiyle ama
geleneğin en muteber kıva-
mında aklıma ve ruhuma nak-
şeden ninemi. Belki de bu-
gün yazabiliyorsam yine ninemin bana kattığı yürek gü-
zelliği sayesindedir. Allah gani gani rahmet etsin. Cen-
nette yine o güzel masallarından dinlesem keşke. Dü-
şünsenize, çocukluğunuzu tekrar yaşayabileceğiniz tek
yer orası aslında. Öyleyse çocukluğumuzla cennet ara-
sında da bir bağ kurmak mümkün… Çocukluğumuz
bitmez tükenmez güzellikler ülkesiyse cennete ben-
zemiyor mu sizce?
Çocukluğumun oyunları oyun değilmiş gibi şimdi. Baş-
ka bir gerçek yaşanmışlıkmış da şimdi şimdi anlıyor-
muşum gibi… Etrafınızda bir sürü gerçek kalbi olan
dostlarınız ancak çocukluk zamanlarınıza ait olabilir.
Yetişkinler niçin bu kadar kıskansın çocuklukları yok-
sa?
Evet, özledikçe güzelleştirdiğim çocukluğum, ömrüm
vefa ederse daha da güzelleşecek olan bir hakikat gibi.
Hiç bıkmadan usanmadan yine kırlara çiğdem topla-
maya, menekşe dermeye, sümbül bulmaya gideceğim
gibi. Uzaktan dümdüz bozkırın ortasında bir trenin kıv-
rılarak bir akşamüstü ıssızlığının gelip gelip beni dün
uykusundan uyandırıvermesi gibi bir şey işte çocuk-
luğum. Ah, ne muhteşemdir o güzellik düşü! Yaşan-
mışlığın dünde duran resmidir o… Kolay kolay kıymeti
yitirilmeyecek bu resme bakarak yaşamak kimilerine
göre avuntu sayılacakmış, sayılsın. Umurumda mı? Kim-
se dokunmasın ister insan bazen, o mahrem dünün
güzelliği daima hafızamızın bir kıymetli köşesinde dur- “Nine
sun ve yeri geldikçe bize bir merhaba desin ister… m
Çocukluğum gelip uyandırsın isterim daima; modern çocuk i hatırları
l m
dünyanın aklımızı ve ruhumuzu uyuşturup uyuttuğu za- çocuk uğuma git en çok
lu tik
manlarda… ki de ğumu özle çe;
ha d
muht tırlarım. O ikçe. İyi
Bir ikindiüstü kuşların göğü kavislerle süslediği mini-
cik sesleriyle gelip bir dost eli omzuma dokunur gibi eşem
uyandırmasını istiyorum… okuya mânil bana
n er
Bu hiç yok olmasın, daima yaşasın, bu güzellik ülkem efsan , masallar
el an
hassa eri bir dilci latan,
ama daima yaşasın istiyorum…
si
gelen yetiyle am
kıvam eğin en m a
ruhum ında akl utebe
r
a nakşe ım a ve
Belki den nin
d
yazab e bugün emi.
iliyors
bana am yi
k n
sayes attığı yüre e ninemin
inded k güz
ir.” elliği
hayatın
içinden 34 İbrahim Ethem Özer

Bir gün gelecek, bir icat

yapılacak ve içinden insan
sesi duyacaksın…
Türkiye’den ve dünyadan
haberin olacak. İstersen
türkü de dinleyebileceksin.”
denilirdi. Hiç kimse
inanmadı tabii bu
söylenenlere. Bir aletten nasıl
insan sesi gelebilirdi ki?

SESİN GELDİĞİ KUTU:

Radyo
izler bu sözlerle şaşkınlığı-

B
mızı ifade ederken önceleri
kimsenin keşfedilebileceği-
ne ihtimal vermediği bu
sesli kutu, icat edildikten
sonra insanların gerçekleşe-
bileceğini mümkün görme-
diği birçok keşfin öyküsüne de ön ayak
olacaktı.
Evet, Türkiye’den ve dünyadan her türlü
bilgi ve olaylardan haberdar olabilmeyi
sağlaması onu daha da değerli kılmıştı.
Satın alındıktan sonra eve gelmesini he-
yecanla beklemek, çoğumuzun yaşadığı
güzel ve bir o kadar da kıymetli zaman
dilimleriydi. Sadece gelmesi yetmiyor,
heyecanla kutusunu açıyorduk. Hemen
çalışması için prizin olduğu yere götürül-
mesi de sabırsızlığın göstergesiydi.
Sadece tek
kanalın
çekmesi ve
cızırtılı
olmasına
rağmen hep
sevdik onu.
Yanından uzun
süre
ayrılamayanlar
bile olmuştu.”
Büyük kasası olmasına rağmen evimizin
en önemli yerine, başköşeye koyuşu-
muz, ona gözümüz gibi bakmamız ve
merak dolu gözlerle kırmızı ışığına veya
frekans ayarı kısmına bakıp, uzun uzun
dalmalarımız hâlâ hafızalardadır. Şu an
markalarını bile unuttuğumuz radyolar,
o zamanlar bize çok lüks geliyordu. Bir
kişinin evinde radyo olması zenginlik
göstergelerindendi. Sadece tek kanalın
çekmesi ve cızırtılı olmasına rağmen
hep sevdik onu. Yanından uzun
süre ayrılamayanlar bile olmuştu.
Belki de her gün annelerimizin
tozunu almaları, bir şey olacak
diye korkmaları, şu an onu te-
bessüm ile anlatmalarına sebep
olacaktı. Dünyadan herhangi bir
frekansı bulduğumuzda, sanki
yabancılarla iletişime geçiyor his-
si verirdi. Radyo oyunları diye bi-
linen programlar vardı. Televiz-
yon ve sinema gibi izleyicinin
önüne her şeyi hazır vermez, onu
hayal kurmaya sevk ederdi. İçine
bu kadar insanın nasıl sığdığını
düşündüğümüzde hayal pencere-
sinin boyutu da büyüyordu. Ço-
cuklar için radyo masalları vardı.
Büyük bir çoğunluğumuz mutlaka
dinler ve saatini beklerdik. Masal
kahramanlarından birisi mutlaka biz
olurduk. Güzel Türkçe konuşabilmeyi ve
karşımızdakine nasıl hitap edeceğimizi
çoğunlukla ondan öğrenirdik.
Eskilerin, eski değerlerin veya günlerin
kıymetli olması aslında bu güzel anılara
dayanıyor. Anlatırken herkesin yüzünü
tebessüm kaplaması o zaman için onun
ne kadar değerli olduğunu gösteriyor.
Şimdi ise kolay bulunması ve kolay ula-
şılması sanki kıymetini azaltıyor.
Türkiye’de radyo yayıncılığı 1900’lü yılla-
rın ilk çeyreğinde, canlı yayıncılığının ise
o yıllardan birkaç sene sonra başladığını
söyler büyüklerimiz. Radyodan ilk
Kur'an-ı Kerim tilavetinin Ahmet Hamdi
Akseki tarafından gerçekleştirildiğini, ilk
mevlit programının ise, Kıbrıs Barış Ha-
rekâtı sırasında şehitlerimiz için okundu-
ğunu duymuşuzdur. Dinî ve ahlaki ko-
nuşmaların yayını başladıktan sonra, if-
tar ve sahur programlarının da sonradan
eklendiğini söylemişlerdir.
Onun yeri hep farklı oldu!
Evde sessiz bir odada onunla baş başa
kaldığımızda, yolculukta, iş yerinde, tra-
fiğin sıkışık olduğu zamanlarda, sevdik-
lerimizden uzak olduğumuzda, morali-
miz bozuk iken, eğlenmek istediğimizde,
annelerimizin mutfak ile meşgul oldukla-
rı zamanlarda ya da iftara geç kaldığı-
mızda hep sıkıntılarımızı almış ve bize
yoldaş veya arkadaş olmuştur.
Hızlı yaşam, kolay elde edebilme ve bazı
değerlerin önemsizleşmesi radyo örne-
ğinde olduğu gibi bazı aletleri unutma-
mıza yol açabiliyor. Radyo da bu hızlı
yaşamdan yara almış durumda. Şu an
için yerini müzik setleri, mp3 player gibi
modern müzik aletleri almış gibi görün-
se de çoğumuzun hayatında hala önem-
li yere sahip olduğu bir gerçek...
 evimiz
36 Esra Akıcı-Merve Gül Olgun

SAĞLIĞINA
ÖNEM
VERENLERİN

Doğal
TERCİHİ:

sabunlar
Bir masalın içinde
yaşamak gibiydi biz
hanımlardaki
sabun tutkusu...
Beyaz ve tertemiz...
Annelerimizin çeyiz
sandığı, el işi
örtüleri, dantelleri
ve beraberinde
gelen nefis sabun
kokusu…”

Ç ocukluğumuzun en eğ-
lenceli oyunlarından
biriydi annelerimizin
çeyiz sandığını karış-
tırmak. Sandığın ka-
pağı açıldığında bur-
numuza gelen mis gibi sabun ko-
kularını hiç unutmadık... O za-
manlarda sandık içine yerleştirilen
minik keselerdeki bu sabunlar;
bembeyaz örtü ve dantelleri ko-
kusuyla sarmalar, sanki hepsini
ayrı bir sevgiyle kucaklar gibiydi.
En eski medeniyetlerden
eskimeyen sabun
geleneğine...
Bundan birkaç kuşak öncesinde,
annelerimizin çeyiz sandıklarını
etkileyici kokularıyla süsleyen, do-
lap ve çekmece düzenlerinde, da-
hası elbise katlarının arasında gö-
rülmeye aşina olunan sabunlar; as-
lında insanoğlunun binlerce yıllık
geçmişindeki köklü bir geleneği ha-
tırlatıyor. M.Ö. 2500’lü yıllara ait
çivi yazılı tabletlerde kökenlerine
rastladığımız bu önemli buluş, Sü-
merler dönemine kadar götürüle-
biliyor. Mısırlılar ve Romalılar da bu
geleneğin devam ettirilmesine kat-
kı sağlıyor.
Tabi o devirlerdeki yeri doldurula-
maz bu temizlik maddesi, şimdi-
lerde olduğu gibi doğal ürün ara-
yışından ya da güzellik amaçlı bir
olgudan değil; yalnız ihtiyaçtan
doğan bir durumun tezahürü an-
lamına geliyor… Başlangıçta el ve
vücut temizliğinden ziyade genel
temizlik amacıyla kullanılan sabu-
nun, kişisel bakım için yaygın ola-
rak kullanımı 18. yüzyıla dayanıyor.
Ancak geçen zaman içerisinde (şa-
şırtıcı olmakla birlikte) gelişen tek-
nolojinin sabun üretimine yönelik
fazla bir değişikliğe neden olmadığı
görülüyor. Elbette burada bah-
settiğimiz gelişme, ürün yelpaze-
sinin genişleyip, içerikçe zengin-
leşmesi değil; sabun üretim mad-
delerinin temelde aynı kalması ile
ilgili bir durum…
Komşuların
birbirlerine ziyarete
giderken keselere
konulmuş kalıp
sabun götürmeleri,
en makbule geçen
hediyelerden
sayılırdı...
Anadolu’nun sabun kokulu
sokaklarına doğru adım
adım…
Geçmiş dönemlerdeki kadar yoğun
olmasa da şirin Anadolu kasaba-
larında hâlen devam ettirilen, eski
bir gelenek sabun yapımı... Zarar-
lı sentetik kimyasallardan, yapay
boya ve koruyucu maddelerden
uzak; yenilebilir malzemelerle evde
yapılan sabunun sağlık açısından
olduğu gibi aile bütçesine katkıla-
rı da su götürmez bir gerçeklikti…
Komşuların birbirlerine ziyarete
giderken keselere konulmuş kalıp
sabun götürmeleri, en makbule
geçen hediyelerden sayılırdı…
Özellikle zeytin üretiminin bol ol-
duğu Ege taraflarında annelerimiz
zeytinden yağ elde ettikten sonra
posasını atmıyor, bundan sabun
yapıyordu. İsrafı haram bilen, ne-
hirden bile abdest alsa bunu israf
etmeyen bir dinin mensubu Ana-
dolu insanı, elindeki her türlü mal-
zemeyi, yiyeceği bütçesine uygun
olarak kullanıyordu. Sabun bir ih-
tiyaçtı ve bütçe de dışarıdan al-
maya müsait değildi... Zaten fe-
dakâr Anadolu kadını için, ev ida-
resine katkı sağlayabilmek her za-
man öncelik taşımamış mıydı?
O öyle bir ‘anne’ idi ki asla israf et-
meyecek ve elinden geldiğince ek-
meğini, buğdayını, hatta sabunu-
nu dahi en doğalından kendisi
imal edecekti…
Bir yaz günü serinliğinde, annele-
rin odun ateşinde ağır ağır kıvama
getirdiği sabunların hazırlık süreç-
lerine değinelim biraz da… Sabun
kokulu evlerin avlularında, yılların
birikimi ve tecrübesiyle hazırla-
nan ‘temizliğin en saf hâlinin’ içi-
ne neler konulurmuş bakalım… El-
bette burada bahsedeceğimiz ha-
kiki sabun üretiminin, son derece
geleneksel forma sahip olduğunu
unutmamak gerekiyor.
Öncelikle kullanılan en temel mad-
de cildin doğal nem dengesini ko-
rumaya yardımcı olan ve sabun ya-
pımı için gerekli asit dengesini
sağlayan hakiki zeytinyağı… Şim-
dilerde zeytinyağı yerine (doğal
sabun üretimi yapılan yerler hariç)
kullanılan hayvansal katı yağlar, ti-
cari kaygılar güdülerek, ucuza gel-
diği için tercih edilen maddeler ne
yazık ki… Sabun yapımında kul-
lanılan bir diğer malzeme, yine
eskilerde yaygın olarak bilinen,
meşe odununun bembeyaz kü-
lüyle karıştırılmış su. Şimdilerde bu
doğal kül suyunun yerine de kos-
tik denilen sabun sodası, yani
kimyasal tuz benzeri madde tercih
ediliyor ve sabuna istenilen yo-
ğunluğu bu madde veriyor... Sabun
yapımı için öncelikle geleneksel öl-
çülerine sadık kalınarak hazır edi-
len zeytinyağı ve dinlendirilmiş
su, kazanlarda yeterli sıcaklığa
ulaştırıldıktan sonra içerisine kül
suyu boşaltılıyor, bir süre sonra bu
çözeltinin sabuna dönüşümü baş-
layıveriyor. Puding kıvamındaki bu
karışım ahşap, düz sabun tepsile-
rine dökülerek üzerleri bir mala yar-
dımıyla düzeltilip, birkaç gün bek-
letilerek kuruması sağlanıyor.
Donup sertleşen sabunlar daha
sonra sabun şeklinde kesiliyor.
Böylece hane halkının en az bir yıl
kullanabileceği miktarlarda sağ-
lıklı sabunlar üretilmiş oluyor.
 evimiz
38

Fedakâr Anadolu kadını

için, ev idaresine katkı
sağlayabilmek her zaman
öncelik taşımamış mıydı?
O öyle bir ‘anne’ idi ki
asla israf etmeyecek ve
elinden geldiğince
ekmeğini, buğdayını,
hatta sabununu dahi en
doğalından kendisi imal
edecekti...”

Neden doğal sabun tercih

etmeliyiz?
Son yıllarda tüm dünyada ve el-
bette Türkiye'de doğal ürünlere, or-
ganik gıda ve tüketim maddeleri-
ne müthiş bir yönelim görülüyor.
İnsanlar kullandıkları ürünleri, yi-
yecekleri, giyecekleri 'ne kadar az
katkı maddesi içeriyor'u gözeterek
almaya dikkat ediyor. Sabunun
ise her türlü temizlik malzemesi ih-
tiyacından, kişisel bakıma, cilt te-
mizliğine kadar önemi ve yeri tar-
tışılmaz. Sağlıklı yaşama önem ve-
ren, duyarlı bireyler için bu orga-
nik ürün pazarının, günden güne
geliştiği söylenebilir. Günümüzde
teknolojinin tüm imkânlarından
yararlanılarak soğuk işlemle, bit-
kisel doğal sabun üretimi yapılan
yerlerin sayısı da buna bağlı olarak
her geçen artıyor.
Neden doğal sabun ürünlerini ter-
cih etmemiz gerektiğini sizlerle
paylaşalım.
• Gerçekten güvenilir ve doğal
malzemeler kullanılarak hazır-
lanır.
• Vücuda parlaklık ve canlılık ka-
zandırır.
• Bakterilere karşı doğal savun-
ma sağlar.
• İçeriğindeki E vitamini (zeytin-
yağı) sayesinde hücre yenilen-
mesini hızlandırır.
• Koruyucular, yapay boyalar ve
sentetik esanslar içermez.
• Süt ve bal dışında hiçbir hay-
vansal ürün kullanılmaz.
• Giysilerin temizliğinde de gü-
venle kullanılan sabunlar çama-
şırların renklerini soldurmaz, es-
kitmez.
Saf bitki özleri ve yağları kullanı-
larak hazırlanan sabunların, zengin
çeşitliliğine dair vereceğimiz birkaç
önemli bilgiyle yazımızın sonlarına
doğru gelelim:
Aşağıda bir kısmına yer verdiğimiz
şifalı sabunlardan, sağlığınız için
uygun olanlarını güvenle kullana-
bilirsiniz.
Bu sayımızda geleneksel üreti-
minden, tarihçesine, şifalı özellik-
lerine varıncaya kadar sabunların
şifalı dünyasına konuk olduk.
Satın aldığımız (neredeyse) her
ürünün endüstriyel olduğu günü-
müzde, herkes doğala hasret, es-
kiye özlem duyuyor. İnsanlar, git-
tikleri yerlerde, küçük tatil kasa-
balarında, alışverişlerinde en çok
ev tarhanası, ev salçası, ev turşu-
su gibi doğal ürünlere ilgi gösteri-
yor. Hatta internetten alışveriş
yaparken de sepetlerini en çok do-
ğal etiketli ürünlerle dolduruyor.
Elbette bu ürünler arasında, her
geçen gün sağlığa faydaları daha
çok kimse tarafından keşfedilen,
doğal el yapımı sabunlar da bulu-
nuyor. Sizleri de bu mis kokulu sa-
bun dünyası ile tanışmaya davet
ediyoruz.

Doğal Sabun Çeşitleri:

Lavantalı sabunlar:
Özel bileşimi sayesinde cildi tahriş
etmeden temizlerken, antiseptik et-
kisi sayesinde doğal bir koruma
sağlar.
Killi Sabunlar:
Cildi ölü hücrelerden arındırarak
kahverengi cilt lekelerini ve kızarık-
lıklarını azaltır. Siyah nokta ve akne
gidericidir.
Kekikli sabunlar:
Kepeklere karşı korur. Derideki pek
çok rahatsızlığa, egzama, mantar ve
sedef hastalığına iyi gelir.
Limonlu sabunlar:
Yağlı ciltler için ideal bir temizleyici-
dir. Cildi sıkılaştırıcı etkisi vardır.
Yüz çillerinde faydalıdır.
saadet asrının
hanımları 40 Elif Erdem
Diyanet İşleri Uzmanı

RESULÛLLAH'A
EN ÇABUK KAVUŞAN KIYMETLİ
VALİDEMİZ:

Zeynep
Binti Cahş (R.Anha)

Allah Resulü’nü kaybetmenin hüznüyle doluydu yürekler. Hane-i saadette de

hüzün vardı. Aynı zamanda bir merak içindeydi müminlerin anneleri. Bir
seferinde onlara, henüz hayattayken "İçinizden bana en çabuk kavuşacak
olanınız, kolu en uzun olanınızdır." demişti âlemlerin Efendisi.
(Müslim, Fadailu's-sahabe, 101.)
Acaba kimi kastetmişti? İçlerinden hangisi diğerlerinden daha önce
kavuşacaktı o gül yüzlü nebiye? Resulûllah'ın kıymetli eşleri, bu sorunun
cevabını bulmak için ne zaman bir araya gelseler, duvar kenarında kollarının
uzunluğunu ölçmeye koyuluyorlardı. Bu durum bir süre böyle devam etti.
 Zihinleri meşgul eden bu bilmece, Zeynep Binti Cahş'ın ölümüyle
çözülüverdi. Boyu pek de uzun olmamakla birlikte cömertliği ve ihtiyaç
sahiplerini görüp gözetmesiyle meşhur olan bu hanımın vefatıyla anlaşıldı ki,
"kolu en uzun olan", "en çok sadaka veren" demekti.
Z
eynep Binti Cahş, Al-
lah Resulü'nün halası
Ümeyme'nin kızıydı.
Hz. Peygamber onu,
köleyken azat ederek
evlat edindiği Zeyd b.
Harise ile evlendir-
mek istemişti. Top-
lum içerisinde saygın
bir konumda olan Ku-
reyş kabilesinin en seçkin ailelerinden bi-
rine mensup bulunan Zeynep Binti Cahş,
bu teklife sıcak bakmasa da o sıralarda na-
zil olan "Allah ve Resulü bir işe hüküm ver-
diği zaman, inanmış bir erkek ve kadına
o işi kendi isteklerine göre seçme hakkı
yoktur." (Ahzap, 33/36.) ayeti doğrultusunda
Resulûllah'a karşı gelmek istememiş ve
Zeyd (r.a.) ile evlenmeyi kabul etmişti. Ca-
hiliye âdetlerinde hür bir kişi, azat edilmiş
bile olsa köle statüsünde olan biriyle ev-
lenemezdi. Dolayısıyla bu evlilik, hür ve
köle ayrımına odaklanmış cahiliye anla-
yışına darbe vuran önemli bir olaydı. Fa-
kat zaman içerisinde iki genç arasında çı-
kan anlaşmazlıklar had safhaya vardı, Re-
sulûllah'ın barış tavsiyeleri artık sonuç ver-
miyordu ve sonunda boşanma yoluna gi-
dildi.
Resulûllah'ın takdiri karşısında kendi ter-
cihinden vazgeçen, ancak bu birliktelik-
te huzur bulamayan Zeynep Binti Cahş'a
müjde olacak haber, vahiyle geldi: “...Biz
onu -Zeynep’i- sana nikâhladık ki evlat-
lıkları, kadınlarıyla ilişkilerini kestiğinde (o
kadınlarla evlenmek isterlerse) müminlere
bir güçlük olmasın. (Ahzap, 33/37.) Bu ayet-
le Zeyd b. Harise'den ayrılan Zeynep (r.a.),
Resulûllah'a eş olmakla kalmıyor, mü-
minlerin anneleri arasında eşsiz bir ko-
numa haiz oluyordu. Evlilikleri boyunca
bu hususu dile getiren Zeynep (r.a.),
“Sizleri (Hz. Peygamber ile) kendi ailele-
riniz evlendirdi. Beni ise yedi kat gökle-
rin ötesinden Yüce Allah evlendirdi.”
sözleriyle Hz. Peygamber'in diğer eşleri-
ne karşı övünürdü. (Buhari, Tevhit, 22.) Zey-
nep'in (r.a.) ilk evliliği gibi bu ikinci evlili-
ği de inananlar için bir mesaj niteliğin-
deydi. Zira Yüce Allah, elçisine Zeynep
Binti Cahş'ı nikâhlayarak, cahiliye toplu-
munda mevcut "evlatlıkların boşadığı
hanımla evlenememe" âdetini kaldırdığı-
nı ilan ediyordu.
İbadete düşkünlüğü ve hayır işlerindeki
gayretiyle ön plana çıkan Zeynep Binti
Cahş, Hz. Peygamber'in en sevdiği ha-
nımlarındandı. Deri tabaklama, deri dik-
me ve boncuk dizme gibi işler yapar, ka-
zandığı parayı Allah yolunda harcardı. Hz.
Ömer'in halifeliği sırasında kendisine
tahsis ettiği gelirin tamamını yoksullara
dağıtmıştı. Resulûllah'ın diğer hanımları da
onun bu yönünü takdir ederdi. Vefatının
ardından Ümmü Seleme validemiz onun
hakkında şöyle demişti: “Zeynep, saliha
bir hanımdı. Gece namazı kılar, çok oruç
tutardı. Elişi yapar ve ondan elde ettiği-
nin hepsini yoksullara sadaka olarak da-
ğıtırdı." (İbn Sa'd, Tabakât, VIII, 82.) Onun vefat
haberini alan Hz. Aişe ise, üzüntüsünü şu
sözlerle dile getirmişti: “Övgüye layık, iba-
detine düşkün, yetim ve dulların sığına-
ğı gitti.” (İbn Sa'd, Tabakât, VIII, 87.) Bu güzel
özellikleriyle Resulûllah'ın nazarında özel
bir yeri olan Zeynep validemiz, vefatından
sonra da ona en çabuk kavuşan eşi
oldu.
geçmiş zaman
olur ki 42 Kamil Büyüker

a le
L der ki
Ç içeklerin hepsinin ayrı bir
hususiyeti vardır. Her birisi
kendi lisanıhâliyle bir şeyler
söyler. Onlar kendi lisanla-
rınca konuşurlar lakin biz de
kadim medeniyet mirası-
mız içinde her birisine bir
şeyler söylemişiz, risaleler kaleme almışız,
tasvirlerini yapmış, üzerlerine türküler,
ilahiler söylemişiz, konuşmuş ve konuş-
turmuşuz... Kimi zaman "sordum sarı çi-
çeğe", kimi vakit, "güller, sümbüller, öten
bülbüller" kimi vakit de "çiğdem der ki, lale
der ki" demişiz...
Sayısız örnekle çiçekleri konu edinmişiz.
Çiçekler arasında da hususiyeti olan çi-
çekler olmuş. Bir devre adını veren lale de
çiçekler arasında hep özellikli bir çiçek olmuş. Sadece bir rımın yanık izi kalmıştır şeklinde açıklamışlardır. Lalenin her
devre adını vermesiyle değil, harflerin sayısal değerini ifa- soğanının bir tek sap ve tek bir çiçek vermesini, tasavvufta
de eden ebcet hesabıyla 66'ya yani lafzatullah'a (Allah) te- tevhit yani Allah'ın birliğinin simgesi olarak yormuşlardır.
kabül etmesiyle de hep özel bir çiçek olmuş. Bir tefekkür Hem ebcet değerindeki güzellikten hem de bu hikmetli ba-
sembolü olarak da dikkat çeken lale, adının verildiği Da- kış açısından dolayı ilk lale yetiştiricileri ve teşvikçileri ara-
mat İbrahim Paşa'nın sadrazamlık yaptığı 1718-1730 ta- sında Ebussuut Efendi ve Aziz Mahmut Hüdayi hazretle-
rihlerini içine alan Lale Devrinde yani bir tutku derecesinde rini sayabiliriz. Öyle ki 1628'de vefat eden Aziz Mahmut
lale yetiştiriciliğinin yayıldığı dönemde rivayete göre 1108 Hüdayi hazretleri lalelerin sevilip yayılması ve yetiştirilmesi
çeşit renkte üretilmiş. Ancak laleye özel bir önem atfe- için teşvikçi olmuş, laleyi çiçeklerin en şereflisi olarak tak-
dilmesi lafzatullah'la ebcet değerinin aynı olmasından kay- dim ederek; "Allah ismiyle aynı vezinde ve çiçeklerin en şe-
naklanmaktadır. Bayrak şairimiz Arif Nihat Asya bu il- reflisi ve itibara şayan olan laleyi yetiştirmekte be-
ginç ilişkiyi su sözlerle ifade eder: “Eskiler lale- reket vardır. Dikkatli bir gözle incelendiğinde
yi mukaddes sayarlardı. Gerçekten, izahı hakkın nice manevi sırları müşahede olu-
zor bir şuur, o zamanın yazılarında ‘lale’ ke- nur ve hiss-i manevisi diğer çiçeklerden
limesi ile ‘Allah’ kelimesini aynı harfler- ziyade olduğu açıkça görülür." demiş-
den meydana getirirdi. Üstelik ebcette Lalenin her tir.
lale, Allah, hilal aynı sayıyı verirdi. Biri soğanının bir tek Meşhur laleler
güzelliğiyle yurdumu, biri ulviliğiyle sap ve tek bir çiçek
dinimi, biri şerefiyle istikbalimi anla- Lale-i Rumi denilen kültür lalesinin
tan, kelimelerdeki ebcet beraberliği- vermesini, tasavvufta ve türlerinin anavatanı İstanbul'dur.
ne sizi bilmem fakat ben, tesadüf de- tevhit yani Allah'ın Her lale türü farklı bir isimle anılır. La-
yip geçemeyeceğim.” leler için şiirler, besteler yapılmıştır.
birliğinin simgesi Bunlardan birisi Dördüncü Meh-
Çiçek Akademisi olarak yormuşlardır. med'in musahiplerinden Fenni Meh-
Osmanlı bir zarafet medeniyeti idi. De- met Dede'dir ki kendisi şair ve beste-
taylardaki incelik, letafet kolayca görülebilir. kârdır. Yazdığı dörtlüklerle isimlerini
Genel olarak çiçeklere özel ihtimam göste- ölümsüzleştirdiği bazı laleler şunlardır: Mü-
ren medeniyetimiz 17. yüzyılda Sultan İbrahim sellem-i Âlem, La'l-i Bedahşî, Kavs-ı Kuzah,
zamanında "terbiye-i riyâz u ezhâr ve tenmiye-i ha- Hüsn-i Hasan, Mihr-i Münîr, Rûy-i Nigâr, Sultânî Gül-
dâyık u eşcar" amacıyla bir cemiyet teşkil etmiş ve çiçek- gûn, Ferah-bahş, Kass-ı Nigîn, Kub-
çibaşılık makamı ihdas etmiş. Bu maksatla da Sarı Abdullah beli, Tâcidâr, Gül-i Bîhâr, Siyâh u
Efendi şükûfedârâna (çiçekçilere) mümeyyiz ve başbuğ" Sefîd gibi...
olarak tayin edilmiş. Yine Sultan VI. Mehmet "Çiçek En- (Beşir Ayvazoğlu, "Lâle Devrinden
cümen-i Dânişi" (çiçek akademisi) kurmuştur. Gelelim Önce Lâle" İstanbul Armağanı,
İBB yay. 2000, s. 122.),
laleye... İzzet Ali Paşa lale için şöyle bir beyit söylemiş:
1811 yılında kale-
Mazhar-ı ism-i celâl olmasa me alınan Lalezâr
hakka lâle isimli kitabın ya-
zarı Mehmet Aşkî
Bulamazdı bu kadar rütbe-i Efendi de lalelere
vâlâ lâle olan aşkını ve hissi-
Hikmet saçan yatını şu beyitlerle ifa-
de ediyor:
çiçek lale
Lale Farsça bir kelime. Gerçek
vatanının ise Orta Asya olduğu Olmasa mazhar eğer ism-i celâle lâle
rivayet ediliyor. Nâil olmazdı bu hüsnü ile cemâle lâle
(Dr. Kaya Üçer-Dr. Münevver Üçer, Lâle-i
Münevverân, İBB Yay. 2006, s. 16.)
Lale çiçekleri bir tek sap Dest-i muşâta-i kudretle bulup zîb-i cemâl
üzerinde bir tane olurlar Döndü bir duhter-i pür gunc u delâle lâle
ve renkleri hemen hemen
tamamı parlaktır. Her par- Hayl-i uşşâk sıfât dâğ-ı dil izhâr etmiş
çasının dip kısmında genel- Benzer âşık geçer ol ruhları ala lâle
likle siyahlık görülür. Onu da
efsanelerde, üzerinde bulunan
çiğ tanesine yıldırım düşmesi (Lâlezâr, Çev. İlyas Özdemir, S. Atilla Sağlamçubukçu,
Marmara Belediyeler Birliği Yay. 2012, s. 26.)
sonucu alev alan yaprak, öy-
lece donup kalarak laleye dö- Meğer laleler görebilene, duyabilene ne söylermiş...
nüşmüş, dip kısmında ise yıldı- Öyleyse buyrun lalelerin latif tefekkür bahçelerine...
bilgelik hikayeleri
44
NEYİ
ARIYORSAN
O’SUN!
z. Mevlana insanın kendini
H
arayışını ne güzel formüle et-
miş: “Neyi arıyorsan o’sun!”
En çok uzağında olduğumuz
kendimiz değil miyiz? Ne
zordur insanın kendini tanı-
ması, kendini bilmesi. Çıktı-
ğımız uzun ve ince hayat yolunda rastladığı-
mız her insan, karşılaştığımız her sıkıntı bize
bizi anlatan bir işarettir esasında. Hayat
yolculuğu bir bakıma insanın kendini bulma,
kendini tanıma serüveni değil midir?
Ne çok şey biliriz başkaları hakkında! Söz ko-
nusu arkadaşımız, eşimiz dostumuz olunca
Dr. Lamia Levent
Diyanet İşleri Uzmanı
Can konağını aramadaysan cansın,
Bir lokma ekmek arıyorsan ekmeksin…
Şu nükteyi biliyorsan işi biliyorsun demektir:
Neyi arıyorsan O’sun sen…
sayıp dökeriz. Övgüler, yergiler… Sıra ken-
dimize gelince sözler kifayetsiz kalır, ne de-
sek bizden başka bizden ayrı… Zordur ruhun
kıvrımlarında saklanan beni görmek, tanımak.
Bazen bir ömür sürer kendimizi arayış serü-
venimiz. Ama gelin görün ki, insan sarrafı olan
Allah dostları, öyle ince bir yolla anlatırlar bize
hakikati, anlamamız için…
Derler ki, adamın biri uzun bir yola koyulmuş.
Kendine bir yer bir yurt bulmak ümidiyle yol-
lara revan olmuş. Nihayet uzaktan bir köy gö-
rünmüş ve daha köye varmadan karşılaşmış
köylülerden biriyle. Heyecanla yaklaşmış
yanına:
“Kardeşim ben öyle kötü bir yerden geliyorum ki,
oranın insanları sevgisiz, merhametsiz, acımasız.
Orada insanların birbirine saygısı yoktur. Kıskanç,
hasetçi, riyakâr, yalancı ve düzenbaz insanlardır
onlar. Söyle bana, bu köydeki insanlar nasıldır?”
Köylü adamın yüzüne bakar ve şöyle der:
“Bu köydeki insanlar da öyledir.”
Adam çeker gider oradan, aradığı yeri buldu mu
bilinmez ama çok geçmeden başka bir yolcu uğ-
rar köye. Aynı köylüyle karşılaşır ve sorar:
“Kardeşim ben iyi insanların, hakkın, adaletin, sev-
ginin olduğu bir yerden geliyorum. Orda insanlar
merhametli, şefkatli, iyiliksever ve dürüstler. Aca-
ba bu köyün insanları da öyle midir?”
Köylünün yüzü aydınlanır ve cevap verir:
“Bu köyün insanları da öyledir!”
Evet, işte böyle… Biz neysek ve neyi arıyorsak oyuz
ve Cenab-ı Hak onu çıkartır karşımıza. Niyetleri-
miz, düşüncelerimiz bizden ayrı değildir ki! Hz. Mev-
lana’nın dediği gibi, küpün içinde ne varsa dışına
da o sızar. İçimizdeki iyilik ya da kötülük bize yol-
daşlık eder, yolumuz nereye giderse bizimle gelir.
Güzeli içinde taşıyıp güzele talip olanlar eninde so-
nunda ona ulaşırlar. Tıpkı gül misali; dikeni görüp
de güle burun kıvıranlar değil, gülün hatırına dikeni
görmezden gelenler gül kokusunu alır, güllere yol-
daş olurlar…
bir nefes sıhhat
46
DOĞANIN
SAĞLIK
KAYNAĞI:
Süt, insan neslinin
devamı için en elzem
besinimiz olması
dolayısıyla hayatımızda
oldukça önemli bir yere
sahiptir. Gerek içecek,
gerekse süt türevleri
olarak vücudumuza
aldığımız bu beyaz içecek;
kalsiyum, D vitamini ve
fosforun yanı sıra kemik
ve dişlerimizin sağlıklı ve
sağlam olmasını sağlayan
diğer besinleri de içerir.
Ayrıca kan damarlarının
ve kasların daha düzenli
çalışmasını sağlar.”
nsan besini olarak tüketilen
İ
süt miktarları, her ülkede
aynı değildir. Türkiye'de kişi
başına yılda ortama 113 kg
kadar süt (türevleri dâhil)* tü-
ketildiği tahmin edilmesine
karşılık, hane halkı besin tü-
ketim araştırmaları, ne yazık
ki yıllık tüketimin birey başına 65 kg
civarında olduğunu göstermektedir.
Sütle gelen sağlık
Büyüme ve gelişmeyi sağlayan süt,
kemik erimesini engelleyerek ke-
mikleri sağlamlaştırır; bu sayede vü-
cuda güç verir. Mikropların neden
olduğu hastalıklara karşı vücudun
bağışıklık kazanmasını sağlar, vü-
Nida Çeliksoydan
Diyetisyen
cuda direnç verir. Cildin yıpranma
ve yaşlanmasını önlediği gibi beyin
için de oldukça önemlidir. (Beynin
ihtiyacı olan enerjiyi sağlar.) Sağlıklı
saç ve tırnak uzamasında, doku
hücre oluşumunda koruyucu bir
kalkan gibidir. Bu sayede yaraları
daha hızlı iyileştirir, hücreleri ona-
rır, güçlendirir. Üstelik kronik bron-
şitin engellenmesinde, sindirim sis-
temi hastalıklarında, ülserin ön-
lenmesinde, tansiyon ve koleste-
rolün düşürülmesinde de olumlu et-
kileriyle benzersiz bir besindir. Dü-
zenli süt tüketen bireylerde, yara-
lanma ve benzeri durumlarda kanın
daha çabuk pıhtılaştığı da yapılan
araştırmalar arasındadır.
Süt ile kilo kontrolü
sağlayabilirsiniz!
Biz diyetlerimizde çoğu zaman süt
ve sütlü ürünler önermekteyiz.
Bunun nedeni sütün mideye in-
dikten sonra yaklaşık yarısının
mide tarafından katı yiyecek ola-
rak algılanmasıdır. Bu da beyne
“doydum” sinyali gönderilmesini
sağlar. Sütün bu özelliği de, özel-
likle yağsız veya yarım yağlı sütle-
ri diyetlerimizde tercih etmemizin
baş sebepleri arasında yer alıyor.
Ne oranda içilen süt
faydalıdır?
Ne kadar içerseniz için, süt fay-
dalıdır! Ama ideali günde bir bar-
daktır. Gelişme dönemindeki bir
çocuğun günde en az 500 ml,
yani 2 su bardağı süt içmesi ge-
rekmektedir. Üç bardak süt ise kal-
siyum ihtiyacınızın %100'ünü kar-
şıladığı gibi D vitamini ihtiyacınızın
da %75'ini karşılar ve yüksek kali-
tede protein, potasyum, fosfor, A
vitamini ve B12 vitamini de alma-
nızı sağlar.
Bütün bu faydalarının yanında süt,
günlük sıvı ihtiyacınızın da gideril-
mesine yardımcı olur. Çünkü sütün
%90'ı sudan oluşur ve bir bardağı
yalnızca 80-120 kal içerir.Laktoz in-
toleransınız olabilir ama bu elbette
ki süt içemeyeceğiniz anlamına
gelmez. Genellikle intoleransınızın Anne sütü bebeğin zekâ gelişimi-
durumu, tek seferde tükettiğiniz nin daha iyi olmasını sağlar ve be-
süt ve süt ürünlerine bağlıdır, bir bek için doğal sakinleştiricidir.
kerede daha az süt tükettiğiniz tak-
dirde semptomlarınız azalabilir. Emzirerek fazla kilolardan
Ayrıca, artık marketlerde laktozsuz kurtulmak mümkün!
sütlere ulaşmak çok kolay!
Emzirme döneminde her gün yak-
laşık 6-7 çay bardağı yani 600-700
Uzun ömürlü sütlerde katkı ml süt salgılanır. Bunun için har-
maddesi çelişkisi var mıdır? canan kalori ise 100 ml süt salını-
Uzun ömürlü sütlerde herhangi mı için yaklaşık 100 kalori civarın-
bir katkı maddesi bulunmamakta- dadır. Bu da anne için günlük
dır. Pastörizasyon, sterilizasyon 600-700 kal fazladan bir enerji
ve ambalajlama ilkesi ile besin harcaması gerektirmektedir.
kalitesi korunur.
Anne Sütü
Anne sütü doğadaki en değerli *(Prof. Dr. Ayşe Baysal, Beslenme, Hatiboğlu Ya-
besindir. İlk 6 ay süresince be- yıncılık, 2011.)
bek her ağladığında ona anne
sütü vermek en etkin süt
verme şeklidir. Anne sütü ile
beslenen çocukların bağı-
şıklık sistemi daha güçlü
olur ve bu sayede birçok
hastalığa karşı korunurlar.

Anne sütü
doğadaki en değerli
besindir. İlk 6 ay
süresince bebek
her ağladığında
ona anne sütü
vermek en etkin
süt verme şeklidir.
Anne sütü ile
beslenen
çocukların
bağışıklık sistemi
daha güçlü olur ve
bu sayede birçok
hastalığa karşı
korunurlar.”
 kırkambar
48
RAPTİYE
Bekayı hak tanıyan, sa’yi bir vazife bilir,
çalış, çalış ki beka sa’y olursa hak edilir.
Mehmet Akif Ersoy
TADIMLIK
Yaşarken
Ağaçların daha bu bahçelerde
Bütün yemişleri dalda sarkıyor;
Umutların mola verdiği yerde
Geceler bir nehir gibi akıyor.
Baksan bir uzaklık var hangi yana,
Hangi eşyaya dönsen boş bir
ayna;
Varmak istediğim uzak limana
Gemiler beni almadan kalkıyor.
Gelmedi gün daha, çalmadı saat,
Daha uçurmuyor beni bu kanat;
Sabırsızlanma, ey kapımdaki at!
Güneş daha gözlerimi yakıyor.
Ahmet Muhip Dıranas
DUA
“Allah’ım, şehrimizde (Medine’de)
meyvelerimizde ve ölçeklerimizde
bereket üstüne bereket ver!”
Müslim, Hac, 474.
KISSADAN HİSSE
Behlül Dânâ ve
Fırıncılar
ehlül Dânâ Harun Re-
B şid’den bir görev ister.
Harun Reşid de talep
üzerine ona çarşının
ağalığını verir. Görevine baş-
lamak isteyen Behlül Dânâ
oyalanmadan yola koyulur. İlk
olarak fırına gider. Birkaç tane
ekmek tartar fakat ekmekler
normal gramajından noksan
gelir. Bu durumla karşılaşan
Behlül Dânâ fırıncıya sorar:
“Kazancın yetiyor mu? Huzu-
run yerinde mi, mutlu mu-
sun?” Behlül bir sorar, bin âh
işitir, fırıncı hep olumsuz ce-
vaplar vermiştir. Behlül Dânâ
bunun üzerine fırıncıya bir şey
demeden oradan ayrılır ve
başka bir fırına geçer. Orada da
birkaç ekmek tartar ve görür ki
bütün ekmekler gramajından
fazla gelir. Aynı soruları bu fı-
rıncıya da sorar ve her soruya
olumlu yanıtlar alır. Bundan
sonra başka bir yere gitmeden
Harun Reşid’in yanına varır ve
yeni bir görev ister. Harun Re-
şid, “Behlül vazifeni vereli çok
olmadı, ne çabuk usandın?”
der.
Behlül Dânâ şöyle söyler:
- Efendim çarşı pazarın ağası
varmış. Benden önce ekmek-
leri tartmış, vicdanları tartmış,
buna göre herkes hesabını
ödemiş, bana ihtiyaç kalma-
mış.
Ali Çağan Uzman
İki nimet vardır ki insanların çoğu (onları
değerlendirme hususunda) aldanmıştır:
Sağlık ve boş zaman.
Buhari, Rikâk, 1.