Elektrik potansiyelli problemleri
çözme (Nokta yükler)
„ Tüm yüklerin emasn çizin
„ lgilenilen noktay dikkate aln
„ Her yükten ilgilenilen noktaya olan
mesafeyi hesaplayn
„ Temel eitlii kullann V = keq/r
„ aretini dikkate aln
„ Yük pozitifse potansiyel pozitif ve yük
negatifse potansiyel negatiftir
Elektrik alann elektrik
potansiyelden elde edilmesi
ki nokta arasndaki potansiyel fark: dV
Yalnz x bileeni olan elektrik alan: Ex
dV
Radyal elektrik alan: Er 
dr
Elektrik alan bileenleri (V(x,y,z) için):
wV wV
Ex  Ey  Ez
wx wy
E potansiyeller ve elektrik alan
çizgileri – Pozitif yük - dipol
„ Bir nokta yük için e potansiyeller, nokta yük
merkezli küreler ailesidir
Alan çizgileri e potansiyel çizgilerine tüm
„ dV
noktalarda diktir
Elektrik potansiyelli problemleri
çözme, devam
„ Bir çok yük varsa üst üste gelme
ilkesini kullann
„ Cebirsel toplam aln
„ Potansiyelin skaler bir nicelik
olduunu hatrlayn
„ Yani endie edilecek bileen yok
E potansiyelli yüzeyler
E ˜ ds „ E potansiyelli bir yüzey, üzerindeki tüm
noktalarn ayn potansiyelde olduu bir yüzeydir
dV „ Bir yükü e potansiyelli bir yüzeyde sabit bir hzla
 hareket ettirmek için i yapmak gerekmez
dx
„ E potansiyelli bir yüzey üzerinde her noktadaki elektrik
alan yüzeye diktir
wV ekil 25.12: düzgün elektriksel alan
 için e potansiyelli yüzeyler (kesikli
wz mavi çizgiler)
Sürekli yük dalmnn
oluturduu elektrik potansiyel
Herhangi bir P noktasnda dq yük
elemannn oluturduu potansiyel:
dq
ke
r
P noktasndaki toplam potansiyel:
dq
V ke ³
r
 Potansiyeller ve yüklü iletkenler Dengedeki iletkenler

„ W = -q(VB – VA) olduundan, ayn elektrik „ letkenin pozitif yük fazlas var
potansiyeldeki iki nokta arasndaki bir yükü „ Tüm yük yüzeyde bulunur
hareket ettirmek için i yapmak gerekmez „ letken içinde E = 0
„ VA = VB olduunda W = 0 dr. „ letkenin hemen dnda elektrik
alan yüzeye diktir
„ Elektrostatik dengedeki yüklü bir iletkenin „ Potansiyel iletkenin yüzeyinde her
yüzeyindeki tüm noktalar, ayn potansiyeldedir yerde sabittir
„ Bu nedenle, elektrik potansiyel, dengedeki „ Potansiyel iletkenin içinde her yerde
sabit ve yüzeydeki deerine eittir
yüklü bir iletkenin yüzeyinde her yerde sabittir
„ + iaretleri arasndaki uzaklklar
yüzeydeki yük younluunun
düzgün olmadn gösteriyor

Uygulama: Elektrostatik çökeltici

Dengedeki iletkenler
„ A ve B noktalarn birletiren yol „ Yanma gazlarndan kirli
boyunca E ve ds her zaman parçacklarn sökülmesinde
diktir. B kullanlr.
VB  V A  ³ E ˜ ds 0

E ˜ ds 0 A
„ Hava kirliliini azaltr
„ Dumandan kül ve toz kütlesinin
%99 ‘nu ayklayabilir
„ Potansiyel fark eitliinden:
B
VB  VA  ³ E ˜ ds 0
A

Yüklü bir iletkenin yüzeyi e potansiyelli

bir yüzeydir

Uygulama
Xerografik kopyalayc Xerografik süreç
„ Xerografik süreç fotokopi için kullanlr
„ Fotoiletken malzeme kullanlyor
„ Fotoiletken bir malzeme karanlkta kötü
bir elektrik iletkenidir, ancak a
tutulduunda iyi bir elektrik iletkeni olur
 (a) Durgun halden 120 V luk potansiyel farkna kadar
ivmelendirilen bir protonun süratini hesaplaynz. (b) ayn
potansiyel farkna kadar ivmelendirilen bir elektronun
Uygulama – Lazer Yazc süratini hesaplaynz.

„ Bir lazer yazcdan çkt alma ilemleri de i 0 V 120 V q e 1.6x10 -19 C

xerografik süreçteki admlara benzer  27
mp 1.67x10 kg me 9.11x10 31 kg
„ a, c ve d deki admlar ayn
„ Esas fark selenyum kapl tamburda görüntünün a)  p ? b)  e ?
biçimlenme tarz
„ Yazc içinde dönen ayna, lazer demetinin selenyum kapl W K 1
2 m 2
qV 1.92x10 17 J
tamburu taramasn salar
„ Elektrik sinyalleri selenyum kapl tamburda pozitif 2x1.92x10 17
yüklerle istenen harfi oluturur 
„ Toner uygulanr, xerografik süreçteki gibi devam eder m
p 151600 m/s
e 6490000 m/s

x eksenine paralel hareket eden bir elektronun orijindeki
hz 3.7x106 m/s dir. Elektronun hz x=2 cm den azalarak
1.4x105 m/s deerini alyor. x=2 cm noktas ile orijin
arasndaki potansiyel farkn hesaplaynz. Hangi nokta
daha yüksek potansiyeldedir?
ekilde düzgün elektrik alan negatif y ekseni
dorultusunda ve 325 V/m iddetindedir. A noktasnn
koordinatlar (-0.2; -0.3) m ve B noktasnn koordinatlar
(0.4; 0.5) m dir. Mavi çizgileri kullanarak VB-VA potansiyel
farkn hesaplaynz.

i 3.7x106 m/s (x 0) s 1.4x105 m/s (x 2cm)

V ? B C B

U K  m(   ) 6.23x10

1 2 2 18
J
VB  VA  ³ Eds  ³ Eds  ³ Eds
2 s i
A A C
'U q'V 0. 5 0. 4

'V 38.9V  ³
 0. 3
E cos180dy  ³ E cos 90dx
0. 2

Orijin (x=0) daha yüksek potansiyeldedir.

 
E y  0. 3
0.5
260V

Uzayn belirli bir bölgesi üzerinde elektrik potansiyel V=5x-

3x2y+2yz2 olarak veriliyor. Bu bölgede elektrik alann x, y
+q yükü orijindedir. -2q yükü de x ekseni üzerinde x=2 m ve z bileenlerine ait ifadeleri bulunuz. Koordinatlar metre
dedir. x in hangi sonlu deeri için (a) elektrik alan sfr cinsinden (1, 0, -2) olarak verilen P noktasndaki elektrik
olur? (b) elektriksel potansiyel sfr olur? alann büyüklüü ne kadardr?
a) E 0 için x ?
V 5x  3x 2 y  2yz 2 E ? [P(1,0,-2)]
b) V 0 için x ?
wV
q1
 ke
q2 § q
0 k e ¨¨ 2 
2q ·
¸
Ex - 5  6 xy 5  6(1)(0) 5
a) E x ke
x2 (x  2) 2 ©x (x  2) 2 ¸¹ wx
x 2  4x  4 0 4.83 m de E 0 olur. wV
x Ey - 3x 2  2 z 2 5
§q q2 · wy
b) x ! 0 için V k e ¨¨ 1  ¸¸ 0
© x (2  x) ¹ wV
2 Ez - 4 yz 0
x 3 m de V 0 olur.
wz
q - 2q
x  0 için
x 2-x
E2 E x2  E y2  E z2 50
x 2 m de V 0 olur. E 7.07 N/C
 Küresel bir iletkenin yarçap 14 cm, ve üzerindeki yük 26
Düzgün yük younluu O olan sonlu uzunluktaki bir tel PC dur. Bu iletkenin merkezinden aadaki uzaklklar için
ekildeki gibi kvrlmtr. O noktasndaki elektrik elektrik potansiyeli ve elektrik alan hesaplaynz. (a) r=10
potansiyeli bulunuz. cm, (b) r=20 cm ve (c) r=14 cm
R 14 cm q 26 μC E ? V ?
V0 ? a) r 10cm b) r 20cm c) r 14cm

R k e q 9x109 (26x10 6 )
dq Odx Ods Odx 3R a) E 0 V 1.67x106 V
ke ³ ke ³  ke ³  ke ³
R 0.14
V0 k e q 9x109 (26x10 6 )
r 3 R
x yç
R R
x b) E
r2 (0.2) 2
5.85x10 6 N/C

R ke O 3R V
k eq
1.17x106 V
V0 k e O ln x 3 R  SR  ke O ln x R r
R c) E
k e q 9x109 (26x10 6 )
1.19x10 7 N/C
r2 (0.14) 2
V0 ke O ln 3  k e OS  k e O ln 3 ke O (S  2 ln 3) k eq
V 1.67x106 V
r