BAJKA

Bajka – krótki utwór epicki o charakterze dydaktycznym zawierający morał (pouczenie).

„Wynalezienie” tej formy przypisuje się Ezopowi, niewolnikowi greckiemu, który właśnie
dzięki tak niskiemu statusowi społecznemu wpadł na pomysł, aby mówić panom
nieprzyjemne dla nich prawdy nie wprost, ale za pomocą zwierzęcych alegorii. Stąd
wyrażenie język ezopowy oznaczające mówienie między wierszami. Morał wywodzi się z
części zwięźle objaśniającej ogólny sens fabuły.
*nie mylić z baśnią!

Cechy bajki:
- zawiera morał (na początku, na końcu lub wynika z treści utworu)
- często wierszowana
- alegoryczność (ukryte znaczenie)
- charakter dydaktyczny
- często ironiczne lub żartobliwe
- uniwersalność (ze względu na dwuznaczność mogą
- bohaterami mogą być ludzie, zwierzęta, przedmioty i zjawiska, które są uosobieniem typów
ludzkich, poglądów lub cech charakteru, np. mrówka – pracowitość, lis – spryt)

Bajki dziela sie na:

– Bajki epigramatyczne (ezopowe) – utwór niewielkich rozmiarów, w którym bohaterami
są najczęściej zwierzęta, będące nosicielami pewnych stałych cech (np. mrówka –
pracowitość, osioł – upór, lis – spryt).

− Bajki narracyjne (la fontaine’owskie) – bajki z większością podstawowych cech

gatunku (dydaktyzm, wiersz, morał), lecz z nieco odmienną formą – dłuższe, z
rozbudowaną fabułą, zawierające m.in. dokładniejsze opisy wyglądu bohaterów.
Tworzone przez Jean’a de La Fontaine w epoce klasycyzmu.
 BAJKI KRASICKIEGO
Największe sukcesy odniósł Krasicki jako bajkopisarz. Zbiór pt. Bajki i przypowieści,
wydany w roku 1779, zawiera bajki krótkie, epigramatyczne, nawiązujące do stale żywych
wzorów Ezopowych. Późniejsze, zebrane pośmiertnie były przeważnie dłuższe, narracyjne,
oparte na wzorach La Fontaine’a.
GROCH PRZY DRODZE
Oszukany gospodarz turbował się srodze:
Zjedli mu przechodzący groch zeszły przy
drodze.
Chcąc wetować i pewnym cieszyć
się profitem,
Drugiego roku wszystek groch posiał za
żytem.
Przyszło zbierać; gdy mniemał mieć
korzyść obfitą,
Znalazł i groch zjedzony, i stłoczone żyto.
Niech się miary trzymają i starzy, i młodzi:
I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi.
SZCZUR I KOT
"Mnie to kadzą" - rzekł hardzie do swego rodzeństwa.
Siedząc szczur na ołtarzu podczas nabożeństwa.
Wtem, gdy się dymem kadzidł zbytecznych zakrztusił,
Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił.
Pycha i zbytnia pewność siebie prowadzą do zguby.
PTASZKI W KLATCE
"Czegóż płaczesz? - staremu mówił czyżyk młody -
Masz teraz lepsze w klatce niż w polu wygody".
"Tyś w niej zrodzon - rzekł stary - przeto ci wybaczę;
Jam był wolny, dziś w klatce - i dlatego płaczę".
LEW i ZWIERZĘTA
Lew, ażeby dał dowód, jak wielce łaskawy,
Przypuszczał konfidentów do swojej zabawy.
Polowali z nim razem, a na znak miłości
On jadł mięso, kompanom ustępował kości.
Gdy się więc dobroć taka rozgłosiła wszędy,
Chcąc im jawnie pokazać większe jeszcze względy,
Ażeby się na jego łasce nie zawiedli,
Pozwolił, by jednego spośród siebie zjedli.
Po pierwszym poszedł drugi i trzeci, i czwarty.
Widząc, że się podpaśli, lew, choć nieobżarty,
Żeby ująć drapieży, a sobie zakału,
Dla kary, dla przykładu, zjadł wszystkich pomału.
FILOZOF
Zaufany Filozof w zdaniach przedsięwziętych,
Nie wierzył w Pana Boga, śmiał się z wszystkich
świętych.
Przyszła słabość, aż mędrzec, co firmament
mierzył,
Nie tylko w Pana Boga, i w upiry wierzył.
PAN I PIES
Pies szczekał na złodzieja, całą noc się trudził;
Obili go nazajutrz, że pana obudził.
Spał smaczne drugiej nocy, złodzieja nie czekał;
Ten dom skradł; psa obili za to, że nie szczekał.
DEWOTKA
Dewotce służebnica w czymsiś przewiniła
Właśnie natenczas, kiedy pacierze kończyła.
Obróciwszy się przeto z gniewem do dziewczyny,
Mówiąc właśnie te słowa: "... i odpuść nam winy,
Jako my odpuszczamy" - biła bez litości.
Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności.
PAN I PIES
Pies szczekał na złodzieja, całą noc się trudził;
Obili go nazajutrz, że pana obudził.
Spał smaczne drugiej nocy, złodzieja nie czekał;
Ten dom skradł; psa obili za to, że nie szczekał.
JAGNIĘ I WILCY
Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie.
Dwóch wilków jedno w lesie nadybali jagnię;
Już go mieli rozerwać, rzekło: "Jakim prawem?"
"Smacznyś, słaby i w lesie!" – Zjedli niezabawem.
MALARZE
Dwaj portretów malarze słynęli przed laty:
Piotr dobry, a ubogi. Jan zły, a bogaty.
Piotr malował wybornie, a głód go uciskał,
Jan mato i źle robił, więcej jednak zyskał.
Dlaczegoż los tak różny mieli ci malarze?
Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze.