GRAVITACIÓN.

PROBLEMAS

1. O MESSENGER é unha misión espacial non tripulada da NASA, lanzada rumbo a Mercurio en Agosto
de 2004 e que entrou en órbita arredor dese planeta en Marzo de 2011. No seu percorrido enviou
datos que permiten coñecer diferentes parámetros sobre Mercurio. Así, en Abril de 2011,
atopándose a unha distancia de 10124 km do centro de Mercurio, o período de Messenger foi de
12 horas e 2 minutos. Con estes datos calcula:
a) A velocidade orbital á que se estaría movendo Messenger.
b) A masa de Mercurio.
c) Os valores da enerxía cinética e potencial da sonda espacial nese intre, tendo en conta que a masa
da sonda espacial é de 485 kg.
Dato: Constante de Gravitación G = 6,67·10–11 N·m2·kg–2.

a) Messenger, no seu movemento orbital, posúe un movemento circular uniforme.

s 2 π  r 2  π  1,0124·107
v  v  v  v  1,468  103 m  s 1
t T 12  3600  2  60

b) A forza centrípeta necesaria para que Messenger poida describir a órbita é proporcionada pola
forza de atracción que Mercurio exerce sobre Messenger: Fcentrípeta  FMercurio-Messenguer .
Fc  Fg  m · ac  m · gMercuio 
gplaneta
 vsatélite
v2  v2 mMercurio v2  r
ac    G ·  m  g0 planeta
r  Mercurio Fi
 r r2 G Fg
mMercurio  msatélite

rp
gMercuio  G 
r 2  Fc
h
rp +
1,468 10  mplaneta
2
3
 1,0124  107 h
mMercurio   mMercurio  3,27·10 kg
23

6,67  1011

c) Cálculo das enerxías cinética e potencial:

 
2
m · v2 485· 1,468 ·103
Ek   Ek   E k  5,23·108 J
2 2
G  mMercurio  m 6,67 ·1011  3,27 ·1023  485
Ep    Ep    E p  1,05·109 J
r 1,0124·107

1
2. O satélite PLANCK forma parte da primeira misión europea dedicada ao estudo da orixe do
Universo. O satélite PLANCK, cunha masa de 1800 kg, foi lanzado en Abril de 2009 para situarse
nunha órbita a 1,5 millóns de quilómetros do centro da Terra. Supoñendo que a órbita que describe
é circular, calcula:
a) A velocidade orbital do satélite e o tempo, en días, que tardará en dar unha volta entorno á Terra.
b) A enerxía cinética, potencial e mecánica do satélite na órbita.
c) A velocidade con que chegaría á Terra, se por algunha circunstancia o satélite perde a súa
velocidade orbital. Considerar desprezable a fricción ao entrar en contacto coa atmosfera.
Datos: rT = 6,37·106 m; : mT = 5,98·1024 kg; G = 6,67·10–11 N·m2·kg–2.

a) Para determinar a velocidade orbital temos en conta que, para un observador inercial, a única forza
que actúa sobre o satélite é a forza con que a Terra o atrae, Fg , que é unha forza normal á
traxectoria, Fc : Fc  Fg .
m · v2 m m m v
Fc  Fg  G T2  v  G T
r r r Fg m
g0
11
6,67 ·10  5,98  10 24
r g
v  v  516 m  s 1 Fc

rT
1,5·109
mT
Calculamos o período T do satélite relacionándoo coa súa velocidade v
no movemento uniforme que posúe:
2 π  r 2 π  r
v T
T v
2  π  1,5  109
T  T  1,83·107 s  T  211,8 días
516
b) Cálculo das enerxías cinética, potencial e mecánica:
m · v2 1800·5162
Ek   Ek   E k  2,4 ·108 J
2 2
G · mT · m 6,67 ·1011 ·5,98 ·1024 ·1800
EP    EP    E p   4,8 ·108 J
r 1,5·109
E m  E k  E p  E m  2,4 ·108   4,8 ·108   E m   2,4 ·108 J

c) Aplicamos o principio de conservación da enerxía, supoñendo que agora a enerxía cinética orbital é
nula.

E k  Ep 
órbita
  Ek  Ep 
Terra


E k órbita  0 

E p órbita   4,8 ·10 J 8

1
  vde chegada  1,12·10 m · s
4
2 2
m · vde chegada 1800· vde chegada
E k Terra   
2 2 
11
6,67 ·10 ·5,98  10 ·180024 
11 
E p Terra     1,13·10 J
6,37 ·106 

2
3. En 2012, a Universidade de Vigo e o Instituto Nacional de Técnica Aeroespacial, en colaboración coa
ESA (Axencia Espacial Europea) puxeron en órbita o primeiro satélite galego, o XATCOBEO, para
fins educativos. Este satélite, cunha masa de aproximadamente 1 kg, orbita a unha altura máxima
(apoxeo) de 1500 km da superficie terrestre, e a unha mínima (perixeo) de 300 km. Determina:
a) A velocidade media orbital, supoñendo que o raio medio orbital e a semisuma do perixeo e
apoxeo.
b) A enerxía mecánica do satélite no apoxeo.
c) Xustifica cómo variará a velocidade areolar no seu percorrido orbital.
Datos: rT = 6,37·106 m; mT = 5,98·1024 kg; G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2.

a) Para determinar a velocidade media orbital temos en conta que: Fc  Fg

msatélite · v 2 m ·m m
Fc  Fg   G  T 2 satélite  v  G  T
rórbita rórbita rórbita

rmedio órbita 
1500·10  300·10   6,37 ·10
3 3
6
vp
2 apoxeo ra msatélite
rp

rT
rmedio órbita  7,27·106 m msatélite perixeo
va mT

6,67·1011 ·5,98·1024
v  v  7407 m · s1
7,27·106

b) A enerxía mecánica consérvase, polo que : Emecánica perixeo  Emecánica apoxeo

mT · msatélite 1 mT · msatélite 1
G   · msatélite · vp2   G    msatélite  va2
6,37 · 10  300·10 2
6 3
6,37 · 10  1500 · 10 2
6 3

Por tratarse dun campo de forzas centrais, tamén se conserva o momento angular: Lperixeo  Lapoxeo

  
msatélite  vp  rp  msatélite  va · ra  vp · 6,37 · 106  300  103  va · 6,37 · 106  1500·103 
Resolvendo o sistema chegamos a: vp  8046 m  s1 e va  6819 m  s1

E calculando a enerxía mecánica total resulta: E mec.   2,74 ·107 J

c) A segunda lei de Kepler dinos que no movemento dun satélite respecto do seu planeta, a área que
varre o raio vector do satélite respecto do centro do planeta, chamada velocidade areolar, é
dA L
constante: vareolar   . Para xustificar a constancia de vareolar temos que ver que o módulo do
dt 2 m
momento angular L é constante.

d L d r   m v   d r d m v  
   m v   r  
dt dt dt dt 
dr  dL
v   v  m v   r  F
dt  dt
d m v  d p 
 F
dt dt 
Como o vector  m  v  é múltiplo do vector v (ambos vectores son paralelos), o produto vectorial
destes vectores é nulo: v   m  v   0 . Por outro lado, como o satélite se move baixo unha forza central,
e o seu momento angular L o calculamos con respecto ó centro de forzas, a forza F e o vector r
3
teñen a mesma dirección (forman un ángulo de 180ᵒ) e o produto vectorial destes vectores tamén é
dL
nulo: r  F  0 . En consecuencia  0  L  cte .
dt

4
4. Un satélite de masa 200 kg sitúase nunha órbita circular sobre o Ecuador terrestre, de tal forma que
se axusta o raio da órbita para que dea unha volta á Terra cada 24 horas. Así conséguese que
sempre se atope sobre o mesmo punto respecto da Terra (satélite xeoestacionario).
a) Cal debe ser o raio da súa órbita?
b) Canta enerxía se precisa para situalo na órbita?
c) Cal é a velocidade que se lle debería comunicar dende a Terra para facer que escape da atracción
gravitatoria?
Datos: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2; mT = 5,98·1024 kg; rT = 6,37·106 m.

a) Dado que o satélite se quere colocar nunha órbita xeoestacionario, ademais de ser estable, o que (para
un observador situado no satélite) significa: Fpeso = Finercia, o seu período de revolución, Tsatélite, coincide
co da Terra, TTerra: Tsatélite = 86400 s.
m · v 2 G · mT G · mT 
 m   v2  
 2 π ·  rT  h  G · mT
2
rT  h  rT  h rT  h 
2
G · mT · T 2
      rT  h  3

s 2 π ·  rT  h   T  rT  h 4 π2
v  v 
t T 

6,67  1011  5,98  1024  864002 ω

rT  h  3  rT  h  4,2  107 m
4 π 2

T
m
v

rT
b) A enerxía necesaria para poñer o satélite en órbita obtémola a rT Fpeso m’ Fi
partir de: Emecánica superficie Terra  Emecánica na órbita g0
h Fc Satélite
g
E k  Ep    Ek  Ep  
 1
   Ek  Ep na Terra   Ep na órbita
na Terra na órbita

1
E k  Ep 
na órbita
  E p na órbita
2


2

 m  m  1 mT  m
Ek    G  T    ·G ·
 rT  2  rT  h
1 m  m m  m 1 1 
Ek   · G · T G· T  E k  G  mT  m    
2  rT  h rT  rT 2   rT  h 
 1 1 
E k  6,67 ·1011  5,98 ·1024 · 200   6
 7 
 E k  1,16 ·1010 J
 6,37 ·10 2· 4,2·10 
c) A velocidade de escape dende a superficie da Terra defínese como a velocidade mínima que
debemos comunicar a un corpo para levalo ata ó infinito, e determínase por aplicación do principio
de conservación da enerxía: Emecánica superficie Terra  Emecánica 
G  mT  m 1 2  G  mT
E pTerra  E k Terra  E p  E k      m  vescape
2
 0  vescape 
rT 2 rT
2· 6,67 ·1011 ·5,98 ·1024
vescape  6
 vescape  1,12·104 m s 1
6,37 ·10

5
5. O conxunto de satélites GPS (Global Positioning System) describen órbitas circulares arredor da
Terra permitindo que poidamos determinar a posición onde nos atopamos cunha gran precisión.
Todos os satélites GPS están á mesma altura e dan dúas voltas á Terra cada 24 horas. Calcula:
a) A altura da súa órbita sobre a superficie da Terra e a velocidade angular dun dos satélites.
b) A enerxía mecánica e a velocidade lineal que tería un destes satélites na súa órbita.
c) A nova velocidade e o tempo que tardaría en dar unha volta á Terra se o facemos orbitar ao dobre
de altura.
Datos: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2; mT = 5,98·1024 kg; rT = 6,37·106 m; msatélite = 150 kg.

a) Para un observador situado na Terra (sistema de referencia inercial) a única forza que actúa sobre o
satélite é a forza con que a Terra o atrae, que é unha forza normal á traxectoria: Fpeso = Fcentrípeta.
G  mT m  v2 G  mT 
m    v2 
G  mT  2 π   rT  h 
2
 rT  h rT  h rT  h
2
 G  mT  T 2
      rT  h  3

s 2 π   rT  h  rT  h  T  4 π2
v  v 
t T 

6,67  1011  5,98  1024  432002

6,37  106  h  3  h  2,03  107 m v
4 π2 g0T Fg
m’
A velocidade angular, ω:

rT
g
Fc h
2π 2π mT h
      1,45  104 s 1

rT+
T 43200

h
b) A enerxía mecánica na órbita é a suma das súas enerxías cinética e potencial, cuxa expresión é:
G · mT · m
E mecánica  
2·  rT  h

6,67·1011  5,98·1024  150

E mecánica    E mecánica   1,12·109 J

2· 6,37·10  2,03·10
6 7

Obtemos a velocidade lineal v a partires da velocidade angular ω: v = ω·r.

 
v  1,45· 104 · 6,37 · 106  2,03· 107  v  3,87 · 103 m · s 1

G · mT
c) Para o cálculo da velocidade orbital: v 
 rT  2 h
6,67 ·1011 ·5,98 ·1024
v  v  2,91·103 m · s 1
 6,37 ·106  2· 2,03·107 
O tempo que tarda en dar unha volta será:
s 2 π ·  rT  2 h 2 π ·  rT  2 h
v  v T
t T v

T

2 π 6,37·106  2· 2,03·107  T  1,01·105 s
3
2,91·10

6
6. A NASA lanzou en 2010 un satélite xeoestacionario (que xira coa mesma velocidade angular que a
Terra), o GOES-P (Geostationary Operational Environmental Satellite), que subministrará
diariamente información de tipo meteorolóxico e dará conta de actividades solares que poden
afectar ao ambiente terrestre. GOES-P ten una masa de 3,1·103 kg e describe una órbita circular de
4,22·107 m de raio. Con estes datos:
a) Calcula a velocidade areolar do satélite.
b) Supoñendo que o satélite describe a súa órbita no plano ecuatorial da Terra, determina o módulo
do momento angular respecto dos polos da Terra.
c) Indica os valores da enerxía cinética e potencial do satélite na órbita.
Datos: TT = 24 h; rT = 6370 km; mT = 5,98·1024 kg; G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2.

a) A velocidade areolar, dA/dt, representa a área que varre o vector de posición que une o centro da
Terra co satélite e o tempo que tarda en varrela. Para determinala temos en conta que o vector de
posición é perpendicular á velocidade de xiro, polo que:
dA L 
vareolar    R · m· v R · v
dt 2· m   vareolar  
 2· m 2
L  R  p  L  R · p  R · m· v

R·v 
vareolar   2π 
2 R· ·R

  T   π·R
2
v  ω· R    vareolar 
 2π  2 T
2π   v  ·R
ω T 
T   


 
2
π · 4,22·107
vareolar   vareolar  6,48 ·1010 m2  s1
86400

b) Para determinar o valor do momento angular: Satélite Satélite

MEO LEO
Satélite
L r p  Lr ·p  r p HEO
 RT
p  mv   R
 G · mT  G · mT
G · mT   p  m ·   L  R  RT · m ·
2 2
Satélite
v  R  R GEO
R  
r  R 2  RT2 

6,67·1011 ·5,98·1024
L  (4,22·107 )2  (6,37·106 )2 ·3,1·103 ·
4,22·107
L  4,07  1014 kg  m2  s

c) Cálculo das enerxías cinética e potencial na órbita

m · v2  G · mT 6,67 ·1011 ·5,98 ·1024
Ek   m 3,1·103 
2  R E  4,22·107
  Ek  k  E k  1,47 ·1010 J
G · mT  2 2
v
R 
G · mT · m 6,67 ·1011 ·5,98 ·1024 ·3,1·103
Ep    Ep    E p   2,93·1010 J
R 4,22·107

7
7. A 760 km da superficie terrestre orbita, dende 2009, o satélite franco-español SMOS (Soil Moisture
and Ocean Salinity), que forma parte dunha misión da Axencia Espacial Europea (ESA) para recoller
información sobre o planeta. A masa do satélite é de 683 kg.
a) Calcula a enerxía cinética do satélite e a súa enerxía mecánica total.
b) Calcula o módulo do momento angular do satélite respecto do centro da Terra.
c) Xustifica por qué a velocidade areolar do satélite permanece constante.
Datos: rT = 6,37·106 m; mT = 5,98·1024 kg; G = 6,67·10‒11N·m2·kg‒2.

a) Cálculo da enerxía cinética e da enerxía total:

m  v2 
Ek  
 
2
2  683  7,48  103
  Ek 
G  mT 6,67  1011  5,98  1024 1  2
v  v  7,48  10 m  s
3

rT  h 
6,37  106  0,76  106  
 v
g0 m
E k  1,91  1010 J
r

rT
G  mT  m 6,67  1011  5,98  1024  683 g
Ep    Ep    E p   3,82  1010 J h
rT  h 
6,37  10  0,76  10
6 6
 mT
 
E total  E k  E p  E total  1,91  1010   3,82  1010  E total   1,91  1010 J

b) O momento angular L do satélite respecto do centro da Terra é o momento da cantidade de

movemento p respecto dese punto: L  r  p , sendo r o vector de posición que une o centro da
Terra co satélite.
L  r  p  L  r  p  r mv 

r  6,37  106  0,76  106  7,13  106 m  1
  L  3,64  10 kg  m  s
13 2

m  683 kg 
v  7,48  103 m  s 1 


c) A segunda lei de Kepler dinos que no movemento dun satélite respecto do seu planeta, a área que
varre o vector de posición do satélite respecto do centro do planeta, chamada velocidade areolar, é
dA L
constante: vareolar   . Para xustificar a constancia de vareolar temos que ver que o módulo do
dt 2 m
momento angular L é constante.

d L d r   m v   d r d m v  
   m v   r  
dt dt dt dt 
dr  dL
v   v  m v   r  F
dt  dt
d m v  d p 
 F 
dt dt 

Como o vector  m  v  é múltiplo do vector v (ambos vectores son paralelos), o produto vectorial
destes vectores é nulo: v   m  v   0 . Por outro lado, como o satélite se move baixo unha forza central,
e o seu momento angular L o calculamos con respecto ó centro de forzas, a forza F e o vector r

8
teñen a mesma dirección (forman un ángulo de 180ᵒ) e o produto vectorial destes vectores tamén é
dL
nulo: r  F  0 . En consecuencia  0  L  cte .
dt

9
8. Sabendo que o período de revolución lunar é de 27,32 días e que o raio da órbita da Lúa é
3,84·108 m, calcula:
a) A constante de gravitación universal, G.
b) A enerxía cinética e potencial da Lúa respecto da Terra.
c) Se un satélite se sitúa entre a Terra e a Lúa a unha distancia do centro da Terra de 5 rL, cal é a
relación entre as forzas que exercen a Terra e a Lúa sobre el?
Datos: rT = 6,37·106 m; mT = 5,98·1024 kg; ; rL = 1,74·106 m; mL = 7,35·1022 kg.

a) Cálculo da constante de Gravitación Universal

G  mT 
Finercia  Fpeso  v  
 rT + h  v Fi
 2π G  mT
v    rT + h   T  rT + h  g0 T FP
  rT + h mL

rT
2π  h gT
 mT
T 
4 π2  r  h
3
4 π2 G  mT
  rT  h 
2
 G 2  T
T 2
 rT  h T mT

3,84  10 
3
8
4 π2
G   G  6,71  1011 N  m2  kg 2
27,32  24  60  60 5,98  10
2 24

b) Cálculo da enerxía cinética e potencial:

mL  v 2 
Ek  
2 
11 
G  mT 6,71  10  5,98  1024
2 
v v 
2
 v  1,045  10 m  s
2 6 2

rT  h 3,84  108 

7,35  1022  1,045  106

Ek   E k  3,84  1028 J
2
G  mT  mL 6,71  1011  5,98  1024  7,35  1022
Ep    Ep    E p   7,68  1028 J
rT  h 3,84  108
c) Relación de forzas:
G mT msatélite G mT msatélite  G mT msatélite
FT satélite   
5 rL 
2 2
rT satélite 5 rL  FT satélite mT   rT  h  5 rL 
2 2
 FT satélite
    
G mL msatélite mL  5 rL 
2
G mL msatélite G mL msatélite  FL satélite FL satélite
FL satélite  
 rT  h  5 rL    rT  h  5 rL 
2
rL2satélite 2

 
2
FT satélite 5,98  10  3,84  10  5  1,74  10
24 8 6
FT satélite
   1,5  105
 
2
FL satélite 7,35  1022  5  1,74  106 FL satélite

10
9. Fobos é un satélite de Marte que xira nunha órbita circular de 9380 km de raio, respecto ao centro
do planeta, cun período de revolución de 7,65 horas. Outro satélite de Marte, Deimos, xira nunha
órbita de 23460 km de raio. Determina:
a) A masa de Marte e o período de revolución do satélite Deimos.
b) A enerxía mecánica do satélite Deimos.
c) O módulo do momento angular de Deimos respecto ao centro de Marte.
Datos: G = 6,67·10‒11N ·m2·kg‒2; masa de Deimos = 2,4·1015 kg.

a) Fobos está en órbita estacionaria ó redor de Marte e para un observador ligado ó satélite (sistema de
referencia non inercial) cúmprese que: Fpeso  Finercia  0  Fpeso  Finercia .
2
vFobos
mFobos  gMarte en Fobos  mFobos   vF2  gMarte en Fobos  rórbita de F
rórbita de Fobos
vF
vF2  gM  rórbita de F  Fi
 G  mM Fp
G  mM   vF 
2

rM
gde M en Fobos  2 rórbita de F r F mF
rórbita de F  rD vD

Co dato do tempo T que Fobos tarda en dar unha volta completa ó mM mD

redor de Marte podemos calcular a súa velocidade lineal de xiro,
vF: vF = sórbita de Fobos/T.
2 π rF 
vF 
T 
2
 2 π rF  G  mM 4 π2 rF3
     m 
G  mM   T  rF
M
T2 G
vF2 
rF 

 
3
4 π2 · 9,38 ·106
mM   mM  6,44 ·1023 kg
7,65·3600
2 11
· 6,67 ·10

Para o cálculo do período de revolución de Deimos, TD, recordamos a terceira lei de Kepler: o cociente
entre o cadrado do tempo que tarda un satélite en dar unha volta completa arredor do planeta
(período, T) e o cubo do raio r da órbita que describe é constante: T 2/r3 = cte. Aplicando esta lei a
Fobos e a Deimos resulta:
TF2 TD2 7,652 TD2
    TD  30,3 h
rF3 rD3   23460·10 
3 3
9380·103 3

b) Cálculo da enerxía mecánica de Deimos

1 G  mMarte  mDeimos 1 G  mM  mD
E mecánica Deimos     E mecánica Deimos   
2 rórbita de Deimos 2 rD

1 6,67 ·1011  6,44 ·1023  2,4 ·1015

E mecánica Deimos   ·  E mecánica Deimos   2,20·1021 J
2 23460·103

c) O momento angular L de Deimos respecto ó centro de Marte é o momento da cantidade de

movemento pDeimos respecto dese punto: LDeimos  r  pDeimos , sendo r o vector de posición que une o
centro de Marte co satélite.

11
L  r  p  LD  rD  pD  rD  mD  vD 

rD  23460·10 m 3

 1
  L  7,6  10 kg  m · s
25 2
mD  2,4  1015 kg

G MM 6,67  1011 · 6,44  1023 1 
vD   vD   vD  1353 m · s 
rD 23460·103 

12
10. Nun planeta esférico coa mesma densidade media que a Terra e cun raio que é a metade do
terrestre:
a) Cal é a aceleración da gravidade na superficie do planeta?
b) Cal sería o período dun satélite que se move nunha órbita circular a unha altura de 400 km
respecto da superficie do planeta?
c) Como sería a variación do seu campo gravitatorio coa profundidade?
Datos: raio da Terra, rT = 6370 km; aceleración da gravidade na superficie da Terra, g0T = 9,8 m·s‒2.

a) Cálculo da aceleración da gravidade

G  mplaneta
g0 planeta  2
rplaneta

mplaneta mplaneta  
ρplaneta    
Vplaneta 4 π r 3  m 
planeta
3 planeta   ρplaneta  3
rTerra  4  rTerra  
π
rplaneta   3  2   mplaneta mTerra m
2   3

4 3
 mplaneta  Terra
 4 π  rTerra  π rTerra 8
ρplaneta  ρTerra   
 3
mTerra

mTerra   ρ mTerra  3  2 
ρTerra    planeta 
VTerra 4 π r 3  4 3 
πr 
3 Terra  3 Terra 

G  mplaneta 
g0 planeta  2 
rplaneta  m 
G  Terra 
m  8  G  m
  g0 planeta 
Terra
mplaneta  Terra 
8   rTerra 
2 2
2 rTerra  g0 Terra 
    g0 planeta  
r   2  2   g0 planeta  4,9 m · s 2
rplaneta  Terra   2 
2  G  mTerra  g0 Terra  9,8 m · s 
g0 Terra  2 
rTerra 

b) Cálculo do período da órbita dun satélite a 400 km da súa superficie.

2π 
Tsatélite 
satélite  2 π  rp  h  gplaneta
2 π  rp  h
3
  Tsatélite   vsatélite
v vsatélite   Tsatélite 
satélite  satélite   G  mplaneta
g0 planeta
Fi
rp  h  G  mplaneta Fg

vsatélite  msatélite
rp

rp  h 
 Fc
h
3  rp +
2π r  h 
p
3 
mplaneta h
Tsatélite 
G  mplaneta  r
2    Terra  h  

  2  
rTerra   Tsatélite  
rp   mTerra 
2  G 
8 
mT 
mplaneta  G  m  g  r 2 
8  Terra 0 Terra Terra 

13
 3 3
r   6370  103 
2 π  Terra  h  2π   400  103 
 2   2 
 Tsatélite   Tsatélite   Tsatélite  6049 s
g0 Terra  rTerra
2

9,8  6370  103  2

8 8

c) Supoñamos un punto P no interior do planeta, a

unha profundidade h respecto á súa superficie. A
h h
intensidade de campo gravitatorio no punto P vén
G  mesfera por P P rp P rp
dada pola expresión: g  , sendo rE rE
r2
mesfera por P a masa da esfera que, tendo por centro o mesfera por P
mesfera por P
do planeta, pasa polo punto onde queremos coñecer
g. Como a medida que r diminúe tamén diminúe o mplaneta mplaneta
valor de mesfera por P, para saber como varía o valor de
g con r imos expresar mesfera por P en función de r. Con este fin recordamos que m = ρ · V, sendo ρ a
densidade do planeta, que ó consideralo como una esfera homoxénea ten un valor constante, e V o seu
4 4
volume que, en función de r, é: V   π  r 3 . En consecuencia resulta: mesfera por P     π  r 3 .
3 3
Substituíndo na expresión de g temos: g/(m·s–2)
4
G    πr 3
5
3 4
g 2
 g  G     π  r  g  cte  r
r 3
Vemos que o valor de g, para puntos interiores do planeta, aumenta
de forma directamente proporcional co valor de r, correspondéndolle 10–6 r/m
3
a representación gráfica que á marxe se indica.

14
11. A partir dos seguintes datos do Sistema Solar:
Período
Planeta Distancia media ó Sol/UA rplaneta/rT mplaneta/mT
orbital/anos
Mercurio 0,387 0,2408 0,386 0,055
Venus 0,723 0,6152 0,949 0,815
Terra 1,00 1,00 1,00 1,00
Marte 1,52 1,881 0,532 0,107
Xúpiter 5,20 11,86 11,2 318
Saturno 9,54 29,45 9,45 95
Urano 19,2 84,02 4,01 14
Neptuno 30,1 164,8 3,88 17
a) Calcula o valor da constante da terceira lei de Kepler para Marte, Saturno e Neptuno.
b) Calcula a masa do Sol
c) Calcula a aceleración da gravidade na superficie de Venus.
Datos: 1 UA = 1,496·1011 m; G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2; gsuperficie Terra = 9,8 N·kg‒1.

2
Tplaneta
a) Terceira lei de Kepler: 3
 cte.
rórbita planeta
2 2
TMarte 1,8812 TMarte
Marte: 3
   1,0075 anos2  UA 3
rórbita Marte 1,523 3
rórbita Marte
2 2
TSaturno 29,452 TSaturno
Saturno: 3
 3
 3
 0,9989 anos2  UA 3
rórbita Saturno 9,54 rórbita Saturno
2 2
TNeptuno 164,82 TNeptuno
Neptuno: 3
 3
 3  0,9959 anos2  UA 3
rórbita Neptuno 30,1 rórbita Neptuno

O valor medio da constante é: cte  1,0008 anos2  UA 3  2,97  1019 s2  m 3

b) Cálculo da masa do Sol: mSol.

Fc  Fg  Fi  mplaneta  ac  mplaneta  gSol 
2

vplaneta  2
ac planeta   vplaneta m mSol
rórbita planeta    G  2 Sol  vplaneta  G 
 rórbita planeta rórbita planeta rórbita planeta
mSol 
gSol  G  2
rórbita planeta 

G  mSol 
v 
rórb. planeta G  mSol 2 π rórb. planeta 2 2
G  mSol 4 π rórb. planeta
2
Tplaneta 4 π2
       cte
2 π rórb. planeta  rórb. planeta Tplaneta rórb. planeta 2
Tplaneta 3
rórb. planeta G  mSol
v
Tplaneta 

4 π2 4 π2  gSol
cte   mSol  
G  mSol G  cte  vplaneta
 mSol  1,99  1030 kg g0 Sol
11 2  Fi
G  6,67  10 N  m  kg 
2
Fg
mplaneta
ol

cte  2,97  1019 s2  m 3 

rS

 Fc
ró
rbi
t ap h
c) Aceleración da gravidade en Venus: mSol l an
eta

15
 G  mVenus 
gVenus  2 
rVenus

mVenus  G  mTerra  0,815 
 0,815   gVenus  
 rTerra  0,949
2
mTerra   g 9,8  0,815
 Venus   gVenus  8,9 m  s 2
rVenus  G  mTerra 0,949 2

 0,949   g0 Terra  9,8 N  kg 1 

rTerra  rTerra 2 


16
12. A ISS (International Space Station) é o resultado da colaboración internacional para construír e
manter unha plataforma de investigación con presenza humana de larga duración no espazo. Se a
masa da ISS é de 3,7·105 kg e describe unha órbita circular arredor da Terra a unha distancia de
3,59·105 m da súa superficie, calcula:
a) A velocidade orbital da ISS e o tempo que tarda en dar unha volta arredor da Terra.
b) A enerxía mecánica da ISS.
c) A forza gravitatoria sobre un astronauta de 80 kg de masa que se atope na ISS.
Datos: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2; mTerra= 5,98·1024 kg; rTerra = 6370 km.

a) Para un observador situado na Terra (sistema de referencia inercial), a forza que actúa sobre o satélite
é a forza con que a Terra o atrae (peso), Fg , que é normal á traxectoria do satélite:
v2
 v  g  rT  h

mastronauta
Fpeso  Fnormal  Fg  Fc  m  g  m 
rT  h v
g0 Fg
v  g  rT + h 
 G mT
Fc ms

rT
G mT   v mT
g  rT  h
 rT  h  h
2

gh

rT +
h
6,67  1011  5,98  1024
v  v  7700 m  s1
6,37 10  3,59 10 
6 5

v
2 π  rT  h
T
2 π  rT  h
T

2 π 6,37  106  3,59  105  T  5491 s
T v 7700

b) Cálculo da enerxía mecánica

G  mT  ms
E mecánica  E k  EP  
2   rT  h

6,67  1011  5,98  1024  3,7  105

E mecánica    E mecánica   1,10  1013 J

2  6,370  106  3,59  105 
c) Forza gravitatoria
G  mT 6,67  1011  5,98  1024
Fg  mastronauta  g  mastronauta   Fg  80   Fg  705N
 rT  h 6,370  10 
2 2
6
 3,59  105

17
13. Unha cometa de masa 1012 kg achégase ó Sol dende un punto moi afastado do sistema solar,
podéndose considerar que a súa velocidade inicial é nula. Calcula:
a) A velocidade da cometa no perihelio (situado a unha distancia aproximada de cen millóns de
quilómetros do Sol).
b) A enerxía potencial cando cruce a órbita da Terra (a unha distancia r = 1,5·108 km).
c) O valor do módulo do momento angular no perihelio.
Datos: mSol = 2·1030 kg; G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2.

a) Se o lugar de onde provén a cometa está moi afastado do sistema solar, podemos considerar que a
distancia é infinita e, polo tanto, a enerxía potencial nula, o mesmo que a enerxía total, pois a
velocidade inicial é cero.
No perihelio, ten unha enerxía potencial negativa que imos calcular, e que ten que ser
contrarrestada, en base ó principio de conservación da enerxía, pola enerxía cinética, positiva. A
partir desta calculamos a velocidade:
Ek  Ep  0 

mcometa  v 2
 mcometa  vcometra
2
 G  mSol  mcometa  G  mSol
Ek  cometra
 
2 
2 r   0  v  2 r
  
G  mSol  mcometa 
Ep  
r 

6,67  1011  2  1030

v  2  v  5,2  104 m  s 1
100  109

b) Para a enerxía potencial ó cruzar a órbita da Terra, é indiferente de onde proceda a cometa, tendo
G  mSol  mcometa
que establecer só a ecuación correspondente: E p  
r
Entón, só nos resta substituír os datos da masa do Sol, a da cometa e a distancia ó Sol cando cruza a
órbita da Terra, xunto coa constante de gravitación universal:
6,67  1011  2  1030  1012
Ep    E p   8,9  1020 J
1,5  10  10
8 3

c) O módulo do momento angular no perihelio será:

L  r  mcometa  vcometa  L  100  109  1012  5,2  104  L  5,2  1027 kg  m2  s 1

18
14. Nun planeta cun raio que é a metade do raio terrestre, a aceleración da gravidade na súa superficie
vale 5 m·s‒2. Calcula:
a) A relación entre as masas do planeta e da Terra.
b) A velocidade de escape para un corpo situado nese planeta (rT = 6370 km)
c) A altura a que é necesario deixar caer un obxecto no planeta, para que chegue á súa superficie coa
mesma velocidade coa que o fai na Terra, cando cae dende unha altura de 100 m.
(Na Terra: g0T =10 m·s‒2).

a) A intensidade do campo gravitatorio dunha masa m a unha distancia r vén dada pola expresión:
G m
g
r2
∞
G  mplaneta  g0 planeta (2)
g0 planeta  2  gplaneta
rplaneta  2
mplaneta g0 planeta rplaneta  (1)

eta
   2 

l an
mTerra g0 Terra rTerra  m

rp
G m
g0 Terra  2 Terra   m 1
rTerra  rplaneta  rTerra /2  planeta 
 mplaneta
mTerra 8
g0 planeta  g0 Terra /2

b) A velocidade de escape dende a superficie dun planeta defínese

como a velocidade mínima que debemos comunicar a un corpo para que chegue ata o infinito, e
determínase por aplicación do principio de conservación da enerxía mecánica:
Emecánica superficie planeta  Emecánica  .
G  mplaneta  m 1 2  G  mplaneta
E p planeta  E k planeta  E p   E k      m  vescape
2
 0  vescape 
rplaneta 2 rplaneta

2  G  mplaneta 
vescape  
rplaneta 

mplaneta 1  2  G  mTerra  2 
   vescape   2  g0 Terra  rTerra
2
2
mTerra 8  rTerra  8   vescape 
 rTerra  8
rplaneta 1  G mTerra  g0 Terra  rTerra
2


rTerra 2 

2  g0 Terra  rTerra  2 2  10  6370  103  2

vescape   vescape   vescape  5,64  103 m  s1
8 8

c) Como a altura á superficie da Terra desde a que se deixa caer o obxecto é pequena, a aceleración da
gravidade é constante, podendo utilizar as ecuacións do movemento rectilíneo uniformemente
variado:
1
y  v0  t +  g  t 2
2
vf  v0 + g  t

19
Para o caso do planeta: 

1 2 
h  5t  1 2
vf
2   h  5 2 
2 5
 
2
vf  5  t   10  20
 1
  h  5  h  200 m
Para o caso da Terra:  2 52
vf  g0T  t  
 1 
1   vf  10  20 m  s 
100   10  t  t  20 s 
2

2 

20
15. Un satélite de comunicacións de 1 t describe órbitas circulares arredor da Terra cun período de
90 minutos. Calcula:
a) A altura á que se atopa sobre a Terra.
b) A velocidade orbital
c) A enerxía total.
Datos: rT = 6400 km; mT = 5,98·1024 kg; G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2.

a) A forza centrípeta que fai variar a dirección da velocidade do satélite é a

forza gravitatoria que exerce a Terra sobre o satélite a esa distancia do v
seu centro: g0 Fg
v2
 v  g  r  h Fc m

rT
Fpeso  Fcentrípeta  Fpeso  Fcentrípeta  m  g  m  mT
r h
h
Relacionamos a velocidade lineal de xiro do satélite coa velocidade angular, g

r +h
a cal escribimos en función do período de revolución:

v  g   r  h 

v    r  h   2π 
 2π   g   r  h   r  h
2π   v   r  h  T  G  mT  T 2
  T  G  mT    r  h   3

T   g  4 π2
 r  h
2


6,67  1011  5,98  1024   90  60 

2

 r  h  3
 r  h  6,65  106 m  h  2,50  105 m
4π2
s
b) O movemento do satélite é uniforme e a velocidade orbital pode calcularse como: v  .
t
2πr 2  π  6,65  106
v  v  v  7,74  103 m  s1
T 90  60

c) A enerxía total do satélite é a suma das súas enerxías cinética e potencial

G  mT  m
E mecánica  E k  EP  
2  r  h

6,67  1011  5,98  1024  1000

E mecánica    E mecánica   3,00  1010 J
2  6,65  106

21
16. Un corpo de masa 1000 kg xira a 200 km por enriba da superficie da Terra.
a) Cal é a aceleración da gravidade a esa altura?
b) Cal é o valor do potencial gravitatorio a esa altura?
c) Cal é o valor da enerxía total?
Datos: g0 = 9,81 m·s‒2; rT = 6370 km.

a) Calculamos o valor de g a esa altura á altura h:

G  mT 
g 2
 
2
 rT  h   g  rT2  g  6370  103
 g  9,22 m s 2

g0  rT  h2  
2
G  mT  9,81 6370  103  200  103
g0  2
rT 

b) O potencial gravitatorio:
v
mT  g0 Fg
V  G g  r2
rT  h   V   0 T T
Fc m

rT
rT  h mT
G  mT  g0 T  rT2  h
g

rT+
 
2
9,81  6,370  106

h
V   V   6,06  107 J  kg 1
6370  10  200  10
3 3

c) A enerxía total será:

G  mT  m 
Emecánica  E k  EP   g0 T  rT2  m
2   rT  h 
  Emecánica  
 2   rT  h
G  mT  g0 T  rT2 

 
2
9,81  6370  103  1000
E mecánica    Emecánica   3,03  1010 J

2  6370  103  200  103 

22
17. Sabendo que o planeta Venus tarda 224,7 días en dar unha volta completa arredor do Sol e que a
distancia de Neptuno ó Sol é 4,504·109 km así como que a Terra inviste 365,256 días en dar unha
volta completa arredor do Sol e que a súa distancia a este é 1,495·108 km, calcula:
a) A distancia de Venus ó Sol.
b) A duración dunha revolución completa de Neptuno arredor do Sol.
c) A velocidade orbital de Neptuno arredor do Sol.

a) A 3ª lei de Kepler dinos que T2 é directamente proporcional a r3 sendo T o período de revolución do

planeta e r o raio da súa órbita. Aplicando isto á Terra e a Venus temos:
TT2 TV2 365,2562 224,72
  =  rV  108,14  106 km
rT3 rV3  
3 3
1,495  108 rV

b) Aplicamos novamente a 3ª lei de Kepler para o caso da Terra e Neptuno:

TT2 TN2 365,2562 TN2
  =  TN  6,04  104 días
rT3 rN3    4,504 10 
3 3
1,495  108 9

c) Considerando o movemento de Neptuno como uniforme, mediante a fórmula v = s/t calculamos a

súa velocidade orbital:
2πr 2  π  4,504  109  103
v  v  v  5,42  103 m  s1
T 6,04  10  24  3600
4

23
18. Un satélite artificial de 200 kg describe unha órbita circular a 400 km de altura sobre a superficie
terrestre. Calcula:
a) O valor da gravidade a esa altura.
b) A enerxía mecánica.
c) A velocidade que se lle comunicou na superficie da Terra para colocalo nesa órbita.
Datos: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2 ; mT = 5,98·1024 kg ; rT = 6370 km.

a) O valor da gravidade :
G  mT 6,67  1011  5,98  1024 v
gh T   gh T   gh T  8,70 m  s2 g0
 rT  h 6370  10  Fg
2 2
3
 400  103
Fc m

rT
b) A enerxía mecánica é a suma da enerxía cinética e a potencial. mT
h
G  mT  m gh T

rT+
E mecánica  E k  EP  
2   rT  h

h
6,67  1011  5,98  1024  200
E mecánica    E mecánica   5,89  109 J

2  6370  10  400  10
3 3

c) Aplicando o principio de conservación da enerxía ó momento do lanzamento:
2
m vcomunicada G mT m
Em  
2 rT
200  vcomunicada
2
6,67  1011  5,98  1024  200
5,89  10  9
  vcomunicada  8,15  103 m  s 1
2 6370  10 3

24
19. Un satélite cunha masa de 300 kg móvese nunha órbita circular a 5·10 7 m por enriba da superficie
terrestre.
a) Cal é a forza da gravidade sobre o satélite?
b) Cal é o período do satélite?
c) Cal é a enerxía mecánica do satélite na órbita?
Datos: g0 = 9,81 m·s‒2; rT = 6370 km.

a) Calculamos o valor do módulo da forza de atracción gravitatoria:

v
F  msatélite  gTerra á altura h g0
b) Terra-satélite Fg
Fc m

rT
G  mT  mT
gh  2
 rT  h   g  g0  rT2 h
 gh T

rT+
 rT  h
h 2
G  mT 
g0  2

h
rT 


 
2
9,81  6370  103
Fpeso  300   Fpeso  37,58 N
6370  10  5  10 
2
3 7

c) Para o satélite que orbita a forza centrípeta é igual á forza gravitatoria antes calculada.
2π 
T 
  2 π  rT  h
v  T 
  v
 rT  h 

v2 Fpeso   rT  h
Fpeso  Fcentrípeta  Fpeso  m   v
 rT  h m

v

37,58  6370  103  5  107   v  2657,3 m  s1
300

T
2 π   rT  h
T

2 π  6370  103  5  107  T  1,33  105 s
v 2657,3
d) Enerxía mecánica:
G  mT  m 
Emecánica  Ek  EP   g0 T  rT2  m
2   rT  h 
  E mecánica  
 2   rT  h
G  mT  g0 T  rT2 

 
2
9,81  6370  103  300
Emecánica    Emecánica   1,06  109 J

2  6370  10  5  10 3 7


25
20. Un astronauta de 75 kg xira nun satélite artificial onde a súa órbita dista h da superficie da Terra.
Calcula:
a) O período de dito satélite.
b) A forza gravitatoria sobre dito astronauta.
c) A Enerxía mecánica do astronauta.
Datos: g0T = 9,81 m·s‒2; h = rT = 6370 km.

a) O período do satélite calculase a partir da velocidade orbital:

2π 
T 
  2 π   rT  h 
T
v  v

  
 rT  h  2 π   rT  h
3
G  mT  
2   T 
Fg  Fc  v   g0 T  rT 
 rT  h   v  g0 T  rT2
  rT  h 
G  mT  g0 T  rT2  


6370 10 + 6370 10 

3

mastronauta
2π 3 3

T  T  1,43  104 s v
9,81  6370  10 
2
3
g0 Fg
Fc ms

rT
b) Cálculo da forza gravitatoria sobre o astronauta: mT
h
gh

rT +
Fg  mastronauta  gh 


h
G  mT  
gh  2  g0 T  rT2
 rT  h   g  g0  rT 
2  F  m 
 rT  h
g astronauta 2
 2
 rT  h 
h
G  mT 
g0 
rT 2  
 

 
2
9,81  6370  103
Fg  75   Fg  183,9 N
6370  10  6370  10 
2
3 3

c) Enerxía mecánica:
G  mT  mastronauta 
Emecánica  Ek  EP   g0 T  rT2  mastronauta
2   rT  h    Emecánica  
2
2   rT  h
G  mT  g0 T  rT 

 
2
9,81  6370  103  75
E mecánica    E mecánica   1,18  109 J

2  6370  103  6370  103 

26
21. Quérese poñer nunha órbita de raio r = 5 · rT/3 un satélite artificial de masa 10 kg, sendo rT =
6370 km. Calcula:
a) A velocidade de lanzamento.
b) A enerxía total do mesmo.
c) A velocidade de escape dende a Terra.
Dato: g0T = 9,81 m·s‒2.

a) v
Em na órbita
Ek de lanzamento
EP do punto de lanzamento na superficie da Terra g0T Fg
m’

rT
g
Fc h
G mT m mT h
E m órbita Ek EP g0 T rT2 m
órbita
2 rT h

rT+
E m órbita
2
2 rT h

h
G mT g r 0T T

G mT m m v2
E m lanzamento Ek EP g0 T rT2 m m v2
lanzamento
rT 2 E m lanzamento
rT 2
G mT g0 T rT2

g0 T  rT2  m g0 T  rT2  m m  v2 1 1 
    v  g0 T  rT2    2
2   rT  h rT 2  r 2   r  h 
 T T 

 
 1 1 
 
2
1
v  9,81  6370  10 3
    2  v  9,35  10 m  s
3
5
 6370  10 2   6370  103
3

 3
  


b) Como xa vimos, a enerxía total na órbita será:

G  mT  m 
Em órbita   g0 T  rT2  m
2   rT  h 
  Em órbita  
2
2   rT  h
G  mT  g0 T  rT 

 
2
9,81  6370  103  10
Em órbita    Em órbita   1,88  108 J
5
2   6370  103
3

c) A velocidade de escape dende a superficie da Terra determínase por aplicación do principio de

conservación da enerxía mecánica: Emecánica superficie Terra  Emecánica  :

G  mT  m 1 2  G  mT 
EpTerra  Ek Terra  E p  E k      m  vescape
2
 0  vescape  
rT 2 rT   vescape  2  g0T  rT
2
G  mT  g0T  rT 


vescape  2  9,81  6370  103   vescape  1,12  104 m s 1

27
22. Se o raio da Lúa é unha cuarta parte do da Terra, calcula:
a) A súa masa.
b) O raio da órbita arredor da Terra.
c) A velocidade orbital da Lúa.
Datos: g0 L = 1,7 m·s–2; g0 T = 9,8 m·s–2 ; mT = 5,98·1024 kg; rT = 6370 km; TLúa arredor da Terra = 2,36·106 s.
a) Relacionando a intensidade do campo gravitatorio da Lúa e da Terra na súas respectivas superficies
resulta:
G  mL 
g0 L 
rL2  g0 L mL rT2 1,7 mL rT2
        mL  6,48  1022 kg
G  mT  g0 T m r 2
9,8 5,98  1024
 rT 
2
g0 T  2 T L
4
rT    v
g0T mL
b) A forza centrípeta que fai variar a dirección da velocidade do satélite é a Fg
forza gravitatoria que exerce a Terra sobre o satélite a esa distancia do
r T+h

rT
seu centro: Fg  Fc . Fc
mT
h gh T
mL  gh T  mL  ac 

G mT 
gh T  G mT v2 G mT 
 rT  h    2 π  rT  h  G mT
2 2
  v2  
 rT  h  rT  h rT  h  
2
   
 T  rT  h
2
v  
ac  s 2 π  rT  h 
 rT  h 
 v  v 
t T 

G  mT  T 2 
rT  h  3  g0 T  rT2  T 2
  rT  h 
2
4π 3

2
4 π2
G  mT  g0 T  rT 

   
2 2
9,8  6370  103  2,36  106
rT  h  3
 rT  h  3,83  108 m
4 π2
G  mT
c) Para o cálculo da velocidade orbital partimos da expresión vista anteriormente: v 2  .
rT  h

G  mT 
v2   g0 T  rT2
rT  h   v 2

rT  h
G  mT  g0 T  rT2 

 
2
9,8  6370  103
v  v  1,02  103 m  s1
3,83  10
8

28
23. Calcula:
a) A enerxía cinética que debería ter unha persoa de 70 kg para orbitar arredor da Terra a unha
altura 0.
b) Canta enerxía sería necesaria para elevala a unha órbita estable a 6 370 km de altura?
c) Cal sería o valor da gravidade a esa altura.
Datos: rT : 6370 km; G = 6,67· 10‒11 N·m2·kg‒2; mT = 5,98·1024 kg.

a) Para que a persoa dera voltas sen caer, visto desde un sistema de g0
referencia inercial, a forza do seu peso tería que coincidir coa súa forza
v
centrípeta.
Fpeso

rT
1  m’
E k   m  v 2  Observador sen Fc
2  1 m aceleración
  E k   m  G  T
m  m m  v 2
m 2 rT (inercial)
m  g0  m  ac  G T 2   v2  G  T 
rT rT rT 

1 5,98  1024
E k   70  6,67  1011   E k  2,19  109 J
2 6370  103

b) O campo gravitatorio é conservativo, conservándose a enerxía mecánica:

Emecánica na Terra  Emecánica na órbita  Ek na Terra  Ep na Terra  Emecánica na órbita

G  mT  m  G  mT  m 
Ek na Terra  Emecánica na órbita  E p na Terra  E k na Terra    
2   rT  rT   rT 
6,67  1011  5,98  1024  70  6,67  1011  5,98  1024  70 
Ek T      E k T  3,29  10 J
9


2  6370  103  6370  103   6370  103


c) A gravidade nese punto será:

G  mT 6,67  1011  5,98  1024
g  g  g  2,46 m  s2
 rT  rT  6370  10  6370  10 
2 2
3 3

29
24. Calcula:
a) A velocidade que leva na súa órbita un satélite xeoestacionario.
b) A distancia do centro da Terra á que se atopa.
c) Se fora lanzado cun canon dende a Terra, desprezando o rozamento atmosférico, calcula a
velocidade de lanzamento necesaria.
Datos: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2 ; mT = 5,98·1024 kg ; r T = 6370 km.

a) Un satélite xeoestacionario, ademais de ser estable, o que significa

ω
que Fpeso = Fcentrípeta = Finercia, ten un período de revolución Tsatélite,
que coincide co da Terra, TTerra: Tsatélite = TTerra , xa que está sempre

T
m
sobre o mesmo punto da vertical terrestre. v

rT
rT Fpesom’ F
i
m  v 2 G  mT G  mT  g0
 m   v2   h Fc Satélite
rT  h  rT  h rT  h 
2
G  mT 2 π G  mT g
  v  v T  v  3
2

2 π  rT  h v T  T
v   rT  h   2 
T 2π 

2  π  G  mT 2  π  6,67  1011  5,98  1024

v 3  v 3  v  3,07  103 m  s 1
T 86400

b) A distancia á que se atopa

2 π   rT  h v T 3,07  103  86400
v   rT  h    rT  h    rT  h  4,22  107 m
T 2π 2π

c) Da igualdade Emecánica na superficie da Terra  Emecánica na órbita obtemos a Ek na superficie da Terra, a partir da cal
calculamos a velocidade de lanzamento do satélite, non tendo en conta neste cálculo a velocidade
que xa posúe o satélite debido á rotación da Terra.
G  mT  m  G  mTerra  m 
E k na superficie da Terra  E mecánica na órbita  E p na superficie da Terra  E k na superficie da Terra    
2   rT  h  rT 

6,67  1011  5,98  1024  m  6,67  1011  5,98  1024  m 

E k superf. Terra      E k superf. Terra  5,79  10  m J
7

2  4,22  10 7
 6370  10 3

1 
Ek na superf. da Terra   m  vna superf. da Terra  1
  5,79  10  m   m  vsuperf. da Terra  vlanzamento  1,08  10 m  s
7 2 4 1
2
 2
Ek na superf. da Terra  5,79  107  m J 

30
25. Unha masa de 8 kg está situada na orixe de coordenadas. Calcula:
a) A intensidade e o potencial do campo gravitatorio no punto (3,2) (SI).
b) A forza con que atraería a unha masa de 2 kg sita no punto (3,2).
c) O traballo realizado pola forza gravitatoria ao trasladar a masa de 2 kg dende o infinito ata o
punto (3,2).
Dato: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2.

a) Calculamos a intensidade g en (3,2): y

gx
m (0,2) P (3,2)
g   G  2  ur g α g
r y

8 ur
g  6,67  1011   g  4,11  1011 N  kg 1 m = 8 kg D x
 
2
3 2
2 2
(0,0) (3,0)
3
gx  g  sen   gx  4,11  1011   gx  3,42  1011 N  kg 1
13
2
gy  g  cos   gy  4,11  1011   gy  2,28  1011 N  kg 1
13

g  gx  gy  g   3,42  1011 i  2,28  1011 j N  kg 1  

Potencial gravitatorio V en (3,2):
m 8
V  G  V   6,67  1011   V   1,48·1010 J  kg 1
r 3 2
2 2

b) Forza F sobre unha masa de 2 kg:

y
F  m  g (0,2)
Fx m’ = 2 kg
P (3,2)
α

F  2   3,42  1011 i  2,28  1011 j  F
Fy
ur
m = 8 kg D x

F   6,84  10 11
i  4,56  10 11
j  N  (0,0) (3,0)

F  8,22  1011 N

c) Traballo para trasladar a masa dende o infinito ata o punto (3,2):


WP   EP   m  V   m  VP  V   WP   2  1,48  1010  0  WP  2,96  1010 J 
Como o traballo é positivo, as forzas do campo gravitatorio realizan o traballo de forma espontánea.

31
26. Dúas partículas de masas m1 e m2, sendo m2 = 9 m1, están separadas unha distancia d =3 m. No
punto P, situado entre elas, a intensidade de campo gravitatorio total creado por estas partículas é
nulo.
a) Calcula a distancia x entre P e m1.
b) Calcula o valor do potencial gravitatorio no punto P en función de m1.
c) Explica o concepto de intensidade de campo gravitatorio creado por unha ou varias partículas.
Dato: G = 6,67·10‒11 N·m2·kg‒2.

a) Distancia entre P e m1.

Ó ser varias masas, a intensidade de campo gravitatorio total, gtotal , m1 gm1 P gm2 m2
obtense aplicando o principio de superposición: gtotal  g1  g2 . Para que x
d =3 m
gtotal  0 ten que ocorrer que gm1   gm2 :

G  m1 G  9 m1  x  0,75 m
 9 x 2  3  x   
2
gm1  gm2  
3  x 
2 2
x  x   1 , 25 m
b) Potencial gravitatorio en P:
m1  m 
VP  V1 en P  V2 en P  G    G  2 
r1P  r2P 

m1  9 m1 
V   6,67  1011    6,67  1011    V   3,56  1010  m1 J  kg 1
0,75  2,25 

c) A intensidade de campo gravitatorio g nun punto P creada por unha masa m representa a forza
gravitatoria que esa masa m exerce sobre a unidade de masa colocada nese punto.
Fmm 
gde m en P   ur gm P
  m
m
 1
  gde m en P   G  2  ur N  kg , no SI  r
m  m
Fmm   G  2  ur 
r m Fmm m’
r 


d) Onde ur representa un vector unitario con dirección da recta que vai dende o centro da masa m que
crea o campo cara ó punto P, onde se estuda g , co sentido que vai da masa ao punto. O signo
negativo representa o carácter atractivo do campo gravitatorio.
Cando son varias as masas que están producindo un campo gravitatorio en P, o campo resultante,
gtotal , obtense por aplicación do principio de superposición: suma vectorial das intensidades de
cada un dos campos individuais creados en ese punto por cada unha das masas.
i n

in
m 
gP  g1  g2  g3  
 gn   gi     G  2i  ur  N  kg 1 , no SI
ri

i1 i1  

32
27. Un obxecto de masa m1 está situado na orixe de coordenadas, e un segundo obxecto está no punto
coordenadas (5,0) m. Considerando unicamente a interacción gravitatoria e supoñendo que son
masas puntuais, calcula:
a) A relación entre as masas m1/m2 se o campo gravitatorio no punto (2, 0) m é nulo.
b) O módulo, dirección e sentido do momento angular da masa m2 con respecto da orixe de
coordenadas se m2 = 100 kg e a súa velocidade é (0,100) m·s‒1.
c) O valor do potencial gravitatorio no punto (2,2).
Dato: G = 6,67·10-11 N·m2·kg‒2.

a) Relación entre masas m1/m2:

y
Ó ser dúas masas, para coñecer a intensidade de
campo gravitatorio total, gtotal , aplicamos o principio
m1 gm1 gm2 m2 x
de superposición: gtotal  gm1  gm2 . Para que gtotal  0
(0,0) (2,0) (5,0)
ten que ocorrer que gm1   gm2 . Calculamos a
relación m1/m2 para que, nesa posición das masas,
se cumpra tal condición.
Gm Gm m 4
gm1  gm2  2 1 = 2 2  9 m1  4 m2  1 
2 3 m2 9

b) Momento angular L en (5,0,0): z

i j k
L  r  p2  r   m2 v   L  5 0 
0  L  50 k kg  m2  s1  L
y
0 100  0,100 0 r  5 i m
(5,0,0)
Chegamos ó mesmo resultado de L estudando o seu módulo, a súa 
v  100 j m  s1 
dirección e o seu sentido: x
2 1
Módulo: L  r  m2  v  sen α  L  5  100  100  sen 90  L  5  10 kg  m  s
ο 4

Dirección: a perpendicular ó plano determinado por r e v , que é o plano (x,y), sendo a do eixe z.
Sentido: o de avance dun sacarrollas que xire
levando r sobre v polo camiño máis curto, sendo o
y/m
sentido positivo. 2 P (2,2)

Con todo isto resulta: L  5  104 k  kg  m2  s 1  r2

1
r1

c) Potencial gravitatorio V en (2,2): m1 m2 x/m

m1  m  0 2 4 6
VP  Vm1en P  Vm2en P  G   G 2 
r1  r2 
4
100   
VP   6,67  1011  9   6,67  1011  100   VP   2,90  109 J  kg 1
22  22  32  22 


33
28. Sitúanse catro masas puntuais idénticas, de 5 kg cada unha, nos vértices dun cadrado de lado 1 m.
Calcula:
a) A intensidade de campo gravitatorio creada polas catro masas no centro de cada lado do cadrado.
b) A intensidade de campo gravitatorio creada polas catro masas no centro do cadrado.
c) O traballo necesario para levar a unidade de masa dende o centro do cadrado ata un punto onde
non existise atracción gravitatoria. Explica o significado físico deste resultado.
Dato: G = 6,67·10–11 N·m2·kg–2.

a) Ó ser catro masas, para coñecer a intensidade de campo gravitatorio total, ∞

gtotal , aplicamos o principio de superposición: gtotal  g1  g2  g3  g4 . De m = 1 kg
y
acordo co esquema da figura, as intensidade de campo gravitatorio no
punto P creadas polas masas 3 e 4 anúlanse, por ser de sentido contrario. m2 m3
m g3
g  G  ur g2
r2 gP g2x g2y
x

1m
5 g1x P
g1 en P  g2 en P  6,67  1011   g1 en P  g2 en P  2,67  1010 N  kg 1 g1y
  g1
2
1  0,5
2 2 g4
α
m4

gp  g1P  g2P   g1P  cos α i   g2P  cos α i  m1 1m

1  1 
gp   2,67  1010  i    2,67  1010 

i   gp   4,78  1010 i N  kg 1

 
1  0,5
2 2
 1  0,52
2


b) Dado que as catro masas son iguais e están á mesma distancia, a y

intensidade de campo gravitatorio no centro do cadrado é nula: m2 m3
gtotal  g1  g2  g3  g4  0 . g2 g3
x
1m

c) Traballo para levar a unidade de masa dende o centro do cadrado ata o

g1 C
infinito: g4
WC   E p   m  V   m  V  VC  
 m1 1m m4
V  0 V 

i 4 i 4
G  mi  
Vtotal en C   Vi      
ri  1 
i 1 i 1
9
 Vtotal en C   1,89  10 J  kg 
 6,67  1011  5  
Vtotal en C  4      
 2  
 0,5 2
 0,5  

 
WC   1  0  1,89  109   WC   1,89  109 J

Como o traballo é negativo, as forzas do campo gravitatorio realizan o trabalo non de forma
espontánea, senón como consecuencia dunha forza exterior aplicada.

34
29. Unha masa m (1000 kg) móvese no campo gravitatorio creado por dúas masas iguais, m1 e m2 (m1 =
m2 = 1,0·1024 kg), situadas nos puntos (–4,0) e (4,0) (coordenadas no SI). Cando m se atopa no
punto P (0,5) m ten unha velocidade de  200 j m  s 1 . Calcula:  
a) O módulo, dirección e sentido da forza que actúa sobre m en P.
b) O módulo da velocidade de m cando pasa polo punto B (0,0).
Dato: Constante de Gravitación Universal G = 6,67·10–11 N·m2·kg–2.

a) Cálculo da forza en P.
i n
i =n
G  mi  m y
Ftotal  Fi     uri
i =1 i =1 r2
F1x P (0,5) F2x x
6,67  1011  1,0  1024  1000
Fm1 0,5   Fm1 0,5  1,63  10 N
15
α m
  vP
2
52  42
F1 F1y F2y F2
Fm2 0,5  Fm1 0,5  1,63  10 N 15

F
5 m1 α m2
Ftotal 0,5  2  1,63  1015   Ftotal 0,5  2,55  1015 N B
52  42 (−4,0) (0,0) (4,0)

Ftotal 0,5   2,55  1015 j  N 

b) A forza gravitatoria que actúa sobre a masa m ó longo do seu percorrido non é constante e, en
consecuencia, o movemento non é uniformemente variado, non podendo facer uso das fórmulas
cinemáticas deste movemento. Pero como esta forza é conservativa, podemos facer uso da
conservación da enerxía mecánica:
WPB   Ek  Ek B  Ek P 

  Ek B  Ek P    Ep B  Ep P   Ek B  Ep B  Ek P  Ep P
WP    Ep    Ep B  Ep P  
B


G  m1  m G  m2  m 6,67  1011  1,0 1024  1000 6,67  1011  1,0 1024  1000
Ep P     Ep P   
r1 P r2 P 52  4 2 52  4 2

E p P   2,08  1016 J

G  m1  m G  m2  m 6,67  1011  1,0  1024  1000 6,67  1011  1,0  1024  1000
Ep B     Ep B   
r1 B r2B 4 4

E p B   3,34  1016 J

1 1
E k P   m  vP2  E k P   1000  2002  E k P  2,00  107 J
2 2
1 1
E k B   m  vB2  E k B   1000  vB2  E k B  500,00  vB2 J
2 2

   
E k B  E p B  E k P  E p P  500,00  vB2   3,34  1016  2,00  107   2,08  1016  v  5,02  106 m  s 1

35
30. En tres dos catro vértices dun cadrado de 10 m de lado colócanse outras tantas masas de 10 kg.
Calcula:
a) A intensidade de campo gravitatorio no cuarto vértice do cadrado.
b) O potencial gravitatorio no punto anterior.
c) O traballo realizado polo campo para levar unha masa de 10 kg dende dito vértice ata o centro do
cadrado.
Dato: G = 6,67 · 10–11 N·m2·kg–2.

a) A intensidade do campo gravitatorio gi dunha masa mi, nun punto y

G  mi
situado a unha distancia ri, vén dada pola expresión: gi   2  ur , m1 = 10 kg g1 P
ri x
g2x
sendo G a constante de gravitación universal e ur o vector unitario na
dirección que une a masa mi co punto onde se calcula gi e co sentido g2 g2y g3

10 m
C
que vai desde mi ata o punto. Como son tres as masas creadoras de
campo, a intensidade total obtense aplicando o principio de
i n
superposición: gtotal  gi . m2 = 10 kg m3 = 10 kg
i =1

6,67  1011  10
g1  g3  2
 g1  g3  6,67  1012 N  kg 1
10
6,67  1011  10
g2   g2  3,34  1012 N  kg 1
 
2
102  102

2
g2x  g2y  g2  cos 45º  g2x  g2y  3,34  1012   g2x  g2y  2,36  1012 N  kg 1
2
gx  g1  g2x  gx  6,67  1012  2,36  1012  gx  9,03  1012 N  kg 1
gy  g3  g2y  gx

g   9,03  1012 i  9,03  1012 j N  kg 1   g  1,28  1011 N  kg 1

b) O potencial gravitatorio V nun punto debido á presenza de varias masas, mi, cada unha delas á unha
distancia ri do punto, obtense sumando alxebricamente o potencial que cada unha das masas crea
i =3 i =3
 G  mi 
nese punto: V   Vi     .
i =1 i =1  ri 

6,67  1011  10 6,67  1011  10 6,67  1011  10

VP      VP   1,81  1010 J kg 1
10 2
10 + 10 2 10

c) O traballo feito pola forza gravitatoria do campo cando a masa m de 10 kg se despraza desde o
punto P ó punto C calcúlase pola variación da enerxía potencial que posúe a masa de 10 kg neses
dous puntos
WPC   E p   V · m   (VC  VP )· m

m1 m m
VC   G  G 2 G 3
r1C r2C r3C

 10 10 10 
VC   6,67  1011       VC   2,83  10 J  kg
10 1

 50 50 50 

36
WPC   (VC  VP )· m 

VC   2,83·1010 J  kg 1 
10
VP   1,81  10 J kg 1
 
10
  WP    2,83·10   1,81  10
C

10
·10  WPC  1,02·109 J

m  10 kg 

Como o traballo é positivo, as forzas do campo gravitatorio realizan o trabalo de forma
espontánea.

37
 GRAVITACIÓN. CUESTIÓNS

1. Un planeta xira arredor do Sol nunha traxectoria elíptica. Cal das seguintes magnitudes é maior no
perihelio (distancia máis próxima ao Sol) que no afelio: a) o momento angular; b) o momento lineal;
c) a enerxía mecánica.

SOL. b
Aplicamos a segunda lei de Kepler: o raio vector v2
que une o centro do Sol co planeta barre áreas
iguais en tempos iguais, polo que a velocidade
no perihelio debe ser maior que no afelio. Isto A
vén a significar que se o tempo que lle leva ó Sol D vafelio
planeta en ir de A a B é o mesmo que o de ir de C t t
a D, cando o planeta está máis preto do Sol
C
(perihelio) vai máis á presa que cando está máis
B
afastado del (afelio).
vperihelio v1
Por esta razón, o momento lineal  p  m  v  será Planeta
maior no perihelio.
Tanto a enerxía mecánica como o momento angular son constantes.

2. Sabendo que a aceleración da gravidade nun movemento de caída libre na superficie da Lúa é 1/6 da
aceleración da gravidade na superficie da Terra e que o raio da Lúa é aproximadamente 0,27 rT; a
relación entre as densidades medias da Lúa e da Terra será: a) ρL/ρT = 50/81; b) ρL/ρT = 8/200; c)
ρL/ρT = 1/6.

SOL. a

mL  
mL 4 3  
π rL  mL 
ρL VL 3  0,27 rT   mL  rT 
3
  ρ 3
ρT mT mT   L 
4 3 ρT mT mT  0,27 rT 3 
VT πr 
3 T 
3
rT

rL  0,27 rT  
 ρL 0,272 rT3 50

    
G  mL   ρT 6  0,27 rT  81
3


gL r2  G  mL 
 L  gT
gT G  mT  
 0,27 rT 
2
2  6 mL 0,272 
rT     
 gT G mT mT 6 
gT 
gL   rT2 
6  
rL  0,27 rT  

3. Sabendo que a aceleración da gravidade nun movemento de caída libre na superficie de Marte é 0,38
veces a gravidade na superficie da Terra e que o raio de Marte é aproximadamente 0,53 rTerra, a
relación entre as velocidades de escape dun obxecto dende as súas respectivas superficies será: a)
veT/veM= 4,96; b) veT/veM= 2,23; c) veT/veM= 0,45

38
SOL. b

Tendo en conta a expresión da velocidade de escape.

ve T 2  g0 T  rT 
 
ve M 2  g0 M .rM  ve T 2  g0 T  rT v
   e T  2,23
g0 M  0,38  g0 T  ve M 2  0,38  g0 T · 0,53  rT ve M

rM  0,53  rT 

4. Os cometas describen órbitas elípticas moi alongadas arredor do Sol, de maneira que a distancia ao
Sol varía moito. Cal das seguintes magnitudes é maior no punto máis afastado ao Sol: a) enerxía
cinética; b) enerxía potencial; c) momento angular.

SOL. b

 G  m  m
A enerxía potencial Ep, E p  ,
r
aumenta coa distancia xa que é negativa, e
va
canto máis grande sexa r máis se aproxima a
rp Sol ra
0. Aínda que o seu valor absoluto é menor, B A
por estar afectado polo carácter negativo, a m’ m’
enerxía potencial é maior nos puntos máis
afastados. vp

Así, no punto A a enerxía potencial

gravitatoria é maior que en B.

5. A seguinte táboa relaciona o período e o raio das órbitas de tres satélites xirando arredor do mesmo
astro.
Satélite A B C
T/anos 0,44 1,00 3,86
r ·10–5/km 0,88 2,08 3,74
Sabemos que hai un dato incorrecto, xustifica a que satélite corresponde: a) ó A; b) ó B; c) ó C.

SOL. b

Se recordamos a terceira lei de Kepler, sabemos que o cociente entre o cadrado do tempo que
tarda un satélite en dar unha volta arredor do astro (período, T) e o cubo do semieixe maior da
elipse que describe, r, (que, nunha aproximación circular, correspóndese co raio dunha
circunferencia), é o mesmo para todos os planetas: T 2/r3 = cte. Aplicando esta lei ós datos dos tres
satélites resulta:
2 2
Tsatélite 0,442 Tsatélite
A
  A
 0,284  1015 anos2  km 3
 
3 3 3
rsatétlite A 0,88  105 rsatétlite A

2 2
Tsatélite 1,002 Tsatélite
B
  B
 0,111  1015 anos2  km 3
 
3 3 3
rsatétlite B 2,08  105 rsatétlite B

2 2
Tsatélite 3,862 Tsatélite
C
  C
 0,285  1015 anos2  km 3
 
3 3 3
rsatétlite C 3,74  105 rsatétlite C

39
 Á luz destes resultados deducimos que o satélite que ten algún dato incorrecto corresponde a B.

6. Onde se atopará o punto no que se anulan as intensidades de campo gravitatorio da Lúa e da Terra?:
a) no punto medio entre Terra e Lúa; b) máis cerca da Terra; c) máis cerca da Lúa.

SOL. c
m
Tendo en conta que nese punto o valor da intensidade de campo gravitatorio g   G   ur se
r2
anula; a intensidade do campo gravitatorio terrestre hai ser igual á da Lúa. Como a masa da
Terra é moito maior que a da Lúa, este punto estará máis achegado á Lúa a máis afastado da
Terra.

7. Se a Lúa reducise a súa masa á metade, a “Lúa chea” veríase: a) Con máis frecuencia que agora; b)
Con menos frecuencia; c) Coa mesma frecuencia.

SOL. c

A partir da terceira lei de Kepler podemos chegar a unha expresión que relaciona o período de
translación da Lúa T ó redor da Terra e o semieixe maior da elipse da órbita que describe r coa
T 2 4 π2
masa m que crea o campo gravitatorio no que se atopa a Lúa (mTerra). A expresión é: 3  .
r G  mT
Vemos que o período non depende da masa da Lúa; tan só depende da masa da Terra, polo que o
non modificarse o período, tampouco o fai a frecuencia. A “Lúa chea” seguiríase vendo coa
mesma frecuencia.

8. Cómo inflúe a dirección na que se lanza un obxecto na súa velocidade de escape?: a) non inflúe; b) a
velocidade de escape é maior canto maior sexa ángulo de lanzamento; c) a velocidade de escape é
menor canto menor sexa o ángulo de lanzamento.

SOL. a

A expresión da velocidade de escapa ve dun obxecto lanzado desde a superficie da Terra, de

G m
masa m e raio r, é: ve  2  , sendo G a constante de gravitación universal. Se non temos en
r
conta a enerxía cinética que xa posúe o obxecto debido á velocidade de rotación, temos que
comunicarlle toda a ve, polo que será a mesma independentemente do ángulo de lanzamento.

9. A que distancia fóra da superficie da Terra, medida desde o seu centro, o valor do campo gravitatorio
é igual ó seu valor nun punto do interior da Terra, equidistante do centro e da superficie?: a)
6400 km; b) 9050 km; c)18100 km. Nota: toma rT = 6400 km.

SOL. b

40
 gext  gint 

G m  
gext  2 T  g r 2
rext   gext  0 2 T 
r 
G  mT  g0  rT2 
ext

 g0  rT2 r
4    g0  int 
G  ρ   π  rint
3

2
rext rT
G  mint 3 
gint  2  2
 cte  rint  
rint rint  rint 
  gint  g0 
4  rT  gext
G  ρ   π  rT3 
G  mT 3  d
g0  2  2
 cte  rT   g0
rT rT  

r ex
Pint

t
gint

rintP
r3  rT

r
rext  T   mint
rint  rT3
  r   2 rT2 
r 
ext
rT 
  rext  9051 km mT
rint  T  2
2  
rT  6400 km 

10. A que altitude, respecto á superficie da Terra, o peso Gh dun astronauta se reduce a metade? a) se
h = 0,5 rT; b) se h = 2 rT ; c) se h = 0,41 rT.

SOL. c

Tendo en conta a expresión para o campo gravitatorio terrestre en puntos afastados da súa
superficie:
G 
Gh  0 
2 G  mT  m

G  mT  m  G  mT  m rT2 1 1
Gh  2      2   rT  h  2 rT2  rT  h  2 rT
2

 rT  h   rT  h 2
2  rT  h 2 rT
2

G  mT  m 
G0  
rT2 
h  2 rT  rT  h  0,41 rT

11. Xustifica cal das seguintes afirmacións e verdadeira.

a) Un satélite de masa 2 m ten o dobre de velocidade de escape que outro de masa m.
b) Dous planetas de raios diferentes, coa mesma densidade, posúen a mesma velocidade de escape.
c) Un satélite terá a metade da velocidade de escape nun planeta de raio 4 r que noutro de raio r e a
mesma masa.

SOL. c
G  mplaneta
A partir da ecuación da velocidade de escape: ve  2  pódese deducir que no caso do
rplaneta
planeta de raio 4 r, a velocidade de escape é a metade que no planeta de raio r.

12. Como varía g ó afondar cara ó interior da Terra?: a) aumenta; b) diminúe; c) non varía.

SOL. b

41
 Supoñamos un punto P no interior da Terra, a
unha profundidade h respecto á súa superficie. h h
A intensidade de campo gravitatorio no punto P P r p P rp
G m rE rE
vén dada pola expresión: g  2 , sendo m a
r mesfera por P
masa da esfera que, tendo por centro ó da Terra, mesfera por P
pasa polo punto onde queremos coñecer g. Como a mplaneta mplaneta
medida que r diminúe tamén diminúe o valor de
m, para saber como varía o valor de g con r imos expresar m en función de r. Con este fin
recordamos que m = ρ V, sendo ρ a densidade da Terra, que ó considerala homoxénea ten un valor
4
constante, e V o seu volume que, en función de r, é: V     r 3 . En consecuencia resulta:
3
4
m       r 3 . Substituíndo na expresión de g temos:
3
4
G   π  r 3
3 4
g 2
 g  G   π  r  g  cte  r g/(m s–2)
r 3
10
Vemos que o valor de g, para puntos interiores da Terra, aumenta
de forma directamente proporcional co valor de r,
correspondéndolle a representación gráfica que á marxe se indica.
r
Para un punto P da superficie da Terra, r coincide co raio desta e g RT
toma o valor máximo.

13. As órbitas planetarias son planas porque: a) os planetas teñen inercia; b) non varía o momento
angular ó ser unha forza central; c) non varía o momento de inercia dos planetas no seu percorrido.

SOL.b

A forza que rexe o movemento planetario é unha forza central. E sabemos que o momento angular
L dunha partícula m que se move baixo unha forza central, con respecto ó centro de forzas, se
conserva: L  cte.
z

L
Sol O y
F
r F r v
v m
Planeta
m x

Como L é perpendicular ó plano determinado por r e v , sendo r o vector que une o punto
respecto ó cal se calcula L cun punto calquera da liña de acción do vector v ; para que a súa
dirección permaneza constante, o planeta ten que ter unha traxectoria plana, xa que senón L
cambiaría de dirección.

14. Unha partícula móvese dentro dun campo de forzas centrais. O seu momento angular respecto do
centro de forzas: a) aumenta indefinidamente; b) é cero; c) permanece constante.

SOL. c

42
 O momento angular L dunha partícula de masa m, que se move cunha velocidade v , respecto a
un punto O, vén dado pola expresión: L  r   m  v  , sendo r o vector que une o punto O cun
punto calquera da liña de acción do vector v .

Para dicir se L aumenta indefinidamente, se é cero ou se permanece constante, imos estudar

como é a súa variación no tempo:

d L d  r   mv   d r d m v   z
   m v   r  
dt dt dt dt 
 L
dr dL O y
v   v  m v   r  F
dt  dt F
 r v
d m v  d p m
 F x
dt dt 
Como o vector  m  v  é múltiplo do vector v (ambos vectores son paralelos), o produto vectorial
destes vectores é nulo: v   m  v   0 . Por outro lado, como a partícula se move baixo unha forza
central, e o seu momento angular L o calculamos con respecto ó centro de forzas, a forza F e o
vector r teñen a mesma dirección (forman un ángulo de 180°) e o produto vectorial destes
vectores tamén é nulo: r x F  0 . En consecuencia resulta:
dL
 0  L  cte
dt

15 Se por unha causa interna, a Terra sufrira un colapso gravitatorio e reducira o seu raio mantendo
constante a súa masa, como sería o período de revolución arredor do Sol?: a) igual; b) menor; c)
maior.

SOL. a

Considerando que a Terra no seu movemento orbital arredor do Sol segue unha traxectoria
circular, o movemento que posúe é circular uniforme e o seu período T de revolución pode
calcularse da forma:
s 2 π   rS  h 2 π   rS  h 
vxiro Terra   vxiro Terra  T 
 rS  h
3
t T vxiro Terra 
  T 2π
G  mSol  G  mSol
vxiro Terra 
 rS  h 
Se o raio da órbita permanece constante: o que diminúe rT
auméntao h, de modo que rS + h = cte; o período de rotación
da Terra arredor do Sol permanece constante. A órbita da v
Terra ó redor do Sol non se ve alterada pola hipotética g0 S Fi
FG
concentración de masa da Terra: Aínda que esta se converta m
rS

en puntual, concentrándose no seu centro, non se altera a gh S

interacción gravitatoria Terra-Sol e, polo tanto, tampouco se gh S
mSol h
alteran os efectos dinámicos ou de movemento da Terra.

En consecuencia, non haberá modificación ningunha no

período de revolución da Terra ó redor do Sol.

43
16. A velocidade que se debe comunicar a un corpo na superficie da Terra para que escape da gravidade
terrestre e se afaste para sempre debe ser: a) maior que (2 g0 rT)1/2; b) menor que (2 g0 rT)1/2; c)
igual que (g0 rT)1/2.

SOL. a

Para conseguir que un corpo "escape" da atracción gravitatoria,

deberemos comunicarlle unha enerxía que permita situalo nun ∞
g0 (2)
punto no que non estea sometido a dita atracción. Isto ocorre a
unha distancia "infinita" do centro da Terra e na que se cumpre (1) g
que ET = 0. Aplicando o principio de conservación da enerxía m
mecánica a ambos puntos (codia terrestre e infinito) a velocidade
que hai que comunicar será maior que ve  2 g0 rT .

Em1  Em2  Ek1  Ep1  Ek 2  Ep2

1  G  mT  m  2 G  mT 
 m  v12      0  0  v1   ve 
2  rT  rT 
  ve  2 g0  rT
G  mT 
g0  2 
rT 

17. A forza gravitatoria é proporcional á masa do corpo. En ausencia de rozamento, que corpos caen
máis rápido?: a) os de maior masa; b) os de menor masa; c) todos igual.

SOL. c

Todos caerían igual, porque aínda que a forza gravitatoria depende da atracción das masas, a
intensidade do campo gravitatorio g medida como F/m, depende unicamente da masa creadora
do campo, sendo independente da masa do obxecto que cae: g = G mcreadora do campo/r2
Esta intensidade de campo gravitatorio é a que determina a aceleración de caída do corpo.

18. Se por unha causa interna, a Terra sufrira un colapso gravitatorio e reducira o seu raio a metade,
mantendo constante a masa; como sería o período de revolución arredor do Sol?: a) igual; b) 2 anos;
c) 4 anos.

SOL. a

Utilizar o razoamento da cuestión 15.

19. Sexan tres corpos iguais de gran masa, A, B, e C, e un de pequena masa, X. Se os dispoñemos A e B
por unha beira e C e X por outra, cos centros igualmente separados: a) Achegáranse máis rápido A e
B; b) Achegáranse máis rápido C e X; c) Achegáranse ambas parellas cunha mesma aceleración.

SOL.: a

Segundo a lei de gravitación universal, a forza de atracción gravitatoria entre dous corpos de
m  m
masas m e m’ é directamente proporcional ó produto das masas: F   G  2  ur . En cambio, a
r
m
aceleración que sofre cada un dos corpos é proporcional á masa do outro: gde m en m   G  2  ur .
r
Polo tanto, a aceleración de achegamento (suma das aceleracións de cada corpo independente)
será maior se algunha das masas é maior, e o achegamento é máis rápido.

44
 mA FmB mA FmA mB mB mC FmX mC FmC mX mX
gmB en A rA B gmA en B gmX en C rC  X gmC en X
rB A rX C

20. G e g son: a) g maior que G; b) Unha maior cá outra dependendo do lugar e campo dos que se parta;
c) Non ten sentido facer unha comparación entre g e G.

SOL.: c

Non ten sentido a comparación xa que "g" representa a intensidade de campo gravitatorio
(F/m), sendo unha constante non universal que depende da distancia (g = G M m/r2); mentres
que "G" é unha constante universal que non depende da natureza dos corpos que interaccionan
e que toma o valor de 6,67·10–11 N m2 kg–2. Representa a forza gravitatoria con que se atraen
dous corpos de 1 kg de masa cada un, situados a 1 m de distancia.

21. Se un corpo situado nun campo gravitatorio posúe unha enerxía cinética EK igual á súa enerxía
potencial Ep (en valor absoluto), isto significa que: a) o corpo pode escapar ó infinito; b) o corpo
rematará caendo sobre a masa que crea o campo; c) seguirá unha órbita circular.

SOL.: a
G  m  m
Tendo en conta o balance enerxético global: E mecánica  E k  EP   , dado que a enerxía
2   r  h
potencial é sempre negativa, a suma de ambas será 0. Este valor nulo da enerxía mecánica será
cando (r + h) é ∞.
Tamén o podíamos razoar vendo cal é a velocidade do corpo para o caso de que a súa enerxía
cinética coincide en valor absoluto coa enerxía potencial.
1 
E k   m  v 2 
2

G  m  m   1  m  v 2  G  m  m  v  2  G  m
EP    r  h  r  h
 r  h  2

E k  EP 
Como a velocidade v do corpo é maior á velocidade de xiro necesaria para manterse nunha
órbita circular, o corpo pode escapar ó infinito. No infinito é onde a enerxía mecánica é nula.

22. Un mesmo planeta, describindo circunferencias arredor do Sol, irá máis rápido: a) canto maior sexa
o raio da órbita; b) canto menor sexa o raio da órbita; c) a velocidade non depende do tamaño da
órbita.

SOL.: b
mSol  mplaneta v2
Para que un obxecto se atope en órbita: Fg = Fc: G   mplaneta 
⟹ Se r diminúe a
r2 r
forza gravitatoria aumenta, por ser esta inversamente proporcional a r2; aumentando así a
aceleración centrípeta a que está sometido e, polo tanto, a velocidade.

23. No movemento da Terra arredor do Sol: a) consérvanse o momento angular e o momento lineal; b)
consérvanse o momento lineal e o momento da forza que os une; c) varía o momento lineal e
consérvase o angular.

SOL.: c

45
 O campo gravitatorio é un campo de forzas centrais, sendo unha das súas características
 
que F e r son paralelos, o que supón que o momento da forza sexa nulo r  F  0 e, polo tanto:
dL
 0  L  cte : Isto representa o principio de conservación do momento angular. Nota: pode
dt
verse a cuestión 14.

Como L é constante:
r1  v1  sen 1  r2  v2  sen 2 . Para o caso de
que os puntos considerados sexan o afelio e o
perihelio, α1 = α2 = 90° e, en consecuencia,
r1  v1  r2  v2 . Como r1  r2  v1  v2 : No caso
Sol
de órbitas elípticas, cando a Terra está máis
preto do Sol leva máis velocidade que cando
está máis afastado del e p non permanece r F
v
constante. E aínda que consideremos órbitas Planeta
circulares, p tampouco é constante porque o m
vector velocidade v cambia continuamente
de dirección.

24. Cando un obxecto xira en torno a Terra cúmprese: a) que a enerxía mecánica do obxecto na súa
órbita é positiva; b) que a súa velocidade na órbita será v = (2 g rT)½; c) que a forza centrípeta e a
forza gravitatoria son iguais.

SOL.: c

A condición dinámica para a existencia dunha órbita implica a existencia dunha forza que
garante a existencia dun movemento circular e polo tanto dunha aceleración centrípeta. A
responsabilidade desta forza centrípeta recae no caso do campo gravitatorio na forza
gravitatoria. Polo tanto a forza gravitatoria será a forza centrípeta.

25. A aceleración de caída dos corpos cara a Terra é: a) proporcional ó seu peso; b) proporcional á forza
de atracción entre ambos; c) independente da súa masa.

SOL.:c

A aceleración de caída dos corpos "g" é a intensidade de campo gravitatorio e representa a forza
exercida por unidade de masa, sendo independente da masa: g = G (m/r2).

46