Materiały dydaktyczne 52

Postępowanie
mandatowe

Wybrane zagadnienia

KATOWICE 2018
 asp. szt. Maciej Antkowiak
asp. szt. Adam Kaliściak
st. asp. Tomasz Pączkowski
Zakład Służby Kryminalnej

Postępowanie mandatowe
Wybrane zagadnienia

Katowice 2018
Nadzór merytoryczny:
mł. insp. Jacek Słobosz

Redakcja, korekta, skład:

Paweł Mięsiak

© Szkoła Policji w Katowicach, Katowice 2018. Pewne prawa zastrzeżone.

Niniejsza publikacja w całości stanowi materiał dydaktyczny Szkoły Policji w Katowicach.

Publikacja dostępna jest na licencji:
Creative Commons – Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych
3.0 Polska (CC-BY-NC-ND) 3.0. Polska.

Postanowienia licencji są dostępne pod adresem:

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcode
Spis treści

Wstęp............................................................................................................................... 4
1. Środki oddziaływania wychowawczego......................................................................5
2. Postępowanie mandatowe..........................................................................................8
3. Wysokość mandatów.................................................................................................14
4. Zbieg przepisów ustawy, zbieg wykroczeń a postępowanie mandatowe................17
4.1. Realny zbieg wykroczeń – wykładnia Biura Ruchu Drogowego KGP....................23
5. Warunki dopuszczalności postępowania mandatowego..........................................27
6. Czynności wyjaśniające w postępowaniu mandatowym.........................................30
7. Odmowa przyjęcia mandatu.....................................................................................32
8. Odstąpienie od ukarania w postępowaniu mandatowym
po zakończeniu czynności wyjaśniających................................................................34
9. Uchylenie mandatu.................................................................................................... 35
10. Postanowienia ogólne.............................................................................................37
11. Wzory mandatów i wpłata elektroniczna...............................................................38
Literatura........................................................................................................................ 46
Wstęp

Postępowanie mandatowe jest jednym z trzech postępowań szczególnych uregulo-

wanych w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Szczególny charakter
tego postępowania wynika z jego częściowego odformalizowania, jak również z szyb-
kości w prowadzeniu i jego zakończeniu. W postępowaniu mandatowym dochodzi
do ukarania sprawcy wykroczenia mandatem karnym bez konieczności kierowania
sprawy do sądu.
Karą kryminalną jest osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę, będąca
reakcją na popełniony czyn zabroniony (przestępstwo lub wykroczenie), adekwat-
na do szkodliwości społecznej czynu sprawcy i jego winy, wyrażająca dezaprobatę
popełnionego czynu, wymierzana przez konstytucyjnie uprawniony organ (głównie
sąd, ale w prawie wykroczeń mamy do czynienia także z karą finansową nakładaną
w drodze mandatu przez funkcjonariusza publicznego) w imieniu Rzeczypospolitej
Polskiej1.
Wśród wykroczeń popełnianych przez sprawców występuje duża liczba wykroczeń
drobnych, które jednak w swej masie stanowią nie mniejsze zagrożenie dla bezpie-
czeństwa i porządku publicznego. Drobne wykroczenia nie wymagają surowego
ukarania sprawcy – nie ma tu potrzeby sporządzania wniosku o ukaranie do sądu,
ale nie można ich pozostawić bez represji karnej.
Tam gdzie nie wystarcza zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego
w postaci pouczenia, zwrócenia uwagi, ostrzeżenia, zachodzi potrzeba wymierzenia
kary. Możliwość szybkiego rozpatrzenia sprawy i ukarania sprawcy daje nałożenie
grzywny w postaci mandatu karnego.

1
W. Jurzyk, Repetytorium z przedmiotu: prawo karne i prawo wykroczeń, Wrocław 2014, s. 29.

4 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Rozdział 1.
Środki oddziaływania wychowawczego

Kodeks wykroczeń w art. 41 traktuje, iż: „W stosunku do sprawcy czynu można

poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zasto-
sowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego”. Przepis ten przewiduje
zatem możliwość zastosowania tej instytucji w związku z przyjętymi założeniami,
że czasem lepiej sprawcę wychować niż ukarać. Środki oddziaływania wychowawczego,
bo o nich mowa w cytowanym artykule, stanowią swoisty instrument oddziaływania
na sprawcę, charakterystyczny dla prawa wykroczeń. Instytucja ta polega na tym,
że w określonych sytuacjach sprawcy wykroczenia, który powinien zostać ukarany,
nie wymierza się kary lecz stosuje o wiele mniej dolegliwy środek, np.:
1) pouczenie, poprzez wskazanie sprawcy wykroczenia niezgodności jego zachowania
z obowiązującymi przepisami, ze wskazaniem tych przepisów (np. policjant, który
zauważa osobę naklejającą swoje ogłoszenie w miejscu do tego nieprzeznaczonym
może ją pouczyć o tym, iż jest to niewłaściwe i zabronione, jeżeli uzna, że spełni
to swoją funkcję i sprawca zaniecha dalszej takiej działalności),
2) zwrócenie uwagi lub ostrzeżenie sprawcy, z jednoczesnym zagrożeniem ukarania
go w razie ponownego popełnienia wykroczenia,
3) inne środki oddziaływania wychowawczego – przekazanie pisemnej informacji
pracodawcy lub organizacji społecznej, do której sprawca należy, gdy z charakte-
ru czynu wynika, że stanowi on jednocześnie naruszenie dyscypliny służbowej,
statutu organizacji, regulaminu członkowskiego itp.2
Okolicznościami, jakie uzasadniają zastosowanie środków oddziaływania wycho-
wawczego są w szczególności:

2
Zarządzenie nr 323 Komendanta Głównego Policji, Dz. Urz. KGP z 2008 r. Nr 9, poz. 48.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 5

1) przywrócenie stanu poprzedniego (np. uprzątnięcie wyrzuconych przez sprawcę
przedmiotów zaśmiecających miejsce publiczne),
2) naprawienie wyrządzonej szkody,
3) przeproszenie pokrzywdzonego,
4) zapewnienie ze strony sprawcy niepopełniania w przyszłości podobnego czy-
nu zabronionego,
5) wykonanie zaniechanego obowiązku (np. zaopatrzenie budynku w wymagany
sprzęt przeciwpożarowy, tabliczkę z numerem porządkowym nieruchomości,
uprzątnięcie terenu posesji itp.).

Istota stosowania środków oddziaływania wychowawczego opiera się na zasadach

oportunizmu i preferencji środków pozakarnych.
• Zasada oportunizmu (celowości karania) – przewiduje, że uprawniony do pod-
jęcia czynności w sprawie o wykroczenie podmiot, mając na względzie wagę
wykroczenia i osobowość sprawcy wykroczenia, jest zobowiązany rozważyć,
czy poprzestać na zastosowaniu środków oddziaływania wychowawczego czy
w stosunku do sprawcy trzeba będzie zastosować postępowanie mandatowe albo
wystąpić z wnioskiem o ukaranie. W przypadku podjęcia czynności na miejscu
popełnienia wykroczenia podejmujący interwencję policjant ma obowiązek roz-
ważyć, w jakiego rodzaju postępowaniu zrealizować interwencję.
• Zasada preferencji środków pozakarnych – to wytyczna nakładająca na upraw-
niony organ obowiązek stosowania środków pozakarnych, (do których należą
środki oddziaływania wychowawczego) przed przewidzianymi przez prawo karami
i środkami karnymi, jeżeli zastosowanie takich środków będzie wystarczającą
reakcją na wykroczenie.

Decyzję o zastosowaniu środków, oddziaływania wychowawczego podejmuje:

• policjant, jeżeli środek ten stosuje bezpośrednio po ujawnieniu popełnionego
przez sprawcę wykroczenia,

6 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

• kierownik jednostki lub komórki Policji na wniosek policjanta prowadzącego
czynności wyjaśniające w sprawie o wykroczenie, jeżeli okoliczności uzasadniające
zastosowanie tych środków zaistniały w toku prowadzonych czynności.

Oznacza to, że organ, który stwierdził popełnienie wykroczenia może odstąpić

od wymierzenia kary na rzecz zastosowania: pouczenia, zwrócenia uwagi, ostrze-
żenia bądź innych środków, jeżeli uzna, że te środki wystarczą do celów wychowaw-
czych i sprawca nie popełni więcej tego wykroczenia. Jest to fakultatywne i zależne
od oceny organu.
W reakcji na wykroczenie organ winien kierować się zasadą preferencji środków
pozakarnych („kara jest ostatecznością”). Środki oddziaływania wychowawczego
mają pierwszeństwo przed karami, jeżeli istnieje pozytywna prognoza co do osoby
sprawcy, czyli przekonanie, że poprzestanie na ich zastosowaniu będzie wystarczającą
reakcją na wykroczenie.
Dopiero wyczerpanie możliwości oddziaływania wychowawczego powinno być
przesłanką do przejścia do postępowania mandatowego.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 7

Rozdział 2.
Postępowanie mandatowe

Postępowanie mandatowe prowadzi, co do zasady Policja i Inspektor Pracy (w sprawach

o wykroczenia przeciwko prawom pracownika), a także inne organy, jeśli są do tego
upoważnione. Do grupy organów upoważnionych (na podstawie przepisów ustawy
bądź rozporządzenia) zaliczyć można m.in.: straż gminną (miejską), Straż Granicz-
ną, Straż Ochrony Kolei, Straż Leśną, Państwową Straż Łowiecką, Państwową Straż
Rybacką, Inspekcję Handlową, Państwową Inspekcję Sanitarną, Inspekcję Ochrony
Środowiska, Inspekcję Budowlaną. Wymienione przykładowo powyżej organy muszą
działać w ramach swojej właściwości, co oznacza, że, np. Inspektor Nadzoru Budowla-
nego nie może prowadzić postępowania i nałożyć mandatu za wykroczenia z zakresu
uchybienia obowiązkom sanitarnym, bo chociaż stanowią one wykroczenie, to jednak
należące do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Obecnie ma miejsce poszerzanie uprawnień poszczególnych organów i ich krzyżo-
wanie się. Projektowane zmiany dotyczą poszerzenia np. uprawnień Inspekcji Trans-
portu Drogowego w ten sposób, że mogłaby prowadzić postępowanie mandatowe
wobec prywatnych uczestników ruchu drogowego, co do tej pory zastrzeżone było
dla Policji. Jeżeli uprawnienie dla funkcjonariuszy określonego organu do nakłada-
nia grzywien wynika z innej ustawy, a ustawa ta nie określa wykroczeń, do których
stosuje się postępowanie mandatowe, zakres wykroczeń, za które można nałożyć
grzywnę w drodze mandatu karnego, określi w drodze rozporządzenia właściwy
minister, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, mając na względzie koniecz-
ność zapewnienia szybkiej reakcji na fakt popełnienia wykroczenia, a także potrzebę
należytej ochrony dóbr szczególnie narażonych na naruszenia ze strony sprawców
wykroczeń. Rozporządzenie to określa jednocześnie warunki i sposób wydawania
upoważnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego.

8 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 W celu ujednolicenia sposobu reakcji organów uprawnionych do nakładania grzy-
wien w drodze mandatu karnego za określone wykroczenia Prezes Rady Ministrów,
na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych, złożony w porozumieniu
z Ministrem Sprawiedliwości, określi w drodze rozporządzenia zróżnicowaną wyso-
kość mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń, uwzględniając rodzaj naru-
szonego lub zagrożonego dobra oraz stopień szkodliwości poszczególnych czynów.

W postępowaniu mandatowym grzywnę wymierza się w postaci trzech rodzajów

mandatów: w formie mandatu karnego zaocznego, mandatu karnego kredytowanego
oraz mandatu karnego gotówkowego.
Ustawodawca jasno określił okoliczności, kiedy można prowadzić postępowanie
mandatowe, a kiedy trzeba uruchomić inny tryb, o czym mowa szerzej w rozdziale
5. niniejszej publikacji.

Artykuł 97 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia określa tryb

nakładania mandatu karnego.

W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz

uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć
jedynie, gdy:
1. schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po po-
pełnieniu wykroczenia,
2. stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy, a nie
zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu,
3. stwierdzi popełnienie wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego
lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku
lub bezpośrednio potem, i nie zachodzi wątpliwość, co do sprawcy czynu – w tym
także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności
wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 9

 Nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie
14 dni od daty ujawnienia czynu w wypadku, o którym mowa w pkt 1, 90 dni w wy-
padku, o którym mowa w pkt 2 oraz 180 dni w wypadku, o którym mowa w pkt 3.

Funkcjonariusz nakładający grzywnę obowiązany jest określić jej wysokość, wy-

kroczenie zarzucone sprawcy oraz poinformować sprawcę wykroczenia o prawie
odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.
Postępowanie mandatowe zakończone nałożeniem mandatu przez organ nie-
uprawniony jest postępowaniem dotkniętym wadą, a więc taki mandat jest nieważny.

W postępowaniu mandatowym (art. 98) można nakładać grzywnę w drodze

mandatu karnego:
1. wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi,
który ją nałożył – gotówkowy
2. wydawanego ukaranemu za potwierdzeniem odbioru – kredytowany,
3. zaocznego.

• Mandat karny gotówkowy charakteryzuje się tym, iż jest wydawany osobie uka-
ranej natychmiast po uiszczeniu grzywny bezpośrednio do rąk funkcjonariusza
nakładającego karę. Ten rodzaj mandatu może być nałożony jedynie na osobę,
która czasowo przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemającą
stałego miejsca zamieszkania ani pobytu. Mandat gotówkowy staje się prawomocny
z momentem uiszczenia grzywny do rąk funkcjonariusza, który nałożył tę grzywnę.
• Mandat karny kredytowany może być nałożony na osobę inną niż wyżej wymie-
niona albo mającą miejsce stałego zamieszkania lub pobytu na terytorium innego
niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Mandat
karny kredytowany powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny
w okresie siedmiu dni od dnia przyjęcia mandatu, a także o skutku nieuiszczenia

10 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 grzywny we wskazanym terminie. Brak zapłaty powoduje wszczęcie postępowa-
nia egzekucyjnego w administracji. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą
pokwitowania jego odbioru.
• Mandat karny zaoczny jest nakładany jedynie w przypadku, gdy stwierdzono
wykroczenie, a sprawca nie został zastany na miejscu jego popełnienia i nie
zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy. Mandat powinien być pozostawiony
w takim miejscu, aby osoba ukarana mogła niezwłocznie go odebrać. Powinien
wskazywać, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia ukarany może uiścić
grzywnę oraz informować o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie. Staje się
prawomocny z datą uiszczenia grzywny w określonym terminie i miejscu.
Należy pamiętać także, że grzywna nałożona mandatem karnym gotówkowym
lub kredytowanym może być uiszczona w formie bezgotówkowej za pomocą karty
płatniczej lub innego instrumentu płatniczego, o ile funkcjonariusz ją nakładający
dysponuje odpowiednim urządzeniem do autoryzacji rozliczeń. Grzywnę taką uważa
się za uiszczoną z chwilą potwierdzenia dokonania płatności uzyskanego z urządzenia
do autoryzacji rozliczeń.
W przypadku uiszczenia grzywny w formie, o której mowa wyżej, koszty związane
z autoryzacją transakcji i przekazem środków na właściwy rachunek bankowy ponosi
ukarany (art. 98 § 3a i 3b k.p.w.).

Cudzoziemca można ukarać mandatem karnym:

• jeżeli nie jest objęty immunitetem dyplomatycznym, konsularnym lub nie jest
osobą zrównaną z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwycza-
jów międzynarodowych,
• jeżeli posiada polskie środki płatnicze.

Jeżeli cudzoziemiec w trakcie krótkotrwałego pobytu w Polsce (np. przejazd tran-

zytowy) został ukarany mandatem i wyraża chęć jego zapłacenia, lecz nie ma pol-
skich środków płatniczych, należy umożliwić mu udanie się do najbliższego punktu

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 11

wymiany walut (bank, poczta, kantor], tam pobrać należność z tytułu nałożonej
grzywny i wydać blankiet mandatu karnego. Przed zastosowaniem mandatu karne-
go wobec cudzoziemca policjant powinien rozważyć – biorąc pod uwagę wszystkie
okoliczności zdarzenia – czy nie sporządzić za popełnienie wykroczenia wniosku
o ukaranie i doprowadzić sprawcę do sądu w celu rozpatrzenia sprawy w postępo-
waniu przyspieszonym na zasadach określonych w art. 90 § 2 k.p.w.

Nieprawidłowości dotyczące nakładania grzywien w drodze mandatu karnego

Do najpoważniejszych nieprawidłowości związanych z nakładaniem grzywny w dro-
dze mandatu karnego ujawnianych w ramach kontroli i nadzoru służbowego należą:
• nieprawidłowe, niekompletne i często nieczytelne wypełnianie odcinków manda-
tów przez funkcjonariuszy (dane osobowo-adresowe), błędne wpisywanie kwot
nałożonych mandatów (rozbieżność między kwotą zapisaną cyfrowo i słownie),
• nakładanie mandatów kredytowanych na osoby nieposiadające stałego miejsca
zamieszkania na terenie RP, co uniemożliwia wszczęcie postępowania egzekucyj-
nego,
• ustalanie tożsamości sprawcy wykroczenia przez funkcjonariuszy na podsta-
wie jego relacji ustnej (w toku postępowania egzekucyjnego często okazuje się,
że sprawcy wykroczeń podają dane osób trzecich i podpisują się za nie, skutkiem
czego pojawia się błąd, co do osoby zobowiązanej – niesłuszne wystawienie ty-
tułu wykonawczego),
• nakładanie mandatów karnych na osoby, które nie ukończyły 17. roku życia,
• nakładanie mandatów na wielokrotnych sprawców wykroczeń uchylających się
od zapłaty grzywien (wymierzona kara nie przynosi pożądanego skutku, umarzane
są postępowania egzekucyjne z uwagi na brak środków do zajęcia),
• przetrzymywanie druków nałożonych mandatów karnych, przewlekłe rozliczanie
się z nich (zdarza się, że opóźnienia sięgają nawet kilku miesięcy), powoduje to brak
możliwości przypisania danej wpłaty do konkretnego przypisu należności,

12 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

• wprowadzanie w błąd osób ukaranych co do sposobu zapłacenia grzywny – in-
formowanie ukaranego, że może zapłacić w ratach lub w przeciągu miesiąca,
• niewłaściwe informowanie ukaranego o skutkach prawnych podpisania manda-
tu, tzn. wskazywanie, że istnieje możliwość odwołania się od mandatu do sądu,
pomijając fakt, że nie zwalnia to osoby, która podpisała mandat, od uregulowania
grzywny w terminie 7 dni.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 13

Rozdział 3.
Wysokość mandatów

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń odpowie-
dzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy,
zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary
aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5 000 złotych lub nagany.
Kodeks wykroczeń ustala górną i dolną granicę orzekania grzywny, z zastrzeże-
niem regulacji innych przepisów. Wobec tego dolna ustawowa granica wynosi 20,
a górna 5 000 złotych. Przykładowo za prowadzenie pojazdu po użyciu alkoholu
ustawodawca zwiększa dolną granicę do 50 złotych.
Podwyższenia górnej granicy 5 000 zł nie przewidują przepisy kodeksu wykroczeń,
a jedynie przepisy ustaw szczególnych.
Ustawodawca przewidział również możliwość obniżenia górnej granicy kary
grzywny i w samym kodeksie przewidział obniżenie jej do wysokości:
• 250 zł,
• 500 zł,
• 1 000 zł,
• 1 500 zł,
• 3 000 zł.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. określa

wysokość grzywien nakładanych w drodze mandatu karnego za wybrane rodzaje
wykroczeń przez uprawnione organy. Przykładowo, zgodnie z Kodeksem wykroczeń,
ale nie tylko, bo są przykłady z innych ustaw, nakłada się karę grzywny za poniższe
wykroczenia w wysokościach:

14 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

• art. 51 § 1 – 2 k.w. – zakłócenie spokoju, porządku publicznego, spoczynku nocnego
albo wywołanie zgorszenia w miejscu publicznym – grzywna w drodze mandatu
karnego od 100 do 500 złotych,
• art. 65 § 1 – 2 k.w. – umyślne wprowadzenie w błąd, co do danych osobowych
organu państwowego lub instytucji upoważnionej do legitymowania – grzywna
w drodze mandatu karnego od 200 do 500 złotych,
• art. 77 k.w. – niezachowanie środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia
– grzywna w drodze mandatu karnego od 50 do 250 złotych,
• art. 117 k.w. – naruszenie obowiązku czystości i porządku w obrębie nierucho-
mości – grzywna w drodze mandatu karnego 100 złotych,
• art. 140 k.w. – publiczne dopuszczenie się nieobyczajnego wybryku – grzywna
w drodze mandatu karnego od 50 do 100 złotych,
• art. 141 k.w. – umieszczenie w miejscu publicznym nieprzyzwoitego ogłoszenia,
napisu lub rysunku albo używanie słów nieprzyzwoitych – grzywna w drodze
mandatu karnego od 50 do 100 złotych,
• art. 145 k.w. – zanieczyszczanie lub zaśmiecanie miejsca dostępnego dla publicz-
ności – grzywna w drodze mandatu karnego od 50 do 500 złotych,
• art. 43 ust. 1 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości – spożywanie napojów alko-
holowych w miejscach objętych zakazem – grzywna w drodze mandatu karnego
100 złotych,
• art. 43 ust. 2 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości – usiłowanie spożywania na-
pojów alkoholowych w miejscach objętych zakazem lub usiłowanie spożywania
napojów alkoholowych – grzywna w drodze mandatu karnego 100 złotych,
• art. 143 k.w. – złośliwe utrudnianie korzystania z urządzeń – grzywna w drodze
mandatu karnego od 20 do 500 złotych,
• art. 144 k.w. – niszczenie roślinności w miejscach publicznych – grzywna w drodze
mandatu karnego od 20 do 500 złotych,

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 15

 Regulacja dotycząca dopuszczalnej wysokość grzywien znajduje się w art. 96 Usta-
wy z 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, gdzie:
• W postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości do 500 zł,
a w przypadku, o którym mowa w art. 9 § 1 Kodeksu wykroczeń – do 1 000 zł.
• W postępowaniu mandatowym, w sprawach: w których oskarżycielem publicznym
jest właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, naruszeń przestrzegania obo-
wiązków lub warunków przewozu drogowego wymienionych w załączniku nr 1 i 2
do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2012 r. poz.
1265 oraz z 2013 r. poz. 21), w których oskarżycielem publicznym jest właściwy
organ Inspekcji Transportu Drogowego lub Policji – można nałożyć grzywnę
w wysokości do 2 000 zł.
• W postępowaniu mandatowym, w sprawach o czyny określone w art. 54-56 i art. 57a
ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. Nr 62,
poz. 504, z późn. zm.) można nałożyć grzywnę w wysokości 2 000 zł.
• Jeżeli ukarany, co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracow-
nika określone w Kodeksie pracy popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego
ukarania takie wykroczenie, właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy może
w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5 000 zł.
• W postępowaniu mandatowym, w sprawach o czyn określony w art. 32 ust. 1 Ustawy
z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów
można nałożyć grzywnę w wysokości od 5 000 zł do 7 500 zł (art. 96 § lab k.p.w.).
• W postępowaniu mandatowym, w sprawach o czyny określone w art. 93 pkt.
12 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2013 r. poz. 1409,
z późn. zm.) można nałożyć grzywnę w wysokości do 2 000 zł.

16 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Rozdział 4.
Zbieg przepisów ustawy, zbieg wykroczeń
a postępowanie mandatowe

Zasadą jest, że ten sam czyn stanowi jedno przestępstwo (art. 11 § 1 k.k.). Zbieg prze-
pisów ustawy polega na tym, iż jeden czyn sprawcy wyczerpuje znamiona określone
w dwóch lub więcej przepisach ustawy. Powstaje wówczas problem, który z tych
przepisów zastosować3.
Podstawowe zasady postępowania w przypadku, kiedy czyn będący wykroczeniem
wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa reguluje art. 10 k.w. i tak:
§ 1. Jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa,
orzeka się za przestępstwo i za wykroczenie, z tym że jeżeli orzeczono za przestępstwo
i za wykroczenie karę lub środek karny tego samego rodzaju, wykonuje się surowszą
karę lub środek karny. W razie uprzedniego wykonania łagodniejszej kary lub środka
karnego zalicza się je na poczet surowszych.
§ 2. Przy zaliczaniu kar przyjmuje się jeden dzień aresztu za równoważny jednemu
dniowi pozbawienia wolności, dwóm dniom ograniczenia wolności oraz grzywnie
w kwocie od 20 do 150 złotych.
§ 3. Karę aresztu orzeczoną za wykroczenie uważa się za karę tego samego rodzaju,
co kara pozbawienia wolności orzeczona za przestępstwo.
§ 4. Zaliczeniu, o którym mowa w § 1, nie podlegają środki karne w postaci:
− nawiązki, jeżeli za wykroczenie i za przestępstwo orzeczono je na rzecz róż-
nych podmiotów,
− obowiązku naprawienia szkody, jeżeli za wykroczenie i za przestępstwo orze-
czono je w związku z różnym rodzajem szkód.

3
K. Tkaczyk-Rymanowska, Podstawy prawa karnego materialnego i prawa wykroczeń, Warszawa
2014, s. 42

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 17

 Przepis ten reguluje tzw. rzeczywisty zbieg przepisów (idealny zbieg), który zachodzi
wówczas, gdy sprawca jednym czynem urzeczywistnia znamiona określone w dwóch
lub więcej przepisach stanowiących wykroczenie i przestępstwo jednocześnie, a nie
udaje się dokonać redukcji wielości ocen do jednego tylko przepisu4.
Przyjętą na gruncie art. 10 § 1 k.w. koncepcję zbiegu idealnego, gdzie wielość
prawnokarnych ocen prowadzi do przypisania sprawcy tylu czynów zabronionych,
ile norm naruszył, odrzuca Kodeks karny, w którym przyjęto koncepcję tzw. zbie-
gu kumulatywnego, polegającego na przypisaniu sprawcy jednego przestępstwa
kwalifikowanego ze wszystkich przepisów, jakich znamiona swoim zachowaniem
wyczerpał (por. art. 11 § 2 k.k.5).
Koncepcja ta hołduje zasadzie wyrażonej w art. 11 § 1 k.k., że ten sam czyn
może stanowić tylko jedno przestępstwo, wykluczającej możliwość dokonywania
wielokrotnej oceny tego samego zachowania. Poza wskazanymi wyżej koncepcjami
rozwiązywania rzeczywistego zbiegu przepisów funkcjonuje również tzw. koncepcja
zbiegu eliminacyjnego, przyjęta w art. 9 § 1 k.w.6, zgodnie z którą czyn wyczerpujący
znamiona kilku wykroczeń zostanie zakwalifikowany jedynie na podstawie przepisu
przewidującego karę najsurowszą7.
Zbieg przepisów to sytuacja, w której ten sam czyn w znaczeniu naturalnym (ten
sam kompleks uzewnętrznionych ruchów, ten sam fragment ocenianego zachowa-
nia) realizuje znamiona dwóch lub więcej typów czynów zabronionych opisanych
w przepisach kodeksu karnego.
4
M. Mozgawa, Komentarz do art. 10 Kodeksu wykroczeń, System Informacji Prawnej Legalis.
5
Art. 11. § 1. Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.
§ 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd
skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę
najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie
na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
6
Art. 9. § 1. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach
ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu
środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów.
7
K. Witkowska, Idealny zbieg czynów karalnych w Kodeksie wykroczeń a zasada ne bis in idem,
Cz.PKiNP Nr 2 z 2012, s. 128 -129

18 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 Rzeczywisty zbieg przepisów ustawy – występuje, gdy czyn narusza co najmniej
dwa przepisy ustawy, a nie zachodzi zjawisko wyłączania lub pochłaniania jednego
przepisu przez drugi (np. naruszenia jednocześnie art. 888 i 959 k.w.)
Zasada eliminacji zgodnie z art. 9 § 1 k.w.10 – polega na ukaraniu sprawcy wykro-
czenia na podstawie przepisu przewidującego najsurowszą karę samoistną, co nie
stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych
przepisów. Jeżeli kary są równe, wybiera się ten przepis, który najlepiej charakte-
ryzuje czyn sprawcy.
Graficznie klasyfikację zbiegu przepisu ustawy przedstawić można następująco,
stosownie do procedury jego wyodrębniania:

8
Art. 88. Kto na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania prowadzi pojazd bez wymaganych
przepisami świateł lub pozostawia pojazd bez wymaganego przepisami oświetlenia, podlega
karze grzywny.
9
Art. 95 Kto prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu pojazd, nie mając
przy sobie wymaganych dokumentów, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.
10
Art. 9. § 1. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach
ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu
środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 19

 I Etap
Badanie, czy jedna (ta sama) czynność sprawcza wypełnia znamię czasownikowe
określone w różnych normach sankcjonowanych

rezultat

pozytywny, tj. negatywny, tj.

zbieg przepisów ustawy brak zbiegu przepisów ustawy
terminologia:
rzeczywisty zbieg przepisów ustawy pozorny zbieg przepisów ustawy brak pozoru zbiegu
przepisów ustawy

konsekwencja zastosowania brak potrzeby stosowania

logicznej reguły lex specialis logicznej reguły lex specialis
derogat legi generali derogat legi generali

(usuwanie pozoru zbiegu wywołanego niewłaściwym na

gruncie prawa karnego pojmowaniem typów przestępstw na
zasadzie rodzaju i gatunku)

II Etap
Badanie, czy fakt występowania (rzeczywistego) zbiegu przepisów ustawy
uwzględnić należy w kwalifikacji prawnej czynu
rezultat

pozytywny negatywny
terminologia:
uwzględniany zbieg przepisów ustawy nieuwzględniany zbieg przepisów ustawy
(kumulatywny zbieg przepisów ustawy) (pomijalny zbieg przepisów ustawy)

konsekwencja zastosowania metalogicznej reguły

lex primaria derogat legi subsidiariae
Źródło: Ł. Pohl, Zbieg przepisu ustanawiającego kwalifikowaną postać czynu zabronionego
z przepisem ustanawiającym jego postać uprzywilejowaną, Przegląd Sądowy 2008,
nr 5 s. 100.

Zbieg idealny
Uznaje się, że sprawca jednym czynem popełnia dwa lub więcej przestępstw, za któ-
re zostają wymierzone oddzielne kary. Zbiegiem idealnym objęte jest zachowanie
sprawcy stanowiące równocześnie przestępstwo i przestępstwo skarbowe. Warunkiem
wystąpienia jest, aby zbiegające się czyny nie podlegały redukcji w ramach prawnej
jedności wykroczenia oraz by były przedmiotem łącznego rozpoznania w jednym
postepowaniu (art. 33 i 34 k.p.k. w zw. z art. 11 § 1 k.p.s.w.).

20 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 Zbieg niewłaściwy
Uznaje się, że sprawca popełnia jedno przestępstwo wyczerpujące znamiona jednego
przepisu. Konstrukcja ta bazuje na założeniu, że skazanie sprawcy za przestępstwo
wyczerpujące znamiona jednego przepisu oddaje całą zawartość kryminalną czynu
i zbędne jest w tym zakresie odwołanie się do konstrukcji zbiegu realnego. Przykła-
dem jest pomijanie działania polegającego na wtargnięciu do domu (naruszeniu miru
domowego), gdy równocześnie sprawca dopuszcza się rozboju na jego mieszkańcach.

JEDEN CZYN

Jedno wykroczenie

Zbieg przepisów ustawy

(art. 9 § 1 k.w.)

Rzeczywisty
Pozorny
np. art. 88 i 95 k.w.
Reguły wyłączenie wielości ocen:
- reguła specjalności (np. art. 67 k.w. jest
przepisem szczególnym w stodunku do
przepisu ogólnego z art. 124 § 1 k.w.)
- reguła konsumpcji (np. art 90 k.w. po-
chłania art. 91 k.w.)
- reguła subsydiarności (np. art 165 k.w.)

Źródło: K. Łucarz, Uniwersytet Wrocławski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii,

Wykład „Zbieg wykroczeń oraz zbieg przepisów ustawy”.

Klauzule subsydiarności – np. art. 231 § 2 Kodeksu karnego w stosunku do pod-

stawowego art. 228 Kodeksu karnego. Istnieją też inne formy tej reguły: narażenie
na niebezpieczeństwo dobra i naruszenie tego dobra oraz forma stadialna i forma
bardziej zaawansowana.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 21

 Reguła specjalności – (ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną) – na gruncie
prawa karnego znajduje zastosowanie między przepisami przewidującymi podsta-
wowe i zmodyfikowane typy przestępstw. Na przykład każde dzieciobójstwo (art.
149) jest jednocześnie zabójstwem (art. 148 § 1 Kodeksu karnego).
Reguła konsumpcji – zakwalifikowanie z jednego ze zbiegających się przepisów
czyni zbędną kwalifikację z drugiego. Np. art. 164 § 1 konsumuje art. 160 Kodek-
su karnego.
Pozorny zbieg przepisów ustawy – występuje, gdy czyn sprawcy wyczerpuje
wprawdzie znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach, ale na podstawie
wykładni reguł prawa, właściwa jest interpretacja tylko z jednego przepisu
Zbieg kumulatywny
Uznaje się, że sprawca popełnia jeden czyn, ale wypełniający znamiona tylu prze-
pisów ustawy karnej, ile naruszył swym zachowaniem. Karę wymierza się w zakresie
przewidzianym przez przepis najsurowszy, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu
„środka” przewidzianego przez którykolwiek ze zbiegających się przepisów (może
tu zatem chodzić o środki karne – art. 39-52 k.k., środki probacyjne art. 64-84 k.k. czy
środki zapobiegawcze art. 93-100 k.k.).

22 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 DWA LUB WIĘCEJ CZYNÓW

Rzeczywisty zbieg Pozorny zbieg

wykroczeń wykroczeń

Jednorazowy (np. Wielorodzajowy (np. sprawca Jedno wykroczenie

sprawca popełnił popełnił kradzież, prowadził
kilka drobnych pojazd bez wymaganych
kradzieży) dokumentów)

Łącznie jedna kara Wykroczenie o Wykroczenia Wykroczenia ciągłe – Czynności

(art. 9 § 2 k.w.) alternatywnie wieloczynowe konstrukcja stosowana współuka-
określonych (np. art. 62, per analogiam z art. rane:
znamionach 58, 105, 107 12 k.k. - uprzednie
(np. art. 120 k.w.) - następcze
k.w.)

Źródło: K. Łucarz, Uniwersytet Wrocławski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii,

Wykład „Zbieg wykroczeń oraz zbieg przepisów ustawy”.

4.1. Realny zbieg wykroczeń – wykładnia Biura Ruchu Drogowego KGP

(opracowanie: asp. szt. Robert Kania, specjalista Zespołu Opiniodawczo-Konsulta-
cyjnego Biura Ruchu Drogowego KGP)

Rozróżnienie przez policjanta sytuacji, w której ma miejsce jednoczynowy zbieg

przepisów ustawy od rzeczywistego zbiegu wykroczeń stanowiących kilka czynów jest
niezwykle istotne z punktu widzenia prawidłowego przeprowadzenia postępowania
mandatowego. Mając jednak na uwadze złożoność tego zagadnienia, niejednoznaczne
i często rozbieżne komentarze w doktrynie, niewątpliwie może to nastręczać funk-
cjonariuszowi wiele trudności.
„Jedność czynu” jest jednym z bardziej kontrowersyjnych zagadnień w nauce
prawa. Wypowiadany jest nawet pogląd, że w istocie należy wątpić, czy można mó-
wić o jedności czynu11. W literaturze poprzez „jeden czyn” rozumie się jeden ruch,

11
A. Zoll, K. Buchała, Kodeks karny, Komentarz, t. I, s. 118

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 23

zachowanie się tego samego człowieka w jednym czasie będące wyrazem jednej
decyzji woli, wyczerpujące ustawowe znamiona czynu zabronionego. W sytuacji
kiedy np.: osoba kierowała pojazdem bez włączonych świateł, nie mając przy sobie
wymaganych dokumentów, bezwzględne uznanie tego za jeden czyn, byłoby niejako
równoznaczne z przyjęciem, że samo kierowanie jest czynem, którym naruszono
kilka przepisów ustawy, co byłoby niewątpliwie błędnym założeniem, gdyż czyn musi
między innymi wyczerpywać znamiona wykroczenia. Sam fakt, iż w trakcie kontroli
drogowej ujawniono kilka naruszeń nie jest tożsame z tym, że popełniono je jednym
czynem. Policjant powinien ocenić, czy pomiędzy tymi naruszeniami zachodzi ścisły
związek czasów, czy wszystkie ujawnione naruszenia były konsekwencją jednej decyzji
woli, jednego zachowania ukierunkowanego na osiągnięcie tego samego celu. Trudno
jest uznać za niewłaściwe postępowanie policjanta, który w takiej sytuacji nałożył
mandat karny za każde z naruszeń, uznając je jako odrębne wykroczenia, co unie-
możliwiało tym samym zastosowanie dyspozycji art. 96 § 1 Kodeksu postępowania
w sprawach o wykroczenia. Analizując przywołaną definicję „jedności czynu” wysoce
prawdopodobnym wydaje się, że w takiej sytuacji nie zostały spełnione wszelkie
przesłanki do tego, aby uznać, iż kierujący jednym czynem dopuścił się wszystkich
powyższych naruszeń. Przecież nie można wykluczyć, że na etapie rozpoczęcia jazdy
miała miejsce jedynie decyzja woli o jej kontynuowaniu pomimo nieposiadania przy
sobie odpowiednich dokumentów, natomiast w późniejszym czasie, na skutek innego
zachowania kierujący podjął decyzję dotyczącą kierowania pojazdem bez włączonych
świateł. Trudno tu jest dopatrywać się powiązania czasowego czy też celowościowego
pomiędzy tymi naruszeniami i powiązać je w jeden czyn.
Dobrym przykładem zbiegu przepisów ustawy, w którym mamy do czynienia
z jednością czynu jest przykład wskazany w konspekcie załączonym do pisma z dnia
3 marca 2009 r. Kierujący jednym zachowaniem, jedną decyzją woli ukierunkowaną
na szybki przejazd przez skrzyżowanie w tym samym czasie przekracza dopuszczalną
prędkość, przekracza podwójną linię ciągłą oraz nie stosuje się do czerwonego sygnału
świetlnego. Niewątpliwie wszystkie te naruszenia popełnione zostały w tym samym

24 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

celu i były ze sobą ściśle powiązane. Można nawet uznać, że popełnienie naruszenia
polegającego na przekroczeniu dopuszczalnej prędkości i przekroczeniu podwójnej
linii ciągłej było konieczne dla zaistnienia naruszenia polegającego na przejeździe
przez skrzyżowanie podczas wyświetlania sygnału czerwonego. W takiej sytuacji
niewątpliwie bezzasadnym byłoby doszukiwanie się przez funkcjonariusza trzech
różnych czynów oraz nałożenie odrębnego mandatu karnego za każdy z nich. Zacho-
wanie takie należy niewątpliwie potraktować jako jeden czyn i zastosować dyspozycję
art. 96 § 1 k.p.w.
W przypadku naruszeń bezpieczeństwa i porządku w ruchu drogowym wyjątkowo
często mamy do czynienia z sytuacją, w której kierujący dopuszcza się więcej niż
jednego naruszenia przepisów. Nie sposób jest wskazać pełnego katalogu możliwych
sytuacji, z jakimi policjanci mogą się spotkać podczas wykonywania swoich obowiąz-
ków. Niewątpliwie, mając na uwadze chociażby ekonomikę postępowania, w takim
przypadku korzystnym byłoby stosowanie dyspozycji art. 96 § 1 k.p.w, jednak to po-
licjant realizujący czynności musi podjąć decyzję, czy zachodzą wszelkie konieczne
przesłanki, aby tak postąpić. To on musi ocenić, czy może nałożyć na kierującego
jeden mandat karny za jeden czyn, wyczerpujący znamiona kilku przepisów, czy
też powinien potraktować zachowanie kierującego, jako realny (rzeczywisty) zbieg
wykroczeń i nałożyć odrębne mandaty za każde z naruszeń.
Art. 9 § 1 Kodeksu wykroczeń określa ogólne zasady nakładania grzywien w postę-
powaniu w sprawach o wykroczenia i odnosi się do orzekania, a więc do postępowania
sądowego. Sąd orzekając wysokość grzywny nie jest ograniczony kwotami określo-
nymi w załączniku do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wysokości
grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń,
a tym samym w przypadku zbiegu przepisów ustawy, orzeczenie najsurowszej kary
przewidzianej za jedno z naruszeń jest jak najbardziej zasadne i adekwatne do stop-
nia zawinienia. Art. 96 § 1 k.p.w. jest w tym przypadku przepisem szczegółowym
określającym zasady nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym. Stanowi
on m.in. iż w wypadku, o którym mowa w art. 9 § 1 k.w. można nałożyć grzywnę

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 25

w wysokości do 1 000 zł. Nie jest konieczne, aby jedno z naruszeń było zagrożone
karą grzywny w tej wysokości. Wyrazy „w wypadku, o którym mowa” niewątpliwie
odnoszą się jedynie do zbiegu przepisów i tak je należy interpretować. Gdyby treść
tego przepisu brzmiała przykładowo „w wypadku zbiegu przepisów stosuje się art.
9 § 1 k.w.” nie byłoby żadnych wątpliwości, że w sytuacji, gdy sprawca jednym czynem
wyczerpuje znamiona dwóch lub więcej przepisów w postępowaniu mandatowym
stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę.

26 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Rozdział 5.
Warunki dopuszczalności postępowania
mandatowego

Podstawą zastosowania postępowania mandatowego przez Policję jest art. 95 § 1

k.p.w. w brzmieniu „postępowanie mandatowe prowadzi Policja, a inne organy, gdy
przepis szczególny tak stanowi”.
Możliwość wdrożenia procedury tego postępowania uwarunkowane jest bra-
kiem wystąpienia przesłanek ujemnych wskazanych w art. 5 § 1 k.p.w., jak również
dodatkowych warunków stosowania postępowania mandatowego z jednoczesnym
brakiem zakazów stosowania tego postępowania.
Możemy tu wymienić następujące warunki jego dopuszczalności:
1) schwytanie sprawcy na gorącym uczynku popełnienia lub bezpośrednio po po-
pełnieniu wykroczenia (art. 97 § 1 pkt 1 k.p.w.),
2) stwierdzenie popełnienia wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo
za pomocą urządzenia kontrolnego lub pomiarowego (art. 97 § 1 pkt 2 k.p.w.),
a także, gdy:
3) popełniony czyn jest objęty postępowaniem mandatowym, a zatem za popełnione
wykroczenie może być nałożona grzywna w drodze mandatu karnego,
4) sprawca jest objęty postępowaniem mandatowym (jest podmiotem wykroczenia)
tj. osoba fizyczna, mająca ukończone 17 lat, poczytalna w chwili popełnienia czynu
i ukarania, indywidualnie oznaczona, nie korzysta z immunitetów zakrajowych czy
krajowych materialno-prawnych, a także wyraża zgodę na przyjęcie lub zapłacenie
mandatu karnego.
Natomiast istnieją przesłanki stanowiące zakazy stosowania postępowania man-
datowego wskazane w art. 96 § 2 i art. 97 § 2 k.p.w. I tak, nie można nałożyć mandatu
karnego w przypadku, gdy:
1) za wykroczenie należałoby orzec środek karny,

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 27

2) wystąpi zbieg przestępstwa z wykroczeniem,
3) sprawca jednym czynem naruszył dwa lub więcej przepisów ustawy (zbieg prze-
pisów ustawy określonym w art. 9 § 1 k.w.) i chociażby na jeden z nich nie może
być nałożona grzywna w drodze mandatu karnego,
4) sprawca wykroczenia odmówił przyjęcia mandatu karnego.

Postępowaniem mandatowym nie są objęte osoby, którym przysługuje immunitet

dyplomatyczny i konsularny (art. 512 i 513 k.p.k.) oraz obywatele RP na podstawie
ustaw szczególnych. Są to Polacy, którym z racji zajmowanego stanowiska lub peł-
nionej funkcji prawo dało tzw. immunitet krajowy, przez co m.in. nie wolno ich karać
grzywną w drodze mandatu karnego. Należą do nich:
• Prezydent RP,
• Rzecznik Praw Obywatelskich,
• prokuratorzy,
• sędziowie,
• posłowie i senatorowie (parlamentarzyści),
• członkowie Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego.
W przypadku, gdy policjant stwierdzi, że osoba, która popełniła wykroczenie
i którą zamierzał ukarać mandatem karnym, objęta jest immunitetem dyploma-
tycznym, konsularnym lub „krajowym” – odstępuje od tego zamiaru i sporządza
notatkę urzędową, w której opisuje zdarzenie, a następnie niezwłocznie przekazuje
ją swojemu przełożonemu. Dokument ten zostaje przekazany drogą służbową do dal-
szego wykorzystania.
Przepisy kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia określają również
inne sytuacje, kiedy nie można prowadzić postępowania mandatowego. Przykładowo
należy tu podać grupę wykroczeń o charakterze chuligańskim, wobec których stosuje
się postępowanie przyspieszone (art. 90 § 3 k.p.w.).
Aby przeprowadzić postępowanie mandatowe, musi również wystąpić brak wąt-
pliwości co do faktu popełnienia wykroczenia i osoby sprawcy.

28 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 Oznacza to, że okoliczności popełnienia wykroczenia są jednoznaczne, a więc
nie wymagają podjęcia dodatkowych czynności procesowych. Brak wątpliwości
co do osoby sprawcy oznacza, że organ procesowy ma pewność co do personaliów
osoby, która dopuściła się czynu. Ponadto nie istnieją wątpliwości, czy w zdarzeniu
uczestniczyły inne osoby (współsprawca, podżegacz, pomocnik) czy też zachodzi
wątpliwość odnośnie do poczytalności sprawcy, a więc okoliczności wyłączającej
bezprawność czynu.
Pewność czy dana osoba popełniła wykroczenie może mieć dwa źródła:
• Pierwsze: w fakcie schwytania sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio
po popełnieniu wykroczenia. Oznacza to, że funkcjonariusz jest świadkiem po-
pełnienia wykroczenia i zatrzymuje sprawcę w trakcie popełnienia wykroczenia
(np. podczas przejścia na czerwonym świetle) lub bezpośrednio po popełnieniu,
np. na skutek pościgu: funkcjonariusz widząc sprawcę wybiegającego ze sklepu
zatrzymuje go prewencyjnie i odnajduje ukryty towar, przez co ujawnia popełnioną
kradzież w sklepie. Organ procesowy ma 14 dni na wymierzenie kary grzywny
w drodze mandatu. Mandat wystawiony po upływie tego czasu dotknięty jest
zatem wadą.
• Drugie: stwierdzenie popełnienia wykroczenia następuje naocznie pod nieobecność
sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego. Określenie
„za pomocą urządzenia pomiarowego lub rejestrującego” oznacza sytuację, gdy
wykroczenie zostanie zarejestrowane np. za pomocą wideorejestratora, ręcznego
przyrządu pomiaru prędkości albo stacjonarnego fotoradaru.

W przypadku, gdy sprawca dopuścił się wykroczenia z art. 97 Kodeksu postępo-

wania w sprawach o wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów o bezpie-
czeństwie lub o porządku ruchu na drogach publicznych zagrażającego w sposób
znaczny bezpieczeństwu, niewłaściwe byłoby wymierzenie kary poniżej 500 zł;
należałoby wówczas rozważyć wymierzenie kary wyższej, do 3 000 zł, co nastąpiłoby
w postępowaniu zwyczajnym.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 29

Rozdział 6.
Czynności wyjaśniające w postępowaniu
mandatowym

Model postępowania mandatowego, przyjęty w kodeksie postępowania w sprawach

o wykroczenia z 1971 r. został recypowany do nowego kodeksu z 2001 r. W nowej
kodyfikacji podjęto jednak próbę rozszerzenia możliwości orzekania kar grzywien
w postępowaniu mandatowym przez jednoznaczne uwzględnienie konieczności
przeprowadzenia czynności wyjaśniających w niektórych sytuacjach.
W obecnie funkcjonującym modelu postępowania mandatowego uwzględniono
fakt, iż w niektórych sytuacjach konieczne jest podjęcie czynności wyjaśniających
mających na celu ustalenie np. tożsamości sprawcy wykroczenia. Jest to istotne, jeśli
uwzględnimy chociażby dwie okoliczności: postęp techniczny i pojawienie się tzw.
stacjonarnych fotoradarów, gdzie zasadniczo konieczne jest ustalenie osoby sprawcy
wykroczenia i fakt, że w postępowaniu mandatowym dominują przede wszystkim
wykroczenia drogowe, gdzie właśnie fotoradary mają istotne znaczenie12. Treść
przepisu art. 97 § 1 k.p.w. jasno wskazuje, że zarówno w przypadku schwytania
sprawcy na „gorącym uczynku”, stwierdzenia wykroczenia naocznie pod nieobecność
sprawcy lub stwierdzenia wykroczenia za pomocą urządzenia pomiarowego lub kon-
trolnego, pojawiła się możliwość nałożenia grzywny w postępowaniu mandatowym
po przeprowadzeniu niezbędnych czynności wyjaśniających. W takim przypadku
do zakończenia czynności wyjaśniających wprowadzono terminy zawite, których
długość zależna jest od sposobu ujawnienia wykroczenia.

12
T. Bojarski, Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, wyd. 2, Warszawa 2005, s. 258, który podaje,
iż 93% ukarań w 1998 r. w postępowaniu mandatowym dotyczyło wykroczeń drogowych.

30 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 I tak:
– w przypadku schwytania sprawcy wykroczenia na gorącym uczynku lub bez-
pośrednio po popełnieniu wykroczenia ukaranie mandatem karnym nie może
nastąpić po upływie 14 dni od daty ujawnienia wykroczenia,
– jeżeli popełnienie wykroczenia stwierdzono naocznie pod nieobecność sprawcy,
a nie ma wątpliwości co do jego osoby, nałożenie grzywny w drodze mandatu nie
może nastąpić po upływie 90 dni,
– w przypadku ujawnienia wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno-pomiaro-
wego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym
uczynku lub bezpośrednio potem i gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby
sprawcy czynu, nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić
po upływie 180 dni od daty ujawnienia czynu13.

13
Kodeks postępowania w sprawach…, dz. cyt., art. 97 § 1.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 31

Rozdział 7.
Odmowa przyjęcia mandatu

Organ postępowania mandatowego ujawniający wykroczenie ma obowiązek pouczyć

sprawcę wykroczenia o prawie do odmowy przyjęcia mandatu i o konsekwencjach
odmowy jego przyjęcia. Pouczenie to nie może oczywiście przybierać formy presji.
Ma być informacją o konsekwencjach odmowy przyjęcia mandatu, czyli informować
o sporządzeniu wniosku o ukaranie do sądu, o postępowaniu sadowym, jak również
o ewentualnych dodatkowych kosztach sądowych w przypadku potwierdzenia za-
istnienia wykroczenia.
Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu nawet bez podania przy-
czyn. Pożądane i korzystne jest jednak (dla późniejszego postępowania sądowego)
podać przyczynę odmowy jego przyjęcia (funkcjonariusz musi odnotować powód,
jeżeli go ustalił). Można bowiem kwestionować w ogóle fakt popełnienia wykroczenia,
jak również wysokość grzywny czy wskazywać na inne okoliczności, np. że pomiaru
drogowego dokonała osoba nieuprawniona z naruszeniem zasad: pod złym kątem,
urządzeniem bez świadectwa legalizacji itp.
W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego (art. 99 k.p.w.) lub nieuiszczenia
w wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem zaocznym, organ, którego
funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. W tym
przypadku kończy się postępowanie mandatowe i zostaje ono zastąpione przez
sądowe postępowanie zwyczajne. Sąd nie jest związany ustaleniami dokonanymi
przez organ postępowania mandatowego ani wysokością kary grzywny nałożonej
w drodze mandatu. We wniosku takim należy zaznaczyć, że obwiniony odmówił
przyjęcia mandatu albo nie uiścił grzywny nałożonej mandatem zaocznym, a w miarę
możności podać także przyczyny odmowy.
W okolicznościach związanych ze skorzystaniem z prawa do odmowy przyjęcia
mandatu karnego, obok zapisu w notatniku służbowym należy sporządzić notatkę

32 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

urzędową zawierającą między innymi informacje o fakcie skorzystania przez spraw-
cę z powyższego prawa oraz dokonanych na miejscu wykonywania czynności
ustaleniach w zakresie jego warunków osobistych, przydatnych do sporządzenia
wniosku o ukaranie. Już wówczas bowiem zaczyna się realizacja wskazanych w art.
54 § 1 k.p.w, celów czynności wyjaśniających, tj. czy istnieją podstawy do wystąpienia
z wnioskiem o ukaranie oraz zebrania niezbędnych danych do sporządzenia takiego
wniosku, o których mowa z kolei w art. 57 k.p.w, to jest między innymi: imię i nazwisko
oraz adres obwinionego, a także inne dane niezbędne do ustalenia jego tożsamości;
określenie zarzucanego obwinionemu czynu ze wskazaniem miejsca, czasu, sposobu
i okoliczności jego popełnienia; wskazanie dowodów; przepisów, pod które zarzucany
czyn podpada; miejsca zatrudnienia obwinionego oraz, w miarę możności, danych
o jego warunkach materialnych, rodzinnych i osobistych; pokrzywdzonych, o ile
takich ujawniono, wysokości wyrządzonej szkody.
Ponadto, jeżeli na miejscu popełnienia wykroczenia znajduje się osoba podej-
rzana o popełnienie wykroczenia, przy pierwszym wysłuchaniu należy ją pouczyć
o obowiązku wynikającym z art. 38 § 2 k.p.w., tj. konieczności wskazania adresu dla
doręczeń w kraju oraz konsekwencji jego niewskazania, a informację o tym poucze-
niu oraz poczynione w tym zakresie ustalenia należy zawrzeć zarówno w notatniku
służbowym, jak i notatce urzędowej.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 33

Rozdział 8.
Odstąpienie od ukarania w postępowaniu
mandatowym po zakończeniu czynności
wyjaśniających

Przepis art. 41 kodeksu wykroczeń przewiduje możliwość zastosowania tzw. środ-

ka wychowawczego, tj. poprzestania przez organ na pouczeniu, zwróceniu uwagi,
ostrzeżeniu lub zastosowaniu innych środków społecznego wychowywania. Oznacza
to, że taka reakcja na wykroczenie jest wystarczająca w przypadkach o mniejszej spo-
łecznej szkodliwości i przekonaniu, iż osoba sprawcy nie wymaga kierowania wniosku
o ukarania, gdyż będzie ona zachowywać się w przyszłości z poszanowaniem prawa.
Nie ulega wątpliwości, że poprzestanie na tych środkach oddziaływania wycho-
wawczego, jest możliwe na każdym etapie czynności wyjaśniających. To przecież
oskarżyciel publiczny ocenia okoliczności wykroczenia i osobę sprawcy. Jeśli w toku
prowadzonych czynności oskarżyciel publiczny uzna, że są tu spełnione wszelkie
przesłanki do zastosowania w sprawie art. 41 k.w., to może odstąpić od przygoto-
wania i skierowania wniosku o ukaranie, ale i także odstąpić od zamiaru nałożenia
grzywny w postępowaniu mandatowym.14 Przepis art. 99 k.p.w. potwierdza, bowiem
wyłącznie warunkowy charakter postępowania mandatowego. Zakończenie sprawy
o wykroczenie w tym trybie uwarunkowane jest m.in. zgodą obwinionego na przyjęcie
mandatu lub jego zgodą na uiszczenie kary grzywny. Brak tej zgody lub brak wpłaty
wyłącza możliwość wystawienia mandatu i dlatego przepis k.p.w. mówi o konieczno-
ści rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, a to wymaga skierowania wniosku o ukaranie.
W żaden jednak sposób nie wyłącza to możliwości zastosowania art. 41 k.w., o ile
zdaniem organu zachodzą ujęte w nim przesłanki do zastosowania pouczenia.

14
T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, 3 wyd., Warszawa 2005,
s. 348.

34 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Rozdział 9.
Uchylenie mandatu

Art. 101. Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia określa tryb i warunki

uchylenia mandatu karnego.
Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę
nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę,
która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi,
że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Ko-
deksu wykroczeń. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela
ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni (termin
zawity) od uprawomocnienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjo-
nariusz nałożył grzywnę albo z urzędu.
Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy
do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna.
W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedze-
niu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz, nałożył
grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony po-
krzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności
w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego. Na etapie postępowania
sądowego ukarany może bronić się, podnosząc szereg zarzutów – kwestionować
zarówno zasadność nałożenia mandatu karnego, jak i właściwość samego organu,
który go wystawił. Z momentem uchylenia mandatu karnego nakazuje się podmiotowi,
na rachunek, którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej przez ukaranego kwoty.
Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w trybie określonym wyżej, jeżeli
grzywnę nałożono wbrew zakazom określonym w art. 96 § 2 k.p.w. Podlega on również
uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z art. 96 § 1-1b,
z tym, że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej jej dopuszczalną wysokość.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 35

 Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w każdym czasie na wniosek uka-
ranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego lub na wniosek
organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:
• Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została
nałożona grzywna tym mandatem,
• potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego
na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

W razie wydania ponownego rozstrzygnięcia w sprawie, w której uchylono prawo-

mocny mandat karny, nie można orzec na niekorzyść obwinionego, jeżeli uchylenie
mandatu nastąpiło z przyczyn wskazanych w § 1b.

36 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Rozdział 10.
Postanowienia ogólne

Nadzór nad postępowaniem mandatowym sprawuje minister właściwy do spraw we-

wnętrznych, a w sprawach, o których mowa w art. 95 § 315 – Główny Inspektor Pracy.
Ustawą z 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych
innych ustaw do ustawy z 6 września 1997 r. – Kodeks postępowania karnego zostały
dodane dwa rozdziały: 66a – Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Euro-
pejskiej o wykonanie orzeczenia dotyczącego grzywny, środków karnych w postaci
nawiązki lub świadczenia pieniężnego bądź też orzeczenia zasądzającego od sprawcy
koszty procesu, oraz 66b – Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej
o wykonanie orzeczenia o karach o charakterze pieniężnym.
Przepisy zawarte w tych rozdziałach Kodeksu postępowania karnego implemen-
tują decyzję ramową Rady UE nr 2005/214/WSiSW z 24 lutego 2005 r. w sprawie
stosowania zasady wzajemnego uznawania kar o charakterze pieniężnym, zmienioną
decyzją ramową Rady UE nr 2009/299/WSiSW z 26 lutego 2009 r., która nałożyła
na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia do krajowego porządku prawnego
przepisów umożliwiających wykonywanie orzeczeń dotyczących kar oraz środków,
których pokrzywdzony nie mógł w ramach postępowania karnego dochodzić na dro-
dze cywilnoprawnej w ramach postępowania adhezyjnego.
W postępowaniu mandatowym o wykonanie grzywny nałożonej mandatem karnym
kredytowanym do właściwego sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii
Europejskiej występuje wierzyciel uprawniony według przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji.

15
Art. 95 §3. W sprawach określonych w art. 17 § 2 postępowanie mandatowe prowadzi inspektor
pracy. Inspektor pracy może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego także po przeprowadzeniu
czynności wyjaśniających, jeżeli uzna, że kara ta będzie wystarczająca.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 37

Rozdział 11.
Wzory mandatów i wpłata elektroniczna

Aktualnie obowiązujące wzory mandatów reguluje Rozporządzenie Prezesa Rady

Ministrów z dnia 30 grudnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nakła-
dania grzywien w drodze mandatu karnego16.
W rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 r. w sprawie
nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 20, poz. 201, z późn.
zm.) powyższy akt prawny wprowadza następujące zmiany:
1. w § 7 w ust. 3 czytamy:
„Mandat karny zaoczny można pozostawić osobie pełnoletniej, która zobowiązała
się do przekazania go sprawcy wykroczenia”.
– zdanie drugie otrzymało brzmienie:
„Osoba ta potwierdza otrzymanie odcinków „A”, „B” i „C”, wpisując swoje imię,
nazwisko i adres miejsca zamieszkania na odwrocie odcinka „D” oraz potwierdzając
prawdziwość tych danych własnoręcznym podpisem”,
2. w załączniku do rozporządzenia odcinki C, D i E wzoru odcinków formularza
mandatu karnego otrzymują brzmienie określone w załączniku do niniejszego roz-
porządzenia (niniejsze wzory poniżej)

Odcinki D formularzy mandatu karnego, stosowane po dniu 31 grudnia 2015 r., prze-
znaczone są dla organu rozliczającego formularze.

16
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 grudnia 2015 r. poz. 2358.

38 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Odcinek C strona 1

Odcinek C strona 2

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 39

Odcinek D strona 1

Odcinek D strona 2

40 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Odcinek E

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2016 r. w sprawie postępo-

wania w zakresie formularzy mandatu karnego, mandatów karnych generowanych
przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego, grzywien nakładanych w drodze
mandatu karnego oraz podmiotów nabywających odpłatnie formularze mandatu
karnego określa17:
1) sposób zaopatrywania, dystrybucji i rozliczania formularzy mandatu karnego oraz
przydziału i rozliczania serii i numerów mandatów karnych generowanych przy
wykorzystaniu systemu teleinformatycznego,
2) podmioty, które nabywają formularze mandatu karnego odpłatnie,
3) tryb i szczegółowy zakres współpracy, o której mowa w art. 100 § 9 ustawy z dnia
24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, zwanej
dalej „ustawą”,

17
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2016 r. poz. 151.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 41

4) tryb i terminy przekazania oraz szczegółowy zakres informacji, o których mowa
w art. 100 § 10 i 11 ustawy.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych zaopatruje dyrektora izby skarbowej
oraz Głównego Inspektora Transportu Drogowego, zwanych dalej „organami dystrybu-
ującymi i rozliczającymi”, w formularze mandatu karnego, zwane dalej „formularzami”
oraz przydziela serie i numery mandatów karnych generowanych przy wykorzystaniu
systemu teleinformatycznego, po uzyskaniu informacji dotyczącej przewidywanej
do wykorzystania we wskazanym okresie liczby formularzy lub liczby mandatów
karnych generowanych przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego.
Informację, o której mowa wyżej, organ dystrybuujący i rozliczający przekazuje
na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych w terminie wyznaczonym
we wniosku, nie krótszym niż 30 dni od dnia jego otrzymania.
Organ dystrybuujący i rozliczający wydaje formularze na podstawie zapotrzebo-
wania złożonego przez organ uprawniony w systemie teleinformatycznym, którego
funkcjonalność jest udostępniona na stronie internetowej ministra właściwego
do spraw finansów publicznych. W przypadku formularzy wydawanych przez Głów-
nego Inspektora Transportu Drogowego zapotrzebowanie może być złożone również
w postaci papierowej.
Specyfikacja wydanych formularzy stanowi odpowiednio dowód rozchodu for-
mularzy lub przychodu tych formularzy. Niewypełnione formularze, do czasu ich
wypełnienia bądź zniszczenia, są drukami ścisłego zarachowania i podlegają wpisowi
do księgi druków ścisłego zarachowania.
Organ uprawniony na wniosek:
1) dyrektora izby skarbowej:
a. udziela informacji dotyczących numerów i serii wykorzystanych formularzy,
sposobu ich wykorzystania, przyczyny ich zniszczenia bądź utraty oraz doty-
czących wykorzystanych serii i numerów mandatów karnych generowanych
przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego,

42 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 b. przekazuje dokumenty niezbędne do weryfikacji informacji, o której mowa
w art. 100 § 10 ustawy,
2) organu uprawnionego do poboru należności wynikających z grzywien nałożonych
w drodze mandatu karnego, zwanego dalej „organem uprawnionym do poboru”:
a. udziela informacji dotyczących wysokości grzywny, danych ukaranego, podpisu
ukaranego na formularzu oraz podpisu funkcjonariusza (pracownika) orga-
nu uprawnionego,
b. przekazuje odcinek formularza oraz odcinek formularza mandatu karnego
wygenerowanego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego, przezna-
czony dla organu, którego funkcjonariusz nałożył mandat lub inne dokumenty
niezbędne do wykonywania zadań przez organ uprawniony do poboru
– w terminie wyznaczonym we wniosku, nie dłuższym niż 30 dni od jego otrzymania.

Wniosek, o którym mowa w ust. 1, podpisany podpisem potwierdzonym profilem

zaufanym ePUAP, jest przekazywany przez elektroniczną skrzynkę podawczą dyrek-
tora izby skarbowej i organu uprawnionego bądź organu uprawnionego do poboru
i organu uprawnionego.
Odcinek formularza oraz odcinek formularza mandatu karnego wygenerowanego
przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego przeznaczony dla organu, którego
funkcjonariusz nałożył mandat lub inne dokumenty, o których mowa w ust. 1, mają
postać elektronicznej kopii dokumentu.
W przypadku braku możliwości przekazania drogą elektroniczną wniosku, o któ-
rym mowa wyżej lub odpowiedzi na ten wniosek i innych wymaganych dokumentów
przekazuje się je w postaci papierowej.
Rozliczenie formularzy lub serii i numerów mandatów karnych generowanych przy
wykorzystaniu systemu teleinformatycznego przez Głównego Inspektora Transportu
Drogowego może następować w postaci elektronicznej lub papierowej.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 43

 Informację, o której mowa w art. 100 § 11 ustawy, przekazuje się nie później niż
w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się mandatu, a w przypadku mandatu
karnego zaocznego – nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wystawienia.
Informacja, o której mowa w art. 100 § 11 ustawy, zawiera:
1) serię i numer mandatu karnego,
2) określenie mandatu karnego zgodnie z art. 98 § 1 ustawy,
3) datę uprawomocnienia się mandatu karnego wydanego ukaranemu po uiszczeniu
grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył oraz mandatu karne-
go kredytowanego,
4) imię, nazwisko, imię ojca i adres miejsca zamieszkania ukaranego oraz numer
Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), jeżeli taki
numer został wpisany na formularzu przy nałożeniu grzywny albo w przypadku
braku możliwości stwierdzenia numeru PESEL – datę urodzenia ukaranego,
5) informację, czy ukarany jest podmiotem krajowym czy zagranicznym,
6) nazwę i numer dokumentu, na podstawie którego ustalono tożsamość ukaranego,
jeżeli tożsamość ukaranego została ustalona na podstawie dokumentu,
7) kwotę grzywny,
8) będącą w posiadaniu organu, który sporządził informację, informację o uiszczeniu
bądź nieuiszczeniu grzywny,
9) informacje dotyczące organu uprawnionego, którego funkcjonariusz (pracownik)
nałożył mandat,
10) datę wystawienia mandatu.
Po otrzymaniu informacji, o której mowa w art. 100 § 11 ustawy, organ uprawniony
do poboru niezwłocznie informuje organ, który sporządził informację o nieuiszcze-
niu, w terminie, o którym mowa w art. 98 § 5 ustawy, grzywny nałożonej mandatem
karnym zaocznym.
Rozliczenia z funkcjonariuszem (pracownikiem) nakładającym grzywny w drodze
mandatu karnego z wykorzystanych formularzy i dokonanych wpłat przeprowadza
organ uprawniony.

44 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

 Dokonując wpłat z wykorzystaniem systemów bankowości online (samodzielnie)
lub w placówkach podmiotów umożliwiających dokonanie przelewu (np. Poczta
Polska, banki) ważne jest, aby:
1) w polu symbol formularza lub płatności wpisać lub wybrać z listy słowo MANDATY,
2) w polu identyfikator zobowiązania (lub tytuł płatności) wpisać serię i numer
nałożonego mandatu karnego.
Przelew można zrealizować na stronie internetowej wybranego banku w zakładce
zatytułowanej np. „przelew podatkowy”, „przelew do urzędu skarbowego”, „Przelew US”.
W przypadku dokonywania płatności z rachunku bankowego zagranicznego należy
wpisać: SWIFT (BIC): NBPL PLPW IBAN: PL

Przykładowy wzór przelewu w systemie bankowości online

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 45

Literatura

• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 287, poz. 1687
z późn. zm.),
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997, nr 88, poz. 553 z późn.
zm.).
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
(Dz.U. z 2013 r. poz. 395, 765, 1247, z 2014 r. poz. 486, 579, 786, 969, z 2015 r. poz.
21, 396, 841, 1186).
• Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. 1971 Nr 12 poz. 114,
opracowane na podstawie t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1094).
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie
(t.j. Dz.U. z 2013, nr 395).
• Bojarski T., Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, wyd. 2, Warszawa 2005.
• Grzegorczyk T., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd.
3, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2005.
• Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, War-
szawa 2012.
• A. Hrycak, Zmiany w ściąganiu mandatów od kierowców, https://www.experto24.
pl/transport/prawa-i-obowiazki-kierowcy/zmian
• Jurzyk W., Repetytorium z przedmiotu: prawo karne i prawo wykroczeń, Dolnośląska
Szkoła Wyższa, Wrocław 2014.
• Krysiak M., Przesłuchanie świadka, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2007.
• Mozgawa M., Komentarz do art. 10 Kodeksu wykroczeń, System Informacji Praw-
nej Legalis.
• Muszyński N., Postępowanie mandatowe, INFOR, http://www.infor.pl/prawo/
wykroczenia/postepowanie-wykroczeniowe/686193,Postepowanie-mandatowe.
html

46 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

• Pohl Ł., Zbieg przepisu ustanawiającego kwalifikowaną postać czynu zabronionego
z przepisem ustanawiającym jego postać uprzywilejowaną, Przegląd Sądowy 2008,
nr 5.
• Skwarczyński H., Nowelizacja Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,
Monitor Prawniczy 20/2003.
• Tkaczyk-Rymanowska K., Podstawy prawa karnego materialnego i prawa wykro-
czeń, Difin, Warszawa 2014
• Witkowska K., Idealny zbieg czynów karalnych w Kodeksie wykroczeń a zasada
ne bis in idem, Cz.PKiNP Nr 2 z 2012.
• Zalewski Ł., Setki tysięcy wezwań do osób niepłacących mandatów. Urzędy nie mają
na to pieniędzy, Dziennik Gazeta Prawna, artykuł z dnia: 2014-09-17.
• Realny zbieg wykroczeń – wykładnia Biura Ruchu Drogowego KGP – opracowanie
asp. szt. Robert Kania specjalista Zespołu Opiniodawczo – Konsultacyjnego Biura
Ruchu Drogowego KGP.

Postępowanie mandatowe. Wybrane zagadnienia 47

Zakład Służby Kryminalnej
asp. szt. Maciej Antkowiak
asp. szt. Adam Kaliściak
st. asp. Tomasz Pączkowski

Szkoła Policji w Katowicach

ul. gen. Jankego 276
40-684 Katowice-Piotrowice
www.katowice.szkolapolicji.gov.pl