Có ý kiến cho rằng “phong cách văn học biểu hiện trước hết ở cách nhìn, cách

cảm thụ có tính chất khám phá ở giọng điệu riêng biệt của tác giả”.
Bằng việc phân tích tùy bút Người lái đò sông Đà, hãy chứng minh nhận định
trên.
Bài làm.
Nghệ thuật là lĩnh vực của cái độc đáo, vì vậy đòi hỏi người sáng tác phải tạo
được cho mình nét riêng biệt, mới lạ thể hiện trong tác phẩm của mình. Tức là tác
giả phải tạo cho mình một phong cách sáng tác, nó chính là phương tiện để ta nhận
diện được từng gương mặt tác giả những điều độc đáo không thể chối lẫn ở họ. Bởi
vậy mà phong cách được biểu hiện qua rất nhiều yếu tố, bàn về vấn đề này có ý
kiến cho rằng “phong cách văn học biểu hiện trước hết ở cách nhìn, cách cảm thụ có
tính chất khám phá ở giọng điệu riêng biệt của tác giả”. Đây là một nhận định vô
cùng đúng đắn, là kim chỉ nam cho quá trình sáng tác của mỗi tác giả mà có lẽ
Nguyễn Tuân với “người lái đò sông Đà” chính là một tiêu biểu cho ý kiến này.
Thật vậy, phong cách là cái còn lại từ nhà văn khi chúng ta bị bóc đi những
cái không phải của bản thân anh ta, và tất cả những cái anh ta giống người khác.
Dòng chảy của cuộc sống không bao giờ lặp lại, văn học là tấm gương phản chiếu
cuộc sống nên nó không thể sống phản chiếu. Vì những yếu tố mới mẻ đó, nhà văn
phải có phong cách bởi lẽ bản chất của văn học là sự sáng tạo sự sáng, tạo chính là
yếu tố làm nên sự hấp dẫn, sức sống lâu bền của văn học. Bởi vậy để làm nên
phong cách không phải chuyện dễ dàng mà phải trải qua sự rèn luyện tìm kiếm,
quan sát tỉ mỉ mà thành quả chính là những biểu hiện của phong cách nghệ thuật,
được thể hiện ở cách lựa chọn chủ đề, đề tài. Để có được điều đó thì đòi hỏi tác
giả phải có cách nhìn, cách cảm thụ, có tính chất khám phá ở giọng điệu riêng biệt
của tác giả. Tức là nhà văn phải tìm hiểu, quan sát sự vật, sự việc dưới con mắt
riêng biệt của mình và cảm nhận nó rung lên những rung cảm mãnh liệt, thúc đẩy ý
thức, tìm kiếm, khai thác, khai phá đi sâu vào trong vấn đề rồi từ đó thu nhập dữ
liệu, dùng giọng văn, ngồi bút độc đáo của mình để thể hiện cái mới lạ đó.
Nguyễn Tuân chính là một tiêu biểu cho phong cách văn học đó, ông là
người uyên bác, tài hoa không quá nhọc nhằn để cố gắng quan sát, tìm tòi, khai thác
kho cảm giác và liên tưởng phong phú bạn bè nhằm tìm cho ra những chữ nghĩa xác
đáng nhất, có khả năng làm lay động lòng người nhất, mà cách thể hiện con sông
Đà trong “Người lái đò sông Đà” là minh chứng cho điều đó. Trước hết phong
cách nghệ thuật của ông thể hiện qua cách khám phá vạn
vật ở góc độ văn hóa, thẩm mỹ. Dưới sự quan sát của Nguyễn Tuân sông đà không
còn là một vật vô tri, vô giác, hay một hình tượng thiên nhiên thuần túy, mà hiện lên
giống một con người với hai nét tính cách trái ngược nhau, vừa hung bạo, lại vừa
trữ tình. Khi sông Đà hung bạo, nó trở thành kẻ thù số một của con người, và lúc
nào cũng làm mình, làm mẩy, giận dữ vô tội vạ với người lái đò sông Đà. Nhưng
đây chính là một nét đẹp của sông Đà, bởi lẽ sự hung bạo đó mới làm nên giá trị
thực sự của con sông, với những chiếc tuốc bin thủy điện hàng ngày phục vụ cuộc
sống của con người. Ngược lại khi sông Đà trữ tình thì nó lại biến thành một
người con gái đẹp, với mái tóc dài, óng ả, mượt mà đầy lãng mạng, nữ tính góp
phần làm đẹp tô điểm cho mảnh trời Tây Bắc. Sông Đà chân dài như một ăng tóc
trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc, bung nở hoa ban, hoa gạo
tháng 2 và cuồn cuộn khối Núi mèo đốt nương.
Nếu như không có sự quan sát, tinh tế, tỉ mỉ thì Nguyễn Tuân không thể có cái
nhìn về cảnh vật cũng như đường đi của con sông Đà được. Đến với cảnh cách đá
hai bên bờ sông, người đọc bắt gặp khung cảnh vừa cao, lại vừa hẹp, dựng vách
thành che khuất mọi ánh sáng mặt trời từ lúc Bính Ngọ chợt lòng sống như cái yết
hầu con nai con hổ và từ bên này sang bên kia lại đang xem với sự lạnh lẽo âm u
Đang mùa hè cũng cảm thấy lạnh rồi lại quảng mặt gần hát Nóng giày hàng trăm
cây số với lưu tốc của dòng chảy cực lớn nước sóng đá gió như xô đẩy nhau vừa
như Hiệp sức với nhau khiến cho cả luồng sóng như đăng dội lên cuộn chảy giữ dần
“nước sô đá, đá xô sóng, sóng xô gió cuồn cuộn, luồng gió gầm ghê suốt năm như
để nợ suýt bất cứ người lái đò sông Đà nào qua đây”. Những hút nước sông Đà ở
quảng ta Mường Lát sâu hẹp xoáy tiếp đấy Giống như cái giếng bê tông thả xuống
sông để chuẩn bị làm móng cầu. “Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bi sặc,
ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào”... Thác nước sông Đà được tác giả quan sát từ
xa đến gần, sự hung dữ của con sông đã được thể hiện qua tiếng thác nước, âm
thanh đó đã được nhân hóa trở thành tiếng nói của một kẻ nham hiển, tráo trở, lúc
thì như oán trách, lúc lại như là van xin, lúc lại giọng gầm mà chế nhạo. Không
những thế âm thanh của tiếng thác nước còn được động vật hóa thành tiếng giống
của một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng sâu rừng tre nứa nổi lửa, đang
phá rừng lửa, rừng lửa cũng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng bùng tất cả những
điều đó đã diễn tả một con sông hung bạo một cách chi tiết tưởng tận mà ít có nhà
văn nhà thơ nào làm được hai cái nhìn sắc bén còn thể hiện qua cách cảm nhận con
sông đà trữ tình thơ mộng của Nguyễn Tuân từ trên máy bay có lúc Sông Đà giống
như cái sợi dây thừng ngoằn nghèo khi hạ Dần xuống lại thấy nó giống như một
ảnh tóc trữ tình thiết tha mềm mại số nhà duyên dáng mái tóc ấy được điểm tô Bởi
màu trắng của hoa ban màu đỏ của hoa gạo ẩn hiện trong không gian khói sương
mờ ảo của đất trời Tây Bắc một vẻ đẹp thật Huyền Ảo lãng mạn không chỉ dừng lại
ở đó Nhà văn còn quan sát sông Đà trong nhiều khoảng thời gian khác nhau và nhận
ra được nước sông thay đổi theo mùa mùa xuân xanh, màu xanh ngọc bích “mùa
xuân đồng xanh ngọc bích” chứ Nước sông Đà không sang màu xanh cánh hến của
sông gấm sông Lê, mùa thu Nước sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người mãn,
bực bội gì mỗi độ thu về”.
Xong phong cách riêng biệt của Nguyễn Tuân không chỉ thể hiện ở cách nhìn,
cách cảm thụ và còn ở cả giọng điệu của tác giả. Và phương tiện chính là tài năng sử
dụng ngôn ngữ của
mình, ngôn ngữ trong tác phẩm của Nguyễn Tuân không những vô cùng phong
phú, đa dạng kết hợp với vốn tri thức nhiều ngành, nhiều nghề mà còn sử dụng
động từ mạnh. Ông có khả năng đặc biệt về chơi động từ thông qua việc phát huy
tối đa hiệu quả của những động từ mạnh, mà theo thống kê sơ bộ xuyên suốt tác
phẩm “Người lái đò sông Đà”, nhà văn đã dùng trên dưới 300 động từ. Nhất là khi
miêu tả sự hung bạo, nham hiểm của con sông đà hung dữ của Nguyễn Tuân rất
giàu hình ảnh, đa dạng về ngữ điệu, giọng điệu giúp người đọc cảm nhận được cái
nhìn đa chiều, những rung cảm mãnh liệt của nhà văn trước con sông đà. Kết hợp với
những câu văn có cấu trúc trùng điệp, sử dụng từ ngữ trong cùng một trường liên
tưởng chia thành nhiều vế liên tục vừa góp phần tái hiện vẻ đẹp của sông Đà.
Tóm lại tùy bút của Nguyễn Tuân rất gần với ký và đậm đà yếu tố hiện thực,
từ đó thấy được cái nhìn tinh tế, cặn kẽ và vốn tri thức của ông đã tạo nên một nét
riêng biệt trong phong cách mà chỉ Nguyễn Tuân mới có. Có thể nói một dòng sông
Đà chảy qua mảnh đất tây bắc xa xôi của tổ quốc, với những vẻ đẹp phong phú, đa
dạng thì cũng có một dòng sông chỉ chảy vào trang văn của Nguyễn Tuân, gây ấn
tượng mạnh đến với độc giả. Đồng thời, góp phần làm phong phú thêm nền văn
học của dân tộc.
Như vậy phong cách văn học biểu hiện trước hết ở cách nhìn, cách cảm thụ có
tính chất khám phá ở giọng điệu riêng biệt của tác giả, là một ý kiến hoàn toàn đúng
đắn. Qua đây thấy được nhiệm vụ của mỗi nhà văn phải luôn tìm tòi, sáng tạo trâu
dồi vốn kiến thức ngôn ngữ, để tạo cho mình một phong cách riêng biệt, không thể
trộn lẫn. Đồng thời độc giả cũng phải học hỏi, tiếp xúc để trở thành bạn người
đồng sáng tác với tác giả, thấu hiểu tâm tư, tình cảm mà nhà văn muốn gửi gắm vào
tác phẩm./.