Untitled

You might also like

Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 6
SANTA MARIA DE SALCEDA NO CONTEXTO DO MONACATO BIEITO GALEGO DA IDADE MEDIA Por: Teresa C. Moure Pena Universidade de Santiago de Compostela As terras de Salceda, situadas entre as comarcas de A Louritta e O Condado, estén bafiadas polas augas do rio Casclas, que da nome 6 concello, ¢resgardadas pols cimas de San Cibrén, Monte Faro e Chan de Melo, 0 que Ile outorga unhas idéneas condiciéns naturais que favorecen © asentamento humano. Foron berce das primeiras culturas que poboaron Galicia e que deixaron fonda pegada nestas terras, especialmente a cultura castrexa a galaico-romana, Malia estes antecedentes hist6ricos, o feito dis representative, 0 que deixou unha pegada maior, foi a implantacién nestes tertitorios da vida mondstica. Asi, seguindo a t6nica habitual da maioria das comunidades relixiosas, a comezos do século X emprazouse no medio desta paisaxe tranquil, afastado do tinico micleo poboado dos arredores, rodeado de campos de cultivo e a un quilémetro escaso da actual localidade de Saleeda de Caselas, 0 mosteiro de Santa Maria de Saleeda ou Saliceta como era coiiecido en tempos lonxanos' mosteiro de Santa Marfa de Salceda presenta todas as dificultades que nos podemos atopar di hora de pretender esbozar 0 seu horizonte hist6rico ¢ artistico. As referencias documentais son escasas por non dicir practicamente inexistentes: de igval forma, careve dun estudio monogrifico profundo e actualizado que aborde algin aspecto determinado do conxunto ow da sta historia; de feito, 0 pouco que se ‘conserva do mosteiro son noticias soltas e eseuetas que nos sitéan diante dun panorama bastante desolador de cara a unha investigacién en profundidade desta fundacién Probablemente, a desafortunada desaparicién da comunidade “Cli. Alvarez Limeses: 1936, 854-855; Alonso Rodriguez: 1974, 159-161 SSRN an | i a moniistica -por motivos ou causas que descofiecemos ¢ en datas que igualmente ignoramos- sen deixar ningin testemufio material nin documental ou gréfico, determinou 4 stia escasa fortuna na historiografia mondstica medieval galega. © cofiecemento histérico deste mosteiro medieval ten a stia orixe mais transcendente en estudios de comezos do século XVII Por esas datas, o insigne fr, Prudencio de Sandoval, na sia obra Antigitedad de ta ciudad, y iglesia catedral de Ti, no capytulo dedicado 4 etapa do bispo tudense Bertrando, fai un recofiecemento dalgiins documentos de carécter rexio concedidos 4 igrexa de Tui a comezos do século XIII, € “alguns deles contefien referencias & comunidade de Salceda’. Polas mesmas datas, ‘© grande cronista da Orde fr. Antonio de Yepes, na stia clésica e monumental Coronica General de la Orden de San Benito, na que describe polo mitido a historia de cada fundacién bieita, proporciona interesantes noticias antigas sobre o mosteiro e a sia fundacién, asi como a inclusién dalgtins datos én das rufnas e outros epigraficos e a descrici testemutios arqueol6xicos que ainda permanecian en pea finais do século XVI’. ‘Cir. Sandoval: 1610, fol, 138. ‘Cir. Yepes: 1615, TLV, fol. 65; (Estudio Preliminar e Edicién por Fr. Justo Pérez de Urbel, 1960, TH, 312-313). “Cir. Argaiz: 1675, TIL, fol. 107, 236-237, 290. (59 SEs nice ceca Na mesma lifia de traballo, uns anos mais tarde, 0 cronista fr. Gregorio de Argaiz, partindo das observacins e referencias proporcionadas por Yepes, inclie en varios capitulos da stia obra toda unha serie de referencias sobre o mosteiro acompaiiadas de datos bibliogréficos sobre os protagonistas méis destacados do seu devir hist6rico’. En tomo 6 ano 1649, fr. Benito de la Cueva iniciou 0 seu compendio sobre a Historia de los Monasterios y Prioratos Anejos a Celanova, n0 que refire a relaci6n de antigos mosteiros dependentes, de San Salvador de Celanova, entre os que se atopaba Santa Marfa de Salceda, aportando interesantes noticias sobre a comunidade ¢ a stia fundacisn’ A finais do século XVIII, coneretamente no ano 1798, Enrique Flérez, na sta obra monumental Espafia Sagrada, no volumen consagrado 6 estudio De la Iglesia de Tuy desile su Origen hasta el Siglo décimo sexto, dentro do capitulo De los Monasterios Antiguos, cita alguns datos sobre 0 mosteiro de Salceda que complementa en capitulos posteriores con informacién recollida da sia consulta a algiins escritos do ilustre Ambrosio de Morales e, probablemente, tamén de Antonio de Yepes’. Dentro do marco da historiografia do século XIX, foron moi diferentes os aspectos que suscitaron 0 interese dos investigadores. Destaca entre eles a célebre aportacién do erudito tudense Francisco Avila y la Cueva, quen no ano 1852 presentou un extenso traballo sobre a Historia Civil y Eclesidstica de la Ciudad de Tui onde incluiré una serie de noticias, en varios capitulos, sobre as orixes da comunidade de Salceda’ Cara a mediados da centuria constan un grupo de estudios que, sen ocuparse exclusivamente do mosteiro, ofrecen noticias soltas ¢ escuetas sobre a stia historia ow zportan a transcriciGn de documentos pertencentes A comunidade hoxe desaparecida’. Debemos citar entre estes 0 documentado estudio bibliografico publicado “er, Cueva: 1649, cap. 25 “Cf Flétez: 1798, vol. XXII, 22, 53-54, 156. “cir. Avila y La Cueva; 1852, 1, 243; T. Mh, 325-326. “Remitome as obras de: L6pez Ferreiro: 1899, Tl, 347; 1960, 239-244: Villamil y Castro: 1903, 697-719, esp.703; Pérez de Urbel: 1934, T. Il, 299-300; Gonzallez: 1943, 464; Saez Sinchez: 1948, 5-136, esp, 31-33; Osaba Ruiz de Erenchun: 1949, 57-9: esp. 83; Garcia Aivarez: 1965, 276, n° 321; Linaje Conde: 197: Ill, 359, n° 1263; Gil Atrio: 1976, 189-190; Nutiez Rodriguez: 1978, 191; Diaz y Diaz: 1985, 156-157; Freire Camaniel: 1998, TIL 885-886, no ano 1868 por Lépez Ferreiro nunha das ediciéns de El Eco de la Verdad, que posteriormente seré reeditado noutras publicaciéns, sobre a raifia Dona Aragonta, suposta fundadora do mosteiro’ Santa Marfa de Salceda foi posiblemente 0 mai modesto dos centros monasticos bieitos do espacio occidental pontevedrés; as stias orixes hist6ricas, aureoladas pola lenda, adoecen, coma acontece con ‘outros tantos centros mondsticos, dunha documentacién que permita fixar con precisién os fitos de siia etapa fundacional. No caso de Santa Marfa de Salceda, os, datos documentais dos que dispofiemos para establecer os primeiros momentos do cenobio apértaos a historiografia da Orde. Asf, o primeiro en aportar unha data para o asentamento da comunidade relixiosa é Fr. Gregorio de Argaiz, para quen a fundacién do cenobio deberia ser moi anterior 6 ano 943", recollendo para elo a referencia aportada por Yepes e que figuraba nun epigrafe sepuleral que se atopaba entre as ruinas das antigas dependencias monasticas que daquela se conservaban ainda en pé" Volvendo 4 stia fundacién, tampouco € facil admitir unha data de cando non hai documentos que a avalen;, con todo, e malia falta de apoio documental, hoxe acéptase a existencia deste mosteiro dende a primeira metade do século X", ea mesma historiografia moderna ¢ contemporiinea que acepta esta data tan temperdin recojiece o protagonismo da raifia Aragonta, segunda esposa de Ordofio II, na fundacién do mosteiro co obxectivo de que servise para 0 seu propio recollemento espiritual, segundo contan as fontes, tras ser repudiada polo seu esposo™ Cir. Lopez Ferreiro: 1868, 228-2. ; 1960, 63-68. ); 1889, 6. cfr, Argaiz: II, Cap. XXVIIL, fol 226-227: “Haze del memoria Ambrosio de Morales lib. 16, cap. 18, y Yepes tom.5. ann 943, Poniendole aquel este afio por cierta inemoria, y letrero de la sepuiltura de un Siervo de Dios, llamado Hermenegildo, que dize ‘murié el dicho ao. ¥ pide d los Monges, y Monjas, que rueguen por él. Yo con todo esto Te juzgo por jundacion mas antigua pues entonces le supuse hecho, y cre6, que se fundé siendo Prelado Hermolgio”. "'Cfr, Yepes: T.V. Centura V, fol. 65-66. (Reg: Crénica General de la Orden de San Benito, (Estudio Preliminat e Edicién por Fray Justo Pérez de Urbel, O.S.B, 1960, TI, 312-313) “Ctr Arias: 1950, 445; para este historiador o mosteito foi constraido pouco despois do ano 923 pola propia raf Arazonta 6 ser repudiada polo seu esposo, Da mesma opinién € Linaje Conde: 1973, T. I, 359, n° 1.263 e Nuiez Rodriguez: 1978, 191 ‘Armesma data sostén Freire Camaniel na sta extensa Teses sobre El Monacato Gallego en la Alta Edad Media: Freire Camaniel: 1998, T. IL, 85. EE Gl) Pero, ,a qué orden pertenefa esta comunidade de Salceda?. A existencia dunha antiga lauda sepuleral, hoxe tristemente desaparecida, entre as rufnas das amtigas dependencias mondsticas, confirma a presencia dunha orixinaria comunidade diplice; en efecto, a devandita lauda sepulcral contifia unha epitaphia, transcrita por Yepes e recollida na stia obra Facta et miracula Sancti Rudesindi,”; esta informacién é de grande valor dende o punto de vista hist6rico, xa que €a primeira testemuiia documental referente 6 mosterio da que temos referencia. "A raifia dona Aragonta era filla dos nobres galegos Gonzalo Betatize Teresa Biri, fndadores dos. mosteiros de San Lourenzo de Carboeiro e San Salvador de Camanzo; casou co rei Ordoiio Tino ano 922, 4 sazcn vivo da stia primeira esposa dona Elvira, se ben 0 matrimonio non durou mais dun ano xa que o rei decid repudiar a Aragonta para se casar con dona Sancha, filla de Gare ‘Ssinchez, rei de Navarra. En opinion de Argaiz: (IH, Cap. XCVII, fol. 107, 290 | “Diole principto ta Reyna Dona Aragonta, muger, q,fue det Rey D. Ordono el Segundo, para meterse monga en él, como lo fue muchos aitos, donde acabé Santamente”(fol 107), “la Bienaventurada Reyna Dofia Aragonta, honra de la nacion Gallega, y Portugessa Brevissimamente habla de ella nuestro Obispo Sampiro, mas en pocas palabras dize mucho. Fue esta Seriora natural de Galicia, y de tan alta sangre, que estaba ‘mezclado con la de los Reyes la suya; pues veremos que era deuda de San Rosendo muy cercana, y siendo ef Santo de la sangre Real, como veremos en el Teatro de Iria, tambien le cabia festa honra dla sangre de Aragonta, Embiuco el rey Don Ordono el Segundo, de ta Reyna Dona Elhira su primera consorte, y como por aver governado é Galicia, conocia lo mejor, que én ella avia, tomd por segunda muger d Dona Aragonta. Vivié con ella algunos aiios, pero por juicios, ydisposiciones Divinas, que a tenia para su Esposa, ef Rey se desagrado de ella, y ving & repudiarla. No le peso mucho a la Reyna por el gusto, con que vivi6, y persevero en el segundo estado; porque luego tomd el Jhabito de Monja en uno de los Monasterios de este Obispadto’ (fol. 209); Por su parte, Avila y la Cueva [TL, fol. 243] opina que © 15..¥ por ultimo hacia la misma parte y distante dela Ciudad tegua y media se halla ta feligresia de Sta. Maria de Salceda, llamada antes Saliceta y Salceta en la q hubo ‘otro Monasterio duplice muy principal de la Orden de San Benito, al q se recogié su fundadora la Santa Reyna D Aragonta segunda muger del Rey D Ordon 2" luego q se Vio repudiada de este p los aitos de 923., y en el vivid y ‘murid Santamente”.. Véxase tamén De la Cueva (Edicién, notas e indices por Maria Teresa Gonzélez Balasch, introduccié José Ignacio Fernéndez de Viana y Vieites, 1991, cap 2: ¥ la Cueva: 1995,T. I fol, 243, T. IL. fol. 325-326; Florez! 1770. ‘TI, 85; Lopez Ferreiro: 1868, 238-230; Idem: 1889, 6-9; Idem 1960, 63-68; Alonso, E.: 1980, 132; Pallares Méndez, MSC y Portela Silva, H.: 1991, 84 “Cir. Florez: 1764, T. XVI, 385. “Ctr. Yepes: 1615, T.V. Centuria V, fol. 65-66; (Estudio Preliminar ¢ Edicion por Fray Justo Pérez de Urbel. O.S.B, 312: Argaiz: 1675, III, fol. 290; Florez: 1798, T. XXII, 54; Osaba Ruiz de Erenchun: 1949, 83. fh] A trascripci6n epigréfica recollida por Yepes é a seguinte: In hoc tumulo requiescit famulus Dei Hermenegildus. Qui obiit, die quinta fera, quinto nonas novembris. Era 981. frates et sorores, orate pro nobis. [Neste sepulcro descansa o servo de Deus Hermenexildo que faleceu 0 xoves primeiro de novembro, na era de 98]. monxes e monxas orar por mim]” Nun antigo documento conservado no Arquivo da Catedral de Tui [leg. 70, n° 12], indicase que entre os santos que gozaron de culto na cidade de Tui figura San Hermenexildo, confesor del rey Ordoiio Il, que se recogié a este monasterio para acompafiar y seguir a la Reina Aragonta, su sefora, asegurando que 0 devandito monxe, 6 que se alude no documento como abade de Salceda, fora sepultado no interior da igrexa na capela chamada comunmente “Capela da Raifia”. De ser certa a informacién, podemos confirmar que cara a mediados do século X, Santa Maria de Salceda cra unha comunidade relixiosa plenamente constituida, de carécter diplice, como confirma a rogativa frates et sorores contida no epigrafe sepulcral, 6 fronte da cal estaba un abade, Hermenexildo”. Figura de novo a institucién de Santa Marfa de Salceda nun litixio que, no ano 956, sostivo a propia dona Aragonta e 0 seu irmén, Pelaio Gonzalez contra “Chi. Yepes: 1615, T.V, fol. 65-66. certos usurpadores dunhas vilas no territorio do Salnés, en presencia do bispo Sisnando en calidade de xuiz, a condesa dona Iiduara e Menendo Menéndez, quen gobernaba aquel tertitorio, e que finalmente resolveuse co reparto das salinas feitas naquelas propiedades polos devanditos usurpadores, ¢ das que a quinta parte correspondia 63 mosteiros quos illos edificarunt (Pelayo e Aragonta), entre eles 0 mosteiro in Salicet"’ Nunhas datas que descofiecemos a comunidade escindese, abandona o seu carécter diiplice e pasa a converterse nunha comunidade feminina da orde de San Bieito, Non se conserva testemufia documental que acredite estes feitos, que cofiecemos pola informaci6n proporcionada por Benito de la Cueva no cap. 25 da stia obra sobre os antigos mosteiros bieitos suxeitos a San Salvador de Celanova, entre os que figura Santa Maria de Salceda, xa vinculado 4 Orde, segundo o autor, en vida de dona Aragonta”. Logo do finamento de Aragonta, a vida do mosteiro as6ciase cunha completa escuridade, definida pola inexistencia de documentacién ou de referencia 4 comunidade relixiosa; sabemos que a comunidade non prosperou, Xa que entre os mosteiros femininos bieitos anexionados a San Paio de Antealtares non figura Santa Marfa de Salceda — nin tan sequera se conservan testemufias documentais entre 0 extenso compendio de documentos concernentes a estes antigos mosteiros que se custodian no seu arquivo monéstico-, pero descofiecemos en que momento produciuse a extincién da comunidade relixiosa e 0 abandono do mosteiro. As poucas referencias que temos limitanse a unhas: confirmaciéns rexias de mediados do século XII. Na primeira, expedida 0 1 de decembro de 1156, 0 rei Véxase a transericiéa do documento feita por Caiizares: 1942, 203-204. Ci, Lopez Ferreiro: 1899 (Ed. Foes. 1983), 347; Romani ‘Martinez: 1989, 46, nota, 60; Freire Camaniel: 1998, TI, 885, "Ctr. Cueva: ea. 1649, Cap. 25 A rainta dona Aragonta finou no ano 977; 0 seu dbito esté rodeado dunha lenda segundo a cal o seu sobrifio San Rosendo revel6uselle 6 falecemento da sa parente nunba visién camitio de Santa Maria de Salceda onde fora reclamado pola sia tfa para que He asistise nas stias derradciras horas. Sobre esta visi6n: Argaiz: 1675; III, Cap. XCVIL, fol. 107, 290; Diaz y Diaz: 1985, 156-157. Alfonso VII confirma a divisién dunha serie de propiedades entre a mesa episcopal e a capitular da diese dle Tui, ¢ entre as posesiGns que se incorporaron episcopal figuraba in terra de Salzeta monasterium Sancte Marie de Zalzeta integrum”. Alzdns anos mais tarde, 0 mosteiro ve decrecer 0 seu patrimonio 6 determinar o rei Fernando If, en 1164, faver entrega 6 mosteiro de Santa Marfa de Oseira e 6 seu abade Garcia, da propiedade das salinas de A Lanzada que pertencfan 6 mosteiro de Pesegueiro e Saloed: Consta que a finais do século XII 0 mosteiro ainda subsistia, se ben todo parece indicar que a comunidad de monxas xa se disolvera, polo que no ano 1179 o rei Fernando II ¢ 0 seu fillo Alfonso incorporan 4 persoa do bispo Beltran e 4 igrexa de Tui certas herdades entre as que figura 0 monasterium Sancte Marie de Salceda cum omnibus ecclesiis suis et cum omnibus hereditatibus et directoris suis”. As derradeiras resefias documentais que cofiecemos datan do 17 de outubro de 1215, cando, o tei Alfonso IX concede 6 bispo de Tui Juan Pérez la presente yglesia de Salceda; e algiins anos méis tarde, concretamente no mes de abril do ano 1288, cando 0 rei don Sancho consente 6 bispo de Tui que ponga Juez y Merino en el Abadengo de salceda y en el Coto de Villaza, como los ponia en los demas Cotos de su Iglesi sae * Arquivo da Catedral de Tui, Privilegios, . I, 7 y 1/8: Florez, E.: 1798, T. XXII, 273-279. doc. 13; Rassow, PB: 1929, 499; Lucas Alvarez: 1993, vol. V, 744; Recuero Astray; Gonzile7, Vazquez; Romero Portilla: 1998, 191-192, doc. 177; cfr, Séex Belda: 1965, 104, n° 956; eft-Bango Torviso: 1979, 230-232; eff, Roman! Martinez: 1998, 33, nota 60: cft. Freire Camaniel: 1998, 885, Sobre o antigo mostino bieito de Pexewueito, hhoxe reducido a parroquia baixo a advocacién de San Miguel, na provincia de Pontevedra, part. xudic., cone. dide. de Tui, véxase: Sa Bravo: 1972, 350-352; 1978, 227-232, Bango Torviso: 1979, 230-232, ‘Ci, Sandoval: 1610, fol, 137v- 1384; Flérez: 1798, XXII, 99; ‘Santiago Gomez: 1919, 164; Galindo Romero: 1923, XVI, doc. XI; Gonzalez: 1943, 464; Lucas Alvarez: 1993, vol. V. n* 427; Recuero Astray; Romero Portilla, Rodriguez Prieto: 2000, 213- 214, doc. 170, ‘Cir. Avila y la Cueva: 1852, I, 325, ff Foner: 1798, XX, 156. EN fh] ROT Ainda que a fundacién do mosteiro de Salceda data do século X, o templo actual non conserva resto algiin da fabrica orixinal. Un estudio hist6rico constructivo € unha tarefa practicamente imposible a causa da limitaci6n imposta pola propia documentacién. Nada sabemos da organizacién das dependencias nin da igrexa, polo que é imposible aproximarse a unha valoracién artistica. Tampouco quedou un s6 vestixio ou testemuiia arqueoléxica no lugar onde se radicaba. O que esté claro é que a comunidade disporfa dende o principio dunhas dependencias que lle permitise levar a cabo o proxecto de vida monéstica, ¢ un oratorio ou capela destinada 6s actos litdrxicos. Pero destas primixenias edificaciéns nada queda hoxe. Probablemente, cando tivo Iugar 0 abandono definitivo, a rufa e decadencia das construcciéns foi algo inevitable. Segundo Ambrosio de Morales, que a finais do século XV acertou a ver parte das rrfnas en pé, por aquel tempo Santa Maria de Salceda era una pequefta ermita, atres leguas de la ciudad de Tuy arrimada é las ruinas de un gran Monasterio que muestran aver sido muy grande, y ricamente labrado de silleria, pareciéndose aun la forma de Ja iglesia antigua, y del claustro y otras piecas™. Conforme a esta imaxe, o corto perfodo que habitou © mosteiro a comunidade relixiosa foi suficiente para levar a cabo a construcci6n dunha s6lida fabrica mondstica, de tamafio nada modesto, que ainda debia de conservarse en bastante bo estado a finais do século XV, ou cando menos unha parte significativa dela, se, tal e como afirma Morales, a igrexa abacial e o claustro ricamente labrados inda se mantiftan firmes. O templo debeu de sobrevivir ata ben entrada a época moderna, cando comezan as obras de reedificacién segundo informan os libros parroquiais “Chi. Yepes: 1615, V, fol. 65; eft: Argaiz: 1675, II, fol. 236; ff, Lopez Ferreiro: 1903, TIL, 703, de finais do século XVI, libros nos que se menciona a reconstruccién das capelas laterais e a zona do presbiterio; mantifiase a antiga nave ata o ano 1777 cando, conforme unha pastoral do bispo da diocese, existia unha necesidade premente de intervir na stia estructura para evitar un posible derrube™. * Cir, Ferninder Estévez: 1993, 25, Embareaciones Motores marinos Mantenimiento Invernaje y guarderia Fontes e Bibliografia Angivos Arquivo da Catedral de Tui “SeccinPrivlexios, 1, Peg. 17 y U8. Arquivo de San Peo de Ameatares “Fen de San Marin Pino, ib de Taso dos piilesose dows esritras Snipa que esepan no argu do mesteito de San Manin da cidade de Santiago. ‘Ato 1779. Seccin Siglo X, 1° 153, Fontes inpresas "Angie, Gregorio de (673): La Soledad Laureada por S. Bento sus his en ls iglesias de Espa. Teatro Mondsico deta Provincia Bracharense, Tl, Akai: Francisco Garcia Feroz, Impresor de la Universidad, fo 107, 236-237, 290 *Koilay La Cueva, F {1852}: Historia Civil yEcesistica dela Ctudad de Ti, (Ediénfaesimi, ‘Santiago de Compostela: Consello da Cultura Gales, 1995. Tomo I. "Fundacin, Antgiedad,ymemoras de est Ciudad”. 248, Tomo I. "Vilas Arcobispados, Parmaguias, Montes, Ros, las”, pp. 325-326 *Cueva, Benito de la (a, 1649); Historia de los Monasercsy Priovats Anjos a Celanve, (Eicin, nas indices poe Maa Teese Gonzi Balash,intofuccin por Joos Teneo Fernindez de Viana y Vets) en: Decimenios, Eaixiny Esto de Fuentes Hisioricas, Granada Ed, Universidad de Granada y Grupo Marcelo Macias, 1991), Fier: 198) Espa Sagrada. Teatro Geosraphico-Histico del Iglesia de Expat. (Origen, Diisenes, Limes derodas sat Provincas, Aedad, Trastacones, estado antguo y presente de sus Silas, con varias Dtereiones eras. XXI, ‘Dela lees de Tuy desde sx Origen hasta el Sila décimo sesto, Maid EA En inocina de a vind é hijo de Marin, p22, 33-34, 156, "Sandoval, Prdencio de (1610) Arvigcedad de la ciudad, iglesia catedral de Ti de los obispos que stesave aya ado n ella, edicign faesimi), Barelons: Ediciones EL ALBIR, 1074, 01.138 "Yepes Antonio de: (615) Cornice General de ta Onden de San Benito, Patrianca de Religiasos, TTY. CenuiaV, fol 65-66 Biblografia Aoaso Rodegue7 (1974); "Saleedade Casas”, Gran Encclpedia Gallega, XXVI, Gin: Silverio Canada Eater. pp. 159-161 19ST): Haj Mino Costa Sur, & Gas Irena. Vicente ‘Alvarez Limes, G (1936): Gengrafa Gener det Reina de Galicia. Pawinca de Pontevedra, ‘Bucelone: Casa Editorial ATberto Matin, Asim: (1942). “Documentes", EI Museo de Pontevedra, Ip. 201 Bango Torviso, LG: (1979): Argutectira ronnie en Pontevedra, A Coruha: Ed, Fundacién Pedro Bare de a Maza, Diaz y Diz, M. 1985): Vslones del Mas Alden Galici durante la Ala Edad Media, Santiago ‘ds Compostela: Ed, Biblilos Galloges. Bioiotea de Galicia, XXIV. p56 157 Feminder Estver, (1993): "Paroquin de Sania Maria de Seeds" en Adoracidn Nocturna Espo, Brags: Bd, TipogafiaPranciscana Frere Camanie 1 98): El Monacato Gellego ela Alka Edad Med, 7-1, A Cora: Fundacicn Pedro ag do la Maca, po. 885-886. Galindo Romeo, (1923) Ty a Raja Edod Meat, Silos XILXY, Madi Gaia Alvarez, MR: 1965) “Catalogo de los documentos reales dela Alta Edad Media referetes 3 Galicia (714-1105), Composceliarun, X, pp. 276, n° 321 GilAti, C (1976): Santor Gallegos, Santiago de Compostela: FA, Posto, S.A, pp. 189-190 Gonzalez I (1963): Regesta de Fernando I, Select Diplomdtic, Made, pp. 464 insje Conde, 41973): Los Origenes del Monacato Bendcinn en fa Peninsula Ivica Monasticon Hespou (398-1105) I, Les, Ceo de Estudos Investignion Sn Iie. 389, 9° 1263 Lspez Pere, (1868): "Memrias del rena gallega D”Aragonta 1 Eco de ia Verda, 29, pp. 228-230. “T889)- Memerias de arena galega DY Aragonta", Galicia Diplomaica, WV, po. 1399): Historia cde la Santa, Apostlic, Metropolitana Iglesia de Sanago de (Compostela I, dicién fxesiilan), Santiago de Compostela: BA. Savor, 1983, par 41960): "Memoria de a rena gallega Dota Aragon” 20.244, Laces Aare, M (1992): Las Cancileras Reales (1109-1280) El Reino de Len en a Ate Ed Media, Les, Nitiez Rociguez, M (1978): Argutectura prerromanica, A Coeuta: Bd, COAG, p.191 (Osaka Roz de Eronchn, {1940):"El ane mazda en alc”, Bolen del Maseo Arqueoélen Previn fe Orense, Vp. 87-92, 59.83, Pallas, MC y Porela, E 1991): Galicia na cpaca medieval, en Galicia Histrca, A Corafa: Béiciones Héscues eter de Ube, (193): Los Monjesespaiols en ta Edad Medi, Valencia de D. Juan, pp. 299-300 Rawson, P (1929): "Die Uskunden Ksser Alfons VII von Spanien. Eine palo srapische “iplomatsche Untrrchang”, Archi fr Urkandenforschung [Recuero Astay, M; Romero Portilla, Pe Redrfuez Pit, M.A: (1998): Documentos Medievoer dei Reino de Galicla: Alfonso VI (116-1157), ‘Santiago de Compost: Consellra de Citra, Cormnicacin Soil y Turismo. (2000): Documentos Meivales del Reino de Galicia: Femando 1 1155-1188, ‘Santiago de Compostela: Cosclera de Cir, Comunicacgn Social y Turismo, Romani Manned, M (1089): Elmonasterocsterciense de Sansa Marta de Osera |Ourense). Estudio Iisaireo (1137-1310), Santiago de Compostela: Servicio de pubicacns inercarmbia cienifico da Universidade SEBrav0, 1972}: Ef monacato en Gallcta, TI, Coruta 1978): Ruts del romano em la provincia de Pontevedra, Penteved: Ed. Cas Rural Provincial, Sinche? Belds, L (1965): cunts eles ela Bad Modi referents a Gali, Compostela, Bs See Sincher, E 1948), "Losiscendientes de San Rosen, Nota pra el estudio de la monarqua tsturleonesa durant los sighs IX yX", Hispania, 1 30, pp 5-136, esp. 31°33, Samiago y Gomer, 1919): Mision de Vigo yu Comarca, Madd, Imprenta det sito de Hérfanos {1 S.C de ex, Vial y Casto: {1903}: "La capita monacal de Samos y lade San Miguel de Celanova" Gallia Histrica il, x° VILEneo-Feirero, Santiago de Compestl, Tipogratia Gali, 1p. 687-719, esp.703. Compostela, 5,99. 1, Mori: nsito de Jaime Janer, 10 - Telfs.: 986 88 10 32 - 986 88 14 80 - Marin

You might also like