ELE 297 - 2 DA Devrelerinin Analizi

2.
DA DEVRELERİNİN ANALİZİ
1
2. DA DEVRELERİN ANALİZİ
Hatları birbirini kesmeyecek şekilde bir düzlem üzerine çizilebilen devrelere
Planar Devre adı verilir.
Hatlarında kesişme olan bazı devreler de (şekil-a) kesişmeleri yok edecek

şekilde yeniden çizilebilmeleri durumunda (şekil-b) Planar Devredirler.
A nonplanar circuit
2
Devre elemanlarının birbirlerine bağlanması ile
meydana getirilen elektriksel devreler düğümler, hatlar,
yan dallar, döngüler, ve gözler’den meydana gelirler.
DEVRE TANIMLAMALARINDA KULLANILAN

TERİMLER :
Adı Tanımı Şekildeki yeri
Düğüm - Node İki veya daha fazla devre elemanın birleştiği nokta a
Esas düğüm
Üç veya daha fazla devre elemanın birleştiği düğüm b
Essential node
Hat - Path Yan yana devre elemanlarının meydana getirdiği akım yolu v1 - R1 - R5 - R6
Branş - branch iki düğüm arası R1
Esas branş - v1- R1
İki esas düğümü, bir esas düğüm noktasından geçmeden birleştiren hat
essential branch
ayni devre elemanından iki kere geçmemek üzere, başlama ve bitirme

Döngü - loop v1- R1 - R5 - R6 - R4 - v2
noktası ayni olan hat.
Göz- mesh Başka döngüyü içine almayan döngü vı - R1 - R5 - R3 - R2

Planar devre 3
Hatları birbirini kesmeyecek şekilde bir düzlem üzerine çizilebilen devre
– Bir devreyi çözümlemek için Kirchhoff Akım Yasasını (KAY) (ne — 1) düğüm
noktasında
ve
– Kirchhoff Voltaj (Gerilim) Yasasını (KVL) [be — (ne — 1)] döngü veya göz için
uygulamak gerekir
Burda
– ne devredeki esas düğüm noktası sayısını
ve
– be devrede, içinden geçen akım bilinmeyen esas branş sayısını
göstermektedir.
4
Örnek :
Örnekteki devrede
– 4 esas düğüm noktası (ne ) ve
– içinden geçen akım bilinmeyen
6 esas yan dal (be) (i1 — i6),
vardır.
4 esas düğüm noktasından ne -1 = 3 ’üne KAY’sını uygularsak :
- i1 + i2 + i6 –I = 0 ; i1 –i3 – i5 = 0 ; i3 + i4 – i2 = 0
Gerekli be – (ne -1) = 3 eşitlik ise KVY ‘sı 3 göz veya döngüde uygulanarak elde edilir.
 R1i1 + R5i2 + i3(R2 + R3) –v1 = 0 ;
 - i3(R2 + R3) + i4R6 + i5R4 –v2 = 0, ;
 - i2R5 + i6R7 - i4R6 = 0 5

Bu devreyi çözümlemek için 6 eşitlik gerekirken
1. Düğüm – Voltaj metodu (ne – 1 = 3) eşitlik yazarak;
2. Döngü/Göz metodu ise [be - (ne - 1) = 3] eşitlik yazarak
devreyi çözümler.
6
DÜĞÜM –VOLTAJ ANALİZLERİ
3-Ω Direnç üstündeki gerilimi düğüm-voltaj metodu ile bulalım :
1. Devredeki esas düğüm noktası sayısını (ne = 3) tesbit et.
2. Bunlardan en çok giriş – çıkış olanını referans düğüm (örneğimizde düğüm r) olarak
belirle ve Vr=0 V olarak kabul et, diğer düğüm noktalarını harfle işaretle (a,b).
3. Harfle işaretli düğüm noktalarında (ne-1 = 2 adet) düğüm gerilim eşitliğine gereksinim
vardır.
7
2. DA DEVRELERİN ANALİZİ17.01.2022
4. KAY sını her iki düğüm için yazalım :
vr = 0 olduğunu kabul edersek,
a düğümünde, [va - (0)] / 2 + (va – vb) /3 = +5 ................... (ı)
b düğümünde, [vb - (0)] / 4 + (vb – va) /3 + 6 = 0.................... (ii)
Burdan, Va = 2.44v ve Vb = -8.89v bulunur.
5. Va – Vb = 2.44 – (-8.89) = 11.3V
Düğüm analizleri daha çok akım kaynakları

olan devreler için geçerli bir metoddur.
8
Gerilim kaynaklı bir düğüm analizi :
1. Esas düğüm sayısı ne = 2 adettir.
2. Bunlardan birisi (aşağıdaki) referans olarak seçilir (r) .
vr = 0 olduğunu varsayalım,
3. b düğümü için KAY yazılırsa,
(vb -10)/6 + (vb – 0)/5 = 1
Vb = 7.27 V
9
Bir devrede gerilim kaynakları varsa, düğüm analizlerinde, bunların bir uçlarındaki
gerilim diğer uçlarındaki gerilim cinsinden ifade edilebilir .
Örneğin : va = vb + 6 veya vb = va – 6 gibi.
Esas düğüm noktalarında KAY yazarken bu dikkate alınarak düğüm analizi yapılır.
vc / 5 + [vc- (va- 6)] / 4 = -7
va / 3 + [(va – 6) – vc] / 4 = 2
Burdan va = -2.75V ve vc = -20.4V bulunur.
Referans düğüm noktası çoğunlukla topraktır

(vr = 0).
Toprak, elektrik devrelerinde kalın bir kablo

ile nemli toprağa fiziksel olarak bağlanmış
noktayı gösterir. 10
2. DA DEVRELERİN ANALİZİb21
Örnek : 3 Ω direncin üzerindeki gerilimi bulunuz.
1. Esas düğüm sayısı ne = 3.
2. Yazmamız gereken düğüm denklemi sayısı ne – 1= 2 dir.
3. En alt düğümü referans düğüm noktası olarak al , vr = 0 varsay
4. Vb=6V olacağından bu düğüm noktasında denklem yazmaya gerek
olmayacaktır
5. Gerilimi bilinmeyen düğüm noktasında (a) KAY :
[va – (6)] /1 + [va – (0)] / (2+3) - 4 + 5 = 0 ; →va = 4.17v
a
5. vR3 = 4.17 x 3 / (2+3)
= 2.50v
b 11r
ÇEVRE - AKIM ANALİZİ
Çevre-akım analizi, düğüm analizi ile benzerdir; değişken olarak gerilim yerine KVY ile
beraber akım kullanılır.
Bu metodta,
1. [be — (ne — 1)] döngü ve/veya göz, 1,2,3.. gibi sayılarla numaralandırılır.
2. i1, i2, i3, ... Akımları, seçilen döngü veya gözlerde saat istikametinde tanımlanır
3. Seçilen döngü veya gözlerde KVY, Ohm Yasasını kullanarak akım cinsinden yazılır ve
devre çözümlenir.
ne = esas düğüm sayısı ,

be = içinden geçen akım bilinmeyen
esas branş sayısı
Çevre – akım analizi sadece planar devrelere uygulanabilir.

12
Örnek :
2-Ω Direncin üzerindeki gerilimi çevre-akım analizi yolu ile bulalım,
Çözüm 1 : ne = 2, be = 3, dolayısı ile gerekli olan döngü veya göz sayısı = 2
Aşağıda gösterildiği gibi seçilen herbir göz için akım cinsinden KVY sını uygula,
Göz 1 için; i1 x 1+ (i1-i2)x 2 + 6 -7 = 0
Göz 2 için; i2 x 3 + i2 x 4 + (i2-i1) (2) + 9 – 6 = 0
Burdan i1 = 0.13 A ve i2 = -0.304 A bulunur.
2-Ω Direncin üzerindeki gerilim, + yukarda olursa = (i1 – i2)x2 = 0.87 v
13
Çözüm 2 :
Göz ve döngüleri aşağıdaki gibi seçip KVY ‘sını uygularsak,
Küçük göz için; 1 x (i'1 - i‘2) + 2 x i'1 + 6 - 7 = 0
Büyük döngü için; 7 - 9 + (3 + 4) x i'2 + 1 x ( i'2 - i'1 ) = 0
Burdan i'1 = 0.435 A ve i'2 = 0.304 A bulunur.
2-Ω Direncin üzerindeki gerilim, + yukarda olursa = i'1 x2 = 0.87 v
14
Çevre - akım yönteminde akım kaynakları varsa :
1. [be — (ne — 1)] adet, içinde akım kaynağı olmayan döngü ve/veya göz
1,2,3.. gibi sayılarla numaralandırılır, i1, i2, i3, ... akımları seçilen döngü
veya gözlerde saat istikametinde tanımlanır.
2. Herbir akım kaynağı için, kendisine bitişik bir göz daha seçilir ve kaynak
akımına eşit ve ayni yönde döngü akımı tanımlanır
3. 1 ‘de seçilen döngü ve/veya gözler için KVY ‘sı uygulanır
2A
15
Örnek : 8 Ω Dirençten geçen akımı bulalım,
Çözüm 1: [be — (ne — 1)] = 2 – (2-1) = 1

• En dış döngü seçilirse
• Akım kaynağı için ilave edilen göz sağ göz ise
seçilen döngü için KVY ‘sını uygulayalım,
5i'1 + 8 (i'1 +2) -10 = 0
i'1 = - 0.462 A
8 Ω ‘dan geçen akım = i'1 + 2 = 1.538A
2A
16
Çözüm 2 :
Akım kaynağı için soldaki bitişik göz alınırsa,
Dış çevrim için KVY :
5 x (i''1 – 2) + 8 x i''1 - 10 = 0
i''1 = 1.538 A
8 Ω Dirençten geçen akım = 1.538A
17
Örnek :
Aşağıdaki devre için çevre- akım denklemlerini yazınız.
Çözüm :
[be — (ne — 1)] = 6 – (4-1) = 3
Şekilde gösterildiği gibi 3 gözü alırsak ve akımlarını gösterildiği gibi i1, i2, i3
olarak tanımlarsak,
En soldaki birinci göz için KVY :
R1 (i1-i2) + R3 (i1-i3) = V
Üstteki ikinci göz için KVY:
R1 (i1 - i2) + R5 (i3- i2) - R2(i2)= 0
Üçüncü göz için KVY :
R3 (i1 – i3) – R4 (i3) + R5 (i2- i3) = 0 18

Örnek 2: Aşağıdaki devreyi çevre-akım metodu ile çözümleyin.
Çözüm :
[be — (ne — 1)] = 3 – (3-1) = 1
Akım kaynağı içermeyen döngüyü seçelim ve KVY ‘sını uygulayalım :
2i + 3i -6 + 1 x (i + 5 – 4) = 0
İ = (6 + 4 + - 5 ) / (2 + 3 + 1) = 5 / 6 A
19
Superpozisyon Prensibi
“Çoklu kaynak içeren bir devrede yaratılan akım veya gerilim, herbir kaynağın,
diğerleri kapalıyken yarattığı akım veya gerilimlerin ayrı ayrı toplanması ile elde
edilir.”
Kaynakların kapalı olması ile kastedilen
– “akım kaynağının açık devre edilmesi” ve
– “voltaj kaynağının kısa devre edilmesidir”.
20
Süperpozisyon Prensibini şekildeki 3-Ω direncin uçları arasındaki gerilimi bulmak için
kullanacağız :
1. 4-A Akım Kaynağını çalıştır, diğer Akım Kaynağını açık devre, voltaj kaynağını kısa
devre yap :
21
1. Akım bölücü prensibini kullanırsak,
i = [4A x 1ΩII(2+3)Ω] /(2+3) = [4 x 5/6] / 5 =2/3 A
V4 = i x 3 Ω = +2 Volt
22
2. 5-A Akım Kaynağını çalıştır, diğer akım kaynağını açık devre, gerilim
kaynağını kısa devre yap :
Akım bölücü prensibini kullanırsak, :
i = [5 x 1II(2+3)] /(2+3)
= [5 x 5/6] / 5 = 5/6 A
V5 = i x 3 Ω = 2.5 Volt
23
3. 6-V Voltaj Kaynağını çalıştır, akım kaynaklarını açık devre yap :
V6, voltaj bölücü prensibini uygularak hesaplanır :
V6 = 6 x 3/(1+2+3) = +3v
Süperpozisyon Prensibine göre 3-Ω direncin uçları arasındaki voltaj, üç

kaynak ile ayrı ayrı hesap edilen değerlerin toplanması ile elde edlir :
V3 = +V4 – V5 + V6 = +2.00 - 2.50 + 3.00 = +2.50 V
24
Kaynakların Dönüşümü
Şekil (a) da, a ve b arasına RL direncinin bağlanıldığını düşünelim :
iL = vs / (R+RL)
Şekil (a) ve (b) ‘deki iki devre eşdeğer ise, şekil (b) ‘deki
devrenin a ve b noktalarına ayni RL direnci bağlandığında ayni
iL akımının geçmesi gerekir.
Akım bölücü bu devreye (şekil b) uygulanırsa ,
iL= is.REŞD/ RL = is. [RRL/ (R+RL)] / RL,= is. R/ (R+RL)dolayısı ile
şayet is = vs / R ise iki devre eşdeğerdir.
“Bir direnç (R) ile seri bağlı bir vs gerilim kaynağı, ayni direnç
ile paralel bağlı, akım şiddeti is = vs / R olan bir akım kaynağına
25
eşdeğerdir”.
Örnek : Kaynakların dönüşümünü kullanarak V ab gerilimini bulunuz
• 10-Ω direnç ile seri bağlı 50-V gerilim kaynağı, 10-Ω direnç ile paralel bağlı 5A
akım kaynağına dönüşür.
• iki akım kaynağı 6.5A’lik tek bir akım kaynağı ile gösterilebilir.
5A
26
• 10-Ω direnç ile paralel bağlı 6.5-A kaynak, 10-Ω direnç ile seri bağlı 65-V gerilim
kaynağına dönüştürülür.
• Seri bağlı 65-V ve ters yönlü 10-V luk iki gerilim kaynağı 55-V tek bir gerilim
kaynağına dönüştürülür.
• V ab = 27.5 V bulunur
10W 10W
a
5A = 55 V
20W
b
27
Örnek : Voltaj kaynağını akım kaynağına çevirerek düğüm analizi yapıp vbr gerilimini
bulunuz.
Cevap : 6-Ω direnç ile seri bağlı 10-V kaynak eşdeğer akım kaynağına çevrilir.
b noktasında KAY : vbr/5 + vbr/6 = 1 + 10/6
vbr = 7.27V, (vr = 0 olduğu varsayılsa, vb = 7.27V)
28
2. DA DEVRELERİN ANALİZİb22
THEVENIN EŞDEĞER DEVRESİ
Thevenin Teoremini aşağıdaki gibi ifade edebiliriz :
“eğer a ve b kaynak ve dirençlerden meydana gelen

herhangi bir devredeki iki nokta ise (şekil a) ve şayet
a ve b noktalarının arası boşaltılırsa (açık devre
yapılırsa)(şekil b), geriye kalan devrenin eşdeğeri
şekil c’de gösterildiği gibi olacaktır.
Not : *a ve b noktaları arasında bir direnç veya direnç grubu olabileceği gibi açık veya kısa devre de olabilir. 29
Burda
– VTH arası boşaltılan a ve b noktaları arasındaki

açık devre gerilimi = Vs.R2/(R1+R2) ;
– RTH iki nokta arası boşaltıldıktan sonra geriye

kalan devrenin, bu iki noktadan bakıldığında, ve
tüm kaynaklar kapatıldığındaki eşdeğer direnci
= R1.R2 / (R1+R2)
30
2. THE ANALYSIS OF DC CIRCUITS
RTH’ın deneysel olarak bulunması :
Daha önce verilen örnekte RTH deneysel olarak aşağıdaki gibi bulunabilir :
• açık devre yapılan a ve b noktalarının arasını kısa devre yaparak IN kısa devre
akımını ölçelim (bu akıma “Norton akımı adı verilir).
• a ve b noktalarının arasındaki VTH açık devre gerilimini ölçelim.
Buradan
VTH/IN = RTH = Thevenin eşdeğer direnci bulunacaktır.
RTH = Thevenin eşdeğer direnci
= (a ve b arasındaki açık devre gerilimi)/(a ve b arasındaki kısa devre akımı)
31
Thevenin Teoremi ile ilgili iki örnek :
1. Şekil a’da a ve b noktalarının arası zaten açık devredir ve biz sarı boyalı kısmın
“Thevenin Eşdeğerini” bulmak istiyoruz ;
VTh = V.[(R2//R3 )/(R1+R2//R3 )]
RTh = R1//R2//R3
Sarı boyalı devrenin “Thevenin Eşdeğeri” (açık devre yapılan a ve b noktalarından

bakıldığında görülen devrenin eşdeğeri) aşağıdaki şekil (b) de gösterildiği gibi olacaktır.
R1
a
V R2 R3
b
( a)
32
2. Şekil (a) da, a ve b noktaları arasında R3 direnci bulunmaktadır ve biz sarı kısmın
(açık devre yapılan a ve b noktalarından bakıldığında görülen devrenin) Thevenin
Eşdeğerini bulmak istiyoruz ;
VTh = V . R2/(R1+R2)
RTh = R1//R2
Sarı boyalı kısmın Thevenin Eşdeğeri sağdaki şekil (b) de görüldüğü gibi olacaktır.
R1
a
a
V R2 R3 R3
b
b
(a)
33
Örnek : a ve b noktalarının arası boşaltıldığında (RL alındığında) geriye kalan devrenin
Thevenin eşdeğer devresini bulunuz :
a
Thevenin (açık devre) Voltaj hesabı :
+
VTh , RL alındığında a ve b noktaları
arasındaki açık devre gerilimidir.
Süperpozisyon metodunu kullanarak 20
Ω dirençten geçen akımı ve burdan da _
açık devre voltajını hesaplarız :
b
a. 50V ve 10 V voltaj kaynakları açık, 1.5-
A akım kaynağı kapalı iken 20 Ω
dirençten aşağı doğru akan akım
İv = (50-10) / (10+10+20) = 1A dir
34
b. Tek başına 1.5-A Akım kaynağı
nedeniyle aşağı doğru akan akım
a
ii = 1.5 x [(10+20)II10] x 1/(10+20)
+
= 1.5x(300/40)x1/30 = 0.375A
Tüm kaynaklar çalışırken 20 ohm

dirençten geçen toplam akım _
i = iv + ii = 1.375 A ‘dir. ve b
vT = açık devre voltajı
= 1.375 A x 20 Ω
= 27.5 V olur (+ üstte).
35
2. Req , ‘ın hesaplanması
Şekilde gösterildiği gibi tüm kaynaklar kapatılıp Req hesaplanır : Req = 1O Ω
Thevenin eşdeğer devresi şekilde gösterildiği gibi ortaya çıkar
10 Ω a
VR=[27.5/15]x5 =9.17V
+
+
VT = 27.5 V RL = 5Ω
- vR
-
36
b
Norton Eşdeğer Devresi :
Kaynakların dönüşümüne göre, Thevenin eşdeğer devresi eşdeğer bir akım

kaynağına aşağıda gösterildiği gibi dönüştürülebilir.
Bu yeni eşdeğer devreye Norton eşdeğer devresi adı verilir.

a
Req a
iL
+
-
VT RL = IN=VT/Req Req RL
b b
Burda IN = VT / Req yani a ve b uçları kısa devre edildiğinde geçen akımdır.
Ayrıca REQ = VT / IN.
Bu eşitlik, laboratuarda kaynakların empedanslarını bulmak için kullanılabilir.

37
R1
a
Norton Teoremini aşağıdaki gibi ifade edebiliriz :
“KAYNAK VE DİRENÇLERDEN MEYDANA

RL R3
GELEN HERHANGİ BİR DEVREDEKİ a VE b V
NOKTALARINDAN BAKILDIĞINDA, ŞAYET
– IN, İKİ NOKTA ARASINDAKİ KISA DEVRE (B) b

a
AKIMI
– Req, AÇIK DEVRE YAPILAN a VE b

NOKTALARINDAN BAKILDIĞINDA ve IN Req RL
DEVREDEKİ TÜM KAYNAKLAR
KAPATILDIĞINDA DEVRENİN EŞDEĞER
DİRENCİ b
(b)
İse, açık devre yapılan a ve b noktalarından bakıldığında görülen devrenin eşdeğeri
şekilde gösterildiği gibidir.
Not : 1. a ve b noktaları arasında yük direnci olabileceği gibi açık devre veya kısa devre de olabilir. 38
Thevenin ve Norton eşdeğer devreleri orijinal devreye iki noktasından bağlanılan devre
elemanından geçen akım, üzerinde oluşan gerilim ve çektiği güç açısından yararlıdır.
Orijinal devredeki değerler ve onların değişimi açısından hiçbir yararı yoktur.
39
Akım ve gerilim ölçümü :
Akım ölçmek için ampermetre kullanılır ve içinden geçen akımın ölçüleceği

devre elemanı ile şekildeki gibi seri bağlanır. İdeal bir ampermetrenin eşdeğer
direnci 0 Ω olmalıdır.
Gerilim ölçmek için voltmetre kullanılır ve üzerindeki gerilimin ölçüleceği devre

elemanı ile şekildeki gibi paralel bağlanır. İdeal bir voltmetrenin eşdeğer direnci
sonsuz Ω olmalıdır.
40
YÜKLEMENİN (RL) DEVREDEN TRANSFER EDİLEN GERİLİM, AKIM VE GÜÇ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ :
Herhangi bir devreye RL yükü bağlandığında, yüke yapılan güç, gerilim ve akım
transferi, yükleme miktarına göre değişir.
Bu değişimi, RL yükünün göreceği devreyi a ve b noktalarından bakarak elde edilecek

Thevenin eşdeğer devresi ile temsil ederek inceleyebiliriz.
RTH a
iL
+
+
VTH vL RL
-
-
b
41
YÜKLEMENİN GERİLİM TRANSFERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ :
Gerilim bölücü ile RL yükü üzerindeki gerilim hesaplanırsa,
vL = vTH x RL / ( RL + RTH) = vT x 1 / (1 + RTH/ RL) ; RL» R TH ise , VL → VTH

Dolayısı ile yük direnci, Thevenin eşdeğer direcinden çok büyük ise, RL yükünün
bağlandığı iki nokta arasındaki gerilim, yük direnci ile çok fazla değişmeyecek, yükün
bağlandığı iki nokta arasındaki, yük bağlanmadan önceki gerilime (VTH ) eşit olacaktır.
Gerilim ölçerken, voltmetre direncinin,

RTH a
voltmetrenin bağlandığı noktalardan
iL
voltmetreyi açık devre yaparak +
+
VTH vL RL
hesaplanacak Thevenin eşdeğer direncinden -
-
mümkün olduğunca büyük olması gerekir.
42
b
ÖRNEK:
Şekilde (a) da 500 kΩ direnç üzerindeki gerilimi ölçmek için bağlanan bir voltmetre
görülmektedir. Voltmetrenin direnci 10 mΩ’dur.
Şekil (b) deki Thevenin eşdeğer devresinden voltmetrenin üzerinde oluşan v', gerilimini
bulalım.
VTH = Thevenin eşdeğer devresindeki kaynak gerilimi = 10 x 500/(500+800) = 3,85 v

Thevenin çıkış (eşdeğer) direnci RTH : 800ll500 = 800x500/1300 = 308 kΩ
v’ = 3.85 x 10 000 kΩ / 10308 kΩ = 3.73v

800kΩ ll 500kΩ
= 308 kΩ
a
3.85V v' 10 MΩ
(voltmeter)
b 43
2. DA DEVRELERİN ANALİZİ05/06/21
YÜKLEMENİN AKIM TRANSFERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ :
RL üzerinden geçen akım : V
T
V R I
i = T = TH = N
L R +R R R
TH L 1+ L 1+ L
R R
TH TH
RL « RTH , ise iL → IN
Dolayısı ile yük direnci (RL), Thevenin eşdeğer direcinden (RTH) çok küçük ise,
RL yükünden geçen akım (iL), yük direnci ile çok fazla değişmeyecek, yükün
bağlandığı iki nokta arasındaki kısa devre akımına (IN) eşit olacaktır.
RTH a
a
iL
iL
+ +
+
- VTH vL RL IN RTH RL
vL
- -
44
b b
RL « Req , ise iL → IN
Bağlanan yükün (RL) bir ampermetre olduğunu düşündüğümüzde:
akım ölçerken, ampermetre direncinin (RL), ampermetreyi bağlandığı
noktalardan çıkartarak (açık devre) hesaplanacak Thevenin eşdeğer direncinden
(Req) mümkün olduğunca küçük olması gerekir.
Req a
a
+ iL
+
+
VT vL IN Req RL
- vL RL
- -
b b
45
YÜKLEMENİN GÜÇ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ :
Maksimum güç transferi için gerekli RL değerinin hesaplanması :
RL de harcanan güç = P(RL) = i2RL=VT2RL/(RL+Req)2
Türevi alınırsa* d[P(RL)]/dRL = VT2 (Req – RL)/(RL+Req)3,
RL = Req olduğunda türev sıfır olur ve RL max güç çeker. Pmax = (VT) 2 / 4Req
Req
a
iL
+
- VT RL
b
46
ÖRNEK : Bir ses sistemi 8-Ω’luk
hoparlöre max güç olarak 25 watt verirse,
hoparlöre verllen voltaj ne kadardır ?
Cevap :
Req = 8Ω
Ses sisteminin elektriksel devre şeması
yanda gösterildiği gibi olacaktır.
+
VT2 / (4x8) = 25 Watt DC
vT DC 8Ω vsp
VT = 28.3 v
-
Vsp = 28.3 / 2 = 14.1 v
Stereo sistemin bir kanalının

eşdeğer devresi
47
Bir güç sisteminin çıkış direncinin (Thevenin eşdeğer direnci) paralel bağlı
yüklerin oluşturduğu toplam yükten herhangi bir anda küçük olması gerekir.
Bunun tersi halinde güç sisteminin gerilimi yüke bağlı olarak değişecektir.
Statik elektrik oluştuğunda ulaşılan yüksek gerilim seviyelerine (15,000 V)

rağmen kaynak direncinin vücut direncimize göre yüksek olması nedeniyle
üzerimizden çok küçük bir akım geçecek ve etkili olmayacaktır.
48
Örnek 2 (Cog.2.9) :
Aşağıdaki devre için:
(a) Kutu içindeki devrenin Thevenin Eşdeğerini bulunuz.
(b) RL = 3 kΩ için vab yi bulunuz.
(c) RL ‘in hangi değeri devreden maksimum güç çeker ?
(d) RL ‘in hangi değeri için 6-kΩ’dan geçen akım 0.1 mA olur ?
49
(a) a-b açık devre olduğunda, gerilim kaynağı
kapalı iken :
V′ab = (5x10-3)[(12II24)x103]x6/24
= (5)(12x24/36) x (1/4)
= 10v
Akım kaynağı kapalı iken :
V′′ba = 40X6/(6+18+12) = 40x6/36 = 20/3v
Vab = 10 – 20/3 = 10/3 = 3.33v
Req = 6x(18+12)/(6+18+12) = 6x30/36 = 5 kΩ Req = 5kΩ
(b) Vab = 3.33x3/8 = 1.25 v
a
(c) RL = 5kΩ
(d) 6000x0.1x10-3 = 3.33xRL/(RL+5000) DC
vT=3,33V RL
0.6 x (RL+5000) = 3.33RL
b
2.73RL = 3000
RL = 1098Ω
50
Question 2 : Find Thevenin’s equivalent circuit when viewed from points a and b in
below given circuit. (To find the Thevenin’s equivalent voltage make nodal analysis
at points c and d)
What would be the value of the resistor between points a and b which would draw
maksimum power ? What would be the maximum power ?
c
d
51
To calculate Vth make nodal analysis at points c and d
c d
52
To find Rth short circuit the 72V power supply :
Rth = [(20Ω II 5 Ω) + 8 Ω] II 12Ω = [20/5 Ω + 8 Ω] II 12 Ω
= 12 Ω II 12 Ω = 6 Ω
Resistor R for max. power = Rth = 6 Ω
Maksimum Power = Vth2/ 4Rth = (64.8)2/4x6 Watt
53

ELE 297 - 2 DA Devrelerinin Analizi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ELE 297 - 2 DA Devrelerinin Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2.

Hatlarında kesişme olan bazı devreler de (şekil-a) kesişmeleri yok edecek

DEVRE TANIMLAMALARINDA KULLANILAN

ayni devre elemanından iki kere geçmemek üzere, başlama ve bitirme

Göz- mesh Başka döngüyü içine almayan döngü vı - R1 - R5 - R3 - R2

– ne devredeki esas düğüm noktası sayısını

– be devrede, içinden geçen akım bilinmeyen esas branş sayısını

– 4 esas düğüm noktası (ne ) ve

– içinden geçen akım bilinmeyen

6 esas yan dal (be) (i1 — i6),

4 esas düğüm noktasından ne -1 = 3 ’üne KAY’sını uygularsak :

 R1i1 + R5i2 + i3(R2 + R3) –v1 = 0 ;

 - i3(R2 + R3) + i4R6 + i5R4 –v2 = 0, ;

 - i2R5 + i6R7 - i4R6 = 0 5

Bu devreyi çözümlemek için 6 eşitlik gerekirken

1. Düğüm – Voltaj metodu (ne – 1 = 3) eşitlik yazarak;

2. Döngü/Göz metodu ise [be - (ne - 1) = 3] eşitlik yazarak

3-Ω Direnç üstündeki gerilimi düğüm-voltaj metodu ile bulalım :

1. Devredeki esas düğüm noktası sayısını (ne = 3) tesbit et.

Düğüm analizleri daha çok akım kaynakları

1. Esas düğüm sayısı ne = 2 adettir.

2. Bunlardan birisi (aşağıdaki) referans olarak seçilir (r) .

3. b düğümü için KAY yazılırsa,

(vb -10)/6 + (vb – 0)/5 = 1

Örneğin : va = vb + 6 veya vb = va – 6 gibi.

vc / 5 + [vc- (va- 6)] / 4 = -7

Burdan va = -2.75V ve vc = -20.4V bulunur.

Referans düğüm noktası çoğunlukla topraktır

Toprak, elektrik devrelerinde kalın bir kablo

ne = esas düğüm sayısı ,

Çevre – akım analizi sadece planar devrelere uygulanabilir.

2-Ω Direncin üzerindeki gerilimi çevre-akım analizi yolu ile bulalım,

Çözüm 1 : ne = 2, be = 3, dolayısı ile gerekli olan döngü veya göz sayısı = 2

Göz 1 için; i1 x 1+ (i1-i2)x 2 + 6 -7 = 0

Göz 2 için; i2 x 3 + i2 x 4 + (i2-i1) (2) + 9 – 6 = 0

Burdan i1 = 0.13 A ve i2 = -0.304 A bulunur.

2-Ω Direncin üzerindeki gerilim, + yukarda olursa = (i1 – i2)x2 = 0.87 v

Göz ve döngüleri aşağıdaki gibi seçip KVY ‘sını uygularsak,

Küçük göz için; 1 x (i'1 - i‘2) + 2 x i'1 + 6 - 7 = 0

Büyük döngü için; 7 - 9 + (3 + 4) x i'2 + 1 x ( i'2 - i'1 ) = 0

Burdan i'1 = 0.435 A ve i'2 = 0.304 A bulunur.

2-Ω Direncin üzerindeki gerilim, + yukarda olursa = i'1 x2 = 0.87 v

3. 1 ‘de seçilen döngü ve/veya gözler için KVY ‘sı uygulanır

Çözüm 1: [be — (ne — 1)] = 2 – (2-1) = 1

5i'1 + 8 (i'1 +2) -10 = 0

8 Ω ‘dan geçen akım = i'1 + 2 = 1.538A

Akım kaynağı için soldaki bitişik göz alınırsa,

Dış çevrim için KVY :

8 Ω Dirençten geçen akım = 1.538A

[be — (ne — 1)] = 6 – (4-1) = 3

En soldaki birinci göz için KVY :

Üstteki ikinci göz için KVY:

R1 (i1 - i2) + R5 (i3- i2) - R2(i2)= 0

Üçüncü göz için KVY :

R3 (i1 – i3) – R4 (i3) + R5 (i2- i3) = 0 18

[be — (ne — 1)] = 3 – (3-1) = 1

Akım kaynağı içermeyen döngüyü seçelim ve KVY ‘sını uygulayalım :

Kaynakların kapalı olması ile kastedilen

– “akım kaynağının açık devre edilmesi” ve

– “voltaj kaynağının kısa devre edilmesidir”.

i = [4A x 1ΩII(2+3)Ω] /(2+3) = [4 x 5/6] / 5 =2/3 A

Akım bölücü prensibini kullanırsak, :

V6, voltaj bölücü prensibini uygularak hesaplanır :