Professional Documents
Culture Documents
Fjalor-I-Madh Shqiptar
Fjalor-I-Madh Shqiptar
cullufeverdhë,
gjuhëtrashë, j
etëgjatë,
leshverdhë,
mjekërthinjur,
zulmëmadh etj.,
hundëlesh,
leshgështenjë,
mustaqepresh, zemërgur etj.
arbërmohonjës,
atdhemohonjës,
ballëmadh,
flakëmadh,
gjuhëtrashë,
gushëpëllumb
lavdidashës,
paloburrë “burrë i keq, i pavlerë”,
perëndilutës,
shigjetargjendi,
therorsjellës etj.
hundëgërvishtur;
hundëlesh,
hundësamar,
hundëvarur,
këmbëlehtë,
këmbëlepur,
këmbëpulë,
këmbëshajkë;
këmbështrembër,
këmbëtaskë,
mustaqedirsur,
mustaqepresh,
mustaqeqërruar,
mustaqespicë;
mustaqeverdhë, s
syçoçkë,
sykaltër,
sylarushe,
symadhe,
syplasje,
sypëgërë,
syzi e të tjera si këto.
fustanmadhe,
nazemadhe
xhybemadhe.
fjalëmadhe,
zëmadhe.
mjekërzi,
vetullzi,
fustanezi
mundu e stërmundu,
puthu e stërputhu.
bandill - bandilloj,
brazdë - brazdoj,
burrë - burrnoj,
dasmë - dasmoj,
dhjetë – dhjetoj,
dhëndër - dhëndëroj,
dushk - dushkoj,
farkë – farkoj,
farë – faroj, g
ojë – gojoj,
grazhd - grazhdoj,
iskër – iskroj,
kosë – kosarit,
kukëz - kukëzohet,
mriz - mrizoj,
valle - valloj,
vegël - vegëloj,
velë - velëzoj,
çetë - çetoj etj.
asohere “atëherë”,
atythi “aty”,
atëkohë “atëherë”,
bajat “pa shije”,
bërlok “copë-copë”,
capthi “që qëndron mbi dy këmbët e parme”,
damkuku “kuturu”,
derrçe “me këmbëngulje”,
dinga “plot e përplot”,
çmos “gjithëçka”,
dyzash ‘më dysh”,
dëng “plot e përplot, sa s’nxë më”,
dërdëng “përplot”,
esëll “pa vënë gjë në gojë”,
farësisht “gjer në farë”,
ferk “kur dallohesh në një punë, kur bën emër”,
fil “shëndoshë e mirë”,
fillall “menjëherë”,
fillthi “vetëm”,
fshaçe “ashtu si sillen e veprojnë fshatarët”,
gafil “në befasi”,
gjene “përsëri”,
gjëkund “në ndonjë vend, diku”,
grarishte “ashtu si sillen gratë”,
hajdutçe “fshehurazi”,
harram “e shkuar kot”,
hëpërhë “tani për tani”,
kikithi “kur ecën në majë të gishtave të këmbës”,
kotmësikoti “kot, pa nxjerrë gjë në krye”,
kotnasikot “pa ndonjë qëllim”,
kullutumba “të ecësh duke u rrokullisur”,
kështuzë “në këtë mënyrë”,
këskëvrëk “lidhur këmbë e duar”,
këtunë “këtu”,
lehtazi “lehtësisht”,
linkthi “me vrap, me të shpejtë”,
maçokçe “ashtu si veprojnë maçokët”,
mbrëmanet “në mbrëmje”,
menatë “herët në mëngjes”,
mezi “me zor, me vështirësi”, marrtas “jo qartë”,
menatë “herët në mëngjes”,
mezi “me zor”,
mësysh “e dëmton dikë duke e parë me sy të keq”,
namëta “menjëherë”,
ngahera “gjithmonë”,
njatythi “aty”,
njëdizaj “disa ditë më parë”,
njëmend “tani, këtë çast”,
njëmenthi “me siguri të plotë, sakaq, patjetër”,
papandyer “papritur”,
paq “pastër; ja bëri mire; ashtu si duhet”,
pasandaj “më pas”,
peshin “menjëherë”,
pisk “e ka keq punën, është në rrezik”,
pizgë “plot”,
prapë “përsëri”
prerë “shkurt”,
purë “i djegur me gjithsejt”,
pëllor “pjellor”,
përngaherë “përgjithmonë”,
përnjimend “me të vërtetë”,
qibarçe “në mënyrë sqimatare”,
qyq “vetëm”,
qëkur “para shumë kohësh’,
qëmenatë “herët në mëngjes”,
qëmoti “shumë kohë më parë”,
qirithi “ngritur mbi dy këmbët e prapme”,
razi “gati”,
rishtaz “përsëri”,
rrokas “për mesi”,
rëngë “ plot aq shumë sa nuk nxe më”,
rrëc “plot sa nuk nxe më”,
rrëke “me shumicë, me vrull, si përrua”,
sakaq “menjëherë, në atë çast”,
sallmë “me të drejtën për të bredhur i lirë”,
shuk “si lëmsh, kruspull”, s
idokudo “sa për të shkuar radhën”,
stërplot “shumë plot”,
sus “pa zë”,
symbyllkë “luajnë symbyllkë, luaj kukafshehtas”,
syngjytak “luftë me thikë, me bajonetë”, tanithi “tani”,
tarafënda “t’i zgjidhësh punët në bazë të tarafeve, miqësive”,
taraphanë “nuk la gjë pa marrë ose pa shkatërruar”,
tejetutje “në të gjithë vendin, kudo”,
tejmatanë “tejendanë, nga njëra anë në tjetrën”,
teptil “krejt ndryshe në veshje, në fytyrë, në pamje për të mos u njohur”,
trashë “në mënyrë më të gjerë se zakonisht, që i kapërcen përmasat e zakonshme; në
mënyrë të pakuptueshme”,
turbullturbulluar “në mënyrë të paqartë”,
turravrap “me shpejtësi, me të katra”,
turçe “ashtu si turqit”,
tutjetëhu “kudo, gjithandej”,
tërposhtë “poshtë”,
ujem “rrëmujshëm”,
varangjel “sa andejkëtej”,
vendçe “sipas mënyrës a zakonit të vendit, fort”,
veresie “pa para në dorë, shumë lirë”,
vetëtimthi “menjëherë, shpejt”,
vrik “shumë shpejt”,
vrulltaz “me vrull”,
vëngër “shtrembër”,
vërdallë “rrotull”,
vërdovarçe “sipas mënyrës a zakonit të fshatit Vërdovë, me sherr”
xhaba “shumë lirë”,
zinxhirli “në zinxhir”,
zotërisht “në mënyrë të fisme”,
zuzarçe “në mënyrë të turpshme” etj.
arithi, capthi, farësisht, fillthi, fluturimthi, linkthi, njatythi, njëmenthi, tanithi, ëmbëlthi
etj. afribufri, anës e anës, aty-aty, bahu-brihu, bri më bri, buzë më buzë, bylyk-bylyk
“njëra pas tjetrës”, copë e çikë, den-baba-den “në kohëra shumë të largëta”, dhëmb për
dhëmb, ditë më drekë, fill e për pe, flet-e-qesh, fund e krye, fyt për fyt, fët e fët “shpejt e
shpejt’, gllap-gllup, gojë-gojë, grykë- grykë, gur- gur, here-herë, hidhe-prite, aty për aty,
kohë pas kohe, kokë më kokë, kollaj-kollaj “lehtë-lehtë”, kot më kot, krah për krah, krep
më krep, kryq e tërthor, kur e kur, kurrën e kurrës, këmba-këmbës, larg e larg, lart e
poshtë, shesh e lëndinë, majë më majë, mire e mirë, mot për moti, më të mëngjër “më të
majtë”, ndajnatë për ndajnatë, më të ngrysur, ngut e ngut, njeri më njeri, një më një,
njëherë e një kohë, me pahir “me forcë”, pike për pikë, pllaze-pllaze, poshtë e lart, puk e
puk “të vendosura ngushtë, afër njëra tjetrës”, për qark, qark e qark, tej qindit “më shumë
se njëqind vjet”, me radhë, rishtaz-rishtaz, rrallë e tek, rrëmba-këmba “shpejt e shpejt dhe
pa kujdes”, shatra-patra “gjysmagjysma; duke hequr këmbët zvarrë”, shesh më shesh,
shoq me shoq, shuk e puk “kruspull”, shumë-shumëmijë, shëndoshë e mirë, stërc e stërc
“një nga një”, syri-syri “radhë-radhë”, tashi- tashi, tej e tek, toje-toje “togje-togje”, tej e
tutje, tym për tym, udhë e pa udhë, valle-valle, vend më vend, vet i vet, vetëm për vetëm,
vjete-vjete, këmba këmbës etj.
dajo,
halitore “nuse e Halitit”, Istrefi i Bellkamenit (Një karakteristikë për trevën juglindore
bashkëshoqërimi i emrit të një personi dhe me emrin e babait të vet) krushqëri, lalush,
lartmadhëri,
mbles “lajmës, shkues”,
ngjelkë “grua llafazane”,
thjeshtër “djali që gjen gruaja e dytë e një burri nga gruaja e parë e tij ose vajza që i shpie
gruaja burrit nga martesa e saj e parë”,
xhaxho “vëllai i babait kundrejt nipit a mbesës; përdoret nga fëmijët kur i drejtohen me
nderim e me dashuri një më të madhi”,
xhaxhovicë “nuse e xhaxhait”,
emtë “hallë, teze” etj.
atkinë “pelë shale”,
arrakë “desh ose cjep të fortë, të patredhur”,
belbicë “belushkë”,
brevë “gjarpër i zi, një a dy pash i gjatë;
bollë”, bilbilgjyzar “figurë e përrallave popullore; bilbil me zë shumë të bukur”,
buall “kafshë shtëpiake ripërtypëse e dythundrake, me trup të madh e të mbushur me
qime të zeza, me qafë të shkurtër dhe me brirë të kthyer mbrapa, që mbahet për punë
bujqësore”,
bubuzhel “brumbull”,
buf, bulkëz “bulkth”,
kaproll,
bulogë “thuhet për ujkun kur maskohet të mos duket duke mbuluar me dhe këmbët e para
e duke qëndruar palëvizur”,
buçe “bushtër”,
cinxull “zokth me pupla të verdha e të gjelbra, që u afrohet në dimër vendeve të banuara”,
cëri “rabeckë”,
çallmaxhuk “një lloj zogu me çallmë”,
çoçërr “cinxami”,
dockë “dosëz, insekt që rri në tokë e dëmton rrënjët e bimëve”,
ferrak “cinxami”,
ftujak “kec mashkull nga një vit deri në dy vjeç”,
ftujë “kec femër nga një vit deri në dy vjecc
gallof “korbi i bardhë”,
galë “stërqokë”,
gargull “bregcë; shturë”,
gatalkë “çafkë e vogël”,
gatë “çafkë”,
grerak, grifshë “zog i larmë nga trupi dhe me një xhufkë në kokë”,
guguçe “kumri”,
gurneckë, gushkuq,
guzë “lloj rose e egër me ngjyrë të zezë, me sqep të bardhë që ushqehet me peshk e
dimëron në liqen”,
iriqeshë “femra e iriqit”,
kaposh “këndes, gjel”,
kaprua “kaproll”,
kapua “gjel”,
karabatak “një nga zogjtë e liqenit të Pogradecit që vjen në vjeshtë e ushqehet me peshq”,
kedhe “kec”,
klen “një lloj peshku i egër me shumë hala që rritet në Liqenin e Pogradecit”,
kreshk “luspë peshku”,
kokosh “gjel”,
krapishtë “krap i vogël”,
kunadhe “shqarth”,
kutë “këlysh qeni”,
kuçkë “bushtër”,
kudër “bushtër”,
këlysh “i vogli i një kafshe”,
kërriç “i vogli i gomarit”,
lakuriqkë “gjitar i vogël sa një zog, i zi, me krahë të gjerë e të mbuluar me lëkurë të hollë,
që i ngjan miut, fluturon natën dhe ushqehet me kandrra dhe me pemë të ndryshme”,
larash “thuhet për kafshët që janë laralara”,
laraskë “shpend i ngjashëm me sorrën”,
leknë “peshk me pikëza të kaltra, të kuqe, të gjelbra në lëkurën e bardhë si argjend”,
marauzhgë “milingonë”,
milor “qengj mashkull një deri në dy vjeç”,
misërok “gjel deti”,
mëllenjë “zog i vogël shtegtar nga rendi i harabelave, me pupla të zeza të ndritshme, me
sqep të verdhë si në ngjyrë portokalli e me këmbë të murrme, që rri zakonisht nëpër ferra
e nëpër shkurre”,
mërenë “një lloj peshku i egër i Liqenit të Pogradecit, karakteristikë është koka e tij si
prej gjarpri”,
nosit “pelikan”,
nuselalë “kafshë gjitare mishngrënëse sa një mace, me trup të shkathët, me gëzof të
murrmë a të kuqërremtë sipër e të bardhë në bark”,
oç “pjella e buallicës”,
pëllëje “dele ose dhi që ka pjellë dhe jep qumësht”,
përç “cjap i patredhur”,
piku “qukapik”,
pisërëngë “nuse e lalës”,
pllashicë “peshk pak më i madh se gurneckat”,
pulestrat “zog pule i rritur”,
pulisht “kërriç”,
pupë “larva e disa kandrrave, e mbështjellë me një fshikëz të mbyllur”,
qelbak “qelbës”,
qimegjallë “qime e gjallë”,
qokth “shpend grabitqar me pendë të murrme, pak më e vogël se kukuvajka, që këndon
natën në verë”,
qyqe “zog shtegtar i pyjeve, me pendë ngjyrë hiri në të zezë, që këndon me një zë të
përvajshëm dhe që nuk bën fole, por i lëshon vezët në foletë e zogjve të tjerë”,
rabeckë “harabel”,
rrëqebull “kafshë e egër mishngrënëse e ngjashme me macen”,
sharan “kafshë si kalë, dele, dash që kanë turi të bardhë pëërzier me të murrmë”,
sheleg “qengj që ka mbushur vitin”,
shkurtë “zog shtegtar që i ngjan thëllëzës, me pendë të murme e lara-lara, me këmbë të
shkurtra dhe me mish shumë të shijshëm”,
shushunjë “krimb parazitar me trup unazor, që ushqehet me gjakun e kafshëve të
ndryshme duke u ngjitur në trupin e tyre”,
skile “dhelpër”,
sutë “drenushë”,
thieshë “femra e derrit”,
torozhan “zog me madhësinëe mëllenjës, ngjyrë afërsisht kafe që del dimrit”,
turtulleshë,
ulkonjë,
vraç “kalë i zi”,
zegër “zekth”,
zhingë “gjinkallë” etj.
symbyllkë;
laga-thata;
e pashë, s’e pashë etj.
Këmbëçalkë!
: të shkuara të harruara,
rrofsh e qofsh, tul e dhjamë etj.:
Shërmëria të sjelltë shëndoshë;
të lumtë njajo dorë;
u shtofsh e u bëfsh me njëqind oxhakë;
qofsh e gëzuar sot e mot;
puna mbarë;
udhë e mbarë;
u pjekshim shëndoshë;
e hëngsh gëzuar bukën;
mirëmbetsh, udhembarë;
rrofsh e qofsh;
hallall e paç;
ku rënça mos u vrafsha;
më rrofsh;
dhëntë zoti;
ku hëngrëm hëngshim, ku pimë pifshim;
të lumshin krahët;
perëndia e shtoftë drithin;
misardhe;
mirë e më mire;
të gjettë shëndoshë;
qofsh shëndoshë;
u kthefshi shëndoshë;
ë paça sa malet;
rrofsh sa malet;
u bëfsh i pari i fisit tënd;
marrç shtatë gra të bukura që të të pjellin shtatëdhjetë e shtatë djem të shëndoshë, të
gjithë luftëtarë të dëgjuar e me pagëtyrë të madhe;
ju gjeça shëndoshë;
rri me shëndet e qofsh me jetë; d
alç faqebardhë; z
ana jeni e zana qofshi;
ju qoftë udha e mbarë;
ju shtoftë zoti vallen;
të pastë lokja;
u kthefsh shëndoshë e me nder;
e bardhë qoftë;
ju faltë zoti që ju ka falur;
mirë mbeçi;
u shtofshi e mbushçi dhenë;
t’u shtofshin vjetët;
mirë se të solli zoti;
gur zënç, dyvjaçkë t’u bëftë;
t’u zgjattë jeta;
tumirë mbeç;
u mplaksh e u trashëgofsh;
njëherë e me jetë; b
ëfsh njëzet çuna, njëzet çupa;
zoti e ndjeftë;
të qofsha falur;
burrë u bëfsh, trim u bëfsh;
U shtofshin si zogjt e bletës;
paçim derën të hapur;
i sotmi na ndiftë:
të rinjve dasmën, të martuarit i gëzoftë me djema;
për të mirë qoftë;
e mira mos t’u ndaftë nga dera;
u mbushçin hambaret, u martofshin cucat, u rritshin djemtë;
në dorë tënde qofshim;
falë të qoftë;
vafsh shëndoshë;
mbeç shëndoshë;
rrofshi dhe ju që dëgjuat; rrini me shëndet e kuvend të mbarë zotërinj;
gazi t’u shtoftë etj.
:
bisedoj-llafosem,
vëllam - byrazer,
sevda – dashuri,
pazar – treg,
vegla - qojle,
i varfër – fukara,
fytyrë - surrat,
i vrenjtur - domuz,
trim - azgan,
shpirt – xhan,
birth – evlat,
i shëmtuar – batall,
bark - plënc ,
fjalë – llaf,
botë – dynja,
shëronjës – xherah etj.
bulitë (bulirë),
bërtimë (bërtitje), d
rangu (shuli),
fërmon (fryn),
gëmbër (shkëmb i madh, rrasë),
i brydhët (i bryllët),
kalor (kalorës),
kanare (kërdi, kasaphanë),
karpë (shkrep),
marmaros (nguros),
murtar (i murrmë, i nxirë),
pallajsë (pallat),
skorovod (lugat, kanxhallos) etj.,