İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 13

İspat. Yeterlilik: A kümesi elemanlarının tüm afin kombinasyonlarını içersin; bu du-

rumda herhangi iki noktasının afin kombinasyonunu da içerir dolayısıyla A kümesi afin
küme olur.
Gereklilik: Tersine A bir afin küme olsun ve m > 2 olmak üzere A kümesi m − 1 tane
elemanının afin kombinasyonunu içersin. Şimdi x1 , x2 , ..., xm ∈ A, λ1 , λ2 , ..., λm ∈ R,
Pm m
P
λi = 1 olsun. Amacımız x = λi xi ∈ A gerçeklendiğini göstermektir.
i=1 i=1
6 1
λ1 + λ2 + ... + λm−1 + λm = 1 olduğundan λi ’lerden en az biri 1’den farklıdır. λm =
olsun. Bu durumda

m−1 m−1
!
X X λi
x= λi xi + λm xm = (1 − λm ) xi +λm xm ∈ A
i=1 i=1
1 − λm
| {z }
∈A

m−1 m−1
P λi λ1 λ2 λm−1 1−λm
P λi
gerçeklenir. Çünkü 1−λm
= 1−λm
+ 1−λ m
+ ... + 1−λ m
= 1−λm
= 1 olup y := x
1−λ1 i
i=1 i=1
noktası A kümesinin m − 1 tane xi elemanının afin kombinasyonu olup kabul gereği A
kümesine aittir. Böylece x = (1 − λm )y + λm xm + noktası A’nın iki y ve xm elemanlarının
afin kombinasyonu olduğundan A kümesine aittir. Böylece tümevarım ile bir afin kümenin,
elemanlarının herhangi bir afin kombinasyonunu içerdiği gösterilmiş olur.

Tanım 2.3. Bir A ⊆ Rn kümesini kapsayan tüm afin kümelerin kesişimine, yani I
herhangi bir indis kümesi olmak üzere

\
{Ai : A ⊆ Ai ve ∀i ∈ I için Ai kümeleri afindir.}
i∈I

kesişim kümesine A kümesinin afin örtüsü ya da afin zarfı denir ve af f (A) ile
gösterilir.

Sonuç 2.4. A ⊆ Rn olmak üzere af f (A) kümesi A kümesini kapsayan en küçük afin
kümedir. (Ödev)

Teorem 2.5. Bir A ⊆ Rn kümesi için af f (A) afin örtü kümesi, A kümesinin elemanlarının
tüm afin kombinasyonlarının kümesine eşittir.

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 14

İspat. A kümesinin elemanlarının tüm afin kombinasyonlarının kümesi W ile gösterilsin.

Bu durumda A ⊆ W ve W afin kümedir (neden?). Dolayısıyla af f (A) ⊆ W geçerlidir.
Öte yandan af f (A) kümesi afin olduğundan Teorem 2.2 nedeniyle elemanlarının tüm
afin kombinasyonlarını, özel olarak A ⊂ af f (A) olduğu için A kümesinin elemanlarının
tüm afin kombinasyonları olan W kümesini de kapsar, böylece W ⊆ af f (A) olur. Sonuç
olarak af f (A) = W olduğu elde edilir.

x1 , x2 , ..., xm ∈ Rn , λ1 , λ2 , ..., λm ∈ R olmak üzere

λ1 x1 + λ2 x2 + ... + λm xm

noktasına x1 , x2 , ..., xm noktalarının lineer kombinasyonu denir.

L ⊆ Rn bir küme olmak üzere

i) x1 , x2 ∈ L için x1 + x2 ∈ L

ii) x ∈ L, λ ∈ R için λx ∈ L

gerçekleniyorsa ya da eşdeğer olarak x1 , x2 ∈ L, λ1 , λ2 ∈ R için λ1 x1 + λ2 x2 ∈ L

gerçekleniyorsa yani herhangi iki noktasının lineer kombinasyonunu içeriyor ise L
kümesine bir lineer alt uzay denir.

Dikkat edilirse her lineer alt uzay aynı zamanda bir afin kümedir. Ancak her afin kümenin
bir lineer alt uzay olması gerekmez (neden?).

A, B ⊂ Rn iki afin küme olsun. Bir x0 ∈ Rn için A = B + x0 ise A kümesi

B kümesine paraleldir ya da A kümesi B kümesinin x0 ötelemesidir denir.
B = A − x0 yazılabildiğinden B kümesinin de A kümesine paralel olduğuna dikkat
ediniz.

Aşağıdaki teorem afin kümeler ile lineer alt uzaylar arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir.

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 15

6 A ⊂ Rn olsun. A kümesinin afin olması için gerek ve yeter koşul A’nın

Teorem 2.6. ∅ =
tek bir L lineer alt uzayına paralel olmasıdır.

İspat. Gereklilik: A afin olsun ve bir x0 ∈ A seçilsin. Bu durumda L = A − x0 bir lineer

alt uzay olur. Gerçekten,
i) α ∈ R ve x ∈ L = A − x0 olsun. Dolayısıyla ∃a ∈ A öyle ki x = a − x0 gerçeklenir. Öte
a +(1 − α) x0 ∈ A geçerlidir. Böylece
yandan A bir afin küme olduğundan α |{z}
|{z}
∈A ∈A

αx = α(a − x0 ) = αa − αx0 + x0 − x0 = αa + (1 − α)x0 −x0 ∈ L

| {z }
∈A

yani αx ∈ L sağlanır.
ii) x1 , x2 ∈ L = A − x0 ise ∃a1 , a2 ∈ A öyle ki x1 = a1 − x0 ve x2 = a2 − x0 gerçeklenir.
Bu durumda

∈L
z }| {
2 2 1 1
x1 + x2 = a1 − x0 + a2 − x0 = a1 + a2 − 2x0 = 2( a1 + a2 −x0 ) ∈ L
2 2 |2 {z 2 }
∈A

elde edilir, burada A afin olduğundan 12 a1 + 12 a2 ∈ A olup 12 a1 + 12 a2 − x0 ∈ L olur. i)

nedeniyle de bu noktanın 2 katı da L kümesine ait olur.
Sonuçta i) ve ii) den L kümesinin skaler ile çarpma ve toplama işlemlerine göre kapalı
olduğu yani bir lineer alt uzay olduğu elde edilmiş olur. L = A − x0 ise A = L + x0
olduğundan A kümesi L lineer alt uzayına paraleldir.
Yeterlilik: Tersine A kümesi bir L lineer alt uzayına paralel olsun, yani belli bir x0 ∈ Rn
için A = L+x0 olsun. A’nın afin olduğunu gösterelim. x1 , x2 ∈ A, λ1 , λ2 ∈ R ve λ1 +λ2 = 1
olsun. x1 , x2 ∈ A ise ∃y1 , y2 ∈ L öyle ki x1 = y1 + x0 ve x2 = y2 + x0 gerçeklenir. Böylece

λ1 x1 + λ2 x2 = λ1 y1 + λ1 x0 + λ2 y2 + λ2 x0 = λ1 y1 + λ2 y2 +(λ1 + λ2 )x0 ∈ A
| {z } | {z }
∈L =1

olur, bu ise A kümesinin afin olması demektir. Dolayısıyla afin kümelerin lineer uzayların
ötelemeleri olduğu gösterilmiş olur.
Teklik: Kabul edelim ki x1 , x2 ∈ R ve L1 , L2 lineer alt uzayları için A = L1 + x1 = L2 + x2

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 16

olsun. L1 + x1 = L2 + x2 ise L1 = L2 + (x2 − x1 ) olur. Öte yandan L1 bir lineer alt uzay
olduğu için 0 ∈ L1 ve dolayısıyla 0 ∈ L2 + (x2 − x1 ) olacağından −(x2 − x1 ) ∈ L2 olmalıdır.
Sonuçta L1 = L2 + (x2 − x1 ) = L2 bulunur.
| {z }
∈L2

Sonuç 2.7. Lineer alt uzaylar orijini içeren afin kümelerdir. (Ödev)

V kümesi R üzerinde bir vektör uzayı (lineer uzay) ve A ⊆ V olmak üzere, eğer
her v ∈ V elemanı A kümesinin elemanlarının bir lineer kombinasyonu şeklinde
yazılabiliyor ise A kümesi V uzayını doğurur ya da gerer denir.

Eğer v1 , v2 , ..., vm ∈ V vektörleri için

α1 v1 + α2 v2 + ... + αm vm = 0

denklemi (α’lara göre çözüldüğünde) yalnızca α1 = α2 = ... = αm = 0 için sağla-

nıyor ise v1 , v2 , ..., vm vektörleri lineer bağımsızdır denir. Aksi halde v1 , v2 , ..., vm
vektörleri lineer bağımlıdır denir.

Bir V vektör uzayını doğuran lineer bağımsız vektörler kümesine V uzayının bir
tabanı denir. Eğer V vektör uzayı, k tane elemanı olan sonlu bir tabana sahip ise
V vektör uzayının tüm tabanları da k tane elemana sahiptir ve bu k sayısına V
vektör uzayının boyutu denir ve dim(V ) = k ile gösterilir, V uzayına da sonlu
boyutlu vektör uzayı denir. Öte yandan L ⊆ V bir lineer alt uzay ise boyutlar
arasında dim(L) ≤ dim(V ) eşitsizliği geçerlidir.

R, R2 ve R3 uzayları için herbirinin tabanlarını belirleyip, lineer alt uzaylarını boyutlarına

göre sınıflandırınız. (Ödev)

Bir A ⊆ Rn afin kümesinin boyutu, A afin kümesine paralel olan lineer alt
uzayın boyutu olarak tanımlanır ve bu boyut dim(A) ile gösterilir.

Tanım 2.8. Rn uzayında boyutu n − 1 olan her afin kümeye bir hiperdüzlem denir.

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum