Untitled

om
BAØI GIAÛNG
NG
.c
ng
XÖÛ LYÙ SOÁ TÍN HIEÄU
co
an
th
o ng
du
Bieân soaïn:
n: PGS.TS LEÂ TIEÁN THÖÔØNG
NG
u
cu
CuuDuongThanCong.com
Tp.HCM, 02-2005 https://fb.com/tailieudientucntt
CHÖÔNG 5: BIEÁN ÑOÅI Z
om
5.1 Nhöõng tính chaát cô baûn
.c
5.2 Mieàn hoäi tuï
ng
co
5.3 Nhaân quaû vaø söï oån ñònh
an
5.4 Phoå taàn soá th
o ng
5.5 Bieán ñoåi Z ngöôïc
du
u
cu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
om
5.1 Nhöõng tính chaát cô baûn
.c
Bieán ñoåi z laø coâng cuï cô baûn ñeå thieát keá, phaân tích vaø
ng
bieåu dieãn cuûa caùc boä loïc soá. Bieán ñoåi z cuûa tín hieäu rôøi raïc
co
veà thôøi gian x(n) ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
an
th
ng
n =∞
X (z ) = ∑ x (n )z −n
(bieán ñoåi z) (5.1.1)
o
du
n = −∞
u
cu
hoaëc döôùi daïng caùc soá haïng:

X(z) = … +x(-2)z2 + x(-1)z + x(0) + x(1)z-1 + x(2)z-2 + …
Neáu tín hieäu x(n) laø nhaân quaû thì chæ luyõ thöøa aâm z-n, n ≥
0 xuaát hieän trong coâng thöùc khai trieån.
om
Ñònh nghóa (5.1.1) coù theå ñöôïc aùp duïng cho chuoãi ñaùp öùng
.c
xung h(n) cuûa boä loïc soá. Bieán ñoåi z cuûa h(n) ñöôïc goïi laø haøm
ng
truyeàn cuûa boä loïc ñöôïc ñònh nghóa:
co
an
n=∞
H (z ) = ∑ ( ) −n
th
ng h n z (haøm truyeàn) (5.1.2)
n = −∞
o
du
Ví duï 5.1.1: Xaùc ñònh haøm truyeàn H(z) cuûa hai boä loïc
u
nhaân quaû cuûa ví duï 3.4.3

cu
(a) h = {h0, h1, h2, h3} = {2,3,5,2}

(b) h = {h0, h1, h2, h3, h4} = {1,0,0,0,-1}
om
Giaûi:
.c
Duøng ñònh nghóa (5.1.2), ta coù:
ng
H(z)= h0 + h1z-1 + h2 z-2 + h3 z-3 = 2 + 3z-1 + 5z-2 + 2z-3
co
ñoái vôùi caâu a, vaø
an
th
H(z)= h0 + h1z-1 + h2 z-2 + h3 z-3 + h4 z-4 = 1 - z-4
ng
ñoái vôùi caâu b.
o
du
Coù 3 tính chaát cuûa bieán ñoåi z maø thuaän lôïi cho vieäc
u
phaân tích vaø toång hôïp cuûa caùc heä thoáng tuyeán tính:
cu
- Tính tuyeán tính

- Tính treã
- Tính chaäp
om
Tính tuyeán tính: bieán ñoåi z cuûa toå hôïp tuyeán tính caùc tín
.c
hieäu baèng toå hôïp tuyeán tính cuûa caùc bieán ñoåi z ñoù.
ng
a1x1 (n ) + a 2 x 2 (n ) ⎯⎯→ a1X1 (z ) + a 2 X 2 (z )
co
Z
(5.1.3)
an
Tính treã: treã tín hieäu bôûi D maãu seõ töông ñöông vôùi tích
th
bieán ñoåi z cuûa noù vôùi heä soá z-D.
ng
x (n ) ⎯⎯→ X (z ) ⇒ x (n − D ) ⎯⎯→ z X (z )
Z Z −D
(5.1.4)
o
du
Tính chaäp: chaäp trong mieàn thôøi gian trôû thaønh tích
u
trong mieàn z.
cu
y(n ) = h (n ) * x (n ) ⇒ Y (z ) = X (z )H (z ) (5.1.5)
om
Ví duï 5.1.2: Hai boä loïc cuûa ví duï treân vaø cuûa ví duï 3.4.3 coù
.c
theå ñöôïc vieát döôùi daïng “ñoùng” sau:
ng
(a) h(n) = 2δ(n) + 3δ(n-1) + 5δ(n-2) + 2δ(n-3)
co
(b) h(n) = δ(n) - δ(n-4)
an
th
Haøm truyeàn coù theå ñaït ñöôïc baèng caùch duøng tính treã vaø
ng
tính tuyeán tính nhö sau:
o
du
Tröôùc heát, chuù yù bieán ñoåi z cuûa δ(n) laø 1.

n =∞
u
δ (n ) ⎯⎯→ ∑δ (n )z = δ (0 )z
cu
−n −0
Z
=1
n = −∞
om
Ví duï 5.1.2:
.c
Keá ñoù, töø tính treã ta coù
ng
δ (n − 1) ⎯⎯→
co
Z
z −1.1 = z −1 ,
an
δ (n − 2) ⎯⎯→
Z
z − 2 .1 = z − 2 ,
δ (n − 3) ⎯
⎯→ th
z −3 .1 = z −3 ,...
Z
ng
Duøng tính tuyeán tính, chuùng ta coù:
o
du
2δ (n) + 3δ (n −1) + 5δ (n − 2) + 2δ (n − 3) ⎯ −1 −2
⎯→2 + 3z + 5z + 2z −3
u
Z
cu
ñoái vôùi (a), vaø

h (n ) = δ (n ) − δ (n − 4 ) ⎯⎯→
Z
H (z ) = 1 − z −4
ñoái vôùi (b).
om
Ví duï 5.1.3: Duøng u(n)-u(n-1)=δ(n), ñoái vôùi moïi n, vaø tính
.c
chaát bieán ñoåi z. Haõy xaùc ñònh bieán ñoåi z cuûa 2 tín hieäu.
ng
(a) x(n) = u(n) (b) x(n) = -u(-n-1)
co
Giaûi:
an
th
Ñoái vôùi (a), chuùng ta coù phöông trình vi phaân
ng
x(n) - x(n-1) = u(n) - u(n-1) = δ(n)
o
du
Laáy bieán ñoåi z hai veá vaø duøng tính treå vaø tính tuyeán tính,
u
ta coù:
cu
1
x (n ) − x (n − 1) = δ (n ) ⎯⎯→ X (z ) − z X (z ) = 1 ⇒ X (z ) =
Z −1
1 − z −1
om
Ví duï 5.1.3:
.c
Töông töï: ñoái vôùi (b), chuùng ta coù phöông trình vi phaân
ng
x(n)-x(n-1)=-u(-n-1)+u(-(n-1)-1)= u(-n)-u(-n-1)=δ(-n)
co
Phöông trình cuoái cuøng, chuùng ta duøng ñònh nghóa cho
an
th
tröôùc baèng caùch thay n baèng –n. Chuù yù δ(-n)= δ(n) vaø laáy
ng
bieán ñoåi z hai veá, ta coù
o
du
1
x(n) − x(n − 1) = δ (− n) ⎯
⎯→ X (z) − z X (z) = 1 ⇒ X (z) =
Z −1
u
1 − z −1
cu
Vì theá maëc duø hai tín hieäu u(n) vaø –u(-n-1) laø hoaøn
toaøn khaùc nhau trong mieàn thôøi gian (moät nhaân quaû vaø
moät phaûn nhaân quaû) nhöng bieán ñoåi z cuûa chuùng gioáng
nhau.
om
Ví duï 5.1.4: Tính ngoõ ra cuûa ví duï 4.1.1 baèngng caùch
ch thöïc
.c
hieän tính chaäp nhö laø pheùp nhaân trong mieàn z.
ng
Giaûi:
i:
co
Hai chuoãi h={1,2,-1,1}, x={1,1,2,1,2,2,1,1} coù bieán ñoåi z:
an
H(z)= 1 + 2z-1 - z-2 + z-3
th
ng
X(z)= 1 + z-1 + 2z-2 + z-3 + 2z-4 + 2z-5 + z-6 + z-7
o
du
Nhaân hai ña thöùc, c, ta coù tích Y(z) = X(z)H(z)

u
Y(z)= 1 + 3z-1 + 3z-2 + 5z-3 + 3z-4 + 7z-5 + 4z-6 + 3z-7 + 3z-8 +z-10
cu
Heä soá luõy thöøa cuûa z laø nhöõng maãu chaäp ngoõ ra:
y=h*x={1, 3, 3, 5, 3, 7, 4, 3, 3, 3, 0, 1}
om
5.2 Mieàn hoäi tuï
.c
Mieàn hoäi tuï ROC cuûa X(z) laø taäp con cuûa maët phaúng
ng
phöùc z maø caùc chuoãi (5.1.1) hoäi tuï, nghóa laø
co
an
⎧ n =∞
⎫
ROC = ⎨ z ∈ C X ( z ) = ∑ x(n )z ≠ ∞ ⎬
th
−n
(5.2.1)
ng
⎩ n = −∞ ⎭
o
du
Mieàn hoäi tuï laø moät khaùi nieäm quan troïng veà nhieàu
u
phöông dieän: noù cho bieán ñoåi ngöôïc duy nhaát cuûa bieán ñoåi
cu
z vaø cho caùc ñaëc tính tieän lôïi cuûa tính chaát nhaân quaû vaø
oån ñònh cuûa tín hieäu hay heä thoáng.
Mieàn hoäi tuï phuï thuoäc vaøo tín hieäu x(n) caàn bieán ñoåi.
om
Ví duï, xeùt tín hieäu nhaân quaû sau:
.c
x(n)=(0.5)nu(n)={1,0.5,0.52,…}
ng
co
Bieán ñoåi z laø
an
ÔÛ ñaây, toång bò giôùi haïn vôùi n ≥ 0 vì x(n) nhaân
th
quaû. Duøng coâng thöùc chuoãi hình hoïc voâ haïn ñeå
o ng
tính toång voâ haïn:
du
u
cu
∞
1
1 + x + x + x + ... = ∑ x =
2 3 n
(5.2.2)
n =0 1− x
Maø hoäi tuï vôùi |x| < 1 vaø ngöôïc laïi thì phaân kyø.
om
Cho x = 0.5z-1, ta coù toång
.c
( )
∞ ∞
X ( z ) = ∑ 0.5 z
1
ng
−1 n
=∑x = n
hoaëc
co
n =0 n =0 1− x
an
1 z
X (z ) = =
th
−1
1 − 0.5 z z − 0.5
ng
Ñieàu kieän ñeå hoäi tuï chuoãi hình hoïc laø:
o
du
x = 0 .5 z − 1 < 1 ⇒ z > 0 .5
u
cu
Vì theá, mieàn hoäi tuï laø taäp cuûa caùc z trong mieàn
z maø naèm ngoaøi voøng troøn baùn kính 0.5.
ROC={z∈C||z|>0.5}
om
Chuù yù, bieán ñoåi z coù cöïc taïi z=0.5. Toùm laïi, ta coù:
.c
(0.5) u (n ) ⎯⎯→ 1
vôùi z > 0.5
ng
n Z
−1
1 − 0 .5 z
co
Bieán ñoåi z vaø ROC cuûa noù ñöôïc xaùc ñònh duy nhaát bôûi
an
th
tín hieäu thôøi gian x(n). Tuy nhieân cuõng coù theå coù hai tín
ng
hieäu coù cuøng bieán ñoåi z nhö ví duï 5.1.3. Caùc tín hieäu nhö
o
theá chæ coù theå phaân bieät trong mieàn z bôûi ROC cuûa chuùng.
du
Ví duï xeùt tín hieäu phaûn nhaân quaû x(n)=-(0.5)nu(-n-1)

u
cu
Bieán ñoåi z seõ laø:

(( 0.5) z ) ( )
−1 −1 −n ∞ m
X ( z ) = − ∑ ( 0.5 ) z =−∑ = −∑ ( 0.5 ) z
n −n −1 −1
n =−∞ n =−∞ m =1
om
ÔÛ ñaây chuùng ta chuyeån caùc bieán toång töø n
.c
thaønh m=-n. Ñeå tính toång chuùng ta duøng:
ng
∞
x
x + x + x + ... = ∑ x =
co
2 3 m
1− x
an
m =1
Maø hoäi tuï vôùi |x| < 1 vaø ngöôïc laïi thì phaân kyø.
Cho x=0.5z-1, ta coù th
o ng
( )
∞ ∞ −1
du
X ( z ) = −∑ (0.5) z
x 0.5 z
= −∑ x = −
−1 m m
=− hoaëc
u
−1
1− x 1 − 0.5 z
cu
m=1 m=1
z 1
X (z ) = =
z − 0.5 1 − 0.5z −1
Maø gioáng nhö ví duï nhaân quaû treân.
om
Tuy nhieân, ROC trong tröôøng hôïp naøy thì khaùc. Noù
.c
ñöôïc xaùc ñònh töø ñieàu kieän hoäi tuï cuûa chuoãi
ng
x = 0.5−1 z < 1 ⇒ z < 0.5
co
laø taäp cuûa caùc z beân trong voøng troøn baùn kính 0.5.
an
th
o ng
du
ROC = {z ∈ C z < 0 .5 }
u
cu
om
Toùm laïi, chuùng ta coù bieán ñoåi z:
.c
1
(0.5 ) u(n ) ⎯⎯→ , vôùi z > 0.5
ng
n Z
−1
1 − 0 .5 z
co
an
1
− (0.5 ) u (− n − 1) ⎯⎯→ , vôùi z < 0.5
n Z
th
−1
1 − 0 .5 z
ng
Hai tín hieäu coù cuøng bieán ñoåi z nhöng ROC thì hoaøn
o
du
toaøn khaùc nhau. Toång quaùt, chuùng ta coù caùc keát quaû sau:
u
cu
1
a u (n ) ⎯⎯→
n Z
−1
, vôùi z > a
1 − az (5.2.3)
1
− a u (− n − 1) ⎯⎯→
n Z
−1
, vôùi z < a
1 − az
om
ÔÛ ñaây a laø soá phöùc baát kyø. ROC cuûa chuùng nhö sau:
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Bieán ñoåi z (5.2.3) cuøng vôùi tính tuyeán tính vaø tính treå
coù theå xaây döïng nhieàu bieán ñoåi phöùc taïp hôn.
om
Ví duï 5.2.1: cho a= ±1 trong (5.2.3), chuùng ta coù bieán
.c
ñoåi z cuûa tín hieäu böôùc nhaân quaû, phaûn nhaân quaû vaø caùc
ng
tín hieäu böôùc khaùc:
co
an
u (n ) ⎯
1
⎯→ , vôùi z > 1
Z
th
−1
1− z ng
− u (− n − 1) ⎯
1
, vôùi z < 1
o
⎯→Z
du
−1
1− z
u
cu
(− 1) u (n ) ⎯⎯→
n Z 1
−1
, vôùi z > 1
1+ z
− (− 1) u (− n − 1) ⎯
1
⎯→ , vôùi z < 1
n Z
−1
1+ z
om
Ví duï 5.2.2: Xaùc ñònh bieán ñoåi z vaø ROC töông öùng
.c
1. x(n) = u(n-10)
ng
co
2. x(n) = (-0.8) n u(n)
an
3. x(n) = (-0.8) n [ u(n)- u(n-10)]
th
ng
1⎡
u(n) + ( −1) u(n) ⎤ = {1, 0,1, 0,1, 0,1, 0,...}
n
4. x(n) =
o
2⎣ ⎦
du
1
u
5. x(n) = ⎡⎣(0.8) n u(n) + (-0.8) n u(n) ⎤⎦

cu
2
⎛πn ⎞
6. x(n) = cos ⎜ ⎟ u ( n ) = {1, 0, −1, 0,1, 0, −1, 0,1, 0, −1, 0, ...}
⎝ 2 ⎠
om
Ví duï 5.2.2: xaùc ñònh bieán ñoåi z vaø ROC töông öùng
.c
⎛ πn ⎞ n
7. x(n) = (0.8) cos⎜ ⎟ u(n)
ng
⎝ 2 ⎠
co
an
1 n
[ n
8. x(n) = (0.8j) u(n) + (-0.8j) u(n) ]
2 th
ng
9. x(n) = cos(ω0 n)u (n ) vaø x(n) = sin(ω0 n)u (n )
o
du
10. x(n) = {1,2,3,1,2,3,1,2,3,...}, laëp laïi tuaàn hoaøn {1,2,3}

u
cu
om
Giaûi:
.c
(1) Duøng tính chaát treã, chuùng ta coù:
ng
−10
co
z
X (z ) = z −10 U (z ) =
an
1 − z −1
vôùi ROC |z| > 1.
th
ng
(2) Duøng (5.2.3) vôùi a = -0.8
o
du
1
X (z ) = , vôùi ROC : z > − 0.8 = 0.8
u
−1
cu
1 + 0.8z
om
(3) x(n) = (-0.8)nu(n) - (-0.8)10(-0.8)n -10 u(n-10))
.c
ÔÛ soá haïng thöù hai, chuùng ta nhaân & chia cho heä soá (-0.8)10
ng
ñeå taïo laïi phieân baûn treã 10 ñôn vò cuûa soá haïng thöù nhaát. Vì
co
theá duøng tính treã vaø tuyeán tính vaø keát quaû cuûa tröôøng hôïp
an
(2), ta coù: −10
1 − (− 0.8) z
10 −10
th
1 z
X (z ) = − (− 0.8) =
10
ng
−1 −1
1 + 0.8z 1 + 0.8z 1 + 0.8z −1
o
du
Cho a=-0.8, ta coù:

u
cu
x(n)=an[u(n)-u(n-10)]={1,a,a2,a3,a4,a5,a6,a7,a8,a9,0,0,0,…}
Vì theá, bieán ñoåi z coù theå ñöôïc tính bôûi toång höõu haïn:
X(z)=1 + az-1 + a2z-2 + … + a9z-9
om
Söû duïng chuoãi hình hoïc voâ haïn
.c
N −1 1− xN
1 + x + x + ... + x =
ng
2
1− x
co
Laáy toång caùc chuoãi treân
an
1−(−0.8) z 10 −10 10 −10
th
1−a z
X(z) =1+az +a z +...+a z =
−1 2 −2
= 9 −9
ng
−1 −1
1−az 1+0.8z
o
du
(4) Söû duïng tính tuyeán tính vaø (5.2.3) vôùi a=1 vaø a=-1:
u
cu
1⎡ 1 1 ⎤
X (z ) = ⎢
1
−1
+ −1 ⎥
=
2 ⎣1 − z 1 + z ⎦ 1 − z −2
vôùi ROC |z| > 1.
om
Coù theå ñaït ñöôïc cuøng keát quaû khi duøng (5.1.1) vaø toång
.c
caùc chuoãi: X(z) = 1+ 0z-1+ z-2+ 0z-3 +z-4+… = 1+ z-2+z-4+ z-6+…
ng
laø moät chuoãi hình hoïc voâ haïn coù daïng nhö (5.2.2) vôùi x=z-2.
co
Vì theá
an
th
1 1
X (z ) = =
ng
1 − x x = z −2 1 − z − 2
o
du
Ñeå chuoãi hoäi tuï thì ⏐x⏐=⏐z2⏐<1 hay ⏐z⏐>1.

u
(5) Söû duïng tính tuyeán tính vaø (5.2.3):

cu
1⎡ 1 1 ⎤ 1
X (z ) = ⎢ −1
+ −1 ⎥
=
2 ⎣1 − 0.8z 1 + 0.8z ⎦ 1 − 0.64z − 2
vôùi ROC ⏐z⏐>0.8.
om
(6) Coù theå tìm tröïc tieáp baèng ñònh nghóa (5.1.1):
.c
X(z)=1 - z-2+z-4-z-6+z-8+…=1+x+x2+x3+x4+…
ng
1 1
Vôùi x=-z . Chuoãi naøy seõ hoäi tuï thaønh:X (z ) =
-2 =
co
1 − x 1 + z−2
an
th
vôùi ⏐x⏐=⏐z-2⏐<1 hay ⏐z⏐>1. Söû duïng coâng thöùc Euler ñeå
ng
taùch haøm cos thaønh caùc tín hieäu luõy thöøa daïng (5.2.3):
o
du
⎛ πn ⎞ 1 jπn / 2
x ( n ) = cos⎜ ⎟ u (n ) = e u(n) + e [
− jπn / 2 1 n
] [
u ( n ) = a u( n ) + a *n u ( n ) ]
u
cu
⎝ 2 ⎠ 2 2
trong ñoù a=ejπ/2=j vaø a*=e-jπ/2=-j. Do ñoù:
1⎡ 1 1 ⎤ 1
X (z ) = + =
2 ⎢⎣1 − jz −1 1 + jz −1 ⎥⎦ 1 + z − 2
om
(7) Duøng coâng thöùc Euler nhö treân, ta coù:
.c
⎛ πn ⎞ 1
[
x ( n ) = (0.8) cos⎜ ⎟ u (n ) = (0.8) e jπn / 2 u ( n ) + (0.8) e − jπn / 2 u ( n ) ]
ng
n n n
co
⎝ 2 ⎠ 2
maø coù theå vieát nhö tín hieäu tröôøng hôïp (8):
an
1
[ th
x ( n ) = (0.8 j) u( n ) + (− 0.8 j) u( n ) ]
n
o ng n
2
du
Vì theá, (7) vaø (8) laø gioáng nhau. Söû duïng a=±0.8j ôû (5.2.3)
u
ta tìm ñöôïc bieán ñoåi z cuûa chuùng:

cu
1⎡ 1 1 ⎤ 1
X (z ) = ⎢ −1
+ −1 ⎥
=
2 ⎣1 − 0.8 jz 1 + 0.8 jz ⎦ 1 + 0.64z − 2
vôùi ROC ⏐z⏐>⏐0.8j⏐=0.8.
om
(9) Bieán ñoåi töông töï, ta coù:
.c
cos(ω0 n )u (n ) = [
1 jω 0 n
]
+ e − jω0 n u ( n ) ⎯⎯→
Z 1⎡ 1
+
1 ⎤
ng
e
2 2 ⎢⎣1 − e jω0 z −1 1 − e − jω0 z −1 ⎥⎦
co
−1
Ruùt goïn laïi: X (z ) = 1 − cos( ω ) z
an
0
1 − 2 cos(ω0 )z −1 + z − 2
th
ng
Thay ω0=π/2, chuùng ta coù töông töï tröôøng hôïp (6). Töông
o
du
töï, ñoái vôùi daïng sin

u
[ ]
cu
1 jω 0 n 1 ⎡ 1 1 ⎤
sin (ω0 n )u (n ) = e −e − jω 0 n
u ( n ) ⎯⎯→ ⎢
Z
−
2 2 j ⎣1 − e jω 0 z −1 1 − e − jω 0 z −1 ⎥⎦
Ruùt goïn laïi:

1 − sin(ω0 )z −1
X (z ) =
1 − 2 cos(ω0 )z −1 + z − 2
om
(10) Duøng ñònh nghóa (5.1.1) vaø nhoùm caùc soá haïng, ta
.c
coù:
ng
( ) ( ) (
X ( z ) = 1 + 2 z −1 + 3z −2 + 1 + 2 z −1 + 3z −2 z −3 + 1 + 2 z −1 + 3 z −2 z −6 + ... )
co
−1 −2
+ +
= (1 + 2 z )(1 + z )
an
−1 1 2 z 3 z
+ 3z −2 −3
+ z −6 + z −9 + ... =
th
ng 1 - z −3
Chuoãi hoäi tuï khi ⏐z-3⏐<1 hay ⏐z⏐>1. Moät caùch khaùc laø
o
du
laøm treã x(n) 3 ñôn vò thôøi gian x(n-3) = {0,0,0,1,2,3,1,2,3,…}

vaø tính x(n)-x(n-3)={1,2,3,0,0,0,0,0…}=δ(n)+ 2δ(n-1)+3δ(n-2)
u
cu
Keá ñoù, laáy bieán ñoåi z hai veá, ta coù:

−1 −2
1 + 2 z + 3z
X (z ) − z − 3X (z ) = 1 + 2z −1 + 3z − 2 ⇒ X (z ) =
1 - z −3
Phöông phaùp naøy coù theå ñöôïc toång quaùt hoùa cho chuoãi
tuaàn hoaøn baát kyø.
om
5.3 Nhaân quaû vaø söï oån ñònh
.c
Keát quaû cô baûn (5.2.3) coù theå suy ra tính nhaân quaû vaø
ng
oån ñònh ôû mieàn z. Tính hieäu nhaân quaû daïng ng
co
x (n ) = A1 p1n u (n ) + A2 p2n u (n ) + ... (5.3.1)
an
seõ coù bieán ñoåi z
th
ng
A1 A2
X (z ) = + + ... (5.3.2)
o
−1 −1
1 − p1 z 1 − p2 z
du
vôùi raøng
ng buoäc z > p1 , z > p2 ,… Vì vaäy, y, ROC chung cuûa taát
u
caû caùc soá haïng

ng seõ laø:
cu
z > max p i (5.3.3)

i
nghóa laø beân ngoaøi voøng ng troøn xaùc ñònh bôûi cöïc coù bieân ñoä
lôùn nhaát.
t.
om
Töông töï neáu tín hieäu laø hoaøn toaøn phaûn nhaân quaû
.c
x (n ) = − A1 p1n u (− n − 1) − A2 p2n u (− n − 1) − ... (5.3.4)
ng
Bieán ñoåi z cuûa noù gioáng ng nhö (5.2.3) nhöng raøng ng buoäc
co
ROC seõ laø z < p1 , z < p2 ,... Vì theá, ROC trong tröôøng ng hôïp
an
naøy laø:
th
ng
z < min pi (5.3.3)
o
i
du
nghóa laø, beân ngoaøi voøng ng troøn xaùc ñònh bôûi cöïc coù bieân ñoä
nhoû nhaát. t. ROC cuûa hai tröôøng ng hôïp naøy bieåu dieãn ôû hình
u
cu
5.3.1.
om
Toùm laïi, tín hieäu nhaân quaû coù ROC naèm ngoøai voøng
.c
troøn cöïc lôùn nhaát vaø tín hieäu phaûn nhaân quaû coù ROC naèm
ng
trong voøng troøn cöïc nhoû nhaát. Neáu tín hieäu laø toå hôïp nhaân
co
quaû vaø phaûn nhaân quaû seõ coù ROC laø mieàn giöõa hai voøng
an
troøn vôùi caùc cöïc naèm trong voøng troøn noäi coù phaân boá
th
nhaân quaû vaø caùc cöïc naèm ngoøai voøng troøn ngoïai coù phaân
ng
boá phaûn nhaân quaû.
o
du
Söï oån ñònh coù theå ñöôïc dieån taû trong mieàn z theo caùc soá
u
haïng coù löïa choïn cuûa ROC. Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå tín
cu
hieäu x(n) oån ñònh laø ROC cuûa bieán ñoåi z töông öùng chöùa
voøng troøn ñôn vò. Ñoái vôùi heä thoáng h(n), ñieàu kieän naøy
töông ñöông vôùi ñieàu kieän (3.5.4) ñöôïc trình baøy ôû chöông
3.
om
Söï oån ñònh thì khoâng caàn phaûi ñi keøm vôùi tính nhaân quaû.
.c
Ñoái vôùi moät tín hieäu hay heä thoáng ng oån ñònh vaø nhaân quaû, ñieàu
ng
caàn thieát laø taát caû caùc cöïc cuûa noù naèm trong voøng
ng troøn ñôn
co
vò ôû mieàn z. Ñieàu naøy suy ra töø (5.3.3) laø ñieàu kieän hoäi tuï cuûa
an
tín hieäu nhaân quaû. Neáu ROC naøy töông öùng ng vôùi tín hieäu oån
ñònh thì noù phaûi chöùa voøng
th
ng troøn ñôn vò. Maët khaùc,c, chuùng
ng ta
ng
cho ⏐z ⏐=1 trong (5.3.3): I > max ⏐pi ⏐, nghóa laø taát caû caùc
o
cöïc phaûi coù bieân ñoä nhoû hôn 1. Moät tín hieäu hay heä thoáng ng
du
cuõng coù theå oån ñònh vaø phaûn nhaân quaû nhöng trong tröôøng ng
u
cu
hôïp naøy caùc cöïc phaûi naèm ngoøai ai voøng

ng troøn ñôn vò. Thaät ra,
ñieàu kieän phaûn nhaân quaû ôû (5.3.5) vôùi ñieàu kieän oån ñònh maø
ROC chöùa caùc ñieåm ⏐z ⏐=1, ngaàm hieåu I < min⏐p min i ⏐, nghóa laø
taát caû caùc cöïc phaûi coù bieân ñoä nhoû hôn 1.
om
Neáu moät soá cöïc coù bieân ñoä nhoû hôn 1 vaø moät soá lôùn hôn
.c
1 thì tín hieäu coù theå oån ñònh nhöng seõ laø loïai
ai toå hôïp.
p.
ng
Nhöõng cöïc maø naèm trong voøng ng troøn ñôn vò seõ coù phaân
co
boá nhaân quaû vaø naèm ngoaøi voøng ng troøn ñôn vò seõ coù phaân boá
an
phaûn nhaân quaû.
Hình 5.3.2 minh hoïa 3 tröôøng th
ng hôïp oån ñònh coù theå. Trong
o ng
taát caû tröôøng
ng hôïp,
p, bieán ñoåi z coù cuøng
ng daïng
ng
du
u
A1 A2 A3 A4
X (z ) =
cu
−1
+ −1
+ −1
+
1 − p1 z 1 − p2 z 1 − p3 z 1 − p4 z − 1
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Hình 5.3.2 ROC oån ñònh

om
Trong tröôøng hôïp oån ñònh vaø nhaân quaû, taát caû cöïc phaûi
.c
coù bieân ñoä nhoû hôn 1, nghóa laø ⏐pi ⏐< 1, i=1, 2, 3, 4 vaø tín
[ ]
ng
hieäu x(n) seõ laø x (n ) = A1 p1n + A2 p2n + A3 p3n + A4 p4n u( n )
co
Vôùi taát caû caùc soá haïng hoäi tuï veà 0 khi n laø döông lôùn.
an
Trong tröôøng hôïp oån ñònh/phaûn nhaân quaû, taát caû caùc cöïc
th
coù bieân ñoä lôùn hôn 1, ⏐pi ⏐> 1 , i=1, 2, 3, 4 vaø x(n) seõ laø
ng
[ ]
x (n ) = − A1 p1n + A2 p2n + A3 p3n + A4 p4n u( − n − 1 )
o
du
trong ñoù, n < 0 neân moãi soá haïng seõ tieán veà 0 khi n aâm lôùn.
u
cu
Ta coù theå vieát laïi moät soá haïng n

⎛1⎞
− A1p1n u (− n − 1) = − A1p1 u (− n − 1) = − A1 ⎜⎜ ⎟⎟ u (− n − 1)
−n
⎝ p1 ⎠
vôùi n = -⏐n⏐ khi n<0. Vì ⏐p1⏐>1 neân ⏐1/pi ⏐< 1 vaø caùc luõy
thöøa lieân tieáp cuûa noù seõ tieán veà 0.
om
Trong tröôøng hôïp toå hôïp, chuùng ta coù ⏐p1⏐ < ⏐p2 ⏐< 1
.c
vaø ⏐p3⏐> ⏐p4⏐> 1. Do ñoù, tín hieäu oån ñònh seõ laø
ng
[ ] [ ]
x (n ) = A1 p1n + A2 p2n u( n ) − A3 p3n + A4 p4n u (− n − 1)
co
vôùi p1, p2 phaân boá nhaân quaû vaø p3, p4 phaân boá phaûn nhaân
an
quaû. Ví duï veà moät tín hieäu oån ñònh nhöng khoâng phaûi laø toå
th
hôïp chính laø tröôøng hôïp (2) trong ví duï 5.2.3
o ng
x(n)=(0.8)nu(n)- (1.25)nu(-n-1)
du
Nhö ñöôïc nhaán maïnh trong chöông 3, tính oån ñònh quan
u
cu
troïng hôn tính nhaân quaû ñeå traùnh vieäc tính toaùn khoâng
hoäi tuï. Tính nhaân quaû coù theå ñöôïc hoøa hôïp moät caùch chính
xaùc neáu taát caû caùc cöïc naèm trong voøng troøn ñôn vò nhöng
chæ saép xæ neáu moät soá cöïc naèm ngoaøi. Chuùng toâi seõ trình
baøy ñieàu naøy sau.
om
Moät lôùp tín hieäu quan troïng laø caùc tín hieäu oån ñònh bieân
.c
maø khoâng hoäi tuï cuõng khoâng phaân kyø veà 0 khi nhaân quaû
ng
lôùn. Dó nhieân chuùng bò bao. Caùc tín hieäu böôùc ñôn vò, böôùc
co
ñôn vò thay ñoåi vaø sin toång quaùt hôn thuoäc lôùp naøy. Caùc tín
an
hieäu nhö theá coù cöïc nhöng treân voøng troøn ñôn vò.
th
Moät soá ví duï laø tröôøng hôïp (1, 4, 6, 9, 10) cuûa ví duï 5.2.2.
ng
Moät ví duï ñôn giaûn hôn laø tröôøng hôïp cuûa tín hieäu sin
o
du
phöùc taàn soá ω0

u
cu
(nhaân quaû) x(n)=ejωonu(n)

(phaûn nhaân quaû) x(n)= -ejω0nu(-n-1)
jω 0
maø laø tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa (5.2.3) vôùi a = e .
om
Chuù yù laø böôùc ñôn vò phaúng u(n) vaø böôùc ñôn vò thay ñoåi
.c
(-1)nu(n) cuõng laø caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät vôùi ω0 = 0 vaø ω0 =
ng
π. Bieán ñoåi z töông öùng suy ra töø (5.2.3):
co
1
X (z ) =
an
1 − e jω 0 z − 1
th
vôùi ROC laø ⏐z⏐ > 1 ñoái vôùi tín hieäu nhaân quaû hoaëc ⏐z⏐ < 1
o ng
ñoái vôùi tín hieäu phaûn nhaân quaû.
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
5.4 Phoå taàn soá
.c
Phoå taàn soá hay bieán ñoåi Fourier thôøi gian rôøi raïc
ng
(DTFT) cuûa tín hieäu x(n) ñöôïc ñònh nghóa laø:
co
n=∞
X (ω ) = ∑ x (n )e − j ω n (DTFT) (5.4.1)
an
n = −∞
th
Ñaây chính laø bieán ñoåi z treân voøng troøn ñôn vò, nghóa laø
ng
jω 0
caùc ñieåm z: z=e (5.4.2)
o
du
n=∞ n =∞
Thaät vaäy, ta coù: X(z ) z = e = ∑ x (n )z = ∑ x (n )e − jω = X(ω)
jω
−n
u
n = −∞ n = −∞
cu
Ñaùp öùng taàn soá H(ω) cuûa heä thoáng h(n) vôùi haøm truyeàn
H(z) ñöôïc ñònh nghóa:
n=∞
H (ω) = ∑ h (n )e − jωn (Ñaùp öùng
ng taàn soá) (5.4.3)
n = −∞
Noù cuõng ñöôïc suy ra töø bieán ñoåi z treân voøng ng troøn ñôn vò:
om
H (ω) = H (z ) z = e jω
.c
Nhö ñaõ trình baøy trong chöông 1, taàn soá soá (rad/
ng
sample) coù quan heä vôùi taàn soá f(Hz) nhö sau:
co
2πf
ω= (Taàn soá soá) (5.4.4)
an
fs
th
Khoaûng Nyquist [-fs/2, fs/2] laø khoaûng tính theo ñôn vò
ng
ω: -π < ω < π (khoaûng Nyquist) (5.4.5)
o
du
Trong chöông 1, ñaïi löôïng X(ω) ñöôïc bieåu dieãn bôûi:

u
^ ∞
cu
X (f ) = ∑ x (nT )e 2 πjfn / f s
n = −∞
Ñaây laø phoå taàn Fourier cuûa tín hieäu x(nT) vaø ñöôïc tính
baèng caùch laëp laïi tuaàn hoøan phoå taàn tín hieäu töông töï goác
taïi boäi soá fs.
om
Theo ñôn vò ω, söï tuaàn hoaøn cuûa f vôùi chu kyø fs trôû
.c
thaønh söï tuaàn hoaøn cuûa ω vôùi chu kyø 2π. Vì vaäy, X(ω) chæ
ng
xeùt trong moät chu kyø, ví duï nhö khoaûng Nyquist (5.4.5).
co
DTFT ngöôïc khoâi phuïc chuoãi thôøi gian x(n) töø phoå cuûa
an
noù X(ω) qua khoaûng πNyquist:
x (n ) =
1
∫ th
X (ω)e jωn dω (DTFT ngöôïc) (5.4.6)
ng
2π − π
o
x(n) ñöôïc bieåu dieãn laø toå hôïp tuyeán tính cuûa caùc sin ejωn
du
rôøi raïc thôøi gian coù nhöõng taàn soá khaùc nhau. Bieân ñoä vaø
u
cu
pha cuûa caùc thaønh nh phaàn sin naøy ñöôïc cho bôûi DTFT X(ω).
(5.4.6) coù theå ñöôïc chöùng ng minh nhanh baèng ng caùch
ch xem
(5.4.1) laø khai trieån chuoãi Fourier cuûa haøm tuaàn hoaøn
X(ω). Keá ñoù, (5.4.6) seõ cho caùc heä soá khai trieån chuoãi
Fourier. DTFT ngöôïc tính theo caùc soá haïng
CuuDuongThanCong.com
ng taàn soá f(Hz):
https://fb.com/tailieudientucntt
om
f
1 S
x (n ) = X (f )e 2 πjfn / f S df
.c
∫
fS − f
ng
S
Ví duï: tín hieäu sin phöùc taàn soá ω0:
co
x (n ) = e jω0 n , - ∞ < n < ∞
an
th
seõ coù DTFT laø: X(ω) = 2πd(ω - ω0) + (laëp laïi Nyquist)
o ng
trong ñoù, soá haïng
ng “laëp laïi Nyquist” chính laø söï laëp laïi
du
tuaàn hoaøn cuûa soá haïngng thöù nhaát ôû caùc khoaûng

ng 2π. Ñieàu
u
cu
naøy laø caàn thieát ñeå X(ω) tuaàn hoaøn chu kyø 2π. Chính xaùc
hôn, bieåu thöùc ñaày ñuû laø:
∞
X (ω) = 2π ∑ δ(ω − ω0 − 2πm )
m = −∞
om
Ñeå chöùng minh, chuùng ta cheøn noù vaøo DTFT ngöôïc vaø
.c
khoâi phuïc tín hieäu sin cho tröôùc. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc trình
ng
baøy ôû chöông 1 (ví duï 1.5.1). Giaû söû ω0 naèm trong khoaûng
co
Nyquist [-π, π] thì giôùi haïn cuûa X(ω) seõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi
an
soá haïng mieàn z = 0, nghóa laø:
th
X(ω) = 2πd(ωπ - ω0), -π < ωπ < π
o ng
1 1
Do ñoù, (5.4.6) cho ( ) ( ) ( ) jω n
2π −∫π 2π −∫π
jωn jωn
x n = X ω e dω = 2πδ ω − ω e dω = e 0
du
Töông töï, toå hôïp tuyeán tính cuûa hai tín hieäu sin, ta coù:
u
cu
x (n ) = A1e jω1n + A 2e jω2 n → X(ω) = 2πA1δ(ω − ω1 ) + 2πA 2 δ(ω − ω2 )

Ñieàu naøy coù theå ñöôïc chöùngng minh töông töï, neáu chuùng
ng
ta giaû söû caû ω1 vaø ω2 cuøng
ng naèm trong khoaûng
ng Nyquist. Cuï
theå, ñoái tín hieäu sin vaø cos thöïc,
c, ta coù:
om
cos(ω0n) ô πd(ω – ω0) + πd(ω + ω0)
.c
sin(ω0n) ô –jπd(ω – ω0) + jπd(ω + ω0)
ng
Moät quan heä höõu ích khaùc laø ñaúng thöùc Parseval (quan
co
heä giöõa naêng löôïng cuûa moät chuoãi vôùi phoå cuûa noù):
an
∞
th
1 π
∑ x (n ) 2
= ∫ X (ω) 2
dω (Parseval) (5.4.7)
π − π
ng
n = −∞ 2
DTFT coù theå bieåu dieãn hình hoïc baèng caùch nhaän ra
o
du
raèng nhöõng ñieåm z = ejω naèm treân voøng troøn ñôn vò trong
mieàn z. Khi ω thay ñoåi qua khoaûng Nyquist [-π, π] thì ñieåm
u
cu
z = ejω di chuyeån xung quanh voøng troøn ñôn vò nhö hình

5.4.1. Goác pha cuûa z laø ω.
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Hình 5.4.1 Döï ñoaùn bieán ñoåi z treân voøng troøn ñôn vò.
u
cu
Ñeå phoå X(ω) toàn taïi, ROC cuûa X(z) phaûi chöùa voøng troøn
ñôn vò, ngöôïc laïi bieán ñoåi z seõ phaân kyø taïi nhöõng ñieåm
treân voøng troøn ñôn vò z = ejω. Nhöng neáu ROC chöùa voøng
troøn ñôn vò thì tín hieäu x(n) phaûi oån ñònh. Do ñoù, bieán ñoåi
Fourier X(ω) chæ toàn taïi ñoái vôùi caùc tín hieäu oån ñònh.
om
Nhöõng tín hieäu oån ñònh bieân chaúng haïn sin, noùi moät
caùch chính xaùc seõ khoâng coù phoå nhöng caùc cöïc naèm treân
.c
voøng troøn ñôn vò vaø vì theá tính X(z) treân voøng troøn ñôn vò
ng
seõ laøm X(z) phaân kyø ôû nhöõng ñieåm z naøo ñoù. Tuy nhieân,
co
ñieàu naøy laïi höõu ích khi xeùt phoå cuûa chuùng. Ví duï, ñoái vôùi
an
tín hieäu sin phöùc cuûa caùc phaàn tröôùc, chuùng ta coù:
th
1
x (n ) = e u (n ) ⎯⎯→ X (z ) =
jω 0 n Z ng
j ω 0 −1
1 − e z
vaø do ñoù, thay theá z = e cho
j ω
o
du
1 1
X (ω) = =
1 − e jω 0 e − jω 1 − e j( ω 0 − ω )
maø phaân kyø taïi ω = ω0. Tuy nhieân, ñaây laø ñieàu mong
u
cu
muoán bôûi vì neáu tín hieäu laø thuaàn sin x(n) = e jω 0 n thì phoå
cuûa noù seõ laø moät ñöôøng
ng taäp taïi ω = ω0, nghóa laø X(ω) =
2πd(ω - ω0) (vôùi laëp laïi Nyquist). Tuy nhieân, tín hieäu khoâng
phaûi thuaàn sin maø laø nhaân quaû, moät phieân baûn trieät tieâu
cuûa thuaàn sin vaø vì theá caùc taàn soá haøi seõ hieän dieän.
n. Tuy
nhieân, taàn soá chính vaãn laø ω0.
om
Daïng cöïc/zero cuûa bieán ñoåi z X(z) hay H(z), nghóa laø vò
.c
trí hình hoïc töông ñoái cuûa caùc cöïc vaø zero trong maët
ng
phaúng z, seõ aûnh höôûng ñeán daïng phoå cuûa X(ω) hay H(ω).
co
Ñeå hieåu roû vaán ñeà naøy, xeùt moät bieán ñoåi z ñôn giaûn coù moät
an
cöïc z = p1 vaø moät zero z = z1.
X (z ) = th
1 − z 1 z −1 z − z 1
ng
−1
=
1 − p1 z z − p1
o
Phoå töông öùngng vaø bieän ñoä cuûa noù tìm ñöôïc baèng
ng caùch
ch
du
thay z bôûi ejω.

u
jω
e −z e −z jω
X (ω ) = ⇒ X (ω ) =
cu
1 1
e jω − p1 e jω − p1
Hình 5.4.2 cho thaáy vò trí töông ñoái cuûa caùc ñieåm coá
ñònh z1, p1 vaø caùc ñieåm di ñoäng
ng z = ejω. Ñoà thò ⏐X(ω)⏐ döïa
treân daïng
ng cöïc/zero
c/zero cuõng ñöôïc bieåu dieãn.
om
Phoå bieân ñoä ⏐X(ω)⏐laø tæ soá giöõa khoaûng
ng caùch
ch töø ejω ñeán
.c
cöïc p1 vaø khoaûng
ng caùch
ch töø ejω ñeán cöïc z1.
ng
Khi ejω di chuyeån treân voøng ng troøn ñôn vò, caùc khoaûng ng
co
caùch
ch naøy seõ thay ñoåi.i. Khi ejω gaàn qua ñieåm cöïc, c, khoaûng
ng
an
caùch
ch maãu soá seõ nhoû laøm cho ⏐X(ω)⏐ taêng. Neáu ω1 laø goùc
th
pha cuûa cöïc p1 thì ñieåm gaàn nhaát tieán ñeán p1 seõ xaûy ra taïi
ng
ω = ω1 taïo moät ñænh cuûa ⏐X(ω)⏐ taïi ñoù. Cöïc caøng ng gaàn vôùi
o
du
voøng
ng troøn ñôn vò, khoaûng ng caùch
ch maãu soá caøng
ng nhoû taïi ω =
u
ω1, vaø ñænh cuûa ⏐X(ω)⏐ caøng ng nhoïn.

n.
cu
Töông töï, khi ejω gaàn qua ñieåm zero, khoaûng ng caùch
ch töû soá
seõ nhoû laøm cho ⏐X(ω)⏐ giaûm. m. Taïi goùc pha cuûa zero, ω = f1
, khoaûng
ng caùch
ch naøy seõ nhoû nhaát vaø gaây ra moät ñieåm truûngng
cuûa ⏐X(ω)⏐ taïi ñoù.
om
Zero caøng gaàn vôùi voøng troøn ñôn vò, ñieåm truûng caøng
.c
nhoïn. Zero z1 coù theå naèm treân voøng troøn ñôn vò, trong
ng
tröôøng hôïp ñoù ⏐X(ω)⏐ seõ trieät tieâu taïi ω = f1.
co
an
th
o ng
du
u
cu
Hình 5.4.2 Bieåu dieån hình hoïc cuûa phoå taàn soá.
om
Toùm laïi, chuùng ta coù theå veõ phoå cuûa ⏐X(ω)⏐ baèng caùch
.c
cho ejω laàn theo voøng troøn ñôn vò vaø veõ caùc ñænh khi ejω
ng
gaàn qua caùc cöïc, vaø ñieåm truûng khi noù gaàn qua zero. Töø vò
co
trí hôïp lyù cuûa caùc cöïc vaø zero cuûa X(z), ngöôøi ta coù theå
thieát keá baát kyø daïng mong muoán naøo cuûa X(ω) hay H(ω).
an
th
Ñeå thuaän tieän, chuùng ta chia voøng troøn ñôn vò thaønh
ng
caùc vuøng taàn soá thaáp, trung bình, cao nhö hình 5.4.3. Vieäc
o
phaân chia naøy laø tuøy yù vì taàn soá naøo laø cao hay thaáp coøn
du
tuøy thuoäc vaøo öùng duïng. Tuy nhieân, vieäc naøy nhaèm thay
u
theá caùc cöïc vaø zero. Ví duï, ñeå thieát keá boä loïc thoâng thaáp
cu
maø laøm noåi baät taàn soá thaáp vaø suy hao taàn soá cao, ngöôøi ta
seõ ñaët caùc cöïc beân trong voøng troøn vaøo moät vò trí naøo ñoù
trong cung taàn soá thaáp vaø/hoaëc zero trong cung taàn soá
cao.
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Hình 5.4.3 Caùc phaàn taàn soá thaáp, trung bình,

cao cuûa voøng troøn ñôn vò .
om
Caùc phöông phaùp thieát keá boä loïc nhö theá thì hôi thoâ
.c
thieån vaø trong thöïc teá chæ ñöôïc söû duïng ñeå thieát keá caùc boä
ng
loïc ñôn giaûn hoaëc ñaëc bieät, chaúng haïn boä loïc coäng höôûng
co
hoaëc caùc phaàn cuûa boä loïc truøng phöông cho caùc boä caân
baèng tham soá vaø ñoà hoïa aâm thanh soá. Nhöõng ví duï thieát
an
keá nhö vaäy seõ ñöôïc xeùt sau.
th
ng
DTFT X(ω) cuûa tín hieäu x(n) laø moät ñaïi löôïng phöùc vaø
o
vì theá, noù ñöôïc bieåu dieån bôûi phaàn thöïc vaø phaàn aûo Re(ω),
du
Im(ω) hoaëc ôû daïng cöïc bôûi ñaùp öùng pha vaø bieân ñoä |X(ω)|,
u
argX(ω). Do ñoù:
cu
X(ω) = Re{X(ω)} + jIm{X(ω)} = |X(ω)|ejarg{X(ω)}

Ñoái vôùi tín hieäu thöïc x(n), ñaïi löôïng X(ω) thoûa maõn tính
chaát hermitan sau:
X(ω)* = X(–ω) (5.4.8)
om
Töø ñoù, ta coù caùc moái quan heä sau:
.c
|X(ω)| = |X(– ω )| (5.4.9)
ng
arg{X(ω)} = –arg{X(– ω)}
co
nghóa laø, ñaùp öùng bieân ñoä laø chaün theo ω vaø ñaùp öùng
an
th
pha laø leû. Ñònh nghóa töông töï vaø aùp duïng caùc keát quaû cho
ng
ñaùp öùng taàn soá H(ω) cuûa heä thoáng thöïc h(n).
o
du
Cuoái cuøng chuùng ta chuù yù raèng tính chaát Y(z) =

H(z).X(z) ñöôïc tính treân voøng troøn ñôn vò seõ coù daïng trong
u
cu
mieàn taàn soá laø:

Y(ω) = H(ω).X(ω) (loïc trong mieàn taàn soá) (5.4.10)
om
5.5 Bieán ñoåi z ngöôïc
.c
Baøi toaùn nghòch cuûa moät bieán ñoåi z cho tröôùc X(z) laø
ng
tìm tín hieäu thôøi gian x(n) maø bieán ñoåi z laø X(z). Nhö
co
chuùng ta ñaõ bieát, ñaùp soá cho x(n) laø khoâng nhaát thieát phaûi
an
duy nhaát. Tuy nhieân coù theå laø duy nhaát neáu xaùc ñònh ROC
töông öùng. th
o ng
Trong bieán ñoåi z ngöôïc, chuùng ta khai trieån X(z) thaønh
du
töøng phaân soá nghóa laø, thaønh toång cuûa caùc soá haïng cöïc
u
cu
rieâng reõ coù daïng (5.3.2).

Moät khi X(z) ñöôïc vieát döôùi daïng (5.3.2), chuùng ta caàn
bieát baèng caùch naøo ñeå ñaûo moãi soá haïng naøy, nghóa laø nhaân
quaû hay phaûn nhaân quaû. Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo vieäc löïa
choïn ROC. CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
om
Toång quaùt, caùc voøng troøn qua cöïc taïi z = p1, z = p2, …,
.c
chia maët phaúng z thaønh nhöõng mieàn khoâng choàng cheùo
ng
maø laø caùc öùng vieân coù theå cho ROCs. Moät trong caùc mieàn
co
ROC naøy seõ taïo ra x(n) khaùc nhau. Trong soá taát caû x(n) coù
an
khaû naêng, chæ coù duy nhaát moät x(n) laø oån ñònh bôûi vì voøng
th
troøn ñôn vò naèm chính xaùc ôû moät trong caùc ROC coù theå.
ng
Ví duï 5.5.1: Trong ví duï (5.2.3), ba tín hieäu ñaàu tieân coù
o
du
chung bieán ñoåi z:

u
1 1
X (z ) = +
cu
−1
1 − 0.8 z 1 − 1.25 z −1
Hai voøng troøn qua caùc cöïc taïi z = 0.8 vaø z = 1.25 seõ chia
maët phaúng z thaønh 3 vuøng I, II, III, ñöôïc bieåu dieãn trong
ví duï 5.2.3.
om
Do ñoù, coù 3 bieán ñoåi z ngöôïc coù theå nghóa laø ba tín hieäu
.c
x(n) töông öùng vôùi ba löïa choïn ROC. Nhöng chæ II laø oån
ng
ñònh.
co
Phöông phaùp khai trieån phaân soá töøng phaàn PF coù theå
an
aùp duïng cho bieán ñoåi z maø tæ soá cuûa hai ña thöùc theo z-1 coù
th
daïng: N (z )
X (z ) =
ng
D( z )
o
du
Caùc cöïc cuûa ña thöùc maãu D(z) laø caùc cöïc cuûa X(z). Giaû
u
cu
söû D(z) coù baäc M, nghóa laø coù M zero maãu soá laø p1, p2, …,
pM, vaø D(z) coù theå giaû söû coù daïng:
D(z) =(1 – p1z-1) (1 –p2z-1)…(1 – pMz-1)
Khai trieån phaân soá töøng phaàn X(z) :
om
N (z ) N (z )
X (z ) = =
D( z ) (1 - p1 z -1 ) (1 - p2 z -1 )… (1 - p M z -1 )
.c
(5.5.1)
ng
A1 A2 AM
= + + ... +
co
1 - p1 z -1 1 - p2 z -1 1 - p M z -1
Ñeå coù theå khai trieån daïng ng z-1 thì baäc ña thöùc töû soá N(z)
an
th
phaûi nhoû hôn baäc M ña thöùc maãu soá. Heä soá khai trieån Ai
ng
coù theå tính theo coâng thöùc: c:
o
⎡ ⎤
du
A = [(1 − p z )X ( z )]
⎢
=⎢ −1 N (z ) ⎥ (5.5.2)
⎢ ∏ (1 − p z )⎥
i i z = p1 ⎥ −1
u
j
cu
⎣ j ≠i ⎦ z = p1
vôùi I = 1, 2, …, M. Maët khaùc,

c, thöøa soá (1 – pIz-1) bò boû
khoûi maãu soá vaø bieåu thöùc coøn ñöôïc tính taïi cöïc z = pi.
Ví duï 5.5.2: Trong ví duï 5.2.3 bieán ñoåi z ñöôïc vieát döôùi
daïng:
ng:
om
2 − 2.05z −1 2 − 2.05z −1
X (z ) =
.c
=
−1
1 − 2.05z + z −2
(
1 − 0.8 z −1 1 − 1.25z −1 )( )
ng
Bôûi vì ña thöùc töû soá coù baäc 1 theo bieán z-1, khai trieån PF
co
coù daïng:
an
2 − 2.05 z −1 A1 A2
X (z ) = = +
th
−1 −2 −1 −1
1 − 2.05 z
ng +z 1 − 0.8 z 1 − 1.25 z
Hai heä soá ñaït ñöôïc nhôø (5.5.2):

o
du
A = [(1 − 0.8 z )X ( z )]
−1
⎡ 2 − 2.05 z
−1 ⎤ 2 − 2.05 / 0.8
=⎢ z =0.8 −1 ⎥
= =1
−
1
1 − 1.25 z
u
⎣ ⎦ z =0.8 1 1.25 / 0.8

cu
[(
A2 = 1 − 1.25 z −1
)X (z )]z =1.25
⎡ 2 − 2.05 z −1 ⎤
=⎢
− −1 ⎥
=1
⎣ 1 0.8 z ⎦ z =1.25
Neáu baäc cuûa ña thöùc töû soá N(z) chính xaùc baèng vôùi baäc
M cuûa maãu soá D(z) thì khai trieån (5.5.1) phaûi hieäu chænh
baèng caùch theâm soá haïng phuï daïng:
om
N (z ) N (z )
X (z ) = =
.c
D (z ) (1 - p1z -1 ) (1 - p 2 z -1 ) … (1 - p M z -1 )
(5.5.3)
ng
A1 A2 AM
= A0 + + + ... +
co
1 - p 1 z -1 1 - p 2 z -1 1 - p M z -1
Caùc heä soá Ai, i = 1, 2, …, M ñöôïc tính töông töï bôûi
an
th
(5.5.2). heä soá phuï A0 chính laø bieán ñoåi z taïi z = 0, nghóa laø:
ng
A0 = X ( z ) z =0 (5.5.4)
o
du
Neáu baäc cuûa N(z) lôùn hôn M thì ngöôøi ta coù theå chia ña
u
thöùc D(z) cho N(z), tìm soá thöông vaø ña thöùc dö, ñeå maø
cu
N(z) = Q(z)D(z) + R(z)

vaø keá ñoù vieát X(z) = N(z) = Q(z)D(z) + R(z) = Q(z) + R(z)
D( z) D( z) D(z)
om
Baây giôø, soá haïng thöù hai seõ thoûa maûn khai trieån PF
.c
thoâng thöôøng daïng (5.5.1) bôûi vì baäc cuûa ña thöùc dö R(z)
ng
nhoû hôn M. Moät caùch khaùc, ngöôøi ta coù theå khöû hoaøn toaøn
co
ña thöùc töû soá N(z), keá ñoù tính khai trieån PF thoâng thöôøng
an
cuûa ñaïi löôïng
th
1
W (z ) =
D( z )
o ng
vaø cuoái cuøng khoâi phuïc töû soá baèng caùch vieát:
du
X(z) = N(z)W(z)
u
cu
Chuùng ta coù theå xem phöông phaùp naøy nhö phöông

phaùp “khöû/phuïc hoài”. Moät soá ví duï seõ minh hoïa phöông
phaùp naøy.
om
Ví duï 5.5.3: Chuùng ta nhaán maïnh raèng khai trieån PF coù
.c
theå toàn taïi treân moät bieán ñoäc laäp, z-1 nhöng khoâng treân
ng
bieán khaùc, z. Ví duï bieán ñoåi z:
co
2 − 2.05z −1 z (2z − 2.05)
X (z ) =
an
=
(1 − 0.8z −1 )(1 − 1.25z −1 ) (z − 0.8)(z − 1.25)
th
ng
coù töû soá baäc 1 töông öùng ng vôùi bieán z-1 nhöng baäc 2 öùng
ng
o
vôùi z. Vì theá, noù thoûa maûn khai trieån daïng ng (5.5.1) töông
du
öùng
ng vôùi z-1 nhöng khoâng vôùi z.
u
cu
Nhieàu saùchch thích söû duïng ng z hôn vaø do ñoù ñeå coù theå khai
trieån PF, heä soá z ñöôïc chia ñeå laøm giaûm baäc cuûa töû soá vaø
keá ñoù khoâi phuïc khi keá thuùc, c, nghóa laø
X (z ) z (2z − 2.05) A1 A2
= = +
z (z − 0.8)(z − 1.25) z − 0.8 z − 1.25
om
Khi z ñöôïc khoâi phuïc, ta coù:
.c
zA1 zA2 A1 A2
X(z) = + = +
ng
−1
z − 0.8 z − 1.25 1 − 0.8z 1 − 1.25z−1
co
Deã daøng chöùng minh raèng caùc heä soá khai trieån PF seõ
an
th
gioáng nhau theo 2 caùch. Trong saùch naøy, chuùng toâi thích
ng
z-1 hôn vaø traùnh caùc böôùc soá hoïc phuï maø yeâu caàu vieát moïi
o
thöù theo soá haïng z, cho chia z, khoâi phuïc z, vaø vieát laïi keá
du
quaû cuoái cuøng theo soá haïng z-1.

u
cu
Ví duï 5.5.4: Tính caùc bieán ñoåi z ngöôïc hôïp lyù cuûa
6 + z −1
X (z ) =
1 − 0.25z − 2
om
.c
ng
co
an
th
o ng
Giaûi: Bôûi vì töû soá−1 coù baäc 1 theo z-1, chuùng ta coù khai
du
−1
trieån PF: X(z) = 6 + z
=
6 + z
=
A1
+
A2
(1− 0.5z )(1+ 0.5z )
u
−2 −1 −1 −1 −1
1 − 0.25z 1 − 0.5z 1 + 0.5z
cu
trong ñoù: ⎡ 6 + z −1 ⎤
A1 = ⎢ = 4,
⎡ 6 + z −1 ⎤
A2 = ⎢ =2
−1 ⎥ −1 ⎥
⎣1 + 0.5z ⎦ z = 0.5 ⎣1 − 0.5z ⎦ z = −0.5
Hai cöïc taïi ± 0.5 coù cuøng bieân ñoä vaø vì theá chia maët
phaúng z thaønh 2 mieàn ROC I vaø II: |z| > 0.5 vaø |z| < 0.5.
om
Ñoái vôùi ROC thöù nhaát, caû hai soá haïng trong khai trieån
.c
PF ñöôïc bieán ñoåi nhaân quaû thaønh:
ng
x(n) = A1(0.5)nu(n) + A2(– 0.5)nu(n)
co
Bôûi vì ROC naøy cuõng chöùa voøng troøn ñôn vò, tín hieäu
an
x(n) seõ oån ñònh. Vôùi ROC thöù hai, caû hai khai trieån PF
th
ñöôïc bieán ñoåi phaûn nhaân quaû thaønh:
o ng
x(n) = – A1(0.5)nu(– n – 1) – A2(– 0.5)nu( – n – 1)
du
Ñaùp soá naøy khoâng oån ñònh bôûi vì ROC khoâng chöùa voøng
u
cu
troøn ñôn vò.

Ví duï 5.5.5: Xaùc ñònh taát caû bieán ñoåi z ngöôïc cuûa
10 + z −1 − z −2
X (z ) =
1 − 0.25 z −2
om
.c
ng
co
an
th
ng
Giaûi: Trong tröôøng hôïp naøy, khoâng söû duïng ñöôïc khai
o
du
trieån PF thoâng thöôøng vì baäc cuûa töû soá baèng baäc cuûa maãu
u
soá. Tuy nhieân, chuùng ta vaãn coù theå coù khai trieån daïng
cu
(5.5.3).
10 + z −1 − z −2 10 + z −1 − z −2 A1 A2
X (z ) = = = + +
1 − 0.25 z −2
(1 − 0.5 z )(1 + 0.5 z )
−1 −1
A0 −1 −1
1 − 0.5 z 1 + 0.5 z
om
Trong ñoù, A1 vaø A2 ñöôïc xaùc ñònh theo caùch thoâng
.c
thöôøng vaø A0 ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch tính X(z) taïi z = 0:
ng
⎡10 + z −1 − z −2 ⎤ ⎡10z 2 + z 1 − 1⎤ −1
co
A0 = ⎢ −2 ⎥
= ⎢ 2 ⎥ = =4
⎣ 1 − 0.25z ⎦ z=0 ⎣ z − 0.25 ⎦ z=0 − 0.25
an
⎡10 + z −1 − z −2 ⎤ ⎡10 + z −1 − z −2 ⎤
th
A1 = ⎢ −1 ⎥
= 4, A2 = ⎢ −1 ⎥
=2
⎣ 1 + 0.5 z ⎦ z=0.5 ⎣ 1 − 0.5 z ⎦ z=−0.5
ng
Moät laàn nöûa, chæ coù hai ROC I vaø II: |z| > 0.5 vaø |z| < 0.5.
o
du
Ñoái vôùi ROC thöù nhaát, caû hai soá haïng A1 vaø A2 ñöôïc bieán
ñoåi nhaân quaû thaønh vaø soá haïng A0 ñôn giaûn bieán ñoåi ngöôïc
u
cu
laø δ(n).
x(n) = A0d(n) + A1(0.5)nu(n) + A2(– 0.5)nu(n)
Vôùi ROC thöù hai, ta coù:
x(n) = A0d(n) – A1(0.5)nu(– n – 1) – A2(– 0.5)nu( – n – 1)
om
Chæ bieán ñoåi ngöôïc thöù nhaát laø oån ñònh vì ROC chöùa
.c
voøng troøn ñôn vò.
ng
Ví duï 5.5.6: Xaùc ñònh bieán ñoåi z ngöôïc nhaân quaû cuûa
co
6 + z −5
X (z ) =
an
1 − 0.25 z −2
th
o ng
du
u
cu
om
Giaûi: Baäc cuûa töû soá hoaøn toaøn lôùn hôn baäc cuûa maãu soá.
.c
Phöông phaùp thöù nhaát laø chia töû soá cho maãu soá, ta coù:
ng
(6 + z-5) = (1 – 0.25z-2)(– 16z-1 – 4z-3) + (6 + 16z-1)
co
Trong ñoù (6 + 16z-1) laø ña thöùc dö vaø (– 16z-1 – 4z-3) laø soá
an
thöông. Keá tieáp: X (z) = 6 + z−5 = −16z−1 − 4z−3 + 6 + 16z−1
th
ng
1 − 0.25z −2 1 − 0.25z −2
o
du
vaø khai trieån soá haïng cuoái cuøng thaønh daïng PF:
u
19 13
X ( z ) = −16 z −1 − 4 z −3 +
cu
−
1 − 0.5 z −1 1 + 0.5 z −1
Bieán ñoåi z nhaân quaû coù ROC seõ laø |z| > 0.5:
x(n) = - 16 d(n - 1) - 4d(n - 1) + 19(0.5)nu(n) - 13( -0.5)nu(n)
om
Phöông phaùp thöù hai laø “khöû/khoâi phuïc”. Boû qua töû soá
.c
chuùng ta coù: W (z ) = 1
=
0.5
+
0.5
ng
−2 −1 −1
1 − 0.25 z 1 − 0.5 z 1 + 0.5 z
co
maø coù bieán ñoåi z nhaân quaû:
an
th
x(n) = 0.5(0.5)nu(n) + 0.5( -0.5)nu(n)
ng
Khi ñaõ bieát w(n) thì x(n) coù theå tìm ñöôïc baèng caùch
o
du
khoâi phuïc töû soá: X(z)= (6 + z-5)W(z)= 6W(z)+ z-5W(z)

u
Laáy bieán ñoåi z ngöôïc caû hai veá vaø söû duïng tính chaát treå,
cu
ta coù:
x( n ) = 6w(n) + w( n −5) = 3(0.5) u(n) + 3(−0.5) u(n)
n n
+0.5(0.5) u(n −5) +0.5(−0.5) u(n −5)

n−5 n−5
om
Hai keát quaû thu ñöôïc töø hai phöông phaùp laø töông
.c
ñöông.
ng
Ví duï 5.5.7: Xaùc ñònh taát caû bieán ñoåi z ngöôïc coù theå coù
co
cuûa:
an
−1 −2 −3
7 − 9 .5 z − 3 .5 z + 5 .5 z
X (z ) =
(1 − z )(1 − 0 .5 z )(1 − 1 .5 z )
−2 −1 −1
th
ng
Giaûi: X(z) thoûa khai trieån PF
o
du
1 1 3 2
X (z ) = + + +
u
−1 −1
1− z 1+ z 1 − 0.5 z − 1 1 − 1.5 z − 1
cu
trong ñoù caùc heä soá khai trieån PF deã daøng tìm ñöôïc. Boán
cöïc taïi z = 0.5, 1, -1, 1.5 chia mieàn z thaønh 4 mieàn ROC I,
II, III, IV. Mieàn I töông öùng vôùi ñaûo hoaøn toaøn phaûn nhaân
quaû vaø mieàn IV töông öùng vôùi ñaûo hoaøn toaøn nhaân quaû.
om
Ñoái vôùi mieàn II, cöïc taïi z = 0.5 seõ bieán ñoåi ngöôïc nhaân
.c
quaû vaø phaàn coøn laïi phaûn nhaân quaû. Coøn mieàn III, z = 0.5
ng
vaø z = ±1 seõ bieán ñoåi ngöôïc nhaân quaû vaø z = 1.5 thì ñaûo
co
phaûn nhaân quaû. Do ñoù, boán bieán ñoåi z ngöôïc coù theå coù laø:
an
x 1 (n ) = − [1 + (− 1 ) + 3 (0 . 5 ) + 2 (1 . 5 ) ]u (− n − 1 )
th
n n n
x 2 (n ) = 3 (0 . 5 ) u (n ) − [1 + (− 1 ) + 2 (1 . 5 ) ]u (− n − 1 )
ng
n n n
o
x 3 (n ) = [1 + (− 1 )n + 3 (0 . 5 )n ]u (n ) − 2 (1 . 5 )n u (− n − 1 )
du
x 4 (n ) = [1 + (− 1 ) + 3 (0 . 5 ) + 2 (1 . 5 ) ]u (n )
u
n n n
cu
Noùi chính xaùc, khoâng coù keát quaû naøo laø oån ñònh bôûi vì
hai cöïc z = ± 1 naèm treân voøng troøn ñôn vò. Tuy nhieân,
x2(n) vaø x3(n) laø oån ñònh bieân, nghóa laø khoâng hoäi tuï cuõng
phaân kyø veà 0 khi nhaân quaû lôùn.
om
Trong caû hai tröôøng hôïp, soá haïng phaûn nhaân quaû (1.5)n
.c
tieán veà 0 vôùi nhaân quaû aâm lôùn. Thaät vaäy, do nhaân quaû aâm,
ng
chuùng ta vieát n = - |n| vaø (1.5)n = (1.5)- |n| ô 0 khi n ô•.
co
Caùc soá haïng do cöïc z = ± 1 laø nhaân quaû hoaëc phaûn nhaân
an
quaû trong tröôøng hôïp II vaø III, nhöng chuùng vaãn bò chaën.
th
Hai tín hieäu khaùc x1(n) vaø x4(n) laø khoâng oån ñònh vì voøng
ng
troøn ñôn vò khoâng naèm trong ROC cuûa chuùng.
o
du
Giaû söû raèng ña thöùc töû soá vaø maãu soá N(z) vaø D(z) coù caùc
u
cu
heä soá thöïc nghóa laø caùc cöïc phöùc cuûa X(z) laø caùc caëp lieân
hôïp phöùc. Trong tröôøng hôïp ñoù, khai trieån PF coù daïng:
A1 A1* A2
X (z ) = −1
+ * −1
+ −1
+ ...
1 − p1 z 1 − p1 z 1 − p2 z
om
Trong ñoù, caùc heä soá khai trieån PF cuõng laø caùc caëp lieân
.c
hôïp phöùc. Vì theá, chæ caàn xaùc ñònh moät laø ñuû, khoâng caàn
ng
caû hai. Bieán ñoåi z ngöôïc töông öùng seõ laø thöïc, thaät vaäy,
co
xeùt tröôøng hôïp nhaân quaû chuùng ta coù:
an
x (n ) = n
A1 p1 u (n ) + * *n
A1 p1 u (n ) + n
A2 p2 u (n ) + ...
th
Bôûi vì hai soá haïng ñaàu tieân laø lieän hôïp phöùc cuûa nhau
o ng
neân chuùng ta coù theå duøng keát quaû C + C* = 2Re(C) cho
du
baát kyø soá phöùc C naøo ñeå vieát soá haïng thöù nhaát.
u
[ ]
cu
A1 p1n u (n ) + A1* p1* n u (n ) = 2 Re A1 p1n

Vieát A1 vaø p1 döôùi daïngng cöïc: c: A1 = B1e jα vaø p1 = R 1e jω vôùi B1 >
1 1
0 vaø R1 > 0, ta coù: Re[A1p1n ] = Re[B1e jα R 1n e jω n ] = B1R 1n Re[e jω n + jα ]

1 1 1 1
vaø laáy phaàn thöïc cuûa luõy thöøa, a, ta coù:

om
[ ]
A1p1n u (n ) + A1*p1*n u (n ) = 2 Re A1p1n = 2 B1R 1n cos(ω1n + α1 )
.c
vaø x ( n ) = 2 B1 R 1n cos (ω1 n + α1 ) + A 2 p 2n u (n ) + ...
ng
co
Do ñoù, caùc cöïc phöùc töông öùng ng haøm sin suy giaûm theo
an
luõy thöøa (neáu R1 < 1). Ñöôøng ng bao suy giaûm R 1n vaø taàn soá ω1
th
phuï thuoäc vaøo cöïc phöùc p1 = R 1e jω1.
ng
Caùc soá haïng
ng baäc moät trong khai trieån PF töông öùng ng vôùi
o
du
caùc cöïc lieân hôïp phöùc coù theå ñöôïc toå hôïp laïi thaønh
nh soá
u
haïng
ng baäc hai vôùi caùc heä soá thöïc nhö sau:
cu
A1
+
A 1*
=
( ) (
A 1 + A 1* − A 1 p 1* + A 1* p 1 z − 1 )
1 − p 1z −1 * −1
1 − p1 z ( )(
1 − p 1 z − 1 1 − p 1* z − 1 )
Söû duïng
ng ñoàng
ng nhaát thöùc:
c:
om
(1 − p 1z −1
)(1 − p 1* z −1
)= 1 − 2 Re (p 1 )z − 1 + p1
2
z − 2
.c
Hoaëc (1 − R e )(1 − R e ) = 1 − 2R ( )
jω1 −1 − jω1 −1 −1 2 −2
z z cos ω z + R 1z
ng
1 1 1 1
vaø vieát A1 + A1* = 2Re(A1) = 2B1cos(a1)
co
A1p1* + A1*p1 = 2Re(A1p1*) = 2B1R1cos(ω1 - a1)
an
chuùng
ng ta tìm ñöôïc:
c:
th
ng
A1 A 1* 2 B 1 cos (α 1 ) − 2 B 1 R 1 cos (α 1 − ω 1 )z − 1
+ =
o
1 − p 1z −1 * −1
1 − p1z 1 − 2 R 1 cos (ω 1 )z − 1 + R 12 z − 2
du
coù caùc heä soá thöïc. c.

u
cu
Ví duï 5.5.8: Xaùc ñònh taát caû bieán ñoåi z ngöôïc coù theå coù
−1 −2
cuûa:
a: X ( z ) = 4 − 3 z + z
−2
1 + 0.25 z
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Giaûi:
u
4 − 3z −1 + z −2 4 − 3z −1 + z −2
X (z ) = =
cu
1 + 0.25z −2
( )(
1 + 0.5 jz−1 1 − 0.5 jz−1 )
A1 A2
= A0 +
1 − 0.5 jz−1 1 + 0.5 jz−1
vôùi caùc giaù trò

om
⎡ 4 − 3 z −1 + z −2 ⎤ ⎡ 4 − 3 z −1 + z −2 ⎤
.c
A0 = ⎢ −2 ⎥
= 4 , A1 = ⎢ −1 ⎥
=3j
⎣ 1 + 0.25 z ⎦ z =0 ⎣ 1 + 0.5 jz ⎦ z = 0.5 j
ng
3j 3j 3 z −1
Vì theá: X (z ) = 4 + 1 − 0 .5 jz − 1 − 1 + 0 .5 jz − 1 = 4 − 1 + 0 .25 z − 2
co
ROC nhaân quaû laø ⏐z⏐ > ⏐0.5j⏐ = 0.5 seõ cho:
an
th
x (n ) = 4δ (n ) + 3 j (0.5 j ) u (n ) − 3 j (− 0.5 j ) u (n )
ng n n
Vì hai soá haïng ng cuoái cuøng ng laø lieân hôïp phöùc cuûa nhau neân
o
du
chuùng
ng ta vieát laïi thaønh: nh:
x (n ) = 4δ (n ) + 2 Re[3 j (0.5 j ) u (n )] = 4δ (n ) + 6 (0.5 ) u (n ) Re[ j n + 1 ]
u
n n
cu
Vieát jn+1 = ejπ(n+1)/2, ta tìm ñöôïc phaàn thöïc: c:

⎛ π (n + 1 ) ⎞
Re [ j ] = cos ⎜
n +1 ⎛ πn ⎞
⎟ = − sin ⎜ ⎟
2 ⎝ ⎠
2 ⎝ ⎠
vaø x (n ) = 4 δ (n ) − 6 (0 . 5 )
n ⎛ πn ⎞
sin ⎜
⎝ 2 ⎠
⎟ u (n )
om
Töông töï, chuùng ta tìm ñöôïc
.c
⎛ πn ⎞
x (n )= 4δ (n ) + 6 (0 . 5 )n sin ⎜ ⎟ u (− n − 1 )
ng
⎝ 2 ⎠
ñoái vôùi phieân baûn phaûn nhaân quaû coù ROC ⏐z⏐ < 0.5.
co
Moät soá ví duï khaùc vôùi caùc cöïc lieân hôïp phöùc laø caùc tröôøng
an
hôïp (6 – 9) cuûa ví duï 5.2.2.
th
o ng
du
u
cu

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

om

hoaëc döôùi daïng caùc soá haïng:

nhaân quaû cuûa ví duï 3.4.3

(a) h = {h0, h1, h2, h3} = {2,3,5,2}

- Tính tuyeán tính

Tröôùc heát, chuù yù bieán ñoåi z cuûa δ(n) laø 1.

ñoái vôùi (a), vaø

Nhaân hai ña thöùc, c, ta coù tích Y(z) = X(z)H(z)

Ví duï xeùt tín hieäu phaûn nhaân quaû x(n)=-(0.5)nu(-n-1)

Bieán ñoåi z seõ laø:

5. x(n) = ⎡⎣(0.8) n u(n) + (-0.8) n u(n) ⎤⎦

10. x(n) = {1,2,3,1,2,3,1,2,3,...}, laëp laïi tuaàn hoaøn {1,2,3}

Cho a=-0.8, ta coù:

Ñeå chuoãi hoäi tuï thì ⏐x⏐=⏐z2⏐<1 hay ⏐z⏐>1.

(5) Söû duïng tính tuyeán tính vaø (5.2.3):

ta tìm ñöôïc bieán ñoåi z cuûa chuùng:

töï, ñoái vôùi daïng sin

Ruùt goïn laïi:

laøm treã x(n) 3 ñôn vò thôøi gian x(n-3) = {0,0,0,1,2,3,1,2,3,…}

Keá ñoù, laáy bieán ñoåi z hai veá, ta coù:

caû caùc soá haïng

z > max p i (5.3.3)

hôïp naøy caùc cöïc phaûi naèm ngoøai ai voøng

Hình 5.3.2 ROC oån ñònh

Ta coù theå vieát laïi moät soá haïng n

phöùc taàn soá ω0

(nhaân quaû) x(n)=ejωonu(n)

Trong chöông 1, ñaïi löôïng X(ω) ñöôïc bieåu dieãn bôûi:

Ví duï: tín hieäu sin phöùc taàn soá ω0:

tuaàn hoaøn cuûa soá haïngng thöù nhaát ôû caùc khoaûng

x (n ) = A1e jω1n + A 2e jω2 n → X(ω) = 2πA1δ(ω − ω1 ) + 2πA 2 δ(ω − ω2 )

z = ejω di chuyeån xung quanh voøng troøn ñôn vò nhö hình

thay z bôûi ejω.

ω1, vaø ñænh cuûa ⏐X(ω)⏐ caøng ng nhoïn.

Hình 5.4.3 Caùc phaàn taàn soá thaáp, trung bình,

X(ω) = Re{X(ω)} + jIm{X(ω)} = |X(ω)|ejarg{X(ω)}

Cuoái cuøng chuùng ta chuù yù raèng tính chaát Y(z) =

mieàn taàn soá laø:

rieâng reõ coù daïng (5.3.2).

chung bieán ñoåi z:

vôùi I = 1, 2, …, M. Maët khaùc,

Hai heä soá ñaït ñöôïc nhôø (5.5.2):

⎣ ⎦ z =0.8 1 1.25 / 0.8

N(z) = Q(z)D(z) + R(z)

Chuùng ta coù theå xem phöông phaùp naøy nhö phöông

quaû cuoái cuøng theo soá haïng z-1.

troøn ñôn vò.

khoâi phuïc töû soá: X(z)= (6 + z-5)W(z)= 6W(z)+ z-5W(z)

+0.5(0.5) u(n −5) +0.5(−0.5) u(n −5)

A1 p1n u (n ) + A1* p1* n u (n ) = 2 Re A1 p1n

0 vaø R1 > 0, ta coù: Re[A1p1n ] = Re[B1e jα R 1n e jω n ] = B1R 1n Re[e jω n + jα ]

vaø laáy phaàn thöïc cuûa luõy thöøa, a, ta coù:

vaø vieát A1 + A1* = 2Re(A1) = 2B1cos(a1)

coù caùc heä soá thöïc. c.

vôùi caùc giaù trò

Vieát jn+1 = ejπ(n+1)/2, ta tìm ñöôïc phaàn thöïc: c:

You might also like