‫ְנ ִטיַת ִב ְניָן ִפ ֵעל ‪ִ -‬פי ֵעל (فَعَّل)‬

‫יעל) هو الوزن الثالث من أوزان الػعل العزى ‪ ،‬وهو الوزن‬

‫وزن ( ִּפ ֵעל‪ִּ -‬פ ֵ‬
‫ادزيد بتضعقف العني ( أى تشديدها بالشدة الثؼقؾة) ‪ ،‬وهو يؼابل وزن " َفعل" ىف‬
‫العربقة ‪ ،‬ويصاغ هذا الوزن بتشؽقل فاء الػعل باحلريق وعني الػعل بالتصريه مع‬
‫تشديدها بالشدة الثؼؾة إن مل تؽن حرف ًا حؾؼق ًا ‪ ،‬وىف العزية ادعارصة أضقػت (י)‬
‫بعد فاء الػعل ‪.‬‬
‫أهم معانى هذا الوزن ‪:‬‬
‫الشدة وادبالغة ‪ :‬أى ادبالغة ىف حدوث الػعل مثل( ִּק ֵטל) َقتل ‪ִּ (،‬ש ֵבר) كََّس ‪.‬‬
‫ָדל) كز يصبح ىف هذا الوزن‬
‫‪ -‬تعدية الػعل الالزم ىف الوزن ادجرد‪ :‬مثل (ג ַ‬
‫( ִּג ֵדל) بؿعـى كَز ‪ִּ ( ،‬ל ֵםד) َعـ ّؾم ‪ִּ ( ،‬ש ֵכן) َسؽن ‪.‬‬
‫‪ -‬استؿرار حدوث الػعل وتؽراره ‪ :‬مثل ( ִּה ֵלך) متشى – سار ‪ִּ ( ،‬ק ֵפץ) قػز ‪.‬‬
‫‪ -‬السؾب واإلبعاد ‪ :‬مثل ( ִּס ֵלק) أبعد ‪ִּ ( ،‬ד ֵשן) أزال رماد ادحرقة ‪.‬‬
‫‪ -‬الداللة عذ الػعل ادشتق من االسم ‪ :‬مثل ( ִּכ ֵהן) خدم – عؿل ‪ ،‬وهى مشتؼة من‬
‫ֹוהן) كاهن – رجل دين ‪.‬‬
‫كؾؿة (כ ֵ‬
‫‪ -‬يدل عذ معـى التدل عؾقه صقغة ادجرد ‪ :‬مثل ( ֵמ ֵהר) أرسع – تعجل ‪.‬‬
‫נִּחם) واسى ‪.‬‬
‫أيضا عذ معـى ادجرد ‪ :‬مثل ( ִּב ֵקש) طؾب‪( ،‬ש ֵלם) دفع ‪ֵ ( ،‬‬
‫‪ -‬يدل ً‬
‫(הצּו ָרה ַה ְק ָל ִסית)‬
‫ִב ְניָן ִפ ֵעל ( ִב ֵקׁש ‪ְ -‬ל ַב ֵקׁש) ְז ַמן ָע ָבר ַ‬
‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬ ‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬
‫ִּב ַקשנּו‬ ‫ַחנּו‬
‫ֲאנ ְ‬ ‫ִּב ַקש ִּתי‬ ‫ֲאנִ י‬
‫ִּב ַקש ֶתם‬ ‫ַאתם‬
‫ֶ‬ ‫ִּב ַקש ָת‬ ‫ַאתה‬
‫ָ‬
‫ִּב ַקש ֶתן‬ ‫ַאתן‬
‫ֶ‬ ‫ִּב ַקשת‬ ‫ַאת‬
‫ְ‬
‫ִּבקשּו‬ ‫ֵהם‬ ‫ִּב ֵקש‬ ‫הּוא‬
‫ִּבקשּו‬ ‫ֵהן‬ ‫ִּבק ָשה‬ ‫ִהיא‬
‫(הצּו ָרה ַהמֹו ֶד ְר ִנית)‬
‫ִב ְניָן ִפ ֵעל ( ִב ֵקׁש ‪ְ -‬ל ַב ֵקׁש) ְז ַמן ָע ָבר ַ‬
‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬ ‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬
‫ִּבי ַקשנּו‬ ‫ַחנּו‬
‫ֲאנ ְ‬ ‫ִּבי ַקש ִּתי‬ ‫ֲאנִ י‬
‫ִּבי ַקש ֶתם‬ ‫ַאתם‬
‫ֶ‬ ‫ִּבי ַקש ָת‬ ‫ַאתה‬
‫ָ‬
‫ִּבי ַקש ֶתן‬ ‫ַאתן‬
‫ֶ‬ ‫ִּבי ַקשת‬ ‫ַאת‬
‫ְ‬
‫ִּביקשּו‬ ‫ֵהם‬ ‫ִּבי ֵקש‬ ‫הּוא‬
‫ִּביקשּו‬ ‫ֵהן‬ ‫ִּביק ָשה‬ ‫ִהיא‬

‫مالحظات عذ ترصيف الػعل ىف اداىض ‪:‬‬

‫‪ .1‬تشؽل فاء الػعل باحلريق يف مجقع احلاالت يف الصقغة التؼؾقدية ‪ ،‬ويزاد‬
‫بعدها حرف (י) يف الصقغة ادعارصة‪.‬‬
‫‪ .2‬تشؽل عني الػعل بالباتح مع تشديدها بالشدة الثؼقؾة ‪ ،‬فقام عدا ضؿر‬
‫الغائب فتشؽل العني فقه بالتصريه ‪ ،‬ومع الغائبة والغائبني والغائبات‬
‫فتشؽل بالسؽون ادتحرك ‪.‬‬
 ‫ִב ְניָן ִפ ֵעל ( ִב ֵקׁש ‪ְ -‬ל ַב ֵקׁש) ְז ַמן ָע ִתיד‬
‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬ ‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬
‫נ ַב ֵקש‬ ‫ַחנּו‬
‫ֲאנ ְ‬ ‫ֲב ֵקש‬‫אַ‬ ‫ֲאנִ י‬
‫ת ַבקשּו‬ ‫ַאתם‬
‫ֶ‬ ‫ת ַב ֵקש‬ ‫ַאתה‬
‫ָ‬
‫ת ַב ֵקשנָה (ת ַבקשּו)‬ ‫ַאתן‬
‫ֶ‬ ‫ת ַבק ִּשי‬ ‫ַאת‬
‫ְ‬
‫י ַבקשּו‬ ‫ֵהם‬ ‫י ַב ֵקש‬ ‫הּוא‬
‫ת ַב ֵקשנָה (י ַבקשּו)‬ ‫ֵהן‬ ‫ת ַב ֵקש‬ ‫ִהיא‬
‫مالحظات عذ ترصيف الػعل ىف ادستؼبل ‪:‬‬
‫‪ .1‬تشؽل حروف االستؼبال كؾفا بالسؽون ادتحرك ‪ ،‬بقـام األلف تشؽل‬
‫باحلاطف بتح ‪.‬‬
‫‪ .2‬تشؽل فاء الػعل بالبتح مع مجقع الضامئر‪.‬‬
‫‪ .3‬تشؽل عني الػعل بالتصريه يف محقع احلاالت ‪ ،‬ماعدا ادخاطبني‬
‫والغائبني ‪ ،‬وادخاطبات والغائبات يف الصورة ادعارصة‪.‬‬
‫‪ .4‬يف الصقغة ادعارصة يشؽل ادخاطبات والغائبات مثل ادخاطبني‬
‫والغائبني ‪.‬‬
‫ַה ִצּוּוי‬
‫פֹועל‬
‫ַה ַ‬ ‫ַהּגּוף‬
‫ַב ֵקש‬ ‫ַאתה‬
‫ָ‬
‫ַבק ִּשי‬ ‫ַאת‬
‫ְ‬
‫ַבקשּו‬ ‫ַאתם‬
‫ֶ‬
‫ַב ֵקשנָה ( ַבקשּו)‬ ‫ַאתן‬
‫ֶ‬
 ‫פֹועל )‬
‫זְ ַמן הֹווֶה( ֵבינֹונִ י ֵ‬
‫ַרבֹות‬ ‫ַר ִבים‬ ‫ידה‬ ‫יְ ִח ָ‬ ‫ָחיד‬
‫יִ‬
‫מ ַבקשֹות‬ ‫מ ַבק ִּשים‬ ‫מ ַב ֶק ֶשת‬ ‫מ ַב ֵקש‬
‫مالحظات عذ ترصيف الػعل ىف األمر واسم الػاعل ‪:‬‬
‫‪ .1‬يليت األمر من هذا الػعل عذ غرار الػعل الثالثي بحذف حروف‬
‫االستؼبال من الػعل ادرصف مع ضامئر ادخاطبني يف ادستؼبل‪.‬‬
‫‪ .2‬وىف حالة اسم الػاعل تشؽل ادقم بالسؽون ادتحرك يف مجقع احلاالت ‪.‬‬
‫‪ .3‬تشؽل فاء الػعل بالباتح ‪.‬‬
‫‪ .4‬تشؽل عني الػعل بالتصريه مع ادػرد والسقجول مع ادػردة والسؽون‬
‫ادتحرك مع اجلؿع بـوعقه مع احتػاظفا بالشدة الثؼقؾة يف مجقع احلاالت‬
‫‪ .5‬تشؽل الم الػعل األوىل بالسقجول مع ادػردة ‪ ،‬وباحلريق جادول مع‬
‫اجلؿع بـوعقه ‪.‬‬

‫ֵׁשם ַה ְפעּו ָלה‬ ‫פֹועל‬

‫ֵׁשם ַה ַ‬
‫ִּבקּוש‪ִּ -‬ביקּוש‬ ‫ל ַב ֵקש‬
‫ְּפעָ ִלים ד ֹו ִמים‪ִּ ( :‬א ֵבד فؼد ‪ִּ -‬א ֵבק َغز‪/‬أثار الغبار ‪ִּ -‬אגֵד ربط ‪ִּ -‬אגֵף‬
‫לף درب ‪-‬‬ ‫َطوق‪ִּ -‬איֵם َهدد‪ִּ -‬איֵר رسم ‪ִּ -‬איֵש َأه َل بالسؽان‪ִּ -‬א ֵכל َأكل ‪ִּ -‬א ֵ‬
‫דד عزل ‪-‬‬ ‫ִּא ֵלץ أجز‪/‬أكره‪ִּ -‬א ֵםץ تبـى‪ִּ -‬א ֵשר أكد‪/‬أقر ‪ִּ -‬א ֵתר تتبع ‪ִּ -‬ב ֵ‬
‫ִּב ֵטל ألغى‪ִּ -‬ס ֵדר كَظم‪ ...‬وغرها)‪.‬‬
 ‫ילים‬
‫ַת ְר ִּג ִ‬
‫פֹועל ‪:‬‬
‫צּורת ֵׁשם ַה ַ‬
‫ַה ְׁש ֵלם ְב ַ‬
‫‪ .1‬אחרי שרוחצים ידיים כדאי (נִּ גֵב) ‪ ...................................‬אותן ‪.‬‬
‫‪ .2‬הוא לא ידע שצריך ( ִּש ֵםן) ‪ ...................................‬את המנוע של המכונית כל חודשיים ‪.‬‬
‫‪ .3‬הממשלה החליטה (בִּטֵּל) ‪ ...................................‬את מס הנסיעות על כרטיסים לחו"ל ‪.‬‬
‫‪ .4‬הממשלה צריכה (קִּבֵּל) ‪ ...................................‬עובדים רבים לשירות הציבורי ‪.‬‬
‫פֹועל ֶה ָח ֵסר ִבזְ ַמן ָע ָבר‪:‬‬‫ְכתֹוב ֶאת ַה ַ‬
‫‪ .1‬בסוף ַה ִּטיּול טיפסנו על הר גבוה‪ ,‬רק מונה לא ‪. ...................................‬‬
‫‪ .2‬הוא ִּק ֵפל את הסדינים ואני‪ ...................................‬את הסמיכות ‪.‬‬
‫תי היטב את הידיים ולכן הן נקיות‪ ,‬אבל ידיו מלוכלכות‪ ,‬כי הוא לא ‪...................................‬‬ ‫‪ִּ .3‬ס ַבנ ִּ‬
‫אותן‪.‬‬
‫שאלתי אותו אם הוא ִּסיֵם את עבודתו והוא ענה לי ‪ :‬עוד לא ‪. ...................................‬‬ ‫‪.4‬‬
‫מה אתה צועק עליי? לא אני ִּס ַבכ ִּתי את העניינים‪ ,‬הוא ‪...................................‬אותם !‬ ‫‪.5‬‬
‫לפני שנתיים ִּר ַפד ִּתי לבד את הכורסה‪ ,‬אבל הבד כבר נקרע‪ .‬עכשיו מסרתי אותה‬ ‫‪.6‬‬
‫לרפד‪ ,‬והוא ‪ ...................................‬אותה ‪.‬‬
‫יוסי לא ִּש ֵקר כשאמר שהוא עייף‪ .‬אבל אחותי ‪ , ...................................‬כשאמרה שהיא יודעת‬ ‫‪.7‬‬
‫למה ‪.‬‬
‫ַנ ֵת ַח ֶאת ַה ִם ִלים ֵמ ַעל ַה ַקו ‪:‬‬
‫‪ִּ ‬ב ַקש ִּתי ממך שת ַבק ִּשי ממנה ַב ָק ָשה קטנה ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬לא כדאי ל ַב ֵקר את אחותי היום‪ .‬אתמול היו לה יותר מדי ִּבקּו ִּרים ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... ................................................. ................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬הם אמרו שלא י ַבטלּו את הטיול‪ ,‬ובכל זאת ִּבטלּו אותו ‪.‬‬
 ‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬בעלי לא מסכים ל ַפמֵק אותי כמו שהוריי ִּפמקּו אותי פעם ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬אתמול ִּב ַשל ִּתי את הבשר‪ ,‬אבל צריך ל ַב ֵשל אותו עוד פעם‪ ,‬כי הוא עוד קשה ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... ......................................................................... ........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬בדרך כלל אני מ ַכ ֶב ֶסת במים חמים‪ ,‬אבל היום ִּכ ַבס ִּתי במים קרים ‪.‬‬
‫‪..................................................................... ...................................................................... ...........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪.................................................................... . .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ִּ ‬פטרּו אותו‪ ,‬כי הוא בלתי אחראי‪ .‬אני מקווה שאותי לא י ַפטרו ‪.‬‬
‫‪............................................................... ...... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬אסור ל ַפזֵר את הספרים על הרצפה‪ ,‬למה ִּפזַר ָת אותם ?‬
‫‪................................................ ..................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬הוא ִּפ ֵהק ‪ ,‬כי הוא היה עייף ‪ .‬הוא תמיד מ ַפ ֵהק בשעות כאלה ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... ............................................................................... ..................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬לא היה להן במה ל ַכ ֵבד את האורחים‪ ,‬לכן ִּכבדּו אותם רק בקפה ‪.‬‬
‫‪..................................................................... ........................................................................ .........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬חבר'ה‪ ,‬העשן מפריע לי‪ ,‬אל ת ַעשנּו ‪ ,‬בבקשה ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
 ‫‪ ‬מיהו דברן? אדם שמד ֵ‬
‫ַבר בלי הפסקה ‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬היא עוברת ִּט ִּ‬
‫פּולים רפואיים‪ ,‬הרופאים ִּטפלּו בה במרפאה‪.‬‬
‫‪..................................................................... .................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬