Professional Documents
Culture Documents
Gaia
Gaia
Espainiako Bigarren Errepublika 1931tik 1939 arte iraun zuen erregimen politikoa izan zen. Espainiako
Gerra Zibilak Bigarren Errepublikaren amaiera eta Francisco Francoren diktaduraren hasiera adierazi zuen.
●II. ERREPUBLIKA EUSKAL HERRIAN (EUSKAL AUTONOMIA ESTATUTUA)
1. SARRERA
1.1. AUTONOMIAREN ETA FORALISMOAREN ARTEKO DESBERDINTASUNAK
Autonomi eskubidea eta foralismoa ez dira gauza bera. Autonomia Estatuaren menpeko agintea da, Estatuak
emandakoa da eta berdin ezartzen zen lurralde osoan.Eskubide foralekin (historian zehar lortutako legeak),
berriz, euskal gizartean zeuden berezitasun batzuk onartzen ziren eta desberdinak ziren lurraldearen arabera.
3. AUTONOMIA PROIEKTUAK
3.1. LEHEN PROIEKTUA: EUSKAL IKASKUNTZAK EGINDAKOA (1931) konstituzioa onartu baino
lehenago. Lehen proiektu honen bultzatzailea EAJ izan zen, Jose Antonio Agirre hain zuzen ere.
Autonomiaren aldeko udal mugimendua egin zuen eta bertan, alkate eta zinegotzi nazionalistek
aurreproiektu bat (borradorea) eskatu zioten Euskal Ikaskuntzari, gainerako proiektuen oinarri izango dena.
Honako ezaugarriak zituen:
❏ Konstituzioaren mugak gainditzen zituen, hau baino lehenago egin baitzen.
❏ Euskal estatua Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroak osatuko zuten,Espainiako Errepublika
Federalaren barruan egongo zena.
❏ Barne egitura konfederala izango zen (españakin erlazio gutxi), hau da, herrialdeen autonomia maila
handia, probintzietako erakundeen nagusitasuna...
❏ Herrialde bakoitzak ordezkari kopuru bera parlamentuan eta gobernuan.
❏ Autonomiaren eskumenak oso zabalak, estatuak berarentzat hartzen ez zuen guztia, alegia.
❏ Elebitasuna administrazioan eta irakaskuntzan.
❏ Kontzertu Ekonomikoak finantzabide nagusi gisa.
❏ Botoa emateko urtebeteko erresidentzia eskatzen zitzaien euskaldunen seme alabei eta bi kanpotarrei.
3.2. BIGARREN PROIEKTUA: LIZARRAKO ESTATUTUA (1931) konstituzioa egiten ari ziren bitarten
1931ko ekainaren 14ean karlistak, batez ere Nafarroakoak, eta alkatenazionalistak, hiru probintzietakoak,
elkartu ziren Eusko Ikaskuntzaren proiektua aztertzeko. Ez zuten aliaturik izan ezkerrekoak zirelako eta
gobernua eskuinekoa. Aurreko proiektuarekiko zenbait berrikuntza egin zituzten:
★ Foruak berriz ezartzeko eskaria egin zuten
★ Espainiarekiko konfederala zen euskal erkidegoa, hau da, euskal erkidegoa subiranoa zen eta bere
borondatez sartuko zen espainiar Estatuan.
★ Aldundiak (diputazioa=gipuzkoa..-ko gobernua) indartu zituzten, nahiz eta euskal botere zentrala kaltetu
honela.
★ Immigranteen eskubide politikoak mugatu egin ziren, 10 urteko erresidentzia eskatuz. Hauek ezin izango
zutenez botatu, EAJk irabaziko du.
★ Vatikanoarekin konkordatuak egiteko gaitasuna zuten, hau da, euskal lurraldeak autonomoak ziren Eliza
eta Estatu arteko harremanetan.
Ondorioak:
❖ Eskuinen proiektua zen, ez ezkerrarekin adostua.
❖ Ez zen demokratikoa, immigranteei boto eskubidea ukatzen zitzaielako.
❖ Espainiar Konstituzioaren aurkakoa zen.
❖ Ezkerraren oposizioa handia zen eta Espainiako Gorteetan alderdi hau nagusi zenez, ez zen proiektua
onartu.
❖ Ezkerreko euskal alderdien laguntza ere ez zuten.
Lizarrako taldearen barruan erantzun desberdinak egon ziren: EAJk onartuegin zuen, baina, karlistek ez.
Egoera honen aurrean, batzorde gestoreek bi testu egin behar izan zituzten: Lehenengo testuak lau
probintziak hartzen zituen, baina, Nafar Udalen Bilkurak uko egin zion proiektuari. Ondorioz, bigarren testu
bat egin zuten Nafarroa baztertuz. Bigarren testua hiru probintzietako alkateek onartu zuten eta herriak ere
bai erreferendum bitartez. Baina, Gorteetan ez zuten onartu zentro-eskuina(Lerroux) baitzegoen boterean.
Estatutua bertan behera uztearen aitzakia gisa Arabako emaitza erabili zuten, izan ere, erdia baino gutxiagok
(%46,4) bakarrik bozkatu zuen estatutuaren alde.
1936ko urrian, Gernikan bilduta, Jose Antonio Agirre lehendakari aukeratu zuten euskal zinegotziek eta
historiako lehen euskal gobernua osatu zuten EAJk eta Fronte Popularrak. Horrela, Fronte Popularreko
gobernuaren eta EAJren arteko hitzarmenak bere helburuak lortu zituen. Gerrak urtebete iraun zuen Euskal
Herrian eta Bilbo errenditu zenean Agirre eta bere gobernua Kataluniara joan ziren, geroago erbesteratuak
izan ziren arte. Azkenik, Franco hil zenean, Espainiara itzuli ziren eta 1977an aldi demokratikoa hasi zen.