LIHIM NA LUNGKOT

suguran (victim #1) : Ako ay biktima ng cyberbullying.

(intro)

tecson (narrator) : Nabuhay tayo sa isang mundo, kung saan ang teknolohiya ay naging mahalagang
bahagi ng ating pang-araw-araw na buhay. Sa nakalipas na siglo, ganap na binago ng mga teknolohiya
ang pamumuhay ng tao, at ang paraan ng pagkonekta ng mga tao sa isa't isa. Isa sa mga pinakakahanga-
hangang tagumpay ng teknolohiya ay ang internet. Ngunit ito nga ba ay isang solusyon para sa mga
problemang kinakaharap ng mga kabataan?...Kasama ang napakalaking benepisyo nito, ang internet ay
nagbigay-daan sa isa sa mga pinakanakakatakot na krimen sa mundo ngayon na ang…cyberbullying.

(intense background sound effect)

tecson (narrator) : Cyberbullying, isa sa pinakamabilis na lumalagong krimen sa mundo na tinatarget

ang karamihan sa mga bata at teenager. Maaaring mangyari ang cyberbullying sa iba't ibang anyo na
kinabibilangan ng: cyber-stalking, pagpapakalat ng anumang personal na impormasyon o pag-post ng
mga mapoot na mensahe sa isang indibidwal. Kahit na ang lahat ng anyo ng bullying ay may masamang
epekto sa mga biktima ngunit ang cyberbullying ay nagbubukas ng takot sa maraming dahilan.

sales (clinical psychologist) : Ang cyberbullying ay isang sinasadya at sinasadyang pagkilos, with a use of
electronic devices, such as computer, websites, social media accounts, at lahat ng available sa iyong mga
electronic device. Maaaring lumabas ang mga cyberbully sa pamamagitan ng social media, sa loob ng
mga app, sa mga forum, during gaming, and more. Gayunpaman, mas maraming personal na cyberbully
ang gagana sa pamamagitan ng email, pag-text, or direct messaging. Pinagtatalunan na ang
cyberbullying ay lumitaw sa liwanag ng limang pamantayan: intensyon, pag-uulit, kawalan ng timbang sa
kapangyarihan, hindi nagpapakilala, at publisidad.

tecson (narrator) : Noong 2019, pinakamataas ang bilang ng mga insidente ng cyberbullying sa Pilipinas
para sa mga nasa rehiyon 4-a, na umaabot sa humigit-kumulang 92.4 libong biktima. Ang cyberbullying o
cyber libel ay mas naganap din sa rehiyon ng CARAGA at sa National Capital Region. Sa isang survey
naman na isinagawa sa Pilipinas noong magsimula ang pandemya, napag-alaman na 80% ng 1,143
respondents na may edad 13-16 taong gulang ay nakaranas ng cyberbullying. Naniniwala kami na ang
pagtaas na ito ay nauugnay sa tumaas na oras na ginugol online sa panahon ng COVID-19 lockdown.

Saliva (interviewer) : Anong pakiramdam ng maging biktima nito?

suguran (victim #1) : Sobrang sakit po sa pakiramdam na maraming nanghihila sayo pababa, na kahit
pilitin mong maging tama parang sa paningin nila mali ang lahat. Kaya minsan po nahihiya nakong
lumabas na baka apihin ako lalo.

suguran (victim #1) : *starts getting anxiety

*shaking legs ( 30 sec.)

tecson (narrator) : Hindi maalis sakaniyang itsura ang bakas ng pangaapi sa Social Media.

saliva (interviewer) : Pero paano mo nahahandle yung pangbubully nila sayo through social media?

suguran (victim #1) : Iniiwasan ko na lang po sila, kasi kung mas pagtutuunan ko pa ng pansin mas lalo
po akong masisira. Minsan, ginagawa ko na lang na hindi gumamit ng social media o di kaya nililibang
sarili sa mga hobbies ko po.

(transition sound)

tecson (narrator) : Nagtungo naman po kami sa isang lugar kung saan mayroon ding biktima ng
cyberbullying, dito sa Parañaque City.

saliva (interviewer) : Magandang araw po nay!

halcon (nanay ni victim #2) : Magandang araw!

saliva (interviewer) : Kamusta po kayo?

halcon (nanay ni victim #2) : Ayos lang naman

saliva (interviewer) : So nay, kwentuhan niyo naman po kami kung anong naobserbahan niyo sa anak
niyo po na naging biktima nga ng cyberbullying.

halcon (nanay ni victim #2) : Sobrang tutok talaga siya sa online games ni hindi na nga makausap.
Tinatawag ko pa yan siya lagi pero parang walang naririnig o kaya bingi-bingihan.

sinsoy (victim #2) : /*naglalaro sa cellphone (natawa)

halcon (nanay ni victim #2) : Minsan naabutan ko pa yan siya tuwing mamamalengke ako ng madaling
araw, gising pa rin, naglalaro ng ML ba yun. Kaya nga napagalitan ko yan siya sabi ko “ano ba yan nak,
lagi ka na lang nakatutok dyan ano ba naitutulong niyan sayo” tapos ang sabi niya “Ma, eto na nga lang
nagpapasaya sakin e” sabi ko “Nakatutok ka magdamag sa ganiyan nagpapasaya sayo?”.

sinsoy (nanay ni victim #2) : /*nauurat/naririndi

saliva (interviewer) : ah so parang nalululong na siya sa gadgets noh

halcon (nanay ni victim #2) : Oo jusko! kahit anong sabi ko ayaw talaga makinig.

sinsoy (victim #2) : *naglagay ng headphones

halcon (nanay ni victim #2) : Tapos nung mga sumunod na araw, nakakapagtaka na hindi na siya
nakababad. “Oh bat parang walang Mobile Legends ngayon ah” sabi kong ganon sakanya tapos hindi
siya umiimik. Noong gabi na yon naririnig ko siya na umiiyak sa kwarto kaya binuksan ko.

sinsoy (victim #2) : /*nakaupo at nakayuko habang naiyak sa isang sulok

halcon (nanay ni victim #2) : “Oh ano nanaman problema mo, di ka makapaglaro?” sabi kong ganon,
sabay sabi niya sakin habang naiyak…

sinsoy (victim #2) : Ma ansama ng mga sinasabi nila sakin hindi ko na kaya! (habang naiyak) (pasigaw)

halcon (nanay ni victim #2) : Napagtaasan ko siya ng boses non sabi ko “Ayan kakalaro mo yan napapala
mo tas magrereklamo ka, tigilan mo na yan para dika nila anohin” pinatahan ko na siya sabay umalis na
ako

sinsoy (victim #2) : /*tumigil sa pagiyak

saliva (interviewer) : Ano naman po nangyari pagkatapos?

halcon (nanay ni victim #2) : Nung kinabukasan mga tanghali nakita ko pa rin siya nakahilata, ginigising
ko siya sabi ko “nak kain na” (nagsimulang umiyak) kahit anong galaw ko sakaniya hindi siya nagigising…
(stops) Triny ko pakinggan heartbeat niya pero wala, kaya tumawag agad ako ng ambulance. Nung time
nayun sinisisi ko sarili ko kasi sana pinakinggan ko na lang siya nung gabing yon.

tecson (narrator) : Tanghali ng March 24, 2022 binawian ng buhay ang binata. Inembistigahan na ang
dahilan nito ay ang pinilit niyang hindi huminga kaya siya binawian ng buhay. Ngunit ang pinaka dahilan
nito ay ang cyberbullying. Nakita sa cellphone ng binata ang mga messages sakanya nung gabing iyon at
iba pang mga hindi inaasahang pangyayari. The Anti-Bullying Act of 2013 (RA 10627) Natuklasan ng
batas na ito ang pagiging angkop sa pambu-bully na may kaugnayan sa paaralan, partikular na pang-aapi
ng mag-aaral-mag-aaral, na sumasaklaw sa mga binibigkas sa social media. (Sec. 2, RA 10627) Ang mga
gawaing ito ay sama-samang tinatawag na “cyber bullying” kapag ginawa online.
sales (clinical psychologist) : Minsan nagiging bully ang mga cyberbully pagkatapos nilang maranasan
ang cyberbullying. In this way, maaaring gusto nilang makaramdam ng higit na kontrol o magalit
pagkatapos makaramdam ng biktima at hindi makaganti sa original bully. Cyberbullies may also be
people who struggle with feeling isolated or lonely in society. Kung sa tingin nila ay hindi sila pinapansin
ng iba, maaari silang maglatak bilang isang paraan upang bumuti ang pakiramdam o mailabas ang
kanilang galit sa lipunan. Maraming mga epekto na maaaring makita sa mga nakikitungo sa
cyberbullying. Makakatulong na malaman kung ano ang aasahan na makikita sa isang biktima, dahil ito
ay maaaring maging isang paraan upang matukoy kung kailan ang isang tao ay binu-bully online.

tecson (narrator) : Dahil dito, napakahalaga na gawing available ang mga serbisyo sa kalusugan ng isip
sa mga kabataang sangkot sa pambu-bully at hikayatin silang humingi ng tulong kapag sila ay inaapi. Ang
ilang mga opsyon para sa mga serbisyo sa kalusugan ng isip para sa mga kabataan ay kinabibilangan ng:

911, para sa agaran at matinding pagbabanta, Suicide hotlines, para sa mga kabataang nasa krisis na
parang wala na silang mapupuntahan, Pagpapayo sa paaralan, at Mga tagapayo/therapist ng pamilya.

tecson (narrator) : Ang Social Media o Internet nga ba ay ang solusyon? O isa lamang na ilusyon?

Minsan
wala tayong ibang
gusto
walang ibang
ginugusto
kundi isang malalim
na pahinga
isang malalim na
paghinga
isang minsan at
saglit na paglaya
sa nakapilang mga
problema

(outro music)