STAJ: Dahiliye

Ders: ENDOKRİN 5 - Hipogonadizmler

Hoca: Ayşe Kubat Üzüm
Kayıt Linki: https://oysarsiv.istanbul.edu.tr/recording/716273-c57b73f7-8786-4575-8d07-
689bf2d61b73.mp4
Not Sahibi: Kaan YILDIZ

HİPOGONADİZMLER
Hipotalamus-hipofiz-gonadal (HHG) aksta herhangi bir seviyede oluşan patoloji sonucu erkek ve
kadında seks steroidlerinin sentezlenememesi durumu hipogonadizm olarak tanımlanır.

Erkek Hipogonadizmi
• FSH spermatogenezi, LH testesteron üretimini
uyarıyor
• Testosteron spermatogenz için gereklidir
• GnRH ve LH sekresyonunu inhibe eder
• erkek üreme organlarının farklılaşmasını sağlar
• sekonder seks karakterlerinin gelişimini sağlar
• protein ve kemik anabolizmasını uyarır

Annne karnında 2.trimesterde peak yapan

testosteron miktarı doğumda nerdeyse 0 oluyor ve
pubertal dönemde tekrar artmaya başlayıp max
seviyesine ulaşıyor ve 65 70 yaşına kadar yatay bir
seyir çiziyor. Pubertal dönemdeki testosteron
artışı testis ve penis boyunun 8 kat artmasına
neden oluyor
Primer hipogonadizmde sorun testislerdedir; Orşit, Radiyoterapi, Travma, Torsiyon, Genetik
hastalıklar…
Sekonder hipogonadizm hipotalamus ya da hipofiz hastalıklarına bağlı olarak gelişir; Prolaktinoma,
hipofize bası yapan tümör…
➢ Eğer LH ve FSH yüksekse primer, düşükse sekonder hipogonadizm düşünmeliyiz

Hipogonadizm şüphesi olan hastalar; önükoid yapı, libido ve seksüel aktivite azalması, spontan
ereksiyon azalması, vücut kıllanmasında azalma, kas kütlesinde azalma, güçsüzlük, jinekomasti,
infertilite (aspermi, hipospermi), küçük veya küçülmüş testis (<5ml), kadın tipi yağlanma (bel
çevresinde), osteoporoz, ateş basma, terleme, konsantrasyon ve hafıza kaybı ile bize gelebilirler.

Fizik muayenede boy, kilo ve bel çevresi ölçümü mutlaka her muayenede takip amaçlı olarak da
yapıyoruz (boy ölçümünde kısalma görürsek vertebra farktürleri aklımıza gelmeli), ses tonuna
(prepubertal evreden devam eden bir durum varsa ses tonu kalınlaşmaz), kıllanmaya, Tanner
evresine, sistemik muayeneye, penis boyuna (pre-post pubertal ayrımı için kullanılır), tetis volümü
ve kıvamına bakıyoruz.

Tanner Evrelemesi

Evre 1: Prepubertal
Evre 2: testis ve skrotumda büyüme, skrota ciltte pembeleşme, kıvrımlaşma
Evre 3: Penis boyunun artması, daha sonra testislerin büyümesi
Evre 4: Penis çapının artması, glansın gelişmesi, testis ve skrotumun
genişlemesi ve skrotal cildin koyulaşması
Evre 5: Yetişkin genitalya

Önükoidizm; prepubertal dönemden itibaren var olan izole gonadotropin eksikliğini gösterir.
Önikoid yapı: uzun boy, dar omuz, kdın tipi yağlanma, küçük fallus ve testis, gelişmemiş sekonder
seks karakterleri (ince ses, kıllanma olmaması, skrotum kıvrım ve pigmentasyonunun olmaması,
kemik yaşının geride olması)
Ör: Kallman sendromu (izole hipogonadizm)
Normalde tepe-topuk mesafesi ile kulaç mesafesi eşittir ya da 2cm’ye kadar bir fark vardır. Eğer
kulaç mesafesi arttıysa bu bize önükoidizmi işaret eder. Tepe-pubis/pubis-topuk oranının <0.92
olması izole gonadotropin eksikliğini gösterir. Ama beraberinde hastada büyüme hormonu eksikliği
varsa proporsiyonlar değişmez.

Laboratuvarda ilk bakmamız gereken test total testosterondur. Sabah 10’dan önce ölçülmesi
gerekir, düşük çıkarsa ikinci kez tekrar ölçülür. Bazen SHBG düzeylerinde değişikliğe yol açan
hastalıklar olabilir (KC hastalığı, hiper-hipotiroidi, obezite, diyabet…) bu gibi durumlarda serbest
testosteron düzeylerine bakmak gerekir.

TSH, FT4, PRL bakmak gerekir. Spermiyogram değerlendirmesi de fertilite kontrolü için gereklidir.
Hipogonadotropik Hipogonadizm (Akkiz) nedenleri;
• Hiperprolaktinemi; PRL’nin gonadotropinleri baskılayıcı etkisi vardır
• Empty sella sendromu; hipofiz hormonlarının eksilmesiyle seyreder
• Hipofizde kitle; etraf dokuya baskı yapar
• Kranial RT
• Cushing; glukokortikoidler gonadotropinleri inhibe ederler
• Hipotirodi; SBHG düzeyleri değişir
• Diyabet
• Alkol; erkekte önemli bir sebep
• İlaçlar; östrojenler, anti-androjenler (prostat kanserinde kullanılır, hipertansiyon için
kullanılan spironalakton), steroid, morfin
• Fonksiyonel gonadotropin eksikliği; anoreksiya, KOAH, KBY, KC hatalığı
• Kafa travmaları; kick boksçular
• İnfiltratif hastalıklar; hemokromatoz, granulamatoz hastalıklar
Tedavi primer sebebe göre yapılır, ayrıca gerekirse testosteron replasman tedavisi yapılır
Kallman Sendromu; Koku alamama (alanlar da vardır), gecikmiş puberte, hipogonadotropik
hipogonadizm, sperm üretimi yok

Klinefelter Sendromu; %80-90 47XXY (mozaik formlar da vardır, bunlarda fertilite görülebilir) ,
hipergonadotopik hipogonadizm, azospermi, infertilite, uzun boy, jinekomasti, küçük testisler,
azalmış sözel zeka, suça meyil

Erkekte hipogonadizmin tedavi hedefleri;

• Seksüel fonksiyon ,libido, sağlık durumunun iyileştirilmesi

• Virilizasyonun sağlanması ve sürdürülmesi
• Fertiliteyi sağlamak
• Osteoporozun önlenmesi
• Gelecekteki Kardiyovasküler hastalık riskinin azaltılması (hipogonadizm iskemik kalp hastalığı
riskini 1.5-2 kat kadar artırmaktadır)
Gonadotropin tedavisi fertiliteyi sağlamak amacıyla kısa süreli kullanılmaktadır
Fertilite sağlamak hedefi yoksa testesteron replasman tedavisi kullanılır

Kadın Hipogonadizmi
Primer veya sekonder hipogonadizm, kadınların çoğunda oligo/amenore veya infertilite
şikayetlerine neden olur. Kadın hastalar erkeklere daha erken doktora başvurur. Eğer puberte
öncesi bir patoloji gelişmiş ise sekonder seks karakterlerinde (meme gelişimi) gelişmeme ve
amenore olur.

Primer amenore; 16 yaşa kadar menarş olmaması, en sık sebebi gonadal disgenezi, Turner
sendromu

Sekonder amenore; Önceden mensturasyon olan bir kadında 3 siklustan fazla amenore olması, en
sık sebebi gebelik ve menopoz

Amenore sebepleri;
Hipotalamik bozukuluklar
• İzole GnRH eksiklği
• Fonksiyonel hipotalamik amenore (anoreksiya, egzersiz, stres, ağır ve uzun süren hastalıklar)
– erkeklere göre daha sık
• İnfalamtuar ve infiltratif hastalıklar
• Kraniyal RT
• Kafa Travmaları
Hipofizer bozukluklar
• Prolaktinoma (hipogonadotropik hipogonadizm)
• Akromegali (prolaktinomayla berbaer olabilir, fazla insuin direnci olabilir, polikistik over
sendromu olabilir…)
• Cushing
• Boş sella sendromu
• Genetik sebepler

Primer overyen yetmezlik

• Turner sendromu
• Otoimmun (Hashimato, adisson – otoimmun ooforit)

Diğer
• Hipertiroidi
• Hipotirodi
• Diyabet

Fizik muayenede boy, kilo, bel çevresine vücut yapısına, meme gelişimine, pubik kıllanmaya,
sistemik hastalık bulgularına, genitel bölgeye (kliteromegali…) bakıyoruz.

Evre 1: prepubertal
Evre 2: meme başı
tomurcuklanması
Evre 3: yağ doksunun
artması
Evre 4: Areolanın
genişlemesi
Evre 5:Erişkin memesi
Kadınlarda laboratuvar incelemesi için ideal zaman 3-7.günlerdir (folliküler faz)

Ovulasyonun olup olmadığını görmek için 20 21.gün progesteron bakarız

Hipergonadotropik amenorenin en tipik örenği menopozdur

Menopozlu hastada hipogonadotropik amenore varsa hipofizer bir patoloji vardır. Kortizol ve tiroid
gibi hipofizin diğer hormonlarına bakarız

Turner Sendromu
• Hipergonadotropik hipogonadizmin en sık sebeplerinden biri
• Primer overyen yetmezliğin en sık sebebi
• 45,X0
• İnsanlarda en sık görülen kromozom kusuru
• Gonadlar atretik (çizgi gonadlar)
• Turnerın erkekteki karşılığı Klinefelterdir
• Over rezervi biraz varsa hemen dondurulur ve çocuk sahibi olabilirler (over rezervini AMH ile
değerlendiriyoruz)
• Primer amenore, pubertal gelişimin olmaması, boy kısalığı, perdeli boyun, kare şekilli göğüs
gibi özellikler vardır
• Aort anevrizamsı ve disseksiyonu önemli mortalite sebepleridir, bu yüzden kardiyak eko ile
değerlendirilmeleri gerekir
• Beraberinde çölyak, otoimmun tiroid hastalıkları eşlik edebilir

Tedavi
Ferilite istemeyen genç kadın hastada oral kontraseptifler kullanılır. Fertilite isteyen kadın hastada
gonadotropinler kullanılır. Sekonder sebep varsa mutlaka tedavi edilmeli.
ÇIKMIŞLAR
16. Turner Sendromu takibinde aşağıdakilerden hangisine en çok dikkat edilmelidir?
a) Tiroidit
b) DM Tip1
c) DM Tip2
d) Osteoporoz
e) Biküspit aort kapağı

48-)Hangisi fonksiyonel hipogonadotropik hipogonadizm sebebidir?

A-)Empty sella
B-)Anoreksiya
C-)Hiperprolaktinemi
D-)Travma
E-)Lenfositik hipofizit