| Ts. Nguyén Dinh Thiic (chi bién) [%MANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG Dan nhap Wo hinh héa thong ké truyén théng va mang noron 1a cdc linh vue c6 lién quan mat thiét véi nhau. Khac biét chinh gitta hai linh vue nay 1a théng ké truyén thong, tap trung vao cdc bai todn tuyén tinh, trong khi mang¢noron ‘Jai tap trung. vao cdc bai todn phi tuyén. Phan giao dé nhan thay nhat giiva hai linh vue nay la-ky thuat lan truyén ngugc. Lan truyén ngugc 1A mét k¥ thuat trong tam cia mang noron, nhung thuc chat né lai 1a mét cong eu m6 hinh héa thong ké. Chuong nay sé gidi thiéu ngin gon vé phuong phdp mé hinh héa théng ké va thao ludn vé lan truyén nguge, qua d6, cung cdp cho ban doc mét cdi nhin khdi quét vé ndi dung cuén sdch. Mot sé vi du minh hoa trong chuong nay sé-duge ding lai trong cdc chuong Sau. . MO HiNH HOA THONG KE Ta xét.bai todn ‘Budi tiéc thuéng nién cia cdu lac b6’— bai todn nay sé duge ding thutng xuyén trong cdc chuong sau — duge mé ta nhu sau. “M6t cau lac bé cé truyén théng la té chite buéi tiée thugng nién cho tat cd cdc thanh vién cia cdu lac bé va ca ban bé cia ho, c6. thé gdp gd. Nhiing ngudi cé. ¥ dinh tham dy sé bdo truée cho ban 6MANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG ay té chite cham nhat 1a truée nia thang. Van dé dat ra 1a ban té chtic muén dy dodn s6 ngudi thyc sy s8 dén dya trén co 8d sO ngudi bdo truéc la bao nhiéu dé trénh phi pham”. Dé tim duge méi lign hé, xem lai sé ligu cha 10.nam trudec, ngudi ta nhan thay rdng: trung binh cé khodng.85% nhing nguti , . bao truée da thuc.sy dén du buéi tiée. : 7 Day la m6t thi du vé mé hinh théng ké. Muce dich ciia mé hinh thing ké 1a tim ra phuong trinh (mé hinh)-thé hién duge méi lién hé tiém tang trong di ligu; trong-bai todn vé sO ngudi dén du tiéc, phuong trinh la: tt ge . 86 ngudi du = 0.85 * sé nguti bdo truéc. Cac phuong phap thong ké thutng duge sit dung: dé tim duge" phuong trinh nhu trén: nhim ‘mé hinh héa cdc dit -liguthu thap duge. Ta goi tap dir‘ligu.nay la tep mau. 6 day tap mau la dir ligu nhimg buéi tiéc trong 10 nam qua. Tu tap mau, dé c6 duge phuong trinh, ta can biét gid tri cha bién déc lap va bién phu thubc; trong vi du nay, bién doc lap la sé ngudi bdo trude sé dén dy va bién phu thuge 1a sé ngudj du. Dé sit dung mé hinh tim duge, ta cing phai biét bin doe lap (séngudi bao truéc) cha mét mau méi (budi tigc nam nay) ma‘ta muén lugng gid . bién phu thude (sé ngudi dén dy). Héi qui tuyén tinh 1a phuong phdp co bén nhat cia mé hinh héa théng ké. Trong héi qui tuyén tinh, phuong trinh c6 dang: 1 yrayt+ dian, i=l trong dé, y 1@ bién :phu thudc ma ta muén lugng gid, J la s6 cdc bién déc lap. x;, con hang sé ap va cdc hé sé a; 1A cdc. tham.sé duge xdc -dinh bang phuong phép héi quy. Xét lai phuong trinh dy béo ngudi du tiée: So ngudi dy = 0.85 * 86 nguéi bdo truéc. Trong phuong trinh nay, hang sé a, 1a 0, nén ie@ MANG.NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG cé thé bé di. Viét lai theo cde ky higu nhu céng thie trén, goiy la sO ngudi dy tige va x; 1a sé ngudi bdo truse, phuong trinh duge viét lai? y = 0.85x; . Phuong trinh duge xéy dung theo phuong phap mé hinh héa c6 thé dugc xem la m6t anh xa, vi né ‘cho phép dnh xa mot diém tit mién xéc dinh cia cdc bién déc’ lap vao mot diém trong mién xdc dinh cia cdc bién phu thugc. Phuong trinh cia bai todn budi tiée thuc hién mét anh xa tuyén tinh, tif khong gian 1-chiéu (sé. ngudi béo truéc) vao khong gian 1-chiéu khac (sé ngudi dy). Do. dé, ham nh xa sé cé dang la dudng thang (Hinh m.1). Hinh m.1: Duang héi qui tuyén tinh Dé tinh duge sf ngudi dy nam nay, ta dat sé ngudi gitt ché vao truc “sé ngudi bdo truée” (thi du 60), tim diém tuong ung trén dudng héi quy, va chiéu xudng truc “sé ngudi dén dy” (ta duge gid tri 51). Néu c6 2 bién déc lap, phuong trinh héi qui x4c dinh m$t mat phang trong khong gian 3-chiéu (2 bién doc lap va 1 bién phu thudc). Viée lugng gid bién phu thuéc trong 1 mu cho truéc 1a toa 8,MANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG wy 6 y cia diém trén mat phang tuong tng vdi cdc toa a x1 va x2 clla~ mau, nhu minh hoa trong hinh m.2. Hinh m.2: Mat héi qui tuyén tinh . Khi sé bién déec lap lén hon 2, ta*khéng thé vé hinh cia anh xa. Tuy nhién, ta cé thé dinh nghia né bang thuat ngw hinh hoc. Néu mét phuong trinh héi quy c6 I bién déc lap, ham 4nh xa dinh nghia mét siéu-phang I-chiéu. Cac gid tri cu thé. cia I bién déc lap sé xdc dinh 1 diém trén siéu phang d6. Gid tri cda bién phu thudc 1a ‘chiéu cao’ cia diém dé trong khéng gian cde bién déc lap, chiéu lén true tuong tng véi bién phu thudc. Bién phu thuéc cia dnh xa kh6ng ch&c chinh xéc 1a’ gid tri thue trong mét sé mau, diéu dé cé nghia 1a anh xa phat sinh sai sé. Co nhiéu céch tinh sai s6.‘Cach tinh don gidn nhat 1a lay trung binh cia d6 léch gitta gid tri tinh duge — goi la gid tri thue — va két qua thue su cua mau — goi la gid tri dich. Tay nhién, do thoi quen, cdch tinh sai sé thudng dimg hoi phitc tap hon: sai sé khong phdi la trung binh cde dé léch nhung la trung binh binh phuong ctia nhiing dé léch nay. Vi trong thye té, cdch tinh léi nay tét hon trong nhimg trudng hop cé sai sé lén. Phuong trinh tinh sai sé 1aMANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG 4 ow i) E=— Nn. trong dé, E 1a sai sé, N 1a s6 miu trong tap miu, y,, ¢, lan lugt 1a gid tri thuc va gid tri dich eta mau thi n. Céch tinh sai 86 nay cé biéu dién hinh hoe nhu hinh m.3. 70 60 50 40 30 20 ’ 10 86 jpgudi bdo truée 0 0 10 20 30 40 50 60 70 Hinlv m.3: Sai sé binh phuong Mai mau trong N miu 1a 1 diém duge xdc dinh ti cdc gid tri cha cde bién déc lap va bién phy thudc trong. mau dé: véi mai diém, sai so la binh phuong khodng cach tit diém d6 dén mat dugc dinh nghia béi ham-4nh xa: dutng thing, mat phang, hay siéu phang I- chiéu. Khoang cach nay duge tinh theo duéng song song véi truc cia bién phu thuéc, chit khéng theo m6t trong cac truc cilia cdc bién doc lap, vi ta muén biét sai sé trong viéc lugng gid bién phu thudc, chit khéng phai muén biét cdn thay déi m6t trong cdc bién déc lap bao nhiéu, dé sai sd khéng cdn nifa. C6 hai nguyén nhan gay ra sai s6. Nguyén nhan thit nhdt la nhiéu. Nhiéu 1a mét thuat ngit c6 nghia rong. N6 bao ham ca tinh thiéu chinh xdc cia dit liéu (c6 thé do dung cy lay mau). lin tinh thiéu thong tin (do cdc bién doc lap 10MANG NORON PHUGONG PHAP & UNG DUNG ay khong chita di cdc thong tin cdn thiét dé x4c dinh bién phu thudc). Noi don gidn hon, nhidu 1a do dir ligu duge:thu 1 th Bhang chinh xc hode do dir ligu khéng ddy du. t Nguyén nhén thit hai la do dnit xa khong cung dang -vdi hain ~ dich. Thuat ngit “ham dich” ding 6 dy muén néi dén 1 ham ly tuéng dién ta “chinh xdc” méi quan hé gitta bién déc lap va phy thude. . Trong bai todn bia tiée thu’ng nién, ham dich cho biét sé ngudi thuc.sy dén du-trén co sé sé ngudi bdo truéc. Néu_sd. ngudi bdo truéc khong qué it, ndi chung. quan hé gitta sé ngudi b4o truée va sé ngudi thuc sy tham dy 1A tuyén tinh. Nhung néu-sd ngudi béo truéc qué it,-thi sé nguti thuc su du tiée sé gidm di vi nhiéu ngudi_ da bdo truée:sé khéng dén dy do-biét ban bé minh cing khong dén du (do khéng thay bdo truéc). Thue ra, néu sé ngudi bdo truéc qua it, buéi tiéc c6 thé phai hily bd, va so ngudi du tiée sé 1a 0°. Ngugc lai, - c6 nhing nam, khi hau hét moi ngudi déu dén dy, lai cé tham mét sé thanh vién cing dén ma khéng bdo truéc (do ban déu khong _ muén dy nhung thay nhiéu ngudi quen béo dén dy nén cudi cing da dén du). Nhu vay ham dich sé khéng tuyén tinh tai nhing.gid tri thai qua nay: 0 10 20 30 40 50 60 70 Hinh m.4: Ham dich khéng ce dang tuyén tinh 11py MANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG ~ Héi qui tuyén tinh dp dat mét dang tuyén tinh trén 4nh’xa cé thé giéi han mét cdch nghiém trong su chinh xéc. Vi vay, dé c6 duge mét mé hinh hdi qui tuyén tinh tét, thu’ng phai thyc hién mét sé bién déi trén cdc bién (déc lap cing nhu phu thudc) truéc khi x4y dung m6 hinh. Qua trinh nay goi la tuyén tinh hoa d@ ligu. Hién van chua c6 cach chung nao gitip ta thuc hién tuyén tinh hoa, vi thé, viéc tuyén tinh héa bién nao va nhu thé nao tiy thuéc rat nhiéu vao kinh nghiém cia ngudi phan tich (va cd mot chit may man nifa !) Ta xét mét thi du thuc té hon: bai todn tin dung an todn. Chi sé tin dung an toan phu thudc vao hai dc trung chinh: tuéi tac va tinh trang cu tri. M6t cach todn hoc, chi sé tin dung an toan la mét ham hai bién - tuéi va tinh trang cu tri - nhu trong hinh m.5 minh hoa.” . Noi chung, ngudi c6 tuéi, ngudi cé noi cu tré én dinh cé dé an toan lén hon nhiing ngudi tré hay ngudi 6 thué. Nhung néu su cach biét mét vai tudi cé ¥ nghia quan trong hon véi nhimg ngudi tré thi déi vi nguéi lén tuéi lai it y nghia hon. Va néu mdi lién hé gitia tin dung an toan va tuéi tac y nghia déi vdi nhiing ngudi cé sé hitu nha thi lai kém y nghia déi véi nhitng ngudi di thué nha. Nhu thé, mét mé hinh tuyén tinh khéng thé dién ta tron ven nhitng méi lién hé nay. - Hinh m.5: Cae quan hé khéng tuyén tinh 12MANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG ay Ta sé tim cach tuyén tinh héa dir liéu. Cach thyc hién 1a ta. thay cdc bién déc lap géc — tinh trang cu tru va tudi tac — bang cdc bién “gid” — goi la bién dai dign. Céc bién dai,dién c6 thé la: “Muén nha duéi 20 tuéi”; “Muén nha tir 21 dén 24 tudi”, ... “sd hitu nha tudi tir 35 dén 50”, “sé hitu nha tuéi trén 50”. Déi vdi bat ett ngudi thu huéng nao, chi bién dai dién tuong tng mdi cé gid tri 1a 1, con tat cd cdc bién dai dién khdc khac cé gid tri 1a 0. — Chua hét; Ngoai tuéi tac va tinh trang ¢u tré, mét mé hinh tin dung an toan cdn cn mét sé bién déc lap khdc. Da sé - kinh | nghiém tin dung truéc kia, nhiing tai khodn tai chinh khdc dang cé, nghé nghiép, qua trinh lam viéc, va thdi gian cu tru - 1A nhing dac trung thay déi theo tuéi tac va tinh trang cu tru. C6 1é nhimg bién nay gidi thich ly do tai sao méi lién hé giita tin dyng an toan véi tudi téc va tinh trang cu trd lai khong tuyén tinh. Néu nhimg bién nay dude thém vao mé hinh, méi lién hé tuyén tinh sé thich hop hon. Hoac cé thé tét hon la phai tuyén tinh héa dif liéu nhu trén. Nhu vay, kh6 khan trong x4y dung m6 hinh hi qui tuyén tinh khéng phai 1a xdc dinh cdc hé sé cia Anh xa tuyén tinh ma 1a tuyén tinh hoa dit liu. “Dang tiéc, khéng cé phuong phap téng quat nao giup tuyén tinh héa‘dir liéu ca. Van dé dat ra 1a liéu c6 cdch nao éhe phép xay dung mét mé hinh phi tuyén truc tiép ngay trén tap dit ligu khéng? Mang noron véi thuat gidi lan truyén nguge — ta goi tét 1a mang lan truyén - la mét gidi phap cho van dé nay. LAN TRUYEN NGUOC Mang lan truyén 1a mét ham phi tuyén c6 thé xdp xi gdn ding nhat mét ham dich duge cho qua mét sé m4u trong tép mau. Hinh m.6 minh hoa mét mang lan truyén: 13gunn m.6; Mang lan truyén 2 lép Trong hinh, mang gém ba lép: lép nhap (input), lép an, va lép xuat (output). M&i nut trong 1ép nhap nhan gid tri cia mot bién doc lap va chuyén vao mang. Dif liéu tir tat cA cdc nuit trong lép nhap dude tich hop — ta goi Ja tong trong hoa — va chuyén két qua cho cdc nut trong lép an. Goi 1a “dn”, vi cdc nuit trong lép nay chi lién lac v6i céc nut trong cdc lép nhap va xuat; va chi ngudi thiét ké mang biét lép nay (ngudi sit dung mang khong biét lép nay). Tuong tu, cdc it trong lép xudt cing nhan cdc tin hiéu téng trong hda tit cdc nut _ dn. Mi nut trong lép xudt tuong mg mét-bién phy thude. Phdn 16n cdc bai todn chi cé mét bién.phu thugec, nhung véi mé tA nhu trén, mang no ron cho phép sé bién phu thuéc tuy y. Thi du, néu mang cén nhan dang cdc chit s6 thi ta cé thé xay dung mot mang véi 10 ndt xudt; hoic nhan dang chit thi mang cén 24 nut xuat. Di nhién c6 thé chi ding mot nut xudt cho hai bai todn nay, nhung, nhu trong phan 3 ban sé thay, mang nhu thé sé khong hiéu qua. Vi mang cé thé xi ly déng thoi cd cdc bién dinh lvong (nhu sé hanh kh4ch sé di trong mét chuyén bay) lan cdc bién Jép (nhu nhan dang chit viét), nén mang cé nhitng diém tuong déng véi héi quy, xi ly bién dinh lugng; l4n giai tich roi rac, xt ly cde lép. 14MANG NORON PHUONG PHAP & UNG DUNG a Mét mang lan truyén téng quat 1a mot mang cé n (n>2) lé6p: lép tht nhét goi 1a lép nhap, Iép thi n 1a lép xuét, va (n-2) l6p n. Trong cuén sdch nay, ta chi xét mang 3 lép, nghia 1 chi c6 mét lép an ma thdi, Sé nut cda lép nhap va cia I6p xudt do bai todn qui dinh; cdn sé nuit ca lép dn do ngudi thiét ké mang quyét dinh. Trong mang lan truyén, méi nuit cia lép thiti (O ete" tanh(u) = : e" +e" Ham tang-hyperbol tién dén cdc gidi han ctia né nhanh hon ham h(u). Tat c& cic ham truyén nay. déu phuc vu kha tét cho céc muc dich cia’ mang no ron va chiing c6 thé thay thé cho nhau. Do khac nhau vé cdc gidi han cia chung, ta cé thé chon ham nay hoaic ham khéc tiy theo khodng cén thiét cia gid tri két xudt (0 dén 1 hay -1 dén 1), vi két xudt cia mang phdi roi vao gitfa cdc giéi han nay. Tuy vay, cdc gidi han nay khéng qui dinh khodng di ligu nhap vao mang, dif ligu nh4p c6 thé nhan bat cit gid tri nao, bat ké ham truyén nao duge chon. Va dif ligu nh4p cing c6 thé nhap truc tiép vao mang ma khéng cn phai bién déi ti 1é hodc chun héa. Phan 4 sé trinh bay vé cach biéu dién nhap xudt sao cho hiéu qua nhat. Ching téi sit dung ham logistic 14 ham truyén chinh cho cdc vi du minh hoa trong cuén sach nay. Bai tap 1: Tinh gid tri cha g(0.5) vd g(-7) 28Phén 1: ANH XA a MANG MOT NUT NHAP / Lam thé nao dé mot mang ba Iép cé thé xdp xi mot ham bat ky? Dé don gidn, trudc tién ta khdo sdt mang chi cé mét nut nhap va mét nut xudt, va nhu vay chi cé mét nut trong lép nhap va mdt nut trong lép xudt. Mang nay cé thé cé bao nhiéu nut trong lép an cing duge. Véi kién tric nay, mang cé thé x4p xi bat cit ham nao cé m6t bién déc lap va mét bién phu thudc. Dé hiéu duge diéu nay, truéc tién ta xem xét cdc hoat déng cla m6t nuit trong lép an, réi dén hoat dong ctia toan mang. Nut dn : Nut trong lép an cia mang ¢c6 mét nut nhép va mét niit xudt cd thé hinh dung nhu sau: Hinh 1.4: Mang 1 nit dn Nut 4n nay chi nhan mét tin hiéu nh4p, x, N6 nhan gid tri dé v6i mét trong sé cé tén a, da duge luu trong bé nhé, rdi cong két qua nay véi trong nguGng ag, trong nay ciing duge luu trong bé nhé. Goi két qua cia phép todn nay 1a u. Nhu thé gid tri cia u la: 29wy : Chuong 1 : ANH XA'NN UL = A + jx}. : Dé thi cda ham u(x,) 1a mot dudng thang trong khéng gian hai chiéu véi cdc true x; va u: | al =Au/Axl a0al xl, Hinh 1.5: u la ham theo x; Tai diém ma dutng nay-cat mic u (x; = 0) la trong ngudng ap. Duong nay c6 thé cao’ lén ho&c thap xuéng khi ta thay déi gid tri cla’ ag, DO. doc cua dutng nay. ; ti 1é thay déi cha u.déi véi mét thay déi-x; tong | ing - 1a ‘trong ay. Dutng déc am, nghia la ‘dutng nay déc xudng vé, bénphai. Ta 6: duige mot. dusng thang bat. ky trong khéng gian_ hai chiéu b&ng cach chon nhiing gid tri thich hgp ‘cho ag va a;. Dudng thu duge’biéu dién tap. cdc diém théa man phuong trinh 4nh xa x; trén wkhi ap va-a; xdc. dinh. Két xuat cla nut an: y = g(u): Thay ap + a,x, vao Bia’ tri cda u: ya Slat ary. Cac cong @, va ag diéu khién ‘6 déc-va vi.tri dé thi cia ham yx), Ta khdo sat ky hon méi lién hé nay. Truéc tién, ta nhan thay khi aj = 0-va a; = 1, y = ale,). Trong truéng hop don gidn nhat nay, két xudt y cha nut la ham: logistic cia x). 30| Phén 1: ANH XA oa atx) : me 10-5 0B, Oa A -Hink 1.6: Ham logistic theo x;. Néu x; > 0, thi y > 0.5; néu x; < 0 thi y < 0.5. Khia; = 0, diém nay duge coi nhu 1a bién, chia khéng gian mOt chiéu cia di ligu nhap thanh hai ving, mét ving 1a khi y tién dém 1 va ving kia y tién dén0. D6 déc cia ham logistic tai diém nay 1a 0.25, mac di trong hinh 1.6 minh hoa n6.c6 vé:déc hon vi dé chia.cia-truc tung 1én hon. Néu cho ao = 0 va déi a, tit “41 thanh, -1 thi y = g(x). Trong trugng hgp nay dé déc sé dao nguge. Khi x, tang, y di xuéng chit khéng di lén, nhu trong hinh 1.7: BC-Xy) -10 -5 0 5 10 Hinh 1.7: Ham logistic theo -x; Bay git ta xem xét cdc anh huéng khi thay déi dé.lén cia ay. | Néu dé aj=0 nhung déi a, tit 1 thank 2, d6 dc cia dudng cong tai diém bién sé tix 0.25 thanh 0.5. Khi a; = 0.2, dé déc tai diém nay la 0.1 (uu y 1a dé chia cia truc tung duge phoéng lén): 31g Chung |: ANH XA NN Hinh 1.8: Ham logistic theo a;x; Tom lai, d&u a; quyét dinh chiéu cia dutng cong, cdn a lén cla a; diéu khién d6.déc ciia dudng cong. Trong ngu@ng ag dinh vi duéng cong trén truc x). Hinh 1.9: Ham logistic theo ap + x; | Néu git nguyén a; =1 va cho aj= 5 (thay vi la 0), dudng cong, sé ddi sang trdi 5 don vi; diéu nay xdy ra la vi git day phai c6 x, = - 5 dé u = 0. Néu ap = -2 dung cong sé dvi sang phai hai don vi. D6 dvi khong chi phu thudc vao ap, né cdn phu thudc vao a,, nhu ta cé thé thay bang cach so sdénh hinh 1.8,vdi hinh 1.9, trong 46 a; = 0.2 chit khéng bang 1: 32Phén 1: ANH XA oa) Hinh 1.10:Ham logistic theo ap + 0.2x1 Trutng hgp ao = 5 va a, = 0.2, diém.bién cia dutng cong xuat hién tai x; = -25, vugt khdi dé thi trong hinh trén. Dé x, dai dién cho.diém bién, twc 1a gid tri cla x; sao cho u =0 va do d6 y=0.5. Diéu nay nghia.la ap + a;x; =0, hay c6 thé viét the cach sau: = -a9/ ay D6 1én ca a; cang nhd be aan cong cang xé dich nhiéu hon d6i v6i thay déi cia ap. Bang cach thay di cdc trong ay va a;, ta.cé thé vé mot dutng cong dang-S dap ting moi yéu cu. Day Ja tién trinh cé ba buéc. Truéc hét, hay xem dudng cong déc lén hay xuéng, va cho a, duong hay 4m. Thi hai, cho a; m6t gid tri lon néu dudng déc qua dét ngot hoac m6t gid tri nhé néu dudng déc thoai thodi. Thu ba, dat dutng cong vao vi tri ta muén bang cdch dat ag = -a;x,, 6 day x; 1A khoang cdch, duong hoac 4m, ma dung cong duge ddi doc theo.truc x). Phuong trinh cia aq chi don gian 1a bién déi lai phuong trinh truée day-ctia x; Bai tap 2 Mot nut én cha mang mot nut nhap cé diém bién khi dif liéu nhép la 100, va 6 diém nay thi két xudt cia nut gidm véi ti 16 0.1. Tinh gid tri a9 va a, cia nit nay? (Chi ¥ ring mét trong cdc hinh minh hoa 6 trén c6 chita m$t dudng cong logistic ma dé déc ciia né 1a 0.1 tai diém bién.) = 108 j Ua- Oly Ayz Qo 334 Chuong |: ANH XA NN Mang | Ta da chimg minh‘ ring céc nut. &n c6 thé tao ra bat cit dang-S | ! nao tiy thich, bay gid ta'sé két hgp ching vao mang dé xem nhing | | gi mang cé thé lam. Nhé ring-imang nay-chi ¢6. mét nut nhap va mét nut xuat. Cdn nut. dn muén cé bao nhiéu cing duge. | Nut xudt va cdc nut &n hoat dong theo cing co ché. Gid tri két | \ xuat cia né 1A ham cia céc gid tri ma né nhan tif cdc nut An: Hinh 1.11: Nut xudt * Dé tinh gid tri cia nut xudt, trude tién ta tinh téng trong héa , cia cdc tin hiéu nhap vao né: | nay j v=ibo + db, | rz 6 day, yj 1a cdc két xuat nit an thi j, cdn by va bj 1a cde trong -Két xudt z cia nut: z = g(v), la ham logistic cia v. | Mang chtta mét nut xudt nhan cdc gid tri tit nhiéu nut aa, ma cde nut dn nay lai nhan gid tri tit ndt nhap, c6 thé xdp xi cdc ham phi tuyén rat phitc tap, nhu mét hinh sin chang han (xem hinh 1.12). *, 34 |Phan: ANH XA a Hinh 1.12: Ham dich (0), két xudt cla mang (z), va két xudt mit én (y) Truc hoanh trong cA ba dé thi biéu dién di liéu nhap x, cia mang, cé gid tri chay tir 0 dén 1. Dé thi trén cing biéu dién ham dich, gém hai chu ky ru@i song hinh sin duge ép vao trong khoang giéi han cia ham logistic. Dé thi gitta biéu dién két xuét ca mang la mét ham theo x;. Trong khi dang phi hgp véi séng sin dich (dé thi trén) hoan toan, thi n6 cing lugn sat (va c6 thé sét hon néu ta mun) v6i dang ham dich. Sai sé trung binh binh phuong giiia ham dich va két-xuat cia mang, tinh trén 100 mAu (x ,,sin(x)), la 0.004. Dé thi dudi cing bidu dién cdc két xudt cla timg nut dn trong mang. Cé nam nut an, vay j = 6 va cdc dutng cong trong hinh nay la nam gid tri y;vala c4c ham cia x}. ~ pé bist nhing két xuat nut &n nay duge tao ra sao va cAch ching két hgp dé tao ra két xudt ciia mang, hay khao sdt dé thi trén cing vi bang cdc trong sau day: 35Chuong 1 : ANH XA NN Mang séng sin bp = 8.1 j gj aay b; 1 19 20.8 81 2 9.1 29:1 7.8 3 “131 266 ° 64 4 42.9 -60.0 5.3 5. 19.2 -19.6 -19.7 Khi x, = 0, tat cA cdc nut &n déu “bat” v6i c&c két xudt gan 1. Khi x; tang tir 0 dén 1, cdc mit dn lan lugt t&t. Diém bién ciia-nut an dau tién duge dinh vi tai 0.09, tinh theo: = 70 ay Khi gid tri nhap vugt qué 0.09. thi nut dn tht nhat tit. Vib, 4m (két xudt cia nut an thit nhat b; bi trit khdi két qua cha nut xudt), két xudt mang ting khi nut nay tat. Tuy nhién, khi out dn thi hai t&t, két xudt cha mang gidm vi by duong. Viéc xen ké nay tiép tuc dién ra cho dén khi x; tién dén 1, va khi nut dn thit nim t&t. Tai diém nay, tat cd cdc nit dn déu tat; két xudt cha mang én 1a do trong ngu@ng cé gid tri 1a 8.1. . Chi ¥ 1a xp xi hinh sin cia mang gidi han trong khodng tir 0 dén 1. Tai cdc gid tri duéi 0 cia x, két xudt cia mang van gdn-0, va tai cdc gid tri trén 1 cia x; két xudt cla mang van gén 1. Dé mé rong khodng ma mang xp xi hinh sin, c&n phai tang sé lugng nut dn. Mang dang-S thutng sinh ra sdng sin. Cdn séng vuéng thi co vé gay go hon, nhu trong hinh 1.13 minh hoa. Trong hinh nay, gia 36Phdn 1: ANH XA tri ham dich la 0.25 néu x, nhé hon 0.3 hodc lén hon 0.7; ngugce |: gid tri ham dich sé la 0.75. Cac dudng ditt nét trong dé thi dau tién khéng phai 1a cdc gid tri cla ham-dich, ham Khéng lién tuc tai hai_ gid tri nay, nhung ching duge v8 vao dé ta thay dang cla két xudt mang dang-S ma ta muén né xp xi. 1 Hinh 1.13: Ham dich (1), két xudt mang (2), két xudt nut.dn @ la ham theo x; Cac trong sé cha mang séng vuéng duge trinh bay trong bang sau day. Bién cia nut an dau tién xudt hién tai 0.3 va két xudt cla n6 di lén d6t ngét tai diém nay. Bién cia nut &n thit hai tai 0.7, va, két xudt cia n6 di xudng dot ngét. MO6t trong hai nut dn nay luén™ bat, cdn trong khoang tir 0.3 dén 0.7 thi ca hai déu bat. Mang song vuéng . bo = -3.350 i* oj ay b a, -80 100 2.225 2 70 -100 2.225 37a Chuong 1 : ANH XA NN Trong mang séng vudng bo = -3.35. Khi ca hai nut An déu bat, ngudng 4m d6 duge cén bang két xudt. cla cdc nut An, mdi két xudt gan bing 1 va dugc nhan véi m6t trong bing 2.225. Trong ving trung tam, v * 1.1. Ham logistic cia 1.1 bang 0.75, 1a két.xuat c4n c6. O ngoai ving trung tam, noi chi cé mét nut dn duoc bat, két xuat trong héa cla né chi cén bang ngudng 4m cho ndt xudt, va v = -1,1 v6i ham logistic. tuong img la 0.25. 5 Mang xap xi ham séng vuéng ‘nay cho sai, sé trung binh binh phuong 1a 0.002. Sai sé cdn.c6 thé cai thién thém khi cho d6 déc céa cdc nut an tang lén, thuc hién bing céch cho tang cdc trong ay; (mot duong, m$t 4m). Dé gitt bién cha moi nut cé ciihg gid tri véi x), cin tang trong aq, di-dé cho ti's0 -aoj/a;; = 0.3 va -dgq/ay2 = 0.7. Bai tap. 3 s Ham dich cia mang c6. dang-V: khi dau vao tién tit 0 dén 0.5 thi két xudt gidm tir 0.9 xudng 0.1; va khi-ddu vao ti 0.5 dén 1, két xudt sé tir 0.1 dén 0.9. Dé xp xi tét duge ham nay, mang can it nhat hai ndt 4n. Diém bién cha mét nut sé 6 phia trai cha nut kia. Méi nut phai va trdi déu c6 thé cé.mOt dd déc 4m hoac duong, téng cong 1A 6 bén trudng hgp. Nhiing truéng hgp-nao cé kha nang xp xi ham dich duge cho? Déi véi méi trudng hgp nay, dau cia trong sé cung néi ting nut dn véi nut xudt Ja gi? Ham dich 38Phdn 1: ANH XA . “2 fa MANG HAI NUT NHAP - Mét mang cé hai nit nhap.cé thé xAp xi mot ham hai bién bat ky. Nghién ctu mang.c6 hai nit nh4p ‘réi so s4nh ching véi cdc mang cé mét nut nhap, ta cé thé tim.ra-cée nguyén te khdi quét cho céc mang cé nhiéu nuit ihap. Cong rihu da xét trong trudng hop mang mét nut nh4p, trudc tién ta sé xem xét truéng hop mang cé mt nut an, rdi sé khdo s4t chung toan mang. Nat Gn- ; - Ta c6 thé hinh dung mét nut dn cia mang cé hai nit nhap nhu sau: - ~f . Hinh 1.14: Nut én Nut nay nhAn hai gid tri x, va x.. N6 nhan cdc gid tri nay véi cdc trong a, va a2 réi cong két qua vi trong nguéng ap. Goi u 1a két qua, ta cé . U = Ao + AyxX1 + Agha. Dé thi cia phuong-trinh nay 1A m$t mat ph&ng trong khéng gian 3-chiéu. Trong khéng gian nay, cé hai chiéu tuong tg véi x; va x, edn chiéu kia cia vu. Khéng gian 3-chiéu duge biéu dién 1a mét hinh khéi: 39| ay , Chuang 1: ANH XA NN * Hinh 1.15: u la ham theo x; vd x2 . C&ec gid tri ao, a, vA a2 xc dinh vi tri va géc cla mat phang. Trong nguéng ap kiém sodt giao diém cia mat phang véi truc u. Trong a, kiém sot 46 nghiéng, hay d@ déc. cia mat phdng theo truc x,. Gid tri cla né l& ty 16 véi nhing thay. déi trén u tuong tng vi thay déi trén x, v6i x. 1A hing sé. Trong az cing thé: 1a dé déc theo truc x2. 4 Két xudt cia nut an y = g(w), 1a ham logistic cia u. \ Thay U= Ag + AX, + AgXe, ta C = 8 (ag ay sey Oe x2) Tac dong cia ham g(u) lam mat phang uén cong thanh hinh chit S, gidng nhu khi ta gitt hai dau cia mdt td gidy va ép hai dau gidy lai gin nhau. Hinh 1,16 minh hoa mét-S biéu dién két xudt cia nut &n. Hinh 1.16: y la ham theo x, va x2 40Phdn I: ANH XA- A. Cac gid tri a, va a; kiém sodt huéng va dé. nghiéng cia doan déc trén mat. Huéng va d6 nghiéng cé thé theo hai truc bién nhap khdc nhau; mai trong kiém sodt dang cia dutng cong theo mot chiéu. Néu mét trong hai trong nay 4m, két xudt cia nut sé gidm khi bién nhap tuong ung tang. Néu mot trong 1a 0, két xuat cia nut sé khéng nh&y cdm véi cde gid tri nhap d6. Hai trong nay cé thé cing xoay bé mat-S quanh truc y dé doan déc c6 thé theo bat et huéng nao; va ching c6 thé diéu chinh dé doan déc c6 dé nghiéng bat ky. ' Hay nhé lai trutng hop nut an chi cé mét ddu vao. Khong gian. 1-chiéu cia bién nhap cé diém bién, tai dé két xudt ctia nut nim tai trung diém cia chan trén va chan duéi ham truyén. Trugng hop nut dn c6 hai bién nhap, bién sé khéng cdn 1a mét diém ma 1a mét dutng thang: Hinh 1.17: Bién dang-S theo 2 bién vao . _ Dung bién nay cé thé duge dinh nghia bing hinh hoc theo nhiéu cach. Xét mt mat phAng song song véi mat phang (P) tao béi 1 VA x2, va chuyén dong trén (P) ngang véi trung diém cia cdc cAn cia ham truyén. Mat phAng nay sé c&t mat-S; cde giao diém tao thanh dudng thing. Chiéu dutng thdng nay xuéng (P) (hinh chiéu thang géc trén nén cia hinh khéi) 1a bién phan chia khéng gian hai-chiéu cia cdc bién nhép thanh 2 ving: mét ving, nut dn cho ra gid tri cao, ving kia la gid tri thap. Bién 1a tap cdc diém (x), x») ma 41= Chuang 1: ANH XA NN két xudt chia nut &n 1a trung diém cia hai bién trén va duéi cia ham truyén. Vé mat toén hoc, bién duge dinh nghia bang phuong trinh u = 0, vi ham logistic cua 0 1a 0.5, thay u = 0 sé duge: Qo + G4X1 4 G22 = 0 Néu biét cde trong s& ag, a, az, ta cd thé xdc dinh duge cdc diém ma tai dé bién c&t cdc truc x; va x2 nhu sau: Goi x’; 14 diém tai 46 dutng bién c&t truc x). Tai diém nay x2 = 0. Thay hai gid tri nay vao phuong trinh trén va bién déi, ta duge: : -a a > Tuong tu, Lap ti s6, ta c6: ; Mir Ae 7 Kae N6i cach khac, néu ta biét a1, a2, x’), va x’2, ta c6 thé tim duge dy theo phuong trinh: : Qp = -Q4X"} ~ ApX’2. 42Phan I: ANH XA Trong cdc 46 thi hinh 1.18, 4 nut an duge biéu dién béi cdc dudng bién cha chung. Nua Nut B Nuc NutD Hinh 1.18: Cée bien cla 4 mit én v6i 2 bién nhép Huéng tang két xuat cia nut duge dién ta bing m6t doan nhd vuéng géc v6i dudng bién. Hinh 1.18 giup ta hinh dung dang mat két xudt cla bn nut An theo ba-chidu. 7 Két xuat cia nit A tang véi cd hai bién nhap.(a; va a2 déu duong). Khoang cach tir géc dén bién 1a 0.5 theo ca hai-truc. Két xuat cia nut B tang theo «, nhung gidm theo x9; trong ay-cla né Am. Nut C khong nhay cdm véi %2;"trong aj cia né bang 0. Két xuat cla nut D tang tir tir khi x; tang va tang nhanh khi %2 tang. Chi y ring mac di nhimg dé thi nay khéng cho thay d6 dée cha mat-S, nhung ching lai chita théng tin vé dé déc theo hai truc bién nhap. Bai tap 4 : Mét nut dn véi hai bién nhap cé6 bién c&t truc x; tai -1 va truc x2 tai -6. Trong a; cda nut nay la -3. Tim trong a2 cha n6? 43