Professional Documents
Culture Documents
Agiria Inkesta Soziolinguistikoa 2023-04-13
Agiria Inkesta Soziolinguistikoa 2023-04-13
VII. inkesta soziolinguistikoaren Ipar Euskal Herriko emaitzak berriki argitraratu dituzte.
Ezusteko handirik gabe, 2001 eta 2016 arteko joerak berresten dira. Puntu ezkorretan,
hiztun kopuruaren jaitsiera ehunekotan, erabileraren eta familia transmisioaren beheititzea,
euskara mailaren apaltzea… ; puntu baikorretan, hiztun galtzearen bukaera (balore
absolutuan, ez ehunekotan), hizkuntzaren berreskuratzea belaunaldi gazteenetan edota
euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarreretan.
Bainan azken urteetako datu baikorrak berresten badira ere, euskararen egoera orokorrak
biziki kezkagarria izaten segitzen du euskararen egiazko biziberritzeari eta Ipar Euskal
Herriaren berreuskalduntzea lortzeari begira.
Hizkuntza-gaitasuna
Berreuskalduntze horri begira, hizkuntza eroso erabiltzeko eta transmititzeko gai izanen
diren euskal elebidunak eta elebidun kopuruak sortu behar dira. Inkestaren emaitzek argi
erakusten dute mota horretako hiztun kopurua lehenbailehen emendatu behar dela. Eskola-
transmisioari dagokionez, badakigu murgiltze eredua dela hiztun osoak sortzen dituen
bakarra. Eredu pedagogiko hau ama eskolatik bigarren mailako azken urtera gaurdanik
orokortzea ezinbestekoa da eta 2021ean onartu Molac legeak horretarako aukera ematen
du.
Bi bide horien bidez gauzatzen den hiztun sortzeari dagokionez, erritmoa azkartu behar da
politika ausartagoak plantan emanez, bai gaur egun Ipar Euskal Herrian bizi direnekiko, bai
ondoko urteetan hona etorriko den jendearekiko, sentsibilizazio eta komunikazio estrategia
berriak asmatuz.
Erabilera
Hiztun osoak sortzea ez da aski euskararen berreskurapen osoa lortzeko. Horrez gain,
euskaraz aritzeko guneak biderkatu behar dira, izan aisialdi arloan (haur eta gazte baita ere
helduei zuzenduak), arlo sozioekonomikoan (enpresetan, saltegietan, osasun zentroetan,
lehen haurtzaroko egituretan..), administrazioetan (herriko etxeetan, frantses Estatuak,
Eskualdeak eta Departamenduak Ipar Euskal Herrian dituzten zerbitzuetan), hedabideen
arloan, kulturan…
Euskararen erabileraren zabaltzea helburu duen ekimen oro -publikoa nahiz pribatua-
bultzatu, lagundu eta politikoki eta ekonomikoki sustengatu behar da, euskararen presentzia
eta ikusgarritasuna emendatzeak eragin zuzena baitu bakoitzak euskara ikasteko,
erabiltzeko eta transmititzeko duen motibazioan.
Euskara ikastea eta erabiltzea norberaren esku bada ere, praktikan euskara ikasi eta
erabiltzeko bideak erraztu behar dira.
Gaur egun Euskararen Erakunde Publikoa osatzen duten lau instituzioek eraman hizkuntza
politika arrunt eskasa da, lege eta diru baliabideak nahikoak ez direlako eta, bereziki,
egiazko borondate politiko eskasa baita aitzina egiteko.
EEPren webgunean kontsultagarri den sintesia txostenak agertu bezala, inkestak ”hizkuntza
politikaren norabideak argitzeko” balio du, besteak beste.
Euskararen bilakaera hertsiki lotua da eramaten den hizkuntza politika publikoari beraz eta
emaitzek erakusten duten bezala azken hau eguneratu behar da ez baitu balio euskarak
dituen beharrei behar bezala erantzuteko. Gaurkotzeko garaia da, helburu xifratuak eta
denboran plangintzatuak arloz arlo finkatuz, erregularki ebaluatu ahal izateko eta, beharrez,
egokitzeko.
Euskaldunak gero eta gehiago zokoratuak izanki ere eta erabilerak behera egiten badu ere,
euskararen desagertzea ez da saihestezina. Bainan egoera iraultzeko hizkuntza politika
publikoa garatzeko ardura duten instituzioek jarrera gaurdanik aldatu behar dute, hizkuntza
politika berria asmatu eta horretarako elementu positiboak baliatu: belaunaldi gazteenetan
gertatzen ari diren seinale baikorrak, herritarren iritzia euskararen erabilera sustatzearekiko,
eta, nola ez, egunez egun euskararen transmisioaren eta erabileraren alde ari diren eta
urtez urte gehiago diren -Konkolotx eta Topagunea egituren sortzea berriki- elkarteen lana.
Heldu den larunbatean, apirilaren 22an manifestaldi jendetsua antolatuko dugu Baionako
karriketan. Baxoa euskaraz pasatzeko eskubidea eta euskalgintzako elkarteentzat baliabide
egokiak aldarrikatzeaz gain hautetsi hauei ardurak dituztela oroitaraziko diegu, beren gaur
egungo pasibotasuna salatuko dugu eta euskara desagertzen ez dugula utziko oihukatuko
dugu. Euskara gabe Euskal Herririk ez baita.
Mais malgré les quelques évolutions positives de ces dernières années, la situation de la
langue basque reste très préoccupante dans la perspective d’une pleine revitalisation de la
langue, de sa réappropriation par les habitants vivant sur le territoire et de la normalisation
de son utilisation.
Acquisition de la langue
Condition sine qua non à cette revitalisation, la formation de bilingues bascophones et
bilingues équilibrés (pour reprendre les termes utilisés dans l’enquête), les plus à même à
utiliser la langue au quotidien et à en assurer la transmission familiale. Les résultats de
l’enquête montrent qu’il y a urgence à accélérer le nombre de ce type de locuteurs. Étant
clairement établi que, au niveau de l’enseignement obligatoire, seul le modèle immersif
permet la formation de locuteurs complets, il est indispensable de généraliser ce modèle
pédagogique au plus vite, de la maternelle à la fin du cycle secondaire, comme le permet
depuis 2021 la loi relative à la protection patrimoniale des langues régionales et à leur
promotion dite “Loi Molac”.
Mais pour ne pas que l’euskara soit perçue, notamment par les enfants et les jeunes,
comme une langue cantonnée à la vie scolaire, et tenant compte du rôle d’exemplarité des
parents et, plus généralement, de la figure de l’adulte, il est important que la politique
publique investisse plus fortement dans ce secteur et soutienne davantage les acteurs
développant l’apprentissage aux adultes.
Utilisation de la langue
Mais la formation de locuteurs ne permet pas à elle seule la pleine revitalisation de la langue
et la multiplication d’espaces rendant possible son utilisation est indispensable, que ce soit
dans les domaines des loisirs -pour enfants et jeunes mais aussi pour adultes-, socio-
économique (entreprises, commerces, centres de santé, structures de la petite enfance…),
administratif (mairies, antennes des services départementaux, régionaux et de l'État), des
médias, de la culture, etc…
Toute initiative -publique ou portée par un opérateur privé- visant à développer la langue
basque dans les domaines précités doit donc être encouragée et soutenue politiquement et
financièrement car plus la visibilité dans l’espace public et l’exposition à la langue seront
accrues, plus la motivation de l’apprendre, de l’utiliser et de la transmettre sera renforcée.
Si tout un chacun est libre d’apprendre et d’utiliser l’euskara, dans la pratique tous les
moyens ne sont pas mis en œuvre pour faciliter les possibilités d'acquisition, d’usage et de
transmission.
En effet, la politique linguistique publique pilotée par les quatre institutions composant
l’Office Public de la Langue Basque est actuellement en grande perte de vitesse, faute de
moyens législatifs et financiers adaptés, mais surtout par manque réel de volonté politique
d’aller de l’avant.
Comme le précise la synthèse des résultats consultable sur le site web de l’OPLB, la
réalisation de l’enquête sociolinguistique a entre autres objectifs celui “d’éclairer les
politiques publiques conduites en faveur de la langue basque”.
Ainsi, l’évolution de la langue basque est intrinsèquement liée à la politique publique
déployée et force est de constater que celle-ci n’est plus à la hauteur de la situation, qu’elle
doit être réactualisée et redéfinie secteur par secteur avec des objectifs chiffrés et planifiés
dans le temps permettant des évaluations et, si nécessaire, des réajustements réguliers.