FAKULTET ZA TURIZAM I HOTELIJERSTVO

SEMINARSKI RAD

BANJSKI TURIZAM U BIH

STUDENT: Mladen Bjelica PROFESOR: Marija Knežević

Istočno Sarajevo Januar 2022.

1
Sadržaj:

1. Uvod…………………………………………........…………………………3

2. Turističko –geografski položaj BIH..............………......…………............…4

3. Faktori razvoja banjskog turizma….….................................................……..5

4. Banje u Bosni i Hercegovini........………………………...……....…..….….6

4.1. Banja Slatina ........................................................................................6

4.2. Banja Laktaši........................................................................................7

4.3. Banja Vrućica........................................................................................7

4.4. Banja Dvorovi.......................................................................................7

4.5. Banja Guber .........................................................................................8

4.6. Banja Vilina Vlas..................................................................................8

4.7. Banja Gata............................................................................................8

4.8. Banja Terme Ilidža...............................................................................8

4.9. Banja Reumal Fojnica..........................................................................9

5. Zaključak.......................................................................................................10

6. Literatura.......................................................................................................11

2
 1. UVOD
Tradicija korištenja termo –mineralnih voda u našim krajevima seže u dalekuprošlost, još u
vrijeme Grka i Rimljana, koji su već tada uvidjeli ljekovitost našihgeotermalnih izvora. Prve
hemijske analize i preporuke za korištenje banjskih vodauliječenju i tretmanu uradili su poznati
stručnjaci iz evropskih banja (Visbaden I Baden). Nedugo potom ,počela je izgradnja modernih
banjskih centara za liječenje i rehabilitaciju, gdje odmor i rekreaciju upražnjavaju i psihofizički
umorni, kao i potpuno zdravi. Bosna i Hercegovina ima veoma mnogo prirodnih, termalnih
i termomineralnih izvora I peloida a među njima su veoma rijetki mineralni izvori koji su poznati
u stručnim krugovima i cijelom svijetu (Crni Guber, Kulaši, Gračanica ). Postoji značajan broj
sumpornih izvora i od njih su najpoznatiji Ilidžanski termalni sumporni izvori. Termalna
radioaktivna voda Fojnice ima dobre rezultate u tretmanu idopunskim lječenjima mišičnih
oboljenja i u ovom prirodnom lječilištu postoje veoma lijepi zdravstveni objekti a njihova
najveća vrijednost su brojni kvalitetni medecinski specijalisti. Ljekovita termalna voda Banje
Vručice veoma uspješno djeluje nakardialnovaskularna, reumatska i neurološka oboljenja. Sa
velikim brojemsmještajnih kapaciteta i pratećih sadržaja jedna je od vodećih centara za
razvojzdravstvenog turizma u BiH. Brojni prirodni izvori su obrađeni u geološkom,
hidrogeološkom i fizičko – hemijskom pogledu i pored njih se nalaze stacionirani objekti za
potrebe zdravstvenog turizma(Kulaši, Dvorivi, Gata, Višegrad , Kladanj, Tuzla, Olovo i druge
banje).

Prevencija , lječenje i rehabilitacija u bosanskohercegovačkim banjama provodi se pijenjem,

kupanjem, banjanjem, inhalacijom, isparenjem i oblozima, a upotrebljavaju se savremene
svjetske poznate metode kao što su: kinezoterapija, hidroterapija,masaža, akupunktura, terapija
nisko i visokih frekventnih impulsa, talasoterapija I druge terapije, koje obavljaju zaposleni
timovi stručnjaka sastavljenih od kvalifikovanih specijalista, fizioterapeuta, psihijatara i drugih
specijalista. Danas u Bosni i Hercegovini, registrovano je 15 banja kao zdravstvene institucije I
raspolažu sa 3.455 ležaja i ostvaruju oko 200.000 noćenja što čini 23 %ostvarenihukupnih
noćenja u BiH.

3
 2. TURISTIČKO-GEOGRAFSKI POLOŽAJ BIH
Bosna i Hercegovina je zemlja u obliku srca koja leži u srcu jugoistočne Evrope. Ovdje se
istočne i zapadne civilizacije susreću, ponekad sukobljavaju, ali češće pojačavaju i obogaćuju
jedna drugu kroz dugu i fascinantnu historiju. Reljef BiH veoma je različit, kako po izgledu,tako
i po starosti i načinu postanka.
Najveći dio reljefa BiH cine planine različite visine ( niske,srednje i visoke). Ostali dio je
ravničarski, a čine ga djelovi Panonske nizije, velikih kotlina i rječnih dolina, kao i uzak pojas
Jadranskog primorja. Različit izgled i odlike reljefa rezultat su duge geološke istorije,od
paleozoika do vremena u kojem živimo. Taj vremenski period traje oko 600 miliona godina.
Snažni unutrašnji pokreti u zemljinoj kori,neke djelove zemljine kore su izdigli a neke spustili.

Bosna i Hercegovina predstavlja veoma zanimljivu turističku destinaciju, što je rezultat

geografskog položaja, izuzetnih prirodnih ljepota, kulturno-historijskih vrijednosti i pogodnih
klimatskih uvjeta/uslova. Na području Bosne i Hercegovine vijekovima su se ukrštale različite
kulture, religije i tradicije, što daje dodatnu vrijednost kreiranju specifičnog turističkog
proizvoda i obogaćuje ponudu. Zahvaljujući svemu ovome, Bosna i Hercegovina posjeduje
brojne prirodne i ljudskim radom i aktivnošću stvorene mogućnosti za razvoj različitih vrsta
turizma, medju njima posebno;

 Planinski: Olimpijske planine Bjelašnica, Jahorina, Igman i Trebević, Vlašić kod

Travnika su veliki resursi u funkciji razvoja zimskog turizma i sportske rekreacije.

 Primorski: Neum sa 270 sunčanih dana u godini je bosanskohercegovački izlaz na

Jadransko more koji svojom okolinom (Mostar, Stonski zaljev, Hutovo blato) pruža
jedinstvene šanse za odmor i rekreaciju.

 Banjski: Banje na Ilidži kod Sarajeva, u Fojnici, Kiseljaku, Tesliću, Tuzli, Olovu,
Srebrenici, Višegradu, Tesliću predstavljaju bogatstvo termalnih izvora radioaktivne i
mineralne vode koji su još u ranom istorijskom periodu bile predmet eksploatacije u svhu
liječenja.

Bosna i Hercegovina predstavlja jednu veoma zanimljivu turističku destinaciju sa izuzetnim

prirodnim ljepotama, kulturno-istorijskim vrijednostima i povoljnim klimatskim uslovima. Na
teritoriju Bosne i Hercegovine vijekovima su se ukrštale razne kulture, religije i tradicije,
ostavljajući svoj pečat, što daje dodatnu vrijednost za stvaranje specifičnog turističkog
proizvoda.

4
 3. FAKTORI RAZVOJA BANJSKOG TURIZMA
U odnosu na druge oblike turističkih kretanja banjski turizam ogleda se u dužem boravku
posjetilaca i ravnomernijoj sezonskoj iskorišćenosti kapaciteta. Mada potreba za banjskim
lečenjem i rehabilitacijom postoji tokom cijele godine, broj posetilaca u banjama je veći u
ljetnjoj sezoni. Najveći je broj onih posjetilaca koji u banje dolaze zbog liječenja, odmora,
rekreacije, a u novije vrijeme radi upražnjavanja nekih od oblika velnes programa. U cilju
produženja sezone i većeg procenta godišnje iskorišćenosti kapaciteta mnoge banje u svoju
turističku ponudu unose različite dodatne sadržaje: naučne simpozijume, stručne seminare,
sportska takmičenja i kulturne manifestacije. To znači da banje nisu više mjesta predviđena samo
za liječenje i očuvanje zdravlja, već su i značajni turistički centri koji nude bogatu turističku
ponudu i zdravim osobama. Kategorizacija turističkog mesta vrši se na osnovu obima turističkog
prometa, stepena izgrađenosti turističkem komunalne i saobraćajne infrastrukture i turističke
suprastrukture.

Najznačajniji prirodni faktori od kojih zavisi razvoj banjskog turističkog mjesta su: ljekovita
voda i peloid, geografsko ‫ـ‬turistički položaj, morfološko ‫ـ‬pejzažni ambijent banje, klimatski
uslovi, čist vazduh, mir i tišina u krugu banjskog mjesta i bliže okoline. Prirodno ljekovita voda i
peloid imaju primarni značaj za razvoj banjskog mesta. Zbog toga je neophodno neprekidno
voditi računa o zaštiti ovog prirodnog bogatstva od zagađenja. Osim toga, konstantnim
naučnoistaživačkim radom trebalo bi pronalaziti mogućnosti za njihovu efikasniju primjenu u
terapeutske svrhe. Klimatski elementi takođe doprinose pogodnosti boravka u banjskim mestima.
Posebno su važne temperature vazduha. Optimalan osećaj ugodnosti pružaju temperature
vazduha u intervalu od 1821‫ـ‬ºC. Pri temperaturama vazduha većim od 10ºC moguće su šetnje
kao i upražnjavanje pojedinih sportskih aktivnosti. Broj sunčanih dana nije presudan kao kod
primorskih turističkih centara ali doprinosi prijatnijem boravku. Za boravak bolesnih osoba
naročito je značajan stabilan vazdušni pritisak kao i intenzitet i jačina vetrova. Čist vazduh, mir i
tišina takođe imaju terapeutsko djelovanje za fizički i psihički prenapregnute ljude savremene
civilizacije.

Za razvoj banjskog kao i svakog drugog turističkog mjesta veoma je važan položaj u odnosu na
saobraćajnice i na veća gradska i seoska naselja kao emitivne centre. Turistička suprastruktura
jesu ugostiteljski objekti kao i galerije, izložbeni, kongresni i zabavni objekti koji su u
neposrednoj vezi sa ugostiteljskim objektima i objektima sportsko rekreativnog sadržaja ili sa
njima čine jedinstvenu cjelinu. U tehničko-tehnološkom smislu najznačajniji su objekti za
smeštaj i ishranu banjskih gostiju, objekti koji imaju zdravstveno‫ـ‬dijagnostičku i terapeutsku
funkciju, kao i tereni i objekti namenjeni rekreaciji i ostalim tercijarnim delatnostima značajnim
za turistički promet.

Naročitu pažnju treba posvetiti očuvanju postojećeg ambijenta, uz obavezu da se obezbedi

očuvanje čistog vazduha, mira i tišine. Objekti za smještaj i ishranu takođe treba da ispunjavaju
propisane kriterijume koji su u skladu sa kategorijom objekata, kao i da su projektovani tako da

5
olakšavaju kretanje ljudi u slučaju da je ono otežano. Zdravstveni objekti u kojima se ostvaruje
dijagnostička i terapeutska funkcija zahtevaju savremenu izgradnju i najmoderniju opremu.
Veoma je važno da banja raspolaže potrebnim brojem zdravstvenog osoblja odgovarajuće
stručne spreme. Za ugodan boravak gostiju u banji veoma je važan i ugostiteljski kadar koji
pored odgovarajuće stručnosti poseduje i toleranciju i razumevanje budući da dolaze u kontakt i
sa bolesnim i preosetljivim osobama..Turistička propaganda je značajan faktor razvoja banjskog
turizma. Specifičnost turističke propagande banjskih centara ogleda se u tome što pored
informacija o lokalitetu banje i mogućnostima smještaja i razonode pruža i informacije o
bolestima koje se u njoj leče, vidovima terapije i opremljenosti terapeutskog centra.

4. BANJE U BOSNI I HERCEGOVINI

Bosna i Hercegovina poznata je po mnogobrojnim prirodnim termalnim i termomineralnim
izvorima ljekovitih svojstava. Tradicija korištenja pojedinih termalnih voda u našim krajevima
seže u daleku prošlost, još u vrijeme Rimljana, koji su već tada uvidjeli njihovu ljekovitost, da bi
u doba vladavine Austro-ugarske u BiH bile urađene prve stručne analize. Upravo na nekim od
tih izvora danas se nalaze poznati banjski centri za liječenje i rehabilitaciju, a u nastavku vam
donosimo neke od najznačajnijih termalnih izvora.

Prevencija , lječenje i rehabilitacija u bosanskohercegovačkim banjama provodi se pijenjem,

kupanjem, banjanjem, inhalacijom, isparenjem i oblozima, a upotrebljavaju se savremene
svjetske poznate metode kao što su: kinezoterapija, hidroterapija,masaža, akupunktura, terapija
nisko i visokih frekventnih impulsa, talasoterapija I druge terapije, koje obavljaju zaposleni
timovi stručnjaka sastavljenih od kvalifikovanih specijalista, fizioterapeuta, psihijatara i drugih
specijalista. Danas u Bosni i Hercegovini, registrovano je 15 banja kao zdravstvene institucije I
raspolažu sa 3.455 ležaja i ostvaruju oko 200.000 noćenja što čini 23 %ostvarenihukupnih
noćenja u BiH.

4.1. Banja Slatina 

Banja Slatina udaljena je 12 km od centra Banja Luke i smeštena je u bogatom prirodnom

okruženju. Postoje neki arheološki ostaci na osnovu kojih se zaključuje da su za lekovitost vode
sa ovog područja znali i stari Rimljani. Prva hemijska analiza vode izvršena je krajem XIX veka,
a intenzivan razvoj banje počeo je tridesetih godina prošlog veka. U banji postoji više smeštajnih
objekata sa ukupnim kapacitetom 330 ležajeva, a banjsko lečilište funkcioniše u sklopu Zavoda
za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju „Dr Miroslav Zlotović“. Pored zdravstvenih i smeštajnih
usluga, u banji postoji više bazena i kada za kupanje u lekovitoj vodi, kompleks sportskih terena,
restoran, 3 konferencijske sale itd. U medicinskim terapijama koriste se lekovita voda i lekovito
blato. Sastav termomineralne vode čine kalcijum, magnezijum, hidrokarbonat i sulfat, a ona je
kategorizovana kao ugljeno kisela hiperterma sa temperaturom od 40-42oC. U Banji Slatina leče

6
se: Reumatizam, Sterilitet, Neurološka oboljenja, Kardiovaskularne bolesti i Posttraumatska
stanja.

4.2. Banja Laktaši

Banja Laktaši udaljena je 20 km od Banja Luke, a smeštena je u dolini reke Vrbas. Njenu
lekovitu vodu prvi su koristili stari Rimljani, a moderan razvoj banje otpočeo je 1930. godine.
Banjski hotel „San“, koji je renoviran 2008. godine, ima kapacitet od 144 ležaja, a od ostalih
sadržaja posetiocima nudi: zdravstvene usluge, zatvoreni bazen sa termomineralnom vodom,
fitnes centar, saune, restoran, tri kongresne sale. U banji se nalazi i moderan kompleks otvorenih
bazena. Termomineralna voda ima temperaturu od 30-40oC i kategorisana je kao kalcijum-
magnezijum-hidrokarbonatna-ugljenokisela-oligomineralna homeoterma. U balneološkim
terapijama koristi se pijenjem i kupanjem kod sledećih bolesti: Oboljenja želuca i creva, Bolesti
bubrega i mokraćnih kanala, Očne bolesti, Oboljenja neurovegetativnog sistema, Psihijatrijske
bolesti, Endokrinološke bolesti, Kardiovaskularna oboljenja, Oboljenja na lokomotornom
aparatu i Profesionalna oboljenja.

4.3. Banja Vrućica

Banja Vrućica nalazi se na 3 km od Teslića i 87 km od Banja Luke. Najveći je banjski centar u

Republici Srpskoj. Kompleks obuhvata 4 smeštajna objekta (hotel „Kardial“, hotel „Srbija“,
hotel „Hercegovina“ i hotel „Posavina“ sa oko 1.000 ležajeva). Lečenje se obavlja u Specijalnoj
bolnicu za rehabilitaciju kardiovaskularnih bolesti. U banji se nalaze još i velnes centar
(rekreativni bazen, hidromasažni bazen, bazen sa termomineralnom vodom i dečiji bazen, parno
kupatilo, infracrvena, finska i rimska sauna, prostorije za masažu, prostorije za velnes terapije,
salon lepote), fitnes centar, kongresni centar (sa 6 kongresnih salona različitih kapaciteta),
travnati fudbalski teren, kompleks terena za male sportove, kuglana, uređene staze za pešačenje i
vožnju bicikla itd. Banjska voda sadrži kalcijum, kalijum, natrijum, magnezijum, hlor i fluor i
ima izrazita lekovita svojstva kod mnogih oboljenja: Bolesti srca i krvnih sudova, Reumatske
bolesti, Bolesti štitne žlezde, Nervne bolesti, Hronične upale žučne kese i žučnih puteva i Stanja
nakon povreda na lokomotornom aparatu.

4.4. Banja Dvorovi

U Semberiji, na krajnjem severoistoku zemlje, između dve velike reke Drine i Save, udaljena 6
km od Bijeljine, svega desetak kilometara od granice sa Srbijom, 52 km od Šapca, 130 km od
Beograda i 234 km od Banja Luke, smeštena je Banja Dvorovi. Nosilac turizma u banji je hotel
„Sveti Stefan“ sa restoranom, medicinskim blokom i kongresnom salom. Banja raspolaže sa
ukupno 5 bazena (olimpijski bazen, dva juniorska i dva dečija bazena), a u njoj postoje i brojni
sportski tereni. Lekovita voda je oligomineralna i termalna sa temperaturom od 75oC i sadrži
natrijum, kalcijum, hidrokarbonat i hlorid. Blagotvorna je pri lečenju Reumatizma, Kožnih
bolesti, Bolesti želuca, žučne kese i žučnih kanala, kao i kod Rehabilitacije nakon povreda i
nakon hirurških zahvata. Na istoku Republike Srpske nalaze se još dve banje.

7
4.5. Banja Guber 

Pripada opštini Srebrenica, udaljena je 15 km od granice sa Srbijom, 75 km od Užica, 80 km od

Valjeva, 175 km od Beograda i 256 km od Banja Luke. Na ovom području postoji ukupno 48
izvora lekovite vode, od kojih je najznačajniji izvor „Crni Guber“. Ljekovita voda sa ovog izvora
ima temperaturu od 12,4oC, a karakteristična je po velikom sadržaju gvožđa i povoljni deluje
kod Anemije, Oboljenja štitne žlezde i Oboljenja sinusa.

4.6. Banja Vilina Vlas

U okolini Višegrada nalazi se Banja Vilina Vlas. Zbog bujne prirode i pogodne klime ima
karakteristike vazdušne banje. Banja je dobila ime po retkoj vrsti paprati koja raste u šumi u
kojoj je smešten Rehabilitacioni centar „Vilina Vlas“. Smeštajni kapaciteti centra su 160
ležajeva, a od ostalih sadržaja tu su dva restorana, zatvoreni bazen, medicinski blok, trim
kabinet, teretana. Lekovita voda pripada grupi radioaktivnih karbonatnih homeotermi i ima
temperaturu od 34oC. Inidikovana je za Reumatska, Neurološka, Ortopedska, Ginekološka,
Gerijatrijska i Oboljenja disajnih organa.

4.7. Banja Gata

Zdravstvena ustanova “Lječilište Gata” smještena je u ekološki zdravom ambijentu na

udaljenosti od 18 kilometara od Bihaća. Smještajni kapacitet ove ustanove iznosi 90 kreveta, a
broj pacijenata, koji dnevno dolaze na terapije često i prelazi tu brojku.Godišnje kroz ovu
zdravstvenu ustanovu prođe oko dvije do tri hiljade pacijenata. Lječilište posjeduje drugu po
kvaliteti vodu u Evropi, odmah poslije Viši banje (Vishy) u Francuskoj, što je potvrđeno i kroz
ispitivanja. Koriste se dva izvora od kojih jedan dostiže temperaturu 39.1 stepen i drugi koji se
kreće između 37 i 38 stepeni, koji se koristi tokom ljetnog perioda.

4.8. Banja Terme Ilidža

ZDRAVSTVENO USTANOVA LJEČILIŠTE “BANJA TERME ILIDŽA” je registrirana za

rehabilitaciju i relaksaciju klijenata u domenu fizikalne medicine i rehabilitacije, internističke
medicine, ginekologije, urologije i analizu laboratorijskih usluga.Voda koja se koristi u
tretmanima je sumporna termo-mineralna (57,5 ˚C) s obiljem minerala, a ljekovitost je
dokazana.Sadržaj Banja Terme Ilidža – centar za hidroterapiju i centar za fizikalnu terapiju
(elektro terapija, magnetna terapija, parafango, laser terapija, kinesis terapija, limfna aparaturna
drenaža), wellness, dva zatvorena bazena, fitness, saune, saloni za masažu, kozmetički saloni,
termalne kupke, solarij, parking.

8
Indikacije za liječenje: reumatska, miopatska i neuropatska oboljenja, spondiloza kičme i
popratni simptomi, discus hernia, radiculopathia, bolni sindromi kralježnice i ekstremiteta,
osteoporoza, kožne bolesti, hronične bolesti urogenitalnih organa, neplodnost, smanjenje krvnog
tlaka, metaboličke bolesti (dijabetes, giht), stanja nakon ozljeda lokomotornog aparata, prije i
postoperativna rehabilitacija, stanje nakon moždanog udara, rehabilitacija amputiraca,
programirani aktivni odmor, menadžerski sindrom, program mršavljenja.

4.9. Banja Reumal Fojnica

Lječilište "Reumal" Fojnica je savremeno opremljena specijalizirana ustanova za rehabilitaciju,

rekreaciju, aktivni odmor i programirane sportske aktivnosti. Zahvaljujući čudesnoj
djelotvornosti radioaktivne termalne vode, sofisticiranoj medicinskoj opremi, kadrovskoj
osposobljenosti i dugogodišnjem iskustvu – ovdje se već decenijama postižu rezultati vrijedni
svake pažnje, a posebno u oblastima rehabilitacije osteomuskulatornog aparata,
kardiorehabilitacije, dječije habilitacije i rehabilitacije, te rehabilitacije sportista i sportskih
povreda. Smještena na sjeveroistočnim padinama fojničkih brda, ona sa gradom, te
novosagrađenim turističkim kompleksom Aqureumal, čini jedinstvenu ambijentalno -
urbanističku cjelinu, samo  prividno podijeljenu rijekom Dragačom. Ovo je savršeno mjesto za
liječenje, odmor i rekreaciju u kome se svakodnevna napetost i stres otapaju u zelenilu prirode,
šumoru voda i ljepoti pejzaža. Priroda Fojnice krijepi tijelo i razgaljuje dušu, a osoblje Lječilišta
Reumal, svojom srdačnošću stvara ugođaj, da se tu čovjek, zaista, osjeća „kao kod kuće“.

9
5. Zaključak

Jedan od činilaca ekonomskog napretka države jeste banjski turizam sa dobro razvijenom
institucionalnom platformom. Zahvaljujući geografskom položaju, prirodnim ljepotama,
kulturno-historijskom naslijeđu i pogodnim klimatskim uvjetima BiH spada u najprimamljivije
turističke destinacije. Posljednjih godina strani turisti se sve više zanimaju za banjski turizam,
gdje naša zemlja spada u bogatije po brojnim lječilištima, banjama i toplim izvorima koji su
registrovani kao medicinske ustanove i imaju dugu tradiciju. Međutim, i pored ove činjenice
banjski turizam u BiH je daleko od idealnog, još uvijek traži ulaganja, koja bi se državi itekako
isplatitila u budućem periodu. Dobar primjer koji bi svakako trebali slijediti je primjer jedne
regije u Mađarskoj koja je od banjskog turizma stvorila brend. Tu šansu svakako imamo samo je
važno da iskoristimo ono čime raspolažemo.

10
6. Literatura

Mlinarević, M. : Strategija razvoja turizma federacije Bosne i Hercegovine za period 2008.-2018,

Rijeka, Inžinjerski biro d.d., 2008

Popis Internet stranica:

1. Turizam Bosne i Hercegovine, www.bhtourism.ba,

2. Turistički lokaliteti u BiH, dostupno na: www.pozitivne.ba,

3. Hoteli Ilidža, hoteliilidza.ba

4. Turisticka organizacija Republike Srpske, http://turizamrs.org/

5.Privredna komora Republike Srpske, komorars.ba

11