FORMULAZIOA

1
ELEMENTUEN BALENTZIA OHIKOENAK

METALAK

1 2 3 1,2 1,3 2,3 2,4

Litioa Li Berilioa Be Aluminioa Al Kuprea Cu Urrea Au Kromoa Cr Platinoa Pt
Sodioa Na Magnesioa Mg Merkurioa Hg Talioa Tl Manganesoa Mn Estainua Sn
Potasioa K Kaltzioa Ca Burdina Fe Beruna Pb
Rubidioa Rb Estrontzioa Sr Kobaltoa Co Paladioa Pd
Zesioa Cs Barioa Ba Nikela Ni
Zilarra Ag Radioa Ra
Amonioa NH4 Zinka Zn
Frantzioa Fr Kadmioa Cd

EZ METALAK

Oxigenoarekin 1,3,5,7 2,4,6 1,3,5 2,4 3

Fluoroa F Oxigenoa O Nitrogenoa N Karbonoa C Boroa B

Kloroa Cl Sufrea S Fosforoa P Silizioa Si
Bromoa Br Selenioa Se Arsenikoa As
Iodoa I Teluroa Te Antimonioa Sb

Hidrogenoa eta
1 2 3 4 3
metalekin

2
 FORMULAZIO INORGANIKOA
Konposatu kimikoak taula periodikoko elementuen konbinaketak dira, baina konbinaketa hauek proportzio jakin
batzuetan bakarrik ematen dira, elementu bakoitzaren balentziaren arabera.

Balentzia: Atomo batek beste atomoekin konposatuak eratzeko duen ahalmena adierazten duen zenbaki osoa da.
Erreferentzia hidrogeno atomoarena hartzen da eta hau 1 da; besteena balentzien taulan agertzen da.

Konposatu bat eratzerakoan balentziak trukatu (formuletan multiploak direnean soildu) egiten dira.

Konposatu bat izendatzeko era nagusi hauek ikusiko ditugu:

● Sistematikoa: Izenaren aurretik aurrizkia (atomo kopurua) jarriz: mono-, di-, tri-, tetra-, penta-, hexa-,
hepta-, okta-, ...
● Stock: Balentzia ezberdinak dituen elementuaren ondoren, konposatu horretan jokatzen duen balentzia,
parentesi artean eta zenbaki erromatarretan adieraziz.
​
KONPOSATU BITARRAK
Bi elementuz osatutako konposatuak.

A.- OXIDOAK
Elementu bat oxigenoarekin konbinatzerakoan sortzen diren konposatuak dira.

● Oxigenoaren balentzia beti “2” da.

● Elementuen balentzia taulan agertzen dena (ez metalen kasuan oxigenoarekin elkartzerakoan daukana).

IZENA
FORMULA
SISTEMATIKOA STOCK
E2Ox (aurrizk)-elementua (aurrizk)-oxidoa Elementua (balentz) oxidoa

B.- HIDRUROAK
Elementu bat hidrogenoarekin elkartzean sortzen diren konposatuak.

● Hidrogenoaren balentzia beti “1” da.

● Elementuen balentzia taulan agertzen dena (ez metalen kasuan hidrogenoarekin elkartzerakoan daukana).

IZENA
ELEMENTUA FORMULA
SISTEMATIKOA STOCK
METALA EHx Elementua (aurrizk) hidruroa Elementua (balentz) hidruroa
SISTEMATIKOA UR INGURUNEAN
F, Cl, Br, I, S, Se, Te HxE
Hidrogeno elementu-uroa Azido elementu-hidrikoa
SISTEMATIKOA ARRUNTA
N Amoniakoa
P Fosfina
EZ-METALA
As Artsina
EHx
Sb Elementua (aurrizk)-hidruroa Estibina
C Metanoa
Si Silanoa
B Boranoa

3
 C.- GATZ BITARRAK
Metal bat eta ez-metal bat elkartzean sortzen diren konposatuak dira.

● Metalaren balentzia taulan ageri dena.

● Ez metalaren balentzia taulan agertzen dena (metalarekin elkartzerakoan daukana).

IZENA
FORMULA
SISTEMATIKOA STOCK
MxEzMy (aurrizk)-metala (aurrizk)-ez metala-uroa Metala (balentz)-ez metal-uroa

KONPOSATU HIRUTARRAK
Hiru elementuz osatutako konposatuak.

A.- HIDROXIDOAK
Metal bat eta “OH” (hidroxido) taldea elkartzean sortzen diren konposatuak dira.

● Hidroxidoaren balentzia beti “1” da.

● Metalaren balentzia taulan agertzen dena.

IZENA
FORMULA
SISTEMATIKOA STOCK
M(OH)x Metala (aurrizk)-hidroxidoa Metala (balentz) hidroxidoa

B.- OXOAZIDOAK
Ez metal oxido bati ura gehitzen diogunean sortzen diren konposatuak.

FORMULA IZENA (OHIKOA)

F ,Cl, Br,I S, Se, Te N, P, As, Sb C, Si
hipo- 1 2 1 -osoa
3 4 3 2 -osoa
HxEyOz Azido
5 6 5 4 -ikoa
per- 7 -ikoa
Aurrizki-ez metal-atzizkia

4
SALBUESPENAK:

● P, As, Sb elementuen oxidoek oxoazidoak eratzeko, ur (H2O) molekula bat, bi edo hiru har ditzakete:
○ Bat H2O molekula gehitzerakoan, aurretik meta- aurrizkia jarriko diogu.
○ Bi H2O molekula gehitzerakoan, aurretik piro- aurrizkia jarriko diogu.
○ Hiru H2O molekula gehitzerakoan, aurretik orto- aurrizkia jarriko diogu. Normalean kasu hau
ematen denez, ez da derrigorrez “orto-” aurrizkia adierazi behar.

● Sufrearen oxoazidoetan:
○ Oxigeno baten ordez sufre atomo bat gehiago jarriz, tio- aurrizkia jarriko diogu (tioazidoak).
○ Bi molekula azido gehitu eta ur molekula bat kenduz, di-aurrizkia jarriko diogu (diazidoak).

● Cr (VI): kromoak 2 eta 3 balentziez gain, 6 balentzia ere izan ohi du.
○ H2CrO4: Azido kromikoa.
○ H2Cr2O7: Azido dikromikoa. Bi molekula azidori, ur molekula bat kentzean.

● Si (IV): silizioaren balentzia IV denean, osatzen duen oxidoak ur molekula bat edo bi har ditzake. Kasu
honetan, honela izendatzen dira:
○ H2SiO3: Azido metasilizikoa (+H2O).
○ H4SiO4: Azido ortosilizikoa (+2H2O).

● Mn (VII): manganesoak 2 eta 3 balentziez gain, 7 balentzia ere izan ohi du.
○ HMnO4: Azido permanganikoa.

C.- OXIGATZAK

Azido oxoazidoei hidrogenoaren ordez katioi bat (Metala, NH4+, etab) bat ordezkatzerakoan sortzen diren
konposatuak dira.

FORMULA IZENA (OHIKOA)

F,Cl,Br,I S,Se,Te N,P,As,Sb C,Si
Hipo- 1 2 1 -itoa
Metala 3 4 3 2 -itoa
Mx(EyOz)t
(balentz) 5 6 5 4 -atoa
Per- 7 -atoa
Aurrizk-ez metal-atzizkia

5
 FORMULAZIOA I
OXIDOAK
FORMULA SISTEMATIKOA STOCK
P2O3
N2O5
Fe2O3
Ag2O
CO2
Karbono (II) oxidoa
Kaltzio oxidoa
Sufre trioxidoa
Nikel (II) oxidoa
Kloro (V) oxidoa

Izendatu:
FORMULA SISTEMATIKOA STOCK
K2O
Rb2O
CaO
Ag2O
Hg2O
CrO
Cr2O3
Mn2O3
Au2O3
MnO

Formulatu:
estainu (II) oxidoa: kadmio oxidoa:
burdin (II) oxidoa: zilar oxidoa:
kromo (III) oxidoa: berun (IV) oxidoa:
dibromo heptaoxidoa: dikloro pentaoxidoa:
dinitrogeno monoxidoa: selenio(VI) oxidoa:
sufre (IV) oxidoa: sufre (IV) oxidoa:
fosforo (V) oxidoa: iodo (III) oxidoa:

6
 HIDRUROAK
FORMULA SISTEMATIKOA OHIKOA/STOCK
HCl
NH3
H2S
PH3
CH4
Azido bromhidrikoa
Hidrogeno fluoruroa
Silizio tetrahidruroa
Kaltzio (II) hidruroa
Estrontzio dihidruroa

GATZ BITARRAK
FORMULA SISTEMATIKOA STOCK
NaCl
K2S
FeBr3
CaF2
Bario dikloruroa
Diburdin trisulfuroa
Magnesio dibromuroa
Dipotasio sulfuroa
Burdin (II) kloruroa
Berun (IV) bromuroa

HIDROXIDOAK
FORMULA SISTEMATIKOA STOCK
Ca(OH)2
Fe(OH)3
KOH
Sn(OH)4
Merkurio (II) hidroxidoa
Kobalto trihidroxidoa

7
 Magnesio hidroxidoa
Berun (II) hidroxidoa
AgOH
Urre trihidroxidoa

AZIDO OXOAZIDOAK
FORMULA IUPAC/OHIKOA FORMULA IUPAC/OHIKOA
HClO3 Azido perklorikoa
H2SO4 Azido sulfurosoa
HNO2 H3PO3
HIO4 HPO3
HNO3 H4Sb2O7
H2CO3 H3AsO4
Azido hiponitrosoa Azido metaantimoniosoa
Azido sulfurikoa Azido piroarsenikoa
Azido perfluorikoa Azido (orto)fosforikoa
Azido klorikoa Azido piroantimoniosoa

OXIGATZAK
FORMULA IUPAC/OHIKOA FORMULA IUPAC/OHIKOA
Fe2(SO4)3 AlPO3
BaCO3 Na3PO3
Fe(NO3)2 SnSb2O7
Ca(NO2)2 Ca3 (AsO4)2
KClO3 AuPO3
Aluminio sulfitoa Urre (I) fosfatoa
Burdin (III) karbonatoa Zilar metarseniatoa
Potasio dikromatoa Kaltzio piroantimonitoa
Platino (IV) nitritoa Merkurio (II) pirofosfitoa
Potasio fosfatoa Platino (IV) metafosfatoa

8
 FORMULATU/IZENDATU (I) FORMULATU/IZENDATU (II)
Zilar oxidoa Aluminio oxidoa

Dinitrogeno pentoxidoa Kaltzio dihidruroa

Kupre dihidroxidoa Sufre trioxidoa

Amoniakoa Urre (III) karbonatoa

Azido klorhidrikoa Kupre (II) kloruroa

Azido sulfurikoa Litio dikromatoa

Burdin (III) nitratoa Azido sulfhidrikoa

Azido nitrikoa Metanoa

Kaltzio karbonatoa Azido ortofosforikoa

Karbono dioxidoa Na2 O

Fe2 O3 H2 Se

Cl2 O5 K Mn O4

H2 S Sn (OH)4

Na OH Ca S O3

H Cl O3 Br2 O5

H2 Cr2 O7 H4 Si O4

Ca3 (P O4)2 Cr H3

Na2 S O4 Pb (C O2)2

CO N H3

Al2 O3

9
 FORMULATU/IZENDATU (III) FORMULATU/IZENDATU (IV)
Azido bromhidrikoa Azido kromikoa

Dinitrogeno trioxidoa Azido (orto)fosforikoa

Burdin (III) nitratoa Azido sulfurosoa

Azido karbonikoa Azido hipoklorosoa

Urre (III) hidruroa Sodio ortosilikatoa

Fosfina Potasio nitratoa

Azido klorikoa Burdin (III) sulfatoa

Manganeso (III) nitritoa Berun (II) (orto)fosfitoa

hidrogeno sulfuroa Kaltzio perkloratoa

Magnesio oxidoa Merkurio (I) permanganatoa

Na2CO3 Al(ClO2)3

CaCl2 H4P2O5

Sn (OH)2 Zn(BrO4)2

H2Cr2O7 H2Cr2O7

KMnO4 Co(ClO3)2

Ba(NO3)2 H2SiO3

SO3 Cu2CO3

Cl2O7 AgNO2

HBrO4 HMnO4

H2CO2 PbAs2O7

10
 FORMULATU/IZENDATU (V) FORMULATU/IZENDATU (VI)
Sodio oxidoa Zilar oxidoa

Berun (IV) hidroxidoa Burdin trihidruroa

Burdin trihidruroa Kupre (II) nitratoa

Difluoro heptaoxidoa Berun (IV) sulfitoa

Kaltzio sulfitoa Aluminio sulfuroa

Zilar sulfuroa Potasio permanganatoa

Potasio permanganatoa Metanoa

Azido sulfhidrikoa Azido fosforikoa

Amoniakoa Kaltzio karbonatoa

Azido ortofosforosoa Sodio hipokloritoa

CaO NH3

HF Ca(OH)2

H2SO4 CoH3

Mg(OH)2 H2S

LiOH HNO3

Cl2O5 SrCO2

HIO Al2(SO4)3

H2Cr2O7 CuO

NaH H3PO3

Pb(SO4)2 H2Cr2O7

11
 FORMULATU/IZENDATU (VII) FORMULATU/IZENDATU (VIII)
Azido sulfurikoa ​Azido nitrikoa

Zilar oxidoa Kupre oxidoa

Kaltzio hidruroa Burdin (III) hidruroa

Kupre (II) nitratoa Difluor pentaoxidoa

Aluminio trihidroxidoa Sodio sulfatoa

Sodio kloruroa Zilar kloruroa

Azido dikromikoa Potasio permanganatoa

Kloro (V) oxidoa Azido sulfhidrikoa

Burdin (III) karbonatoa Metanoa

Azido bromosoa Azido pirofosforosoa

CaO
NH3

HCl
Ca(OH)2

H2CO3
NH3

Al(OH)3
KMnO4

HNO3 PbSO3

SnF4
CO2

HIO3
Al2(SO4)3

CuO H3AsO4

H3PO4 ​LiH

HClO3 NaNO3

12
FORMULATU/IZENDATU (IX) FORMULATU/IZENDATU (X)
Metanoa Azido sulfurikoa

Azido klorosoa Sodio oxidoa

Sodio karbonatoa Estrontzio hidruroa

kaltzio kloruroa Kupre (I) nitratoa

Aluminio hidroxidoa Urre trihidroxidoa

Azido sulfhidrikoa Zilar kloruroa

Azido fosforosoa Azido pirofosforikoa

Aluminio oxidoa Fluor (V) oxidoa

Berun (IV) sulfatoa Burdin (II) karbonatoa

Azido dikromikoa Azido bromikoa

CoH3 NH3

SO3 Fe(OH)2

HCl CoH2

NaOH KMnO4

H2SO4 HNO3

CuCO3 Ag2CO2

HNO3 Ni2(SO4)3

HClO CuO

H3PO4 H3PO3

KMnO4 HClO

13
 FORMULATU/IZENDATU (XI) FORMULATU/IZENDATU (XII)
Nikel (III) oxidoa Aluminio oxidoa

Karbono tetrahidruroa Zesio hidroxidoa

Aluminio bromuroa Sodio kloruroa

Magnesio hidroxidoa Urre (III) karbonatoa

Berun (IV) sulfatoa Azido hipoiodosoa

Azido sulfurikoa Kaltzio perkloratoa

Burdin (III) nitritoa Azido sulfhidrikoa

Azido permanganikoa Fosfina

Kobalto (II) dikromatoa Kaltzio Pirofosfatoa

Magnesio fosfatoa Azido klorikoa

BaO CO

CuH2 PH3

Co2S3 KMnO4

H2S H2SO4

NaBrO AuNO3

HNO3 Fe2O3

H2CO3 H3PO4

Fe2(SO4)3 HCl

NH3 H2Cr2O7

Al4(SiO4)3 Zn(BrO4)2

14