Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi

Dönem V
Oksijen Kaskadı
(SİYANOZ Taskı)

Prof. Dr. Hasan Hepağuşlar

1
Oksijen

• Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır

• Canlı organizmaların kütlesinin büyük bir bölümünü
su oluşturur
• Suyun da kütlesinin %88'ini oksijen oluşturmaktadır

2
Oksijen

✓1774 yılında Priestley tarafından cıva oksitten elde edilmiştir

✓1781 yılında Lavoisier, havada bulunan ve yanmaya neden
olan bir maddenin varlığını bildirmiştir
✓Lavoisier, asitlerin oksijen ihtiva ettiğini düşündüğü için,
yanma özelliği olan bu maddeye, asit yapısı anlamına gelen
oxygenium ismini vermiştir

3
OKSİJEN

• Erime noktası ( Melting Point) : -218.79 oC

• Kaynama noktası (Boiling Point): -182.96 oC

• Kritik sıcaklığı: –118,8 °C

4
OKSİJEN

Aerobik (Oksidatif) yaşam için gerekli

Yaşamın sürdürebilmesi için oksijen, atmosferden
ekstrakte edilmeli ve temel metabolik işlemlerde
kullanılmak üzere hücreye kadar taşınabilmelidir.

5
 Oksijen Kaskadı
İnspirasyon havasındaki oksijenin hücre içine ve
mitokondrilere kadar taşınması olayıdır.

6
 SOLUNAN (atmosferik) HAVADAKİ
BİLEŞENLER
ATM. ATM. NEM. NEM. ALV. ALV. EKSP. EKSP.

mm Hg % mm Hg % mm Hg % mm Hg %

N2 597 78.6 563 74.1 569 74.9 566 74.5

O2 159 20.95 149.3 19.7 104 13.6 120 15.7

CO2 0.3 0.04 0.3 0.04 40 5.3 27 3.6

H2O 3.2 0.5 47 6.2 47 6.2 47 6.2

Total 760 100 760 100 760 100 760 100

7
Oksijen Kaskadında PO2 değişiklikleri
• Solunan hava (atmosfer havası); % 20,95 oranında oksijen
içerir

• Deniz seviyesinde (1 atmosfer basınçta, 760 mmHg), solunan

havada:
parsiyel oksijen basıncı (PO2); 159 mm Hg’dır

8
 Kaskad Boyunca Parsiyel Oksijen Basıncı
159 Atmosfer Değişiklikleri
150 Alveol 104 mmHg

100 Arter 95 mmHg

98 Doku İntersisyel alan

60 mmHg
50 Hücre İçi
25 mmHg
10 40 mm Hg
Ven
1-5
Mitokondri
1 1-3 mm Hg
mm Hg 9
 OKSİJENİN ALVEOLDEN PULMONER KAPİLLERLERE
DİFÜZYONU
• PAO2 (104 mmHg)
–
Pulmoner ven kanı oksijeni (40 mmHg)
=
64 mmHg (FARK)
• O2 difüzyonunu sağlayan bu basınç
farkıdır (oksijen, alveolden
alveolekapiller membranı aşarak
kapiller kan tarafına geçer) 10
OKSİJENİN ALVEOLDEN PULMONER
KAPİLLERLERE DİFÜZYONU

11
Oksijen Kaskadı
Eksternal Respirasyon:
Oksijenin alveolden kana difüze
olması ve karbondiyoksitin
kandan alveole difüze olması

İnternal Respirasyon
Oksijenin kandan hücre içine
difüze olması ve kardondiyoksitin
hücre içinden kana difüze olması
12
 OKSİJEN KASKADINDA PO2
DEĞİŞİKLİKLERİ
• Sol atriyuma gelen kanın;
• % 98’i oksijenlenmiş pulmoner venler yoluyla gelen arteriyel
kan (104 mmHg)
• % 2’si ise oksijenlenmemiş şant akımı sonucu gelen kandır
• İki volüm sol kalpte birleştikten sonra, sistemik
arteriyel dolaşıma sunulan kanda;
PaO2 değeri azalarak, 95 mmHg olur
PaO2 (mmHg)= 102 – (YAŞYIL / 3) 13
 Oksijenin arteriyel kanda taşınması

• Kanda oksijenin büyük kısmı

Hgb’e bağlı olarak taşınır
(% 97)
• Çok az bir kısmı ise
plazmada erimiş (sıvı) halde
taşınır (% 3)
14
 Arteriyel Kanda Oksijenin Taşınması

PO2: 100 mmHg ve Hgb: 15 gr/dL

1 Lt kan 200 mL oksijen taşır

ve
1 Lt plazma 3 mL oksijen taşır

15
 ARTERİYEL KANIN OKSİJEN TAŞIMA KAPASİTESİ

• Kan (1 mL) , eritrosit (5 milyar) içerir

• Eritrosit, Hgb içerir
• Hgb molekülü de, HEM içerir ve
• Bu küçük protein, OKSİJEN ile bağlanır.
• 4 HEM grubu da oksijen molekülü taşıyorsa,
* Hgb, oksijenle %100 satüre durumdadır

16
KANDA ERİMİŞ OKSİJEN (Nasıl Artırılır?)

• Plazmanın çözünmüş oksijen içeriği

• Oda havasında (PaO2 ~ 95 mmHg): 3 mL/L
• Hiperoksik ventilasyonda (FiO2 :1.0): 20 mL/L
• Hiperbarik ventilasyonda: 60mL/L (15 kat)

17
Su derinliği ile basınç arasındaki ilişki

18
 Deniz Seviyesinden Aşağıda Parsiyel Oksijen
Basıncı (PO2)
• Deniz seviyesinden yaklaşık 10 metre aşağıda (2 ATA);

• Hava basıncı : 1520 mm Hg (760 mm Hg (1 ATA) x 2

• PO2 : ~320 mm Hg (1520 mm Hg x 0.21 (21%) =

19
 Deniz seviyesinden
Yükseklik yukarıda
ve barometrik basınç PO 2 değişikliği
arasındaki ilişki

20
 OKSİJENİN PERİFERİK KAPİLLERDEN DOKU
SIVISINA DİFÜZYONU
•PO2 değeri
• Arteriyel kanda 95 mm Hg
•Dokuyu terk eden kanda (venöz kan) 40 mm Hg

İntraselüler

O2 Basıncı Farkı 55 mm Hg 21
• Metabolik yolakların sürdürülebilmesi için
hücre içi oksijen basıncı (PcO2)’nın en az
~ 1 - 3 mm Hg olması gerekir
• Bu sınır değer Pasteur noktası olarak
adlandırılır.

30.10.2022 22
 Hücrede Oksijen Basıncının Düzeyi
✓Hücre içi metabolik olaylar için ~3 mmHg’lık oksijen
basıncı yeterlidir
✓O2 tamamen hücre mitokondrileri tarafından
kullanılır
✓PO2 > 1-3 mmHg ise; hücre içi solunum
enzimleri, kimyasal reaksiyonların hızları için
sınırlayıcı bir faktör olmaz
✓Bu noktanın altına düşüldüğünde HİPOKSİ başlar.
30.10.2022 23
 Oksijen sunumu (DO2)

(CaO2) X (CO) X 10
1000 mL/dk
600 mL/dk/m2
CaO2:Arteriyel kanın oksijen içeriği
= (Hb X 1.34 X SaO2)+ (0.003 X PaO2)
CO :Kardiyak debi (cardiac output)
= kalp atım hızı X strok volüm
24
 Arteriyel Kanda Oksijenin Taşınması
PO2: 100 mmHg ve Hgb: 15 gr/dL
1 Lt kan 200 mL oksijen taşır
ve
1 Lt plazma 3 mL oksijen taşır
1 L kan 200 mL O2 taşıyor ise
Kardiyak debi 5 L olduğuna
göre (normalde)
5 L kan dakikada 1000 mL O2
taşır.
25
 Oksijen Tüketimi (VO2)

(CaO2-CvO2) X (CO)X10
250 ml/dk--150 mL/dk/m2
CaO2:Arteryel kandaki oksijen miktarı
CvO2:Venöz kandaki oksijen miktarı
CvO2= (Hb x 1.34 x SvO2)+(0.003 x PvO2)
CO :Kardiyak debi (cardiac output)
Oksijen ekstraksiyon oranı; normal koşullarda 0.25’tir,
patolojik durumlarda bu oran maksimal 0.7’ye çıkabilir. 26
 DOKULARIN OKSİJEN KULLANIMI

• Arteryel kanda 19.4 mL O2/100 mL kan taşınır

• Doku kapillerinden çıkan venöz kanda; oksijenin
ortalama basıncı 14.4 mL O2/100 mL kan’da
düşer
Dokular 100 mL kan ile gelen total oksijenin
5 mL’sini kullanır
• 19.4 - 14.4 = 5 mL /100 mL kan
27
OKSİHEMOGLOBİN DİSOSİASYON EĞRİSİ
PO2 ve SO2 arasındaki ilişki

Eğri Sağa kayarsa

O2’nin Hb’e afinitesi 
daha fazla O2 serbestleşir,
Doku O2 kullanır
Oksihemoglobin Disosisyon Eğrisi
Sola kaydıranlar Sağa kaydıranlar
• Alkaloz • Asidoz
• Hipokapni • Hiperkapni
• Hipotermi • Anemi
• MetHb, Fötal Hb • Hipertermi
• 2.3 DPG azalması • 2.3 DPG artışı
• ATP azalması • ATP artışı

29
OKSİJEN KASKADINDA ANA BASAMAKLAR

• Akciğerlerde oksijenin tutulması

• Akciğerlerden doku kapillerine sunum
• Kapiller kandan interstisyuma sunum
• İnterstisyumdan hücre içine sunum
• Oksijenin hücrede kullanılması
30
• HİPOKSEMİ
• Arteriyel kanın yetersiz oksijenasyonudur
• PaO2 (<50 mmHg) değerine bağlıdır

• Bir önceki slaytta sunulan basamaklarda, bir

problem olduğunda ortaya çıkar.

31
32
 HİPOKSİ

Vücut dokularının yetersiz oksijenlenmesidir

• Tüm vücutta
• Lokalize alanlarda olabilir

33
 Hipoksi Etyolojisi

• Alveollere ulaşan oksijenin yetersiz olması

• Oksijenin alveolden kana geçişinde
yetersizlik
• Oksijen transportunda bozukluk
• Doku oksijenlenmesinde bozukluk
34
 HİPOKSİ

Hipoksemik Hipoksi: Akciğerlerde yetersiz O2 bulunması

Anemik Hipoksi: Fonksiyonel Hgb içeriğinde azalma (Anemi)
veya Hgb’nin bağlı olması (CO, MetHgb,)
Dolaşımsal Hipoksi: Yetersiz perfüzyon (Şok)
Histotoksik Hipoksi: O2’nin hücre düzeyinde kullanılamaması
(siyanid toksisitesi)
35
 SİYANOZ
• Hipoksinin tanısında önemlidir

• Kandaki redükte Hgb miktarının

5 gr/dL üzerine çıkması sonucu

36
Neden SİYANOZ denmiş?
Cyan : Yunanca’da mavi [kyanous]
anlamındadır
Deoksijene kan koyu kırmızı renktedir ve
mavimsi bir görünümü vardır.

Siyanozda; dudak ve diğer mukoz

membranlar, mavimtrak bir görünümdedir
37
 HİPOKSİ
Hafif ve Orta Şiddetli
Respiratuar Bulgular Takipne Takipne
Dispne Dispne
Solukluk Siyanoz
Taşikardi Taşikardi, sonra
Kardiyovasküler Bulgular Hafif hipertansiyon bradikardi ve aritmi
Periferik Hipertansiyon, sonra
vazokonstrüksiyon hipotansiyon

Nörolojik Bulgular Huzursuzluk Konfüzyon

Disoryantasyon Bulanık görme
Güçsüzlük Koma
Siyanoz : Şiddetli hipoksinin respiratuvar bulgusudur. 38
Santral (dudaklarda) ve Periferik (ekstremitelerde) Siyanoz
Santral Siyanoz
SSS: İntrakraniyal hemoraji
Aşırı ilaç alımı(örn. Heroin)
Respiratuvar Sistem:
Bronşiyolit
Bronkospazm (örn. Asthma)
KOAH
Kalp Hastalıkları:
Kongenital kalp hastalıkları (örn. TOF)
Kalp yetmezliği
Kan: Methemoglobinemi
Polisitemi
Diğerleri
Yüksek rakım Hipotermi Konjenital siyanoz (HbM Boston)
39
 Periferik Siyanoz
(parmaklarda veya ekstremitelerde yetersiz dolaşıma bağlı)

• Santral siyanozun tüm nedenleri

• Arteriyel obstrüksiyon
• Soğuğa maruz kalma (vazokonstriksiyona bağlı)
• Raynaud fenomeni
• Venöz obstrüksiyon (örn. Derin ven trombozu)

40
 Kaynaklar

• www.tard.org.tr/akademi/oksijen transportu

41
 İlginiz için teşekkür ederim

Soru ve katkılarınız için hasan.hepaguslar@deu.edu.tr mail adresinden ulaşabilirsiniz

42