Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 514
V VIETCONS pes. rs. nouvén Le win srs ese Svs TRUNG TAM DAO TAO XAY DUNG VIETCONS CHUONG TRINH MOI NGAY MOT CUON SACH DONG DAT VA THIET KE CONG TRINH CHIU DONG DAT ise. *| NHA xUAT BAN xAY DUNG DONG DAT VA THIET KE CONG TRINH CHIU BONG BAT NHA XUAT BAN XAY DUNG HA NOI - 2008 ee ETCONS ‘http:/www.vietcons.org VIETCONS = Lornorpdu Déng dat la mét hign twong thién nhién gay ra rat nhiéu thém hoa cho con ngutsi va cde cong trink xy dung. Trong suit chiéu dai phat trién nhén loai, dé bdo vé sinh mang ctia minh va tai san vt chat xd Adi, con nguii dd cé rat nhréw nd lute trong viée nghién cru phong chong dong dat. Tuy da ed nhimg bude tien rét ngoan muc trong link vue nay, nhwng con ngutsi udn khong ngan duae nhiing thm hoa do dong dat gay ra. Cée tran déng dét xay ra trong nhiing nain gan déy tar Nhat Ban (1995), Thd Ni Ky (1999), Hy Lap (1999), Dai Loan (1999), An D6 12001), Apganistan (2002), Iran (2004), Indonesia (2004)... da chiing minh cho diéu 6. Vai trink d6 khoa hoc - cong nghé hién nay, con ngudi chuta cé kh nang dif bao mét cach chinh xdc déng dat sé xdy ra hic nao? d dau? va manh dén mite nao? Déng dat cung vdi nhitng thay déi bat Igi khdc ctia moi truimg séng trong nhitng thap nién gan day da dat con nguin tretie nhitng thch thite ngay cang nghiém trong. Hoat ding d6ng dat cé Khuynh huéng ngay cang gay ra nhiéu thigt hai néng né cho tink mang, tam ly con ngudi va ciia edi xa héi trén quy mé khu vite ué toan edu. Trong béi cdnh dé, con nguti da phdi thay déi chién lutte phong chong dong dat, thay vi nghién eitu hoan thién phitong phap dit bao con ngueti chuyén sang tim ede bién phép tich eve dé song chung vdi né. Vi vay, muc dich ctia uiéc thiét ké khding chén da phdi thay d6i, chuyén tit bdo v@ céng trink sang bao ve sink mang ciia con nguliti, han ché'cde hu hong va duy tri hoat déng cde cong trink quan trong e6 chize nang bdo vé dén su. Diéu nay ciing déng nghia vdi vide phai thay déi yéu cau thiét ké khdng chain cong trink, chuyén tit khong hut hing sang khong sup dé va han ché dén mite t6i da cdc hu héng. Dé khong bi sup dé, cong trink phat c6 kha néng hap thu vé phan tan lung déng ndng ma né nhén duise trong thiii gian xéy ra dong dat. Do véy su hiéu biét nguyén ly cdn bang nang lugng sé la chia khoa dé phat tridr mot phuong phap thisi ké khang chén hign dai cho ede cong trinh xéy dung. Trén co s¢ nay, mét trong etic ndi dung chit yéu ctia ede tidu chudin thiét ké khing chin cho nha wa cong trink xy dung trong ede vung c6 ding dat hién nay la tao ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS a ‘nttovAvww vietcons.org ra cdc hé két cau udi cde edu hién cé kha nang tiéu tén mot Iwong nang lugng déng ké thong qua cde chu ky bién dang khong dan hoi én dink, trong khi vin giit duge mite dé hu hing cia céng trink trong gidi han cho phep. Viét Nam chting ta dé duae xe dink ndm trong ving ¢6 hoat déng déng dat trung binh va yéu. Trén lanh thé Viet Nam dé titng xdy ra trén 1000 trén dong dat c6 cxtimg dé khée nhau, trong dé c6 2 tran dong dat edp VIL, 11 tran déng dat cdp VII va 60 tran déng dét cdp VI (theo thang MSK-64). Cac két qua nghién cttu cho thay tai nhiéu ving tren lanh thé Viet Nam khi thiét hé' cde cong trink xéy dung phdi xét toi tac déng déng dat. Cui théng 9 ndm 2006, B6 Xay dung dé c6 Quyét dink 86 28/2006/QB-BXD ban hanh Tiéu chudn TCXDVN 375.2006 "Thidt Ae cong trinh chiu déng dét’. Tiéu chudn TCXDVN 375:2006 duige bién soan trén co sé chdp nhén tiéu chudn cia Chau Au “Eurocode 8: thiét ke khdng chéin cong trinh” viét tét la EN 1998-1:2004 cé bé sung va thay thé’ cde phén mang tinh dae thi: cua Viet Nam. Tiéu chuén EN 1998. 1.2004 duoc danh gid la mét tiéu chudn thiét ké khang chdn tién tien nhét hign nay, phén anh ede hét qué thu duge tit nhiéu chitong trink nghién citu rong lon dutge thie hién trong nhiing thép nién gin day d Chau Au va tren thé gidt trong link vite khang chéin céng trinh, Khang chén cong trinh co thé xem Ia mét link vue khoa hoc da nganh, lién quan tdi cde kién thite tit dia chat hoc, dia chén hoc, déng lie hoc céng trinh dén quy hoach, kién tric va x& hoi hoc. Day la mét Link ute Khoa hoc con kha méi mé 6 Vit nam, nén muc tiéu hii yéiu cite cudn sch la cung céip ede high thitc co sd vé dia chéin hoc cong trinh, dong luc hoe cong trink va thiét ké'céng trinh chiu déng dat cho nhing nguiti da 6 trinh dé ca bin mdi iu lam quen vdi linh vue nay. Qua cuin sdich, ngwiti doc c6 thé’ ndm bat dude nhiing véin dé phite tap lién quan tdi cde khdi niém vé dé bén, dé cting, dé déo, kha nding phan tan nang lugng, hy thudt kiém sodt dang pha hoai - trong quan niém thiét khang chén hién dai, tis dé gitip ngubi doc hiéu va didn dat dting néi dung tiéu chudn TCXDVN 375:2006 vita mdi duge ban hanh. N6i dung ctia cudn sdch gém 7 chuang, dive viét trén ca sé céc bat gidng mén hoc “Déng Inte hoc va tinh toan khang chan cong trinh” 6 truing Dai hoc Qué gia Xay dung cong trinh (INES de Génie civil) é 4 Trung tm dao tao xdy dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org Chlef - Algérie tit nim 1985 dén 1989 wa mon hoe "Déng dat va Ly thuyét tinh tadn céng trink chiu déng dét" trong ehuong trink déo tao sau dai hoe tai trutting Dai hoc Xay dung tit ném 1996 dén nay. Déi twomg ctia cudn sich nay la cic ky sut xdy dung lam vige trong cdic co sd thict hé' va thi cong, cdc hién tric sut, sinh vién va hoc vién cao hoc nganh xay dung céng trink din dung va cong nghiép, nhitng ngutti lam cong tac nghién citu va giding day trong link vite xay dung. Véi cdc vdin dé diese dé cap tdi trong néi dung, cdc déi tuweng trén sé co hhd nang lam vige mét ccich hiéu qué vdi cde chuyén gia trong nhiéu link vute khde nhau (dia chat hoc, dia chén hoc, kidn triic, quy hoach...) trong ede dit Gn thiét Ré'céng trink chiv dong dai Tée gid xin chan thank cdm on GS. TS. Léu Tho Trinh va GS. TS Nguyén Van Pho 6 Tritimg Dai hoc Xay dung dé doc vie gop nhidu ¥ hiv quy bau cho ndi dung cudn sch, GS, TSKH Nguyén Dinh Xuyén d Vien Vat ly Dia cdu - Vién Khoa hoe Viet Nam da doc va gop nhiéu y hién quy bau cho néi dung chutong I. Dia chéin hoc cing trink va thitt ké céng trink chiu dong dat la mot link vute phite tap, cae tai liéu lién quan tdi link vite nay 6 nutée ta chuto €6 nhiéu, cde thudt ngi? khoa hoe nutde ngoai khi chuyén sang tigug Viet vdn con nhiéu tit cha duge thong nhdt va phé bién, téc gid mong nhan dude edie ¥ kitn phé binh cita dong dio ban doc vé néi dung cud sch. Hai Noi, thdng 5 nam 2007 Tac gia PGS.TS. Nguyén Lé Ninh VIETCONS MUCLUC Trang Chuong I. Dong dat va chuyén dong ciia nén dat L.1. Cau tao cita qua dat 13 1.2. Dong dat 4 1.2.1. Dinh nghia va phan loai 4 1.2.2, Ngudn gic ca dong dat 15 1.3. Séng dia chan va su truyén séng 27 1.3.1. Séng dia chan 27 1.3.2. Anh huémg cia nén dat t6i chuyén dong dia chain 3 1.3.3. Anh hung cia chuyén dong dia chan t6i nén dat a 1.4, anh gid site manh dong dat 34 1.4.1. Thang cung do dong dat 34 1.4.2. Thang do lon dong dat 4 1.4.3, Nang Luong cia chuyén dong dia chan vi méi quan bé gitta cudng do va do lén dong dat 47 1.5, Cac dac trumg cita chuyén dong nén dat 49 1.5.1. Bien d6 lén what cua chuyén dong nén dat 5 1.5.2. Khong thai gian kéo dai chuyén dong manh 32 1.5.3. Noi dung tn s6 cia gia We nén 54 1.6. Dinh gid cdc thong sé ca chuyén dong nén dat 61 1.6.1. D6 1én dong dat va khoang céch dén noi gay raddng dat 61 1.6.2. Su phat trign cic biéu thie dy don chuyén dong manh én dat 63 1.6.3. Dinh gid cdc thong s6 bien do chuyén dong 65 1.7. Tinh toan niguy co dong dat 6 7. Cée phuong phip tinh todn nguy co dong dat 6 1.7.2, Tinh ton xc suai nguy co dong dat 1 1.8. Céc thigt bi do dong dat 80 1.8.1, Nguyen ly hoat dong cia cde thiét bi do dong dat 80 1.8.2. Céc may gia tc ghi chuyén dong manh 84 1.8.3. Céc mang thiét bi do chuyén dong manh nén dat 84 1.9. Dong dat trén Lanh thé Vigt Nam 85 ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS 7 ‘nttov/vww vietcons.org 1.9.1, Cau inde kien tgo Vigt Nam va ving Tin can 1.9.2. Céc dth pay tren lanh thé Vigt Nam 1.9.3, Cée unin dong dit di xay ra trén anh thd Vig Nam. 1.9.4. Tan sudt hoat dong dong dat & Vier Nam 1.9.5, Mot s6 cde ket qui nghien cuu dong dat da dat duge Chuong IL. Co sd cia Dong lye hoc cong trinh va tinh toan khang chan cde hé ket cu dan 2.1. Mot s6 Khdi ni¢m ca bin trang dong lye hoc cong trinh 2.1.1, Sur khée nhau co ban gida bai todn dong va tinh 2.1.2. Céc loge ta trong dong 2.1.3. Bae tdo dong 2. Dao dong ciia hé két cau din héi 6 mor bac ty do dang, 2.2.1. He ket edu din hér c6 met bee tu do dong chiu tai trong bat ky 2.2.2. He ket cau din hi c6 mot bac tur do déng chiu Lic dong dong dat 2.2.3, Dao dong tr do 2.2.4. Dao dong cudng bic 2.2.5. Phd phan ng dong dat cia hé két cfu dan héi .2.6. Biéu dién phd phan img, 2.3, Dao dong cua he két cau dan h6i ¢6 nhieu bac tu do 2.3.4. Dao dong ctia he két cu chi téc dong ctis tai trong bat ky 2. Dao dong ciia he ket cau chiu téc dong dong, 2.3.3. Chu ky va dang dao dong cira hé két cv 2.3.4. Tinh chat tryc giao cia céc dang dao dong 2.3.5. KJ thugt phan tich dang chinh 2.3.6. Phé phan tmg ita hé ket cau din héi c6 nhiéu bac te do chiu chuyén dong dong dat 2.3.7. SO dang dao dong due xét t6i trong tinh ton 2.3.8. T6 hop céc phan ing Win nhat cla cc dang chinh 3.9. Quy tinh tinh todn phan ting dong cita he két cau dan héi 6 nhigu bac tu do 2.4. Dao dong cila he ket ca din héi c6 vo 86 bac tur do 2.4.1, Phuong trinh vi phén tng quét dao dong ngang cia than thang chia usin ‘Trung tm dao tao x@y dung VIETCONS ‘htto://www.vietcons.org. 85 87 o1 92 93 99 99 100 101 103 103 106 107 sis 124, 126 137 137 342 144 147 148 158 161 163 166 169 2.4.2. Dao dong tu do khong luc cin cila thanh thang chiu uén 6 tiet dign khong déi 2.4.3. Dao dong ngang cita thank chiu cat c6 ti¢t dign khong déi 2.4.4. Dao dong cia hé chiu téc dong dong dat (Chuong TIL. Co sé ciia dong luc hoc cong trinh va tinh toan khang chain cac he két cau khong dan héi 3.1. ¥ nghia céia vige tinh togn phan img khong din héi cée he ket cau 3.2. Céc dac trung dong cia he ket cau khong din hoi 3.2.1, Phin ting khong dan héi cia cde he két cu 3.2.2, Cac mo hinh tinh todn cita he két cau khong dan héi 3.2.3, Lue can 3.3. Phin ting khong din hoi ctia he két cau dui tée dong dong dat 3.3.1. Kha nding phan tn nang lung va do déo 3.3.2. Hé s6 gid tdi va hé s6 lam vige cila he két cau 3.3.3. Phd phan ing khong dan héi 3.4, Tinh todn phin tng khong din hi cla céc hé ket cai 3.4.1. Phuong tinh long gia chuyén dong 3.4.2. Céc phurong phép gidi phuong tvinh luong gia chuyén dong 3.4.3. Gidi ede phutong trinh chuyén dong 3.4.4, Tom tét qué trinh tinh todn phi tuyén timg buGe mot theo then gian 3.4.5. Tinh én dink va d6 chink xc cia cée két qua tinh tosn Chuong IV. Cac phuong phap xéc dinh téc dong dong dat va tinh toan kél cau chiu téc dong dong dat 4.1. Qué uinh phat tign cic phuomg phip xéc dinh téc dong dong dat 4.2. Quan nigm hign dai trong thiet ke’ khéng chain 4.3. Téc dong dong dat thiet ké 4.3.1. Tinh luc ngang tueng duong 4.3.2. Phd phan ting dan héi 4.3.3. Gia We 6 4.4, Céc phutong php tinh todn két cdi chiu tae dong dong dat 4.4.1. Cée phuong phép tinh ton ‘Tung tm dao tao xay dung VIETCONS hntto-//vww.vietcons org. 172 178 181 187 188, 188, 191 196 203 203 25 222 225 ns 232 236 207 238 243 251 257 257 287 260 262 262 4.4.2. Lua chon eée phuong php tinh ton 4.4.3. Cée quy dinh vé tinh déu dan ca két edu 4.5. Phuong phip tinh Iue ngang tung ducmg 4.5.1. Téng quan vé cach thie xe dinh tai trong dong dat tic dong len cong trinh theo phuong phép tinh Ive ngang wong duong trong céc tigu chun thiét ké khdng chin 4.5.2, Phuong phap tinh Iye ngang twong duong theo Ticu chudn ‘Chau Au EN 1998-1-2004 4.5.3. Phuong phip tinh lye ngang tuong duong theo Tiéu chuén thiét ké cong trinh chiu dong dat cia Viet Nam TCXDVN 375:2006 4.6. Phuong phap pho phan tng 4.6.1. Gidi thigu chung 46.2. Té hop cic phin ting theo dang chinh 4.6.3, Tac déng cita momen xoan 4.6.4, Trinh ws tinh ton 4.7. Cie phuong phap tinh todn phi tuyén theo céc tiéu chun EN 1998-1:2004 va TCXDVN 375:2006 4.7.1. Gidi thigu chung 4.7.2. Tinh toan tinh phi tuyén (day din) 4.7.3. Phuong phap phan tich phi tuyén theo lich sir thi gian 4.8. Té hop cc he qui cae thanh phan tac dong dong dat 4.8.1. Té hop cdc hé qua cde thanh phan tic dng dong dat theo phuong ngang 4.8.2. Té hyp thinh phan thing dimg véi cae thanh ph ciia tae dong dong dai 4.8.3. TO hop tac dong dong dat vi cae tac dong kha 4.9. Céec higu ting bac hai (higu ting P - 4) 4.10. Anh hudng ctia khéi xay chén trong khung ti kha nang khang chin cita cde cong trinh xay dumg, 4.10.1. Dat van dé 4.10.2, Céic (de dong cita khdi xay chin duve xét ti trong thigt ke hing chain theo EN 1998-1:2004 va TCXDVN 375:2006 4.10.3. Mot sé van dé vé tinh ton anh buréng cia Khoi xay chen tdi su chiu luc cia he kel cau khung ngang ‘Trung tam dao tao xay dung VIETCONS 10 | ‘htto//www.vietcons.org. 268 269 273 273 Chuong V. Quy trinh thiét ké theo khd nang. Kiém tra an (oln 5.1, Quy trinh thiét ké theo khé nang 5.1.1. Nguyen ly eo ban 5.1.2. Cée dinh nghia dé bén - Vi du minh hoa cia Paulay 5.1.3. Thiet ké theo kha nang céc kat cau 5.1.4, Cac titu chi thigt ké anh huéng ti cdc he qua téc dong thiet ke 5.1.5. Xde dinh cée hé qua téc dong thiét ké theo quy tinh thiét ké theo khd ning, 5.2. Kiém tra an toan 5.2.1. Téng quat 5.2.2. Trang thai gidi han cuc bran 5.2.3. Trang thai han che hu hng Chuong VI. Cac nguyén tie ca ban trong thigt ké va ciiu tao eae he két cau chiu luc cae cong trinh xay dung chiu dong dat 6.1. Cac hé két cu chiu luc cia cade cong trinh xay dung 6.1.1. Cac két cau chiu luc co bin 6.1.2. Cac he két cau chiu Iye cba cng trinh xay dung 6.1.3. Lua chon hé két céiu chiu luc cho nha va cong trinh xay dung 6.2. Lya chon loai vat ligu cho 4c hé két cau chiu luc 6.3. Thiét ké va cau tao khang chain cdc nha bing bé tong cét thép 6.3.1, Cac yeu cdu chung 6.3.2. Céc tiéu chi thiét ké' khang chan céc nha BTCT 6.3.3. Céc quy dinh thiet ké cho cée nha BTCT tién khoi 6.3.4. Cac quy dinh thiét ke’ cho cdc nha BTCT lap ghép 6.3.5. Anh hudng cuc bé cua tudng chén bing khéi xay hodc bé tong trong khung 6.4. Thiét ké va.ciu to khang chin cc nha hing khéi xy gach 6.4.1. Cic quy dinh chung 6.4.2. Phan tich két cau gach Cie quy dinh thiét ké khing chin cho cdc nha bing khéi xay gach “huong VIL. Cae nguyén tic co ban trong thiét ké kién trac cae cong trinh xay dung chiu dong dat TL. Vai tro cia kiéh tric sir va y nghia cia cau hinh céc cong trink xay dung trong thiét ké khéng chain ‘Trung tam_dao tao xay dung VIETCONS ‘ntto://www.vietcons.org. 343 345 355 355 357 359) 362 362 368 387 390 392 392 393 396 26 436 438 438 440 44a 448 MW 7.2. Phan loai cau hinh cilia cdc cong trinh xay dung 7.2.1. Céc yéu 16 quyét dinh cau hinh cba mot cong trinh xay dung 7.2.2. Phan loai cu hinh ciia cde cong trinh xay dung 7.3. Phan tich kha nang khang chan eta cae dang cau hinh dién hin 7.3.1. Tinh don gin 7.3.2. Cac kich thuéc co bin cita cong trinh xay dimg 7.3.3. Tile giita cdc kich thudc ciia cong trinh 7.3.4, Tinh doi xiing cha cong trinh xay dmg 7.3.5. Sur phan bé cdc ctu kign thing ding chju lye trong mat bing cong trinh 7.3.6. Vi tri cita céc cau kién chiu Ie trong mat bang cong trinh 7.3.7. Tinh siu tinh 7.4, Nhiing van dé lign quan ti hinh dang mat bang cong trinh 7.4.1, Gée lm vao 74.2. Thay déi.khd nang chiu luc va dO cing cla cde cau ki¢n chiu luc doc theo chu vi 7.4.3. Vi ti cita cdc 1di cimg 7.4.4. Céc hé két cau chiu Iue khong song song véi nhau 7.4.5. Cau hinh cba sin 7.5. Nhing vin dé lign quan ti hinh dang cia cong tinh trén chiéu cao 7.5.1. Cac cong trinh xay dung c6 dang giat cap trén chiéu cao 7.5.2. Su thay d6i d9 cing dot ngot trén chiéu cao cong trinh 7.6. Anh hudng cita cdc chi tiét kién tnic tdi su lam viée cia hé két cau chiu luc Cée phu tue Phy Ic 1. Cac biéu thiic xéc dinh luc cét dy theo tigu chudén thiet ké khang chan cia mot sO nude trén thé gidi Phu luc 2. Cac dic trumg cutmg do va bién dang cia bé tong theo tiéu chuiin EN 1992-1:2004 Phu luc 3. CAc tinh chat ca cét thép theo tiéu chudn EN 1992-1:2004 u tham khao 452 452 453 458 459 459 461 463 465 467 468 469 469 476 478 479 480, 481 481 488, 496, 498 503 504 VIETCONS Chuong I DONG DAT VA CHUYEN DONG CUA NEN DAT 11, CAU TAO CUA QUA BAT (Qua dat cita chting ta c6 hinh dang gan giéng mot qua cdu véi dung kinh khoang 12.740 km & ving xich dao va 12.700 km & ving cuc. Theo céc két qua nghién citu, qua dat duge tao thanh tir 3 phan ¢6 tinh chat khéc nhau: vi, 4o va nhan (hinh 1.1), Phin ao wan Phin ao cut Prén trong) — Bankirh 500k _|, 2650Km | |5-70%m Hinh 1.1. Cd tao qué dat Phan v6 hioac thach quyén [a phn ngoai cing ciia qua dat. Phan nay 6 bé day kholng 25 km dén 40 km dudi céc chau lue va khong 5 km duéi cic dai duong. Dudi mot s6 ring nui tré & chau luc, vO tri dat c6 thé 6 bé day tir 60 dén 70 km. V6 trdi dat dugc tao thanh ti mhiéu lép. Lép ngoai cing duge cu tao chit yéu tir dé trim tich, 6 bé diy thay déi tir khong t6i Vai ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS 13 ‘nttovAvww vietcons.org kilomet. Lip tiép theo duge cau tao tir da granit c6 dé sau dén 10 km, Dudi dp nay 1a cac lop da bazan va sigu bazan c6 bé day tng cong khong 40 ~ 50 km. Lép dé granit va bazan cba v6 qua dat c6 tén goi Li lép “sial” lay tir ten hai nguyen t6 chil yéu tao nén v6 qué dat 12 silie (Si) v2 Nhom (AD). Phin v6 qué dat dudi céc dai duong duce cau tao chi yéu tir dé bazan, tuy c6 bé day ohé hon nhiéu nhug tai ding déu va chat han so véi phin v6 dudi cic luc dia. Phan do ca qué dat ¢6 bé diy khoing 2.850 km va duce chia think phiin do wen vii phin do duds. Phan do tren c6 bé day khodng 650 km duce to thanh cha yéu tir cée quén thé dif gidu silic vA magié nén c6 ten goi la “Sima”, Nhigt do trung binh cla phin 4o vio khong 4.000"F néa wat chat tuo nén phan nay 6 trong trang thai ban léng, chay déo. Khi téc dong luc mot cach te thai chiing lam vige nhu mot chat sn, cdn Khi téc dong luc dai han ching chiy déo nhu mot chat ling. Phan nhan hoac 160i [a phan trung tam ciia qua dat cé ban kinh khong 3.500 km. Hién nay con ngudii vin chua biét duoc mot céch chinh xéc cau (yo ctia phan nay. Céc nha Khoa hoc chia phan 16i qua dat thank hai phin sihé, phin 13 ngoai hoac 16i long cé bé day khong 2.260 km va phan trong hodc Idi rin. Phin 16i ngoai chi yéur duge tao thanh tir sit ndng chiy. con phan 16i trong duge tao thanh tit hén hop nikel ~ sat o thé rin duéi ap suat cue ky 1én. Nhiét d6 ca phan Ii qua dat khong trén 5.000'F va trong doi déu 1.2. BONG DAT 1.2.1. Binh nghia va phan loai Dong dat 18 hi¢n tuong dao dong rat manh nén dat xdy ra khi mot nguén nang lugng Ién duge- gidi phéng trong thdi gian rat ngin do su nia ran dot ingot trong phan vé hoa trong phan do trén ciia qua dat ‘Trung tam cua cic chuyén dong dia chén, noi phat ra nang luong vé mat Ig thuyét. duge quy vé mot diém goi la chdin 1ééu. Hinh chigu ca chan tieu len bé mat qué dat duve goi 1a chan tam. Khoang céch tig chain tigu dén chin tam duge goi 1a do sau chan tigu (H). Khoang cach tir chain tiéu va chin 1am, dén diém quan tric duge goi tong tng 12 riéu cy hoge khodng céch chan eu (R) vi Adm crv hoae Khodng céch chin (am (L). (hinh 1.2). ‘nttov/vww vietcons.org crt | tage Sel bn oy Hink 1.2. Vii phat sinh dong at Tuy thude vio do sau ciia chan tiéu (H) ma dong dit o6 thé duoc phan thanh cdc loai sau [79] ~ Dong dat nong H<70km ~ Dong dat trung binh H= 70 + 300 km ~ Dong dat sau H > 300 kin. (Cae wan dong dat manh thudng xay ra 6 49 su H = 30 = 100 km. 1.2.2. Ngudn géc cia dong dat 1.2.2.1. Dong dat cé ngudn géc tit hoat dong kién tao Ti nhiing nam 60 cia thé ky XX, cde nha dia chai va dia chin hoe dz dua ra thuyei kien 1a0 mang hay edn goi lA thuyet trot dar cdc Ine dia dé giai thich cho nguén géc cla cdc trin dong dit xudt hién trén thé gidi. Theo thayét nay, lic dau ede Iye dia gin lién véi nhau duge goi la Pangaea, sau 6 h day Khong chimg 200 1igu nam ching téch ra thanh nhigu mang cimg di chuyén cham tuong d6i so v6i nhau trén mot (6p dung atam 6 dang thé long. nbiet d9 cao dé cé hinh dang nhu ngdy nay (hinh 1.3). Trung tam dao ta0 xa dung VIETCONS 1s ‘ntto://www.vietcons.org. Hinh 1.3. Thuyét cdc luc dia tri dat ciia Wegener [80] ‘a Cch day 270 trigu nam; b- Cich day 150 trigu nam; c- Cich day 1 trigu nam Tuy thuge vio dac thi cia hoat dong kién to, ranh gidi phan chia gida cic mang thudng c6 céc dang: g& gitta dai duong, din gay, vong cung cic dio va ving orogenic. Tai ving g& gitta dai duong, dung nham néng chiy trong phan do trao len bé mat qua dat sau d6 nguoi di, béi din va mé rong mang thach quyén theo phuwong ngang. Tai cée din gay, cc mang kién tao chuyén dong tuong d6i so véi nhau va bi hit vao trong phan do cita qua dat tai cdc ving orogenic. Con vong cung céc dio la chudi cae dio c6 dang hinh cung nim doc mép bién, Tai cde vong cung dio thudmg hay xudt hign dong dat manh kém theo avi lita hoat dong do chuyén dong trugt gitta cée ming (hinh 1.4). "tof vieteons. 07a Gogida dsiauong Hink 1.4. Cac hoat dong kien 140 mang Cac thanh tyu khoa hoc kg thuat, dae bigt fa mang ludi dia chan ke va quan trac dia chat Wen thé gidi di chting minh tinh dung din cua thuyét kien tao ming. Do do trong vong 10 nam tiép theo, ly thuyél nay di duoc gidi khoa hoc chip nhan mot cach tng rai va duge xem [a mo thah tu khoa hoc lén abit cia nhan loai trong thé ky XX. trong nhiing ‘Theo gid thiet co bin cila thuyet kign tao ming, b mat qua dat duge tap hyp tir mot so khéi ln goi fA ming; tren cée mang 1a cée chau Ie va dai duong. Cac mang nay chuyén dong tuong déi so véi nhau. Toin bd v6 qua dit c6 thé hinh dung duge chia thanh 5 mang trong 46 6 11 mang Ién (vi mang) sau: mang Au -A, mang Chau Phi, mang Chau Uc. mang Phitipin, mang Thai Binh Duong. ming Cocos, mang Nazca, ming Bac Mj. mang Nam My, mang Caribe va mang Nam cue. Céc mang lén lai duge chia thank cdc mang bé han (vi ming) qua cic vét dit gay nong hon. Hinh (.5 gidi thigu ede mang kién tao cing cdc vet dift gay trén toan bo be mat qua dat Tai ving phan chia gia cic mang xuat hign cde bien dang tons: doi wen ‘mot viing khé hep. Cac bin dang c6 thé xdy ra cham va lién tuc hoac cé thé xay ra mot cach dit ngot dudi dang cae tran dong dat. Cac aha khou hoc da xde dinh duge ba kiéu bign dang hode ba kigu chuyén dong sau tai ede bo bien mang (hinh 1.6) ~ Chuyén dong wich gidn ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS v7 ‘nttov/vww vietcons.org 96 eno an (1 emu Eugwog, =-——— HOO at oe oa ae of in b6 cae ming kien tao [52]. 180) Iuding chuyén doug cia mang vs ‘Tung im dan ao xAy duno VIETCONS Far mot s6 ving, ede mang di chuyén ri xa nhau, dung nham ndng chay trong phan so trio len bé mat qui dat sau dé ngudi di, bi din va md rong aming thach quyén theo phuong ngang. Ving bo bien ming nay cé wen goi la ving ge md rong va thutmg nim giitu cic dai duong. Vi du mang Bic Mv va Nay My trugt phia tay xa din cdc mang A- Au va Chau Phi. Ving gd mo rong (dit gay) chay doc gitta Dai tay duong tao nén c4c mir lita ngim duéi bin; dung nham 1éng tran len bé mat, ngudi di va béi rong them cae min Tam cho Dai tay duong ngiy cing rong ra. Tée do chuyén dong tach rei gitta ‘cde ming khoang 2 dén 18 em/nam; vong g’ mé rong ven Thai binh ducng <6 te dd chuyén dong 16n nhl. (30 give dai duong CChuyén deg (ae gin 7a chuyén dong — ‘rue ngara Chayda dng nutenen Hinh 1.6. Mé pling succhuyein deg tong digits cc ming = Chuyéin dang huit chim Do kich thude ctia qui dat gitr nguyén khong ddi. nén viec mo rong céic aming tai mot s6 ba bién phai duge bi lai bang viée thu hep cae mang tai mot 90 BS bien khiic. Diéu nay da duge quan sit thay qua chuyén dong hit chim gidta hai mang ké nhau. C6 hai loai chuyén dong hot chim: ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS ‘ntto vv vietcons.org + Chuyen dong trun: ming nay chuyén dong nic xuéng duéi mang kha. Vi du mang An - Uc nic xuéng dudi mang A - Au lam cho day Hymalaya bt day cao dan lén, mdi nam khoang 9+ 12 cm; + Chuyén dong ric déng quy: hai mang cing chuyén dong ric xudng. Vi du ede ming Cocos vi Caribe cbng chuyén déng hit chim xuéng theo diit doc bis tay Trung M9. Vong chuyén dong hut chim thutmg nim ké cdc thém luc dia. Khi we do chuyén dong déng quy cla cdc mang 16n, tai vong bién sé xuat hign cde inh su. Khi tée do chuyén dong déng quy chim, céc trim tich bdi Ling s8 pho kin wie ranh sau Chuséin dong trun ngang Chuyén dong trugt ngang xuat hign khi ming nay di chuyén tuong déi so YGi ming khdc theo phuong ngang ma khong Lim sinh a mot phan vo moi hoae Lim muit di mot phan v6 c0 Cé hai loai chuyén dong ngang: + Chuyén dong trut tuong déi i dit gay: + Chuyen dong va cham. Vi du mang A - Au va ming Chau Phu ticn lai kan nhau gay ra bien dang nén ¢ ving Bra ung hai Mai quan he gitla 26 mé rong. ving hit chim va chuyén dong truot ngang tai cic bo mang duge thé hign tren hinb 1.7 Vong gam rong ‘Vung hut ch Yang go mi eong Vung cut gy I Mang roc ung Dang nam tao in Hinh 17. Onan hé giita 30 md rong. ving hit chim va chuyén dng tract ngang tai cde bes ming ‘Trong qui trinh cdc ming dich chuyén «wong A6i so véi nhaw, bién dang dan din duoc tich luy Tai tai céc ving khée nhau cua v6 trdi dat. Khi vat chat iyo nen v6 tri dat dat téi trang thai bien dang t6i han, sur phd hoai doe ngot xiiy ra. Thé nang bien dang tue thin chuyén think dong nang va déng dat Suit hign. Nhu vay theo thuyét kich fo mang, céc tran dong dat chi yéu phat sinh (i ving san gidi gitta cdc mang (tai dit gly) va chi xdy ra khi nén da roi vio trang thai tdi han vé cudng do din 16i bi phd hoai dot ngot. Do dé, cdc trin dong dat tai cée ving bien cia eae ming duge goi la ding ddi ria muing. Cée wan dng dat manh xay ra 6 Chile, Peru, Trung My, Dong Caribe, Nam Mexico, California, Nam Alaska, Nhat Bin, Bai loan, Phulipin, Indonesia, New Zealand va vanh dai Alpine ~ Caucase ~ Hymalaya thugc loai nay Ly thuy rang vé ngudn géc ca da sé céc tran dong dat cing nhut hoat dong nai tea xay ca tren the gidi. Tuy vay ly thuyet nay khong thé 4p dung dé giai thich ngudn 6c cia nhing trin dong dat manh xy ra tai cae khu vuc nim trong, K quyén khong phai tuyét doi cig vi trong long cd chung tén tai cdc bién dang tich Is theo thar gian 12. Khi quan sat dia hinh ta thutmg gap nhiing su thay déi dot ngot trong cau trdc nén da. O mot sé ché, cic via dé 6 dac tinh khic nhau g6i dau vio. nhaw hoac tya Jén nhau doc theo mat tip xtic gitfa chting. Su cat ngang cau Uic dia chat nhu vay duge goi la dint gay hoac phay dia chat Clie din gay c6 thé 6 chigu dai tir vai mét Wi mhigu Kilomet va duge thé hién trén ban dé dia chat bing cic duimg lién nét hode duit roi. Su tén tai cde din gay nhu vay cho thay trong qua khif, doc theo ching mét luc nao dé da cd ede chuyén dong. Su chuyén dong c6 thé 1A trucos tit tit, khong gay ra chan ét kién tao mang da dua ra mot cach gidi thich don gidn vi 10 ng cdc mang. cach rit xu bi ciza nd, Digu nay c6 nghia a ede mang thach Ding dat c6 nguén go tie cac ditt gay dong hodc trot dot ngot gay ra chain dong cho nén dat (dong dai). O da s6 cde tran dong dat, su pha hogi tai dit piy khong xuat hién tren mat dal nen ta khong quan sat true tiép ching duge. Déi voi cde din gy nhin thay tren mat dat. vige nghién ctu dia v3t ly va do vé bin dé dia chat cho thay doi khi ching an s8u khong hang chuc kilmet vio trong lap v6 qui dit Cae vet dit gay duroe chia lam hai logi: howt deng va khong hoat dong. Dut gly hoat dong 1 nhing dit gay dA trdi qua bicn dang céch day hing ‘Trung tam_dao tao xay dung VIETCONS 2 ‘ntto://www.vietcons.org. tram ngan nm va sé con tigp tuc trong tuong lai. Dit gay dia chain ndi tien hat tren thé gidt thude loai nay Ta din gay San Andreas 4 California (Hoa KY). Dit gy nay cé chiéu dai 300 km va trugt ngang 6,4 m, timg gay ra tein dong dit San Francisco nam 1906 va ahigu ten dong dit tigp sau d6. Tée 46 tract trung binh tai mot ditt gay hoat dong thay déi tir 10 ~ 100 mm/nam Mot s6 dit gay chuyén dong liga tue. mot so khée chi chuyén dong khi dong dat xy ra Can twa ¥ ring da sO cdc din giy duoc vé wan cée bin dé dia chat ta Khong hoat dong. Tuy vay. doi khi tai met ditt gdy urude dé duoc xem Li khong hoat dong lai thay trén nén dat xuat hién cde vet nit mdi trong thai gian dong dat Trong dia chain hoc va thiét ké khing chan cong trinh, mdi quan tam dau tién le di nbien la cic duit giy hoat dong vi doc theo ching thudng co su dich chuyen nén da. Rai nhigu cic dit gay nay duoc xdc dink chic chin Ia céc viing bay mang cua v6 qué dat, vi du nhurcéc vel I6i gitta diy dai duong va cae day nui tré mi xuat hin. Tuy vay su chuyén ding dot ng6t cita dif gy cling ¢6 thé xuat hign tai cde ving cach xa nhiing noi c6 hoat dong kien tao 13 ring. Cac din pay duge phan logi dua trén dang hinh hoc va hudng tuct (emg, doi gitta ching. Ky hiéu dia chat chudn thudng mo 14 hudng ctia dit gay trong khong gian. Bé mat cua duit gay Ién thuong khong déu nhung it nbit trén mot khoing ciich agin c6 thé xem la phing. Do d6 hudng ciia mat di Bly C6 thé duoe mo 14 qua dicémg mach ngang va géc nghiéng hose gée crim cua né. Dudmg mach agang cua dint gay la mot dudmg thing ndm ngung, givo tuyéh c mat dift gy véi mat phang ngang (hinh 8). Gée nghiéng cia mat diit gay 1a gc gitta mat dit giy va mat phing nim ngang, do vung g6c véi dudng mach ngang. Trong mot s6 tai liga con dinh nghia géc cm la gc nam gida mat dit gay va mat phing thing dimg. Nhu vay dit giy than: diing la ditt gay c6 géc nghiéng 90” hoac géc’cim bing 0°. VE mat ly thu chuyén dong xuat hign tai céc dit gay 6 thé biéu thj theo huéng dudng imgch ngang va géc nghiéng hoac gée cdm. Trong thyc té ¢6 thé xuat hign cde chuyén dong dng thdi theo ci hai huéng én, nhung chuyén dong theo mot trong hai hudng thudng chigm uu thé hon. Trén co sé nay c6 thé phan chuy tinh 1.9). dong tai cée din gdy cing nh dang dif edy thanh céc loai sav = Trugt ng at ain by at peg ngang Veto ngieng at phng dng Hinh 1.8. Quy ic mo ti hung ciia mat dia gay a % y y 97 7 y 4 0 Hinh 1.9. Céc loai dia gdy va chuyén dong tai din gay duoc phan loai nhur sau: R + Dirt gly binh thug hode cdn goi IA dit gy thuan: lép da cing phia trén mat nghiéng cua dit gdy truot xuéng dudi so véi 1ép nam dudi (hinh 1 9a). Céc dit gay 6 mat truot gan thang dimg cling ¢6 thé xép vio leai nay: ng: su dich chuyén xy ra theo phuong song song vai d6 déc iia ditt gy (hode vudng géc véi du’ng mach ngang). Tuy thude vio hung chuyén dong tuong di ciia cdc ming nim hai ben dit giy ma céc dit giy + Din gly nghich: lép da ctmg phia trén mat dit gay nghiéng trvot len tren so vai lop da phia dudi dint gay (hinh 1.9b). ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org Truot ngang (con goi 1a truot bang): su dich chuyén xiy ra theo phuong ngang song song véi mach ngang cia dit pay. Chuyén dong truot ngang thug xdy ra tai cde din gay gin thing ding va cé quy mo 1én. Tuy thude vao huedng chuyén dong tuong déi cua vat chat tren mat nay hay mat kia cia lat iy mi phan loai dt gay nhu sau: + Dit gay erugt ngang «réi (trugt bing trai): Neu dting tir mot mang quan hay mang kia truct vé phia trai (hinh 1.9c): + Diit gay wuot ngang phii (truot bang phai) : Néu ding tir mot ming quan sit thay mang kia truct vé phia phai (hinh 1.94) Trong mot s6 truéng hop, chuyén dong truot tai cdc din gay thuong két hop git irvot nghiéng va truot ngang, nén céc din gay nay duoc goi 12 dit gay xien. Nam 1906 nh’ khoa hoc My HLF. Reid da giai thich co che phat sinh dong dat tai cde dit gay nhu sau (Thuyét bat an héi cia Reid) [24]. (hinh 1.10). /— Wat dn gy 3) Tih i gut ') Bin dang ode €) Gah pnong ang ut 61 aot Hinh 1.10. Thuyéi bat dan hdi ctia Reid - Khi gta cdc ming thach quyén xudi hién chuyén dong tuong déi. nang lugng bién dang din hdi tong vac chat tai ving bien duoc tich lug lai lam gia tng (mg suat cit wren cdc mat dit giy phan chia c&c mang (hinh 1.10a». - Khi mg suat cit tich ly vuot qua cutmg do cila nén da doc theo din ‘sy, nén da bi phi huy va nang luong bién dang tich luy duge gidi phiong dot ngot duéi dang cdc séng dia chan (hinh 1.10c). Céc song nay truyén trong V6 qua dat theo tat c4 cdc huéng va gay ra dong dat. 24 Toung tam dao tao xay dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org 1.2.2.3. Dong dait phat sinh tir céic nguén goe khée 1.2.2.3.1. Sut gidn nd trong lop v6 dé cig eta qua dat O dé sau trong vé qua dat Khoang 5 km dp lue dia tinh (do trong luong, cha ede 6p dat dé phia tren gay ra) diing bang cudng dé cila cde miu da dign hink chua nit & nhigt d6 500°C va dp sus wong duomg 4 dd sau d6. Neu khong 66 cdc yéu 16 khdc can thigp vao, lop dé sé bi bién dang déo ma khong bao gids ¢6 thé bi pha hoai don dot ngot va bi truot do cd ma sit doc theo vet nit. Ket qua nghién cu di cho thay ring su tén tai cla nude trong long dat da gay sa hien wrong pha hoai dot ngot do ue ma sat doc theo cic mép vet nif bi gia ‘Trudie nam 1960 cée nha dia chan hoc Lin XO (truée day) va Hoa Ky khi nghién cau céc cae $6 lieu dia chin déu 6 ciing nhan xét 18 Irie khi xust hien dong dat, 16e do ca s6ng doc P trong vo qua dat c6 vé bi gid xudng sau dé tang tré lai, Nghién cifu thai gian truyén séng doc P va séng ngang S$ tude tin dong dit nim 1971 6 San Femando, céc nha khoa hoc My thay rang true day 4 nam ty 56 gida t6e db séng doc P tren séng ngang S gidm wong d6i dot ngot khoang 10% so véi gid tei trung binh 1,75 (xem dinh nghia séng P va S 6 muc 1.3). Sav d6 ty s6 nay lai tang déu dan cho tai mot gid tri Ldn hon tri so binh thuimg it ahigu. Dé gidi thich digu nay céc nha khoa hoc di dua ra mo hinh gidn nd. Theo 46, lép 44 ciia v6 qua dat bi cang ra, xudt ign ede vet nit cuc bo lam thé tich cila dé tang len (44 bi gidn nd) Hien tong nit c6 thé xuat hién qué nhanh nén nude ngém khong thé chay day vio cae khodng trong trong thé tich bi gidn nd, do d6 cde vet nin chiia day hor nude. Viée gidm Sp lve 16 rng din tdi hé qua Lam cho 16e do truyén séng doe P bi gidm, Su khuyéch tin nude ngim vio trong cde vet nit kho tig sau d6 da fam gia tang ap luc 16 ring va nude déng vai tr nhu mot chat boi tron doc theo ede thanh eda vét nia, vi vay nén 15e d6 cika séng doc P Iai tang tr lai Tuy cdn nhigu diém can tigp tuc nghién cttw thém, nhung ly thuyét nay 6p phin gidi thich nguyen nhan ca céc tran dong dat manh xdy ra tai cde Khu vue gilta céc mang. noi ma ly chuyét kign tao mang khong thé dp dung duoc hoae ding dé du bao dong dat trong tuong Lai [12]. 1.2.2.3.2. Dong. dat do céc vind Cac Iran dong dat cing c6 thé duge gay ra bi cdc vy né héa hoc howe hat nhan, Khi mot vu n6 hat nhan ngdm xay ra, mot nding Iuomg rat lon duce gid ‘Trung tam_dao tao xay dung VIETCONS a5 ‘ntto://www.vietcons.org. phéng. Trong nhiéu thap ky qua, cdc vy né hat nhan ngdm trong long dat nhigu bai thit wren thé gidi 45 gay ra cdc tran dong dat manh (dat t6i 46 én 7 d6 Richter). Cic séng dia chan phat sinh ra ti cdc vu né nay truyén di va duge cée dia chan ké ghi lai d3 ching minh cho két luan tren. 1.2.2.3.3. Dong dét do hoat déng ciia mii hita Tuy twang d6i hiém, nhung céc tran dong dat cing €6 thé phat sinh tir hhoat dng cita nti hia. 6i véi nhing tran dong dat phat sinh tie nguyen nhan nay C6 thé phan thanh 3 loai: do céc vu né khi mili Ii hoat dong. do chuyén dong cila dung nham vi do su két hop vai cdc tran dong dat kign tao. Trong 3 loai trén, loai thit 3 do hoat dong kien tao ket hop véi nil ita 1a Kho phan biét rach roi mhat. C6 thé gia thiat ring khi mat tran dong dat Ion xay ra, su chuyén dong cia nén dat ta0 ra cdc séng trong cde bé chile macma. Sy co lai va gidn ra ciia hon hop khi — chat King néng chay c6 thé 1am cho nti lia hoat dong. Céc quan sat cho thay. dong dai va ndi Wea thudng xuat hin déng thdi doc theo cdc dubng bién gitta cdc mang kien tao. L Cac tra 3.4. Déng dai do sup dé nén det dong dat do sup 46 nén dat huang nhd va xdy ra trong ede ving, 6 hang dong ngdm hoac khai thée md. Su sup dé dot agot trin cdc hie md hoae hang dong ngim dudi dat 1 nguyén nhan tryc tiép gay ra chan dong nén dt Cée vu truct 16 dat 1én mot doi khi cing gay ra céc tran dong dat thude dang niy 1.2.2.3.5. Dong dat do tich nub vao ede hé chita lon Viee tich nudic vio cée hé chia 16n doi khi cing fam phat sinh ra céc tran dong dat manh, Céc tran dong dat nay cé thé dat t6i do 1én 6 4 Richter. Cho tdi nay ngudsi ta da ghi nhan duoc trén 70 tran dong dat & nhiéu noi tren thé gidi do tich nuée vio cée hé chia nhan tao bing céch ding dap ngan song, Sau day 1a mot sé vi du cu thé: Sau khi hoan thanh dap Koyna (An D9) va tich nude vao hé chita, cée tran dong dat nong xuat hién thudng xuyén trong khu vue noi trude day van duce xem la khong co dong dat. Nam 1967, nam nam sau khi tich nude vao ho chia Koyna, mét tran dong dat ¢6 0 én dia chin 6,5 d6 Richter da xéy ra lam chet 177 ngudi va bi thug hon 2.000 ngudi. Ngudi ta da quan sat thay mite d6 hoat déng dia chan trong khu vuc gia ting cirig véi su gia tang mac 26 = Trung tém dao tao xay dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org nude chia trong hé theo ting mia trong nam, Nam 1975, bay nam sau khi chia nude vl dap Oroville nai cé lich sit hoat déng dia chan thap & phia bic California (Hoa Ky) ving nay di tré thinh mot noi hay xy ra dong dat véi 6 Ion dong dat cao nhat len tdi $.7 do Richter. Mot vi dy khée (wong tu ciing da xy ra 6 ving Aswan (Ai Cap), nai trong suét 3.000 nam lich sti cae howl dong dia chain rat chap, nhung sau khi xay dung xong dap cao dé ngan song mot trim déng dat c6 do léin dong dai 5.6 d6 Richter d3 xudt hien. 1,3. SONG DIA CHAN VA SU TRUYEN SONG as 1. Séng dia chin Nang lung gidi phdng tir chain tigu duae lan truyén ti bé mat trai dat dui dang sng. C6 3 loai séng dan hdi co bin gay ra chin dong Iam cho con ngudii cim nhan duge va phd hogi cdc cong trinh xay dumg, Trong 3 loai sone d6, ¢6 2 loai séng c6 thé truyén tir chin tiéu qua nén da cig ra moi trading bao quan duge goi chung Ii sng khéi, con loai thir 3 chi lan truyén trong ving sat mat dat nen duge goi la song mat 13.1.1. Song khdi Séng khéi hoge cdn goi Id s6ng thé tich gém hai loai khic nhau vé ban chat d6 la song doc va séng ngang. 4) Séng doc. Song nay duce truyén di nhiy su thay déi thé tich vat chat, gay ra bign dang kéo va nén trong long dai. Séng doc dén diém quan tac dau tign nén né con duge goi 1a séng sv edp va ky higu Ia P. Chuyén dong cia n6 tvong tw nhu chuyén dong cia séng am trong chat léng. Huéng chuyén dong cia cdc hat vat chat tring véi hudng di chuyén cua séng (hinh, L.1a). Cac séng P c6 kha ning truyén qua nén dé cting nhu granit lin chat Jong nhur dung nham ndi tira hoae nude bién. +b) Séng ngang. Trong trang hop séng ngang hudng chuyén dong cia cdc phan wi vat chat vuong géc véi hung di chuyén ca séng. Céc song nay gay ra bign tugng xodin va cit ma khéng lam thay déi thé tich cia moi truing truyén s6ng (hinh I.11b). Vi vay, séng may con o6 tén [a séng cat. Cang vi ly do do. khée véi séng doc. ede séng ngang khong thé lan truyén trong moi nudng ling hoe khi vi cdc moi trudmg nay khong ¢6 kha nang chiu img suat cat. G tai diém quan trac, cac séng ngang dén sau séng doc nén n3 con duce 0% 1d sing th dp, ky higu la S. O mat dat cde séng § 06 thé gay ra cde chuyén dong theo phuong diing lin ngang. Trung_tam dao tao xay dung VIETCONS 27 ‘nttov/vww vietcons.org a) Giana Chu dai ing. en “ ong bn dang » —— (Chiu di sng Hinh 1.11. Biéin dang nén dat do séng kh6i gay ra 13.1.2. Song mat ‘Cac s6ng thé tich khi lén téi mat dat phan xa tré lai, tao thanh cdc séng. mat gay ra chuyén dong nén dat 6 lép mat. C6 thé phan céc séng mat thanh hai loai a) Séng Rayleigh hodc séng R. Day la loai séng lam cho cdc phin tir vat chat chuyén dong theo mot quy dao hinh élip trong mat phing thing ding song song véi hudmg truyén séng (hinh 1.12a). Chuyén dong nay wong tu nhu chuyén dong cia s6ng bién gay ra nén hoa kéo va cit trong nén dat. Song Ravin er wsing ing pease 3) én gang a) Mai tung king Chiu da sing eee ‘Sing Love » Hinh 1.12, Bién dang nén dat do séng mat gay ra 28 ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS ‘http/www.vietcons.org b) Sing Love hee séug Q. Chuyén dong cla toai séng nay vé co bin tong tur nbu ctia song $ nhumg khong c6 think phiin thing dig. N6 lam cho cée ph.in w vat chat chuvén dong trong mat phing nim ngang song song dat, vuong g6c voi hug truyén séng (hinh 1.12b). Cée séng nay chi gay ra ting suat cat, Hinh 1.13 gidi thigu cde gia we 46 dién hinh ghi duge ti céc dia diém ke nhau so véi chain tam, voir SengP Sing Sling mit Y lg i 4. Gan chin im & Tha gan Songs Sangmat 2. Xa entncam 2 & Thagian Song mt 3. Rita chin tm 3 I é That gian Hinh 1.13. Ci sia te dé ain hinh gh rai cde dye ten He ha so vi chai rimn “Tee 6 tyén ca cde sng P va S phu thude vio ede tinh chat eo Iy cia ie lip to nén nn dat ‘mi chiing di qua. Dat, di cing cing. nén cang chit te d6 truyen sng cang lon (1.5 — 5 ken/s) (s ta ky higu ca gidy). Trong khi d6 doi véi nén dat yeu, mém, xdp te do truyén séng bé (0,5 ~ 1,5 km/s). Tren co sé cia ly thuyét moi trudng dan hor Ly weg vo han, déng nhat va ding hundng. t6e d6 ca séng P duce xéc dinh theo biéu thie sau Eee) ww Con t6e dO eta séing S duge Xie dinh theo biéu thuc: ‘http/www.vietcons.org “ Trong d6: B - madun dan hii G- modun cit: ¥ = he s6 Poisson cla moi crding tuyén song dong 4: Tir cae bidw thie (1.1) vi (1.2) «a ¢6 th t6e dé truyén séng P va S nhur sau: it lap duce mar quan he 3) ee vs Néu hé s6' poisson cia nén dat v Me v 3 G lap ké cian bé mat qua dat v, = 5 ~ 7 km/s con vs = 3-4 km/s. Do d6 bs tai tram quan trac, séng P dén sém hon séng $ nen né duoe ghi lai it lav tude khi sng S xudt hign (hinh 1.13). Khoang thai gian chénh léch gid thdi diém dén cia séng P va S tai tram quan tric duge goi la khodng thoi gian rung dong mé dau T,.. Néu cé hai séng cling di qua mot quing dutme va te do khong déi, thi T, ¢6 thé xdc dinh theo bieu thie sau tte et vs ve) ‘Trong dé R 1A khoang cach tir chin tiéu den diém quan tric. Bing cach nay ta o6 thé dé ding xde dinh duge chain tam va do sau ciia chin tieu_néu cic sé ghi dia chin duoc thye hign i nhat tai 3 dia diém khée ‘Chin am nhau (hinh 1.14). & SL Ty bicu thie (1.4) ta c6 thé xde dinh duge khodng cach chai tigu R, Pini fees bigerboeras Hinh 1.14, Sedo sit din vi ni chain niin ag, ‘Tung tim dao tao xay durg VIETCONS ‘http/Avww.vietcons.org (LS) Trong dé t,~ ty la chénh léch thai gian dén ciia cdc song thit cap S va s6ng so cp P. Cic séng mat truyén di véi te 6 nhd hon cdc s6ng thé tich. Trong hai loai séng mat. thong thuing s6ng Love truyén di nhanh hon song Rayleigh. 1.3.2. Anh hudng cua nén dat téi chuyén dong dia chan Khi mot chim séng thé tich gap mat phan chia gida hai lép nén dat c6 {inh chat co ly khdc nhau, mot bd phan séng bi phin xa lai va mot bo phan khée bi khtic xa khi truyén tigp vao lép sau (hinh 1.15). Néu kip tigp theo nay mém xép hon 16p trudc thi hung cila séng khiic xa sé xich g.in tdi truc thang ding hon, Neb goi C, va C, tong ting la te do séng 4 Lop dudi va lop tren, ta sé c6 biew thiie saw nc _sindty 6) C Hink 1.15. Su kluic xa va phn va euia song dia chin Khi nén dat duge tao thanh tir nhigu kip khée nhau thi phuong trinh may 16n tai & moi mat phan chia gita cdc ldp (hinh 1.16). Quan he gita ede tdi a, 6 lop sau nhit vi géc sing a, 6 lép tren cing doc lap v6i cde tinh chit fc lop trung gian dugc thé hign ahu sau Trung tam dao tao xay dung VIETCONS 31 ‘nttov/vww vietcons.org (1.7) Neéu C, = O,1C, va a, ‘mat dai, hurdng truyén sng dia chan gin hur theo phucang thang ding. Digu may cho shay khi len téi Ben canh dé, sau mdi Lan phan xa va khdc Xa, tinh chat ela cde sng dia chan (P hoa S) c6 thé thay d6i. Vi du mot séng P co thé bign thank hai song plain xa UP va S) va hai séng khic xa (P va S), (hinh 1.15), Khi sng P va § len ti mat dat. phuin {én nang lugng ca ching bi phan xa tri lai vk0 vO qua dat nen mat dat gin nhy chiu tic dong déng thdi cde chuyén dong len va auding cla cée sng. Hien tugng cong hucng sé xdy ra khi chu ki cla song dia chain trimg véi chu ky dao dong ca lp dat bé mat. Su khuyeéch dai nay sé gay ra chain dong phi hoai tren mat dit at wung bah Minh 1.16. Suckhiic ss cia song dia chain trong edie lop dai Dang, hien d, thdi gian kéo dai va cae dc tumg khie ctia song dia chin bi anh hung khong nhing b8i dé lin vA khong ech chiin tie, ma con bei ngudn géc dong dat, moi wudng dia chat trayén séng vi cic digu kien cye bo ctia Khu vire dang xét. Néi céch khéc, dang citt sng dia chan bi thay ddi do sy suy giim ring sutt, ste chuyen dich cuc dai iia dit gay. dign tich, hinh dan va tinh chit ca mat din gay. Cang cach xa chan tiéu cudng do cia sng khong nbiing bi yéu di md dang cla séng cing bi thay déi so vot so v6i cud do va dang séng tai mét vi Lr gain chan tiéu, Do cic sng cé chu ky ngin bi suy gidm nhicu hon khi trayén, nén chu k} toi 66 khuynh hudng dai ra. Déng thoi, do eting va bé day cla 6p dit nim dudi dia diém dang xét cing Kim thay déi miic a6 khuyéch dai va dang sGng dia 39 ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS ‘nttovvww vietcons.org chan. Ngoii ra, dia hinh trén mat dat cing cé anh hudng ti séng dia chan. Vi nhing Jy do ké trén, chuyén dong dia chan trén mat dat hoan to’n mang tinh chat ngdu nhign, Thanh qua cba vige nghién citu anh hudng cae diéu kign cuc bO cia nén dat t6i chuyén dong dia chan La bin 46 “Vi phan viing dong dat”. Céc 36 lieu dia chat cong trinh cing nhu cée s6 lig quan trac bang cdc dung do da duoe sit dung dé dinh Luong hoa cic dao dong cla nén dai khi lip bin dé nay. Nhu vay viée lua chon mét cach ding din dia diém xay dung cong trinh cé mot tim quan trong rat In trong thiét ké khang chan, Voi diéu kien dia chat thugn Iai, nguy hiém do dong dat gay ra cho cong trinh khong nhimg cé thé gidm xudng ma con lam cho vige thiét ké ket cau dat hieu qua kinh té cao, 1.3.3. Anh hudng cia chuyén dong dia chan toi nén dat Khi dong dat xy ra. nén dat co thé bi mat én dinh kem theo chuyen vi In tren be mgt gay ra sy pha hogi ce cong trinh xay hing hien tuomg sau day c6 thé xdy ra cho nén dat: hing dumg ~ Lain sau khi song dia chin di qua (nén dat 06 cau tric hat rai va xOp}: ~ Sut la hoge ede chuyén dong tren mat dat: - Hod ling (nén dat bio ho’ nude va duge tao thanh tir cdc hat coi khong, nén chat) Vige nghién cau phan tng dia chan cua mot cong trinh dugc thuc hign vi pid thiet nén dit da dinh, khong co bien dang thutmg xuyén. Déi vo nhiing nén dat c6 thé bi mat én dinh khi dong dat xdy ra cain phai thuat gia c6 nén truée khi xy dung, dung ete k¥ Dang dat c6 thé lam cho cdc cong trinh xay dung bi pha hogi theo cde ciich sau = Bang Jue quan tinh sinh ra khi nén dat chayén dong: - Bang hod hoan phat sinh: - Bing ciich thay di céc tinh chat ca ly cia nén; ~ Bang chuydn vj truc tigp eda dt géy tai vi wi xay dum ~ Bing cich tao ra ce séng nude nhu s6ng dia chan (séng thin) hose chuyén dong chat long trong céc bé chia vi hd, ‘Trung 14m dao tao x4y dung VIETCONS 33 ‘httoAvww.vietcons.org 14, DANH GIA SUC MANH DONG DAT Vain dé dinh gid va do site manh ca cde tran dong dat 1& mot van dé cit quan trong, duoc cae nha dia chain hoc thutmg xuyén quan tam nghién etfu. ‘Trong nhiéu thé ky qua di xudit hign nhiéu céch thiic dénh gid dinh tinh va dinh lugng céc chuyén dong dia chan ndi rieng va stic manh dong dat n chung. Hign nay, sifc manh dong dat dugc doh gié qua: - Thang cuimg do dong dat, va - Thang dé 1én dong dat L -L. Thang cudng do dong dat “Thude do” 6 nhait sic manh dong dat hiém vin dang cdn sir dung la thang cudmg do dong dit. Thust nga “cuimg do dong dit” duve sir dung 6 day bigu thi do manh hoc stic tin phé ciia mot tran dong. dat Ién con ngubi fa cde cOng trinh xay dung tai mot khu vuc cw thé no dé. Cic thang cutng do dong dat déu duge lap ra tren co sé cam gide chi quan cua con ngudi va cic mifc dd bi phi hoai cia ede cong trinh xy dung khi chiu cic chuyén dong dia chin. Chinh vi thé chiing mang yéu t6 chit quan va phy thuge vio khoing xét. Phin sau ich chan tam ln chat Luong xay dung cong trinh tai dia diém dang, y SE gidi thigu mdt sO thang cuimg do dong dat ch dang duge si dung ede khu vue khiic nhau trén thé gigi L411. Thang cuong dé dong dét Mercalli sia déi Tren cu sé thang cutmg dd Rossi — Forel (1883) 6 10 cp, vio déu thé ky nha dia chin hoc Mercalli di dé xuat mét thang cumg dd dong dat moi mang ten Ong (1902). Tigp sau d6, tren co sé ca thang nay va thang Cancani (1904), ede mha dia chin hoc Chau Au da lap ra thang Mercalli — Cancani ~ Sieberg. Nam 1931 cde nba dia chi omia (Hoa KY) la LO. Wood va F. Neumann da sit déi thang nay. xép cic tie dong pha hoai ding dt vio cae cap cuimg do dong dat cu thé cho phis hop hon vdi cde ky thujt xy dung hign dai thoi d6. Dudi ten goi thong dyng la thang Mercalli sita déi (Modified Mercalli - viét tt 1a thang MM). thang cudng do dong dat nay hien dang duoc sit dung rong r3i 6 Chau Au, Bac My va ahiéu khu vuc kde tren thé gigi. Thang MM cé 12 cap, cung cap cho ching ta mot hink ‘inh chit quan vé mude dé te dong clia mot tran dong dat [én con ngudy 6 vat va cong tinh say dumg,... tai mot dia digm cu thé (hang 1.1) 34 Trung tam dao tao xy dung VIETCONS ‘ntto://www.vietcons.org. Bang 1.1. Thang cudng d6 dong dat Mercalli sira ddi (MM) Cuing 9 Ia Mo ta téc dong dong dat Gia @e cue dai gin ding cia nén dat (g) 1 ‘Con ngudi khong cim nhan duwge, chi c6 cae dia chain ke méi ghi nhan duce. < 0,003 Mot s6 ft nguts song & cdc ting trén cila nha cm nhan duce hoat dong dia chain, Cac vat treo c6 thé dao dong, iit Mot sii ngudi cm ahan duge hogt dong dia chin ging hu rung dong cba xe 6 16 chay vai t6e dé cao gay ra. Xe 6 16 dang dé bi dich chuyén, 0,003 ~ 6,007 | Vv ‘Tat cd moi ngubi 6 trong nh’ cim ahgn duce hoat dong| dia chan, Nguisi dang ngi bi thc gic. © t6 dang 46 bi dich chuyén manh Tat cd moi ngudi cém mhan duce host dong dia chin D6 dac va guing ngd bi lic. DS sit bi v6. Trin thach ‘cao bj nit 0,007 - o.08 0.015 — 0,030 VI [Da so ngudi hong so chay ra khor nh. Chuong keu, con lic déng hé bi dimg. Tran bing thach cao nai sung. Ong hoi Jo sui bi hur hong. Nha bj hur hing nhe 0,030 0,070 vil ‘Tat ca mei nguin chay ra khoi nha. Nha bi hu hing phy thuge vao chat lung xay dung 0,070- 0.150 vin (Cac twang ngan bj nit, Khung, wong, thap chudng bi 46. Cie vei nut xuat hien & nén dat dé hoae Am win; a ieeen ni ri xuding, Lai xe kh6 chi 0,150 0,300 Nha br dich chuyén khdi méng, bi nit, bi nghiéng. da 86 khong sie dung duge. Nén dat bi mit hd ra, Cac duong dng ngam bi vo. 0,300 ~ 0,700 Nén dat bi truot. Bueg ray bi uda cong. Cée cong wink bing khdi xay bi dé, Mat dat ma ra 0.700 - 1,50 XI ‘Cu bi d6. Chi ¢6 nhimg cong trinh moi xay khong bi 46 nhumg thumg bi hu hong nang 1,50- XI [Cac cong trinh do con ngubi (ao ra bi pha huy hoan oan: dia hinh bi thay d6i, ci dit gay I6n duge t2o ra, cde song nhé bi doi ding 3,00 -7,00 ‘Trung tam_dao tao xay dung VIETCONS ‘ntto://www.vietcons.org. 35 1.4.1.2. Thang cuing d6 dong dét IMA Nam 1949 Co quan khi twong Nhat Bin (IMA) dé xuat mor thang cudmy do dong dat e6 8 cap va duge sit dung o Nhat Bin cho tdi nay. Cang wong ty nhy thang MM, thang JMA cOng duce lap ra wen co sé cm gige chi y ciia con nguii va miic 46 hu héng cba cic cOng trinh xay dung khi bi dong dat (bang 1.2). Bang 1.2. Thang cutng do dang dit IMA Cuang Mo i tac dong dong dit 9 Tos © | Khong cim nhan duge: con ngudsi khong cim nin duge nhung dia chan ke ghi durae 1 Nhe: nhding nguoi dang nim nghi hoae ning n; vi dong dat cm nhan duce ro die bit nhay im PUT [¥éu: da so ngudi cam ahan duge: cic cita ra vio va cae eb trugt Kigu [Nhat Bain kéw ich cack. TH | Tem do’ ants e8s go a mbt tng «ahi tng W ung: cle oa | ca vbo vA ca tr Kgs Nh Bin va dap man ce in him vc vat treo khde bi chao lic: chat long chita trong binh chuyén dong. IV | Manh: cae ngoi nha mot ting va nhigu ting bj lée mank: cae vit khong én dinh bi 13t; chat long bi ban ra khdi cae binh chita khoang 4/5 thé tich, WV Rat ante cfc ng Bing tach cn wtb chia eve ma WAG Bg ki bane pach vec Who hang sy bang wt ig da pag bi hu VI | Than hoa: khoding didi 30% nlta go Nhat Ban bi dé nat, nhigu noi br 1a | dat va dé bi hu hong; mat dat bang bi nuit VIL | Tan pha: een 30% nh gd Nhat Ban bi dé nat Cae nha khoa hoc Nhat Ban cing da nghién cit thiet Kap m6i quan he gan diing gid thang JMA vi MM qua phuong trinh sau [79] 5 +159 (8) Le Trong dé: Ixqe - Cudng do dong dal theo thang MM, v3. Inia - ctdmg do ding dat theo thang IMA. 36 ‘Tung tm dao tao xay dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org 1.4.1.3. Thang cuing 46 dong dat MSK - 64 Thang cubng dg dong dat MSK - 64 do ba nha khoa hoc Medvedev, Sponhauer va Karnic dé xuat nam 1964, Thang nay duct sit dung rong edi 6 Nea, cde nude thude khéi SNG (Cong déng céie quéc gia doc ap), mot so tude Dang Au, Viet Nam... Ngoii viée danh gid vi phan loai téc dong cia dong dat len con ngudi, moi tring va céc cOng trinh xay dung nhu céc thang curmg do dong dat trade dé (nhung chi tiét va cu thé hon), cudmg do dong dit theo thang MSK ~ 64 cn duge danh gid qua him chuyén vi ca mét con léc chudir hinh céu mo ta chuyén dong dia chan, O thang ciimg dd dong dit nay, wrude hét ngudi ta phan loai héu qua phi hoai gay ra bai tran dong dat sau d6 méi dainh gid dinh lung cudmg d6 chuyén dong theo ham chuyén vi cuc dai cia con lic (bang 1.3). Anh hug ciia chuyén dong we thdi ctia nén dat dén cic céng trinh xdy dung duoc bigu thi dudi dang phd téc dong theo ham cita chu ky rigng va sé gia logarit cua luc cin. Bang 1.3. Thang cudng d6 dong dat MSK ~ 64 —— PT Cuong do | ‘Tau qua téc dong dong dat dong dat | (REM | Lencon nguat | Len cong trinh XD | Lew moi tung Khong Khong dang ke | cam nan duce HN | Ratahe | Cam nhan rat nhe | Nhe Chi yéo nhing. | | nguisi dang nghi got méi cam han dae IV | Hoimanh | Nhong ngudi@ | Kinh cia s6 bi cung trong nha cam han duge i VV | Tuomg dé | Nhing nguii & | Cie d6 vat treo manh [trong vangoai_—_| dung dita, cdc bite nha cim aban | ¢ranh treo trén dusoe, nguin dang | twig bi dich ngiithite day. | chuyén ‘Trung tam_dao tao xay dung VIETCONS 37 ‘ntto://www.vietcons.org. vi |Manh | Nhigu ngudi Kéi caw bj hwrhong | Mot vai vel nit hoing so nhe, ee vet nut nh | nhd tren nén ‘a lop tra. dat Wo Vit | Rat manh | Nhigu ngudi chay | Hu hong lon ket | Dat 6 cae suo 1a khdi nha cau, xvat ign vét | dic bi trust \ nit & tuomg va Sng hoi VIN | Thigthai | Tat cd moi ngudi | Nha bi hu hai, xust | Myc nie hodng so hien vet nition | gigng thay déi, trong khoi xay, | dug dip Fi tung chin mai va | tract | dau hoi bi do EIN [Thiechai | Sonat Nha bihirhéng @ | Nén dat bi nit, i lin dign rong. «wimg va | bi cruot i | mai bi dé : X | Cucky | Sohaibaotrim — | Nha bi hw hong Be mar dit bi i shiet ha ton bd, nbiéu nha | thay dé, xudt bids bien nhigu igng nude msi XT | Huy diet | Sohai bao trom — | Cic cong vinh xay dime chic chan bi } hu hong nghiem trong ; XI | Huy diet | So hai baotrum — | Nha va cdc cong BE mat dai by: toan b) inh xay dung khéc | thay dé, xuai_ | bidS han ioan | hien nbiéu ing nue moi Ph téc dong dong-dat duge xéc dinh theo biéu thie sau: y =X ‘Trong biéu thitc tren: (1.9) X, — thong sé die trng cho cudmg 46 dong dat, biéu thi chuyén vi Kin nhat (tinh theo mm) cia mot con lic hinh ci c6 chu ky dao dong riéng T, = 0.5. Bang 1.4 cho méi quan hé gitta cap dong dat va bien do X, cits con lie chudn 0,25 s va s6 gia logarit ca luc can A, Bang 1.4. Dic trumg cap cutmg d6 dong dat theo thang MSK-64 [Cap dong dat Vv vie vn | vit x | x 4d | oes 11-20 | 21-40 | 41-80 | 8,1-160 | 161-320 ‘con tée chuda (am) I v= hé 56 lye can duge ade dinh theo ham ca s6 gia logarit luc can cla céng trinh A. v = (0,.25 012-025 0250.0 1x > 024-048 050-035 x > 048 > 060 Ching ta déu biet ring trong sudt thé ky XIX va nhing thap nién du cia thé ky XX chiing ta khong 06 céc s6 ghi dia chan cita nhimng tran dong dit da xiy ra trong thai ky d6, Sau nam 1938 chting ta méi bit div co mot sd hhan ché va khong diy dit cic s6 li¢u chuyén dong dia chain do cde dia chain ke ghi lai duoc. Do dé dé xac dinh cdc thong sé cn thiet ding cho viee thiet ké cong trinh ching ta chi cé mot cach duy nhat 1a két hop cdc sé Tieu rat han ché vé chuyén dong dia chan ma chiing ta c6 duoc véi viée dénh gia site manh dOng dat qua céc thang cumg do dong dat. Mac dit con mang tinh chit quan nhung cdc thang cung 46 dong dat cho phép chiing ta: ~ Sirdung céc thong tin vé lich sit dong At tai khu vue dia ly dang xét: p moi (wong quan gitta cudmg 46 dong dat lon nhait du kién 6 thé xdy ra lai mot dia diém ndo 46 v6i céc SO ligu hoat dong dia chain manh ghi duge tai ede khu vue khéc dé tir d6 dua ra mét phé phan img phil hop diing trong thiét ké. 1.4.2. Thang d6 Ion dong dat 1.4.2.1, Thang Richter Cutng do dong dat trink bay & phan tren cho ching ta biét stic manh tan phé cha mot tran ding dat tai mot khu vuc cu thé nao d5 nhung khong cho ching ta cdc thong tin vé d6 1én téng thé hoa quy mo cia nd. D6 lon téng the cita mot tran dong dat duge xéc dinh bang céch thanb sét todn bo di¢n tich khu vuc bi pha hoai do dong dat va vé bin dé cutmg do dang chin ndi cic diém c6 cing cuimg do dong dat lai véi nhau (hinh 1.17). Xem xét dien tfch khu vuc ma bin dé ding chan bao triim lén ta cé thé phan loai tran dong Trung tam daa tao xdy dung VIETGONS 4 ‘ttp/Awww.vietcons.org at dé 1a tem hode nbd. Vi du Co quan khi wong Nhat ban phin loai cic tran dong dai tren co so ban kinh anh hudng cia ching: tir 300 kin tra Lén: dong dat cye tin. 200 + 300 km: dong dat ton, 100 + 200 km: dong dat vita va dudi 100 kn: dong dat khu vuc [79]. Vao nam 1935, Ch. F. Richter liic d6 ta gido su dia — vat ly 6 Vien Cong nghé California (Hoa K¥) da dé xuat mot phucmg phap xéc dinh dé lon cua mot tran dong dat dua tren céc 5 ligu ghi duge tir c4c thiét bj do dia chin Phuong phép nay sau d6 di duge chinh téc gid va B. Gutenberg hoin thign thém vi mang (én Ia thang Richter. Theo dinh nghia cua thang Richter, d9 lén M cia mot tran dong dat 1a 10- ga-rit hip phan cia bién dé cue dai A do bang micron (ym) ghi duye tai mot diém cach chan tam 100 km bing mot dia chan ke xodn do H.O.Wood va J. Anderson thiét ké. Dia chan ké ny cé chu ky dao dong tw nhién bing 0.8 s, hé sO can t6i han 80% va hé sé khuyéch dai tinh cdc séng 2.800. Hé sé Khuyéch dai tinh céc séng 1a ty 56 giita bién d9 doc én dia chain ké va bién dg thuc cita chuyén vi nén dat M=logA, 1.10) ‘Tuy vay trong thuc té, dia chan ké chun khong phai lic nao cling dat cach cchiin tigu 100 km, nén dé thigt lap thang do d0 én, Richter da x6 mdi quan hé sida bién dO cuc dai A va Khoang cach chin tam L. Richter nhan thay ring cic dung cong thé hign méi quan hé gitta log va L gin nhur song song voi hau cho 2 tran dong dat bat ky (hinh 1,19). Richter di chon mot dutng cong de thi Lam chusin, va do Yon cha mot tran dong dat ta higu s6 gida bien 46 ‘va né va bien dé cia tran dong dat chudin duoc chon (Richter, 1958). M = loga —logAy «uy ‘Trong dé: A - bién do Idn nhat ca tran dong dat dang xét do dia chan ke Wood ~ Anderson ghi duge tai tram quan tric (min) A, - bién do lén nhat cla tran dong dat chun cé cling khodng cach chan tam (mm). Thang d6 1én dong dat Richter c6 nh chat dic trung sau: - Thang Richter duce dé xuat cho ving phia nam cia California (Hoa K}). Doi vi cde ving khic cdi phai c6 nhing su diéu chinh xét 161 cau truc cilia v6 qua da. 42, Teng tam dao tao xay dung VIETCONS ‘ntto://www.vietcons.org. Tran dong 081 ‘dang x61 rin og dt (=100 im U L Hinh 1.19. Quaw hé gilda toga va L ~ Dé sau ca chain tiew khong duge xét ti; ‘Thang nay chi ¢6 gid tri cho dia chain k& Wood — Anderson. Do 46 néu dung cdc loai dia chin ké khdc can phai dua vao céc he s6 diéu chinh. + Thang niy khong xé1 téi cdc tinh chil dia chat cyc bo. Trong nhiéu trutmg hop cin phai cd hé so diéu chinh dé xét t6i nhing su sai lech tir tram ‘quan tric nay sang tram quan trac khée Vi nhiing 1y do iran, cOng thife xc dinh dé 16n dong dat M do Richter dé xuat cho ving California khong thé 4p dung truc tiép cho cde ving khic, Do d6 dé dp dung cho cée ving khéc can phai thuc hign mét s6 digu chink. Vi du doi véi cdc tran dong dat 4 Nhat Bin C. Tsuboi kicn nghi xic dinh dé ln theo cong thie sau (79] M = logA,, +1,73logh - 0.83 (T<5s) (125 Trong ds: A,,~ chuyén vilén nbs cba nén dat tinh theo micron: L- khoiing ech chan tam theo km: T- chu ky cla song Biéu thie (1.12) duce sit dung rong rai hom vi c6 thé ding bat k¥ loai chain ke’ nao dé xéc dinh chuyén vi A, Khie véi cuimg do dong dai c6 gidi han t6i da li cap 12, do Ion dong dit khong c6 gidi han tren. DO lén dong dat (én nbat (do theo thang momen dong dat M, — xem 1.4.2.2.3) ma con ngubi ghi nhan duve IB cdc tran dong ‘Trung tm dao tao x4y dung VIETCONS B ‘htto:/éwww.vietcons.org dat & Chile nam 1960; M, = 9,5, 4 Alaska nam 1964: M, = 9.2 va & dao Sumatra (Indonesia) dudi déy An Bo Duong thang 12 nam 2004: M, = 9.0: con tran dong dat Kin nhat trong lich sit ma con ngudi_ phong don duce tran dong dat xay ra 4 Lisbonne (Bé Dao Nha) vao nam 1755 véi M. = 8,6. ‘Thang do Gn M cho ching ta mot tigu chudin khich quan dé danh gid cudng d6 cic chuyén dong dia chin, Né dinh daly mot bude tien quan trong trong vige nghien ctiu dong dat va hign dang duce sir dung rong rai tren thé gidi. 14.2.2. Ce thang dé ldn dong dat khdc ‘Thang dé Ién dong dat M do bien d6 cia phd chuyén ding nén dit vei tin so duo dong tir 1 dén 5 Hz va khong phan biet céc loai sng dia chan khéc hau, Céc dia chin K€ Wood — Anderson khong cdn tic dung khi dat ciich chan tiéu trén 1.000 km. Do do, dé phan biét voi céc thang do ldn dong dat khiée duge xéc dinh theo cing cach thic nhung tir ede 6 lieu ghi duge bai cic thiét bi c6 chu k¥ dai, phi hop cho cée khoang cach chain tm Kim, thang Richter con 06 ten goi 18 thang dé lin dia phuang (M,). Nhu vay ben canh thang Richter cn c6 cc thang d6 lén dong dat khdec va tri s6 d6 l6n ciia mat tran dong dat khong phai 1a duy nhat ma phu thube vao loai séng dia chain duge xét tdi. Hign nay, ngoai thang d6 Ién dia phuomg M, sit dung gan ahu chi cho ving California, ngudi ta con dling cée thang do lon khdc sau dk thang 49 Idn s6ng mat M,, thang do Id sng Khoi m,, thang do 1én momen dong dai M 14.2.2.1. Thang dé lam séng mat (M,) Cie séng mat véi chu ky khodng 20 gidy thudmg chiém un thé trong cic 86 ligu dia chan ghi dugc cla cdc tran dong dat xa (khoang cach chin tam trén 2,000 km). Dé dinh lung céc tran dong dat nay, nim 1936 Gutenberg va Richter di dé xudi mot thang do dd lan cc séng mat M,, DO lin song mat dude xdc dinh theo bicu thitc sau: M, =logA + 1,66logL. +2.0 (1.13) Trong dé A 1d chuyén vi nén dat lén mhat tinh theo micromet va L ka khodng cach chan tam cua dja chin ké do theo do (360" img véi chu vi cua qua dat). BO 1én sng mit dua trén bien do chuyén vi nén dat 16m nheit nén 6 thé duge xde dinh tir bat KY loai dia chan ky nao. Tren dia chan ky ngudi ta chon cdc séng mat cé bién dd 1én nhat véi chu ky xdip xi 20 gity hodc c6 44 Teung tam dao tao x4y dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org tan sO 0,05Hz dé tinh tosin. DO én séng mat thuimg duge dung dé mo th kich thude cde tran dong dat néng (c6 do sau chan tigu nhd hon 70 km). ciich xa chin tam (trén 2,000 km) c6 cutmg dé tit trang binh t6i len. Cac tr} 86 M, la su ké tue ciia thang do Ldn Richter déi vei cae tran dong dat xa va thong tin vé quy mo tan ph ciia trin dong diit dé. 14.222 Thang dé lin s Gic tein dong dat sau (46 séu chain ti€u lon) 66 Ang khit (m,) séng mat qua yéu hoac khng ding ké dé cho phép xéc dinh 46 lén song mat di do tin chy céin thigt. Do 46, nam 1945 Gutenberg da dé xudt mot thang do dd ln dong dat goi la thang dé lin sng khdt m, cho cae tran dong dat rat sau. Thang do lon nay dua trén bien dé ciia mot vai chu ky dau tign cba séng P 1a loai song khong bi anh huimg cia d6 sau chin tiéu. Ba 16m sng khoi duce ae dinh hur sav: m, =logA ~log? + 0,01L+5,9 a.l4y Trong dé A li bién dé cita sng P do theo msicramét vi T 1a chu ky cha séng P (thutmg bang khong 1 giay). Bd lin song khoi c6 thé duge dinh gia tir bien do ca chu ky | giay cia cdc séng Rayleigh bic cao: trong truimg hop nay do lnm, thutmg duoc diing dé mo ta ic tran dong dat trong mang. 1.4.2.2.3, Thang dé lin momen dong déi (M,) (Cac thang dé lon dong dat gidi thigu 6 men 1a csc dai lung thue nghiemn dia trén nhigu s6 do cde dac trumg dao dong nén dit ghi lat duwe tr cée tein dong dat da xay ca. Tuy vay, khi téng nang Ivang duge giai phéng trong thé sian dong dat tang thi cde dac trung dao dong nén dat khong nhat thiét phiii lang cling mot ty 1é. Doi v6i cae tran dong dat manh, cc dac tung dao dong nén dat do duce tré nén it nhay cam hon d6i véi quy mo cla tran dong dit so di céc tran dong dat nhd hon. Hign wong nay duve goi la sir bao hod. Séng Khoi va do tn dong diit dia phuong Richter bao hoa 6 cae do tin dong dat tir 6 den 7 vi do Jin sng mat bao hod & khodng M, = 8. Do dé, dé mo ta quy mo cia ciic tran dmg da rat lin, t6t nhat edn phiit cb mot thang dd lén dong dat khéng phy thude vio cap 4% chuyén dong nén, te 1a khong bi bao ho: Thang do 16n dong dat khong bi bao ho’ Li thang dé Lin momen dong dat vi né diga teen momen dong dat 1a dai tung do truc tip céc yeu 16 gay ra pha howi doc din gay. D6 lin momen dong dat duge Hank vi Kanamori (1979) 8 xust nbu saw Trung tam daa tao xdy dung VIETGONS 5 ‘ttp/vww.vietcons.org My. 2togd4,~10.7 (1.15) Trong dé M, li momen dong dat (dyn-cm). Momen dong dat M, cho chting ta quy mé cia mét tran dong dat tye ligp tir nang luong duge giai phéng tai dit gay thong qua biéu thitc sau: M=Gsa (1.16) Trong dé: G - modun cat cba moi trudmg (thudmg lay bang 3.10" dyn/em?); Jhuyén vj trung binh cia dint gay (chiéu dai pha huy trung binh cia mma duit gy); A.- dign tich mat pha huy hoe mat din gy. Logarit momen dong dat gin nhu phu thude twyén tinh vidi dé én dong at M: logM,, = 16,1 + 1.9M ay Bing 1.6 cho ching ta mOt su so sdnh gitta céc iri sé momen dong dat, 6 én dong dat dia phuomg. dé én s6ng mat va do 16n momen dong dat cla mot s6 trin dong dit di xay ra trong ving California (Hoa Ky). Khiée véi cic thang d6 lon Richter, dd lin sng mat va dO 16m séng khsi, thang 46 lon, momen dong dat (3 thang duy nhat dya true tigp vio [ye tie dong gay ra dong dat tgi dia giy ma khong phai dya vio bién dd ghi duge cita cde séng dia chin dic thd, Vi vay, trong tucmg lai viée sir dung thang d6 16n momen, dong dat sé trés nén thong dung hon trong thu t Bang 1.6. Momen dong dat, 46 ln Richter, 46 én séng mat vA d6 lén momen déng dit cua mt sé tran d6ng dat néi tigng ‘ving California (Hoa K¥) [18] Done dat M.lO%dyn-em) |My M | M San Francisco, 18/4/1906 400 825 | 77 Long Beach, 10/3/1933 2 63 | 625 | 62 i Ed Centro, 18/5/1940 30 64 | 67 | 70 |__Kerm County, 21/7/1952 200 72 [77 | 78 ‘San Fernando, 9/2/1971 20 64 | 66 | 66 Point Mugu, 21/2/1973 On 59 | 52 | sa 46 ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS ‘nttov/vww vietcons.org Do céc thang d0 én déu ¢6 nhing han ché nhdit dinh, nén dé do cée tran dong dat nong c6 thé sir dung céc thang d6 én trong pham vi sau [12J: M,, hi do lén dong dat nhd hon 3 m, — khi do lin dong dat nam gitta 3 va 7 M, — khi do Ién dong dat nam gidta 5 va 7.5 M,, _ khi do lin dong dat vuot qua 7.5 1.4.3, Nang lwong cia chuyén dong dia chén va moi quan hé gitta cudng do va d6 In dong dat Khi dong dat xay ra, nang luong gidi phéng tai ving chdn tiéu due ouyén di dudi dang cdc séng dia chan. Mot phin nding Iuong duoc bin thinh thé nang c6 kha ning lam bign dang vo qua dat va mot phin nang Luong bi hap thy dé phd huy nén da cing cing nhur gay trugt tai dit gdy. Gutenberg va Richter (1956) da dé xuat biéu thée thiét lap méi quan hé gidta mang Luong song dia chain duge gidi phong E (erg) va dd én dong dit M, sau day: logE = 11.8 + 15M, (1.18) Bigu thiic nay sau d6 da duge Kanamori (1983) chimg minh c6 thé ip dung cho d6 lén momen dong dat. Nhidu biéu thie tuong ty cing da duoc dé xual, TW bigu thiée (1.18) ta thay ring khi do Kin dong dat M, tang Jen 1, nang luong E duoc gidi phdng tang lén 10'* hoac 32 lan, cn khi M, tang len 2, nang Iugng E duoc giai phéng tang lén 1.000 lin. Tuy vay cong thie uén vin mang tinh thyc nghiém va khong cho két qua chinh xdc trong trudng hyp cde tran dong dat manh. So sinh cde bidu thie (1.18) va (1.17) ta thay nang Iuong dia chan duoe gidi phdng trong mot tran dong dat ty 12 thudin voi momen dong dai: 1 4 E= —M,.10™ (1.19) 2 Trong d6 M, 1a momen dong dat tinh theo don vj dyn-cm va E 1A nang lucmg dong dit inh theo erg Cé thé so sinh nang luong duce gidi phéng khi dong dat xdy ra véi ning lugng cdc vy nd nguyén tt. Nang Iugng qui bom nguyén tir cla My ném xudng Hiroshima (Nhat Bn) nam 1945 1a 8.10" erg (tuong duong 20.000 ‘din thuée né TNT), tuong duong véi mot train dong dit c6 M, = 6,3, nhung ‘Trung tam dao tao x4y dung VIETCONS 47 ‘nttov/vww vietcons.org

You might also like