Professional Documents
Culture Documents
Cosmetic Microemulsions For Hair
Cosmetic Microemulsions For Hair
ไมโครอิมัลชันทางเครื่องสําอางสําหรับเสนผม
Cosmetic Microemulsions for Hair
ประภาพร บุญมี1*, กฤติยา ศรีสุวรรณวิเชียร2 และ ณัฐธิดา ภัคพยัต1
1
ภาควิชาเทคโนโลยีเภสัชกรรม คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร
2
นักศึกษาชั้นปที่ 5 คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร
* Corresponding author: prapaporn@pharmacy.psu.ac.th
บทคัดยอ
ไมโครอิมัลชันเปนรูปแบบผลิตภัณฑหนึ่งที่นิยมใชในอุตสาหกรรมเครื่องสําอางและเวชสําอาง ไดแก ผลิตภัณฑดูแลผิวหนังและเสนผม เนื่องจากเปนรูปแบบที่มี
ลักษณะสวยงาม สะดวกในการผลิตและการใช มีเสถียรภาพทางอุณหพลวัต และมีกําลังในการละลายสูง ในนิพนธปริทัศนนี้กลาวโดยสรุปเกี่ยวกับวงจรชีวิตและ
โครงสรางของเสนผม รวมถึงกลาวเนนเกี่ยวกับการประยุกตใชไมโครอิมัลชันในการตั้งสูตรตํารับเครื่องสําอางสําหรับเสนผม ไดแก ผลิตภัณฑทําความสะอาด
เสนผม ผลิตภัณฑบํารุงเสนผม ผลิตภัณฑจัดแตงทรงผม ผลิตภัณฑเปลี่ยนสีผม และผลิตภัณฑดัดผม
คําสําคัญ: ไมโครอิมัลชัน, เครื่องสําอาง, เสนผม, แชมพู, สีผม
ไทยเภสัชศาสตรและวิทยาการสุขภาพ 2553;5(2):185-192§
บทนํา
ไมโครอิมัลชัน (microemulsions; MEs, หรือ μe) เปน ตอเนื่องแบบคู (bicontinuous) ดังแสดงในรูปที่ 1 ซึ่งไมโคร-
ผลิ ต ภั ณ ฑ ข องเหลวที่ มี ลั ก ษณะเป น เนื้ อ เดี ย วใส ประกอบด ว ย อิมั ล ชั น ทุ ก ประเภทได รั บ ความนิ ย มในการศึ ก ษาวิ จั ย ทั้ ง ในเชิ ง
วัฏภาคน้ํา (water phase) และวัฏภาคน้ํามัน (oil phase) ซึ่งทําให คุณลักษณะและในเชิงประสิทธิภาพ เพื่อใชเปนตัวกลางในการ
เกิ ด เสถี ย รภาพโดยฟ ล ม ที่ ผิ ว ประจั น ของสารลดแรงตึ ง ผิ ว นําสงยาเขาสูรางกายทางตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยิ่งทางผิวหนัง1-7
(surfactant) โดยอาจเติ ม สารลดแรงตึ ง ผิ ว ร ว ม (cosurfactant) ปจจุบันพบวามีการประยุกตใชไมโครอิมัลชันในเครื่องสําอาง
ดวย เพื่อเพิ่มเสถียรภาพของระบบ โดยการเพิ่มความยืดหยุนใน และเวชสําอางสําหรับผิวหนังหลายชนิด เพื่อใหไดผลิตภัณฑที่มี
การโค ง ของฟ ล ม ที่ ผิ ว ประจั น ไมโครอิ มั ล ชั น จํ า แนกได เ ป น 3 คุณภาพดี มีประสิทธิภาพเชิงประจักษ และสนองตอบตอความ
ประเภท ตามลักษณะการกระจายตัวของวัฏภาคน้ําและวัฏภาค ตองการของผูบริโภค ซึ่งมีความคาดหวังตอผลลัพธจากการใช
น้ํามันในระบบ คือ ประเภทน้ํามันในน้ํา (oil-in-water; o/w หรือ เครื่องสําอางและเวชสําอางสูงขึ้น เหตุผลที่ทําใหไมโครอิมัลชัน
L1) ประเภทน้ําในน้ํามัน (water-in-oil, w/o หรือ L2) และประเภท เปนที่นิยมใชมากขึ้น ไดแก ไมโครอิมัลชันมีลักษณะที่ใสจึงดูนา
รูปที่ 1 แบบจําลองโครงสรางของไมโครอิมัลชัน: (ก) ประเภทน้ํามันในน้ํา (ข) ประเภทน้ําในน้ํามัน และ (ค) ประเภทตอเนือ่ งแบบคู
Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010 185
ใช ดังตัวอยางในรูปที่ 2 โดยอาจนําไปใชในรูปหยด (drops) หรือ สํ า หรั บ ผิ ว หนั ง แล ว ไมโครอิ มั ล ชั น ยั ง ถู ก นํ า ไปประยุ ก ต ใ ช ใ น
สเปรย (sprays) หรือปรับรูปแบบโดยการเติมสารกอเจล (gelling เครื่องสําอางสําหรับเสนผมอยางกวางขวางดวย
agent) เพื่ อ เป น ผลิ ต ภั ณ ฑ กึ่ ง แข็ ง ในรู ป ไมโครอิ มั ล ชั น เจล
(microemulsion-based gel)
ไมโครอิ มั ล ชั น เป น ระบบที่ มี เ สถี ย รภาพทางอุ ณ หพลวั ต
(thermodynamic stability) จึงมีอายุคุณภาพสินคา (shelf life)
ยาวนาน ไมโครอิ มั ล ชั น สามารถเกิ ด ขึ้ น ได เ อง (spontaneous
formation) เมื่อระบบมีชนิดและความเขมขนของวัฏภาคน้ํา
วัฏภาคน้ํามัน สารลดแรงตึงผิว และสารลดแรงตึงผิวรวม (ถามี) ที่
เหมาะสม จึ ง ผลิ ต ได ง า ย การขยายกํ า ลั ง ผลิ ต จากระดั บ
หองปฏิบัติการไปสูระดับอุตสาหกรรมทําไดงาย ตัวอยางเชน ถา
ตองการเตรียมไมโครอิมัลชันที่ประกอบดวย Cetiol® OE (วัฏภาค
น้ํามัน), น้ํากลั่น (วัฏภาคน้ํา), Plantacare® 2000UP (สารลดแรง- รูปที่ 2 ลั ก ษณะที่ ม องเห็ น ด ว ยตาเปล า ของไมโครอิ มั ล ชั น :
ตึงผิว) และ Span® 20 (สารลดแรงตึงผิวรวม) สามารถทําไดโดย ประกอบดวย Cetiol® OE 6.33% w/w, น้ํากลั่น 40.43% w/w,
การผสมสารทั้ง 4 ชนิดนี้ในสัดสวนที่เหมาะสม นั่นคือในปริมาณที่ Plantacare® 2000UP 44.37% w/w และ Span® 20 8.87%
อยูในบริเวณที่เกิดไมโครอิมัลชัน (microemulsion region) ใน w/w
แผนภาพวัฏภาคไตรภาคเทียม (pseudoternary phase diagram)
(รูปที่ 3) กระบวนการผลิตใชเพียงการผสมธรรมดา (simple เสนผม (scalp hair) เปนสวนที่งอกพนหนังศีรษะมนุษย มี
mixing) ไมจําเปนตองใชพลังงานหรือเครื่องมือที่ซับซอน ไมโคร- หนาที่ปกปองหนังศีรษะจากแสงแดดและความเย็น อยางไรก็ตาม
อิมัลชันมีกําลังในการละลายสูง สงผลใหสามารถผสมเขากับสารได หน า ที่ นี้ ไ ม ไ ด สํ า คั ญ ในความคิ ด ของมนุ ษ ย ม ากนั ก แต บ ทบาท
หลากหลายทั้ ง สารที่ ช อบน้ํ า มั น และสารที่ ช อบน้ํ า รวมทั้ ง มี สําคัญกลับเปนการเสริมความงามและบุคลิกภาพ ดังนั้นสุขภาพ
โครงสรางระดับไมโคร (micro-structure) ที่ทําใหไมโครอิมัลชัน ผมที่ดี สะอาด เปนเงางาม และมีรูปทรงที่สวยงาม จึงเปนสิ่งพึง
สามารถนํ า ส ง สารสํ า คั ญ ทางเครื่ อ งสํ า อางและเวชสํ า อางเข า สู ปรารถนา สงผลใหเกิดการพัฒนาผลิตภัณฑเครื่องสําอางสําหรับ
ผิวหนังไดดีกวาตํารับในรูปแบบดั้งเดิม8-12 นอกจากเครื่องสําอาง เส น ผมที่ ห ลากหลาย รวมถึ ง การนํ า เทคโนโลยี ไ มโคร-
186 Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010
อิมัลชันมาใชดวย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ และเพื่อ โครงสรางของเสนผม
เป น ท า ง เ ลื อ กใ ห ม ใ ห แ ก ผู บริ โ ภ ค ซึ่ ง ส งผ ลถึ ง ก า ร เ พิ่ ม เมื่อนําเสนผมมาตัดตามขวาง พบวาแบงไดเปน 3 ชั้น13
ความสามารถในการเพิ่มสวนแบงทางการตลาดที่มีมูลคาสูงมาก ดังแสดงในแบบจําลองรูปที่ 4 เรียงจากชั้นนอกสุดมาในสุด ดังนี้
ในป ค.ศ. 1993 มีรายงานวามีการใชจายสําหรับแชมพู ผลิตภัณฑ 1. ผิวนอก (cuticle) ประกอบดวยเซลลที่มีลักษณะเปนแผน
บํารุงเสนผม และผลิตภัณฑจัดแตงทรงผมในสหรัฐอเมริกาและใน เรี ย งซอ นกั น คล ายกระเบื้ อ งมุง หลังคา โดยหุ ม รอบ ๆ เนื้ อ ของ
สหราชอาณาจักร รวมกันถึง 714 ลานปอนดตอป13 คอรเทกซ (cortical mass) เซลลผิวนอกแตละเซลลมีความหนา
ในนิ พ นธ ป ริ ทั ศ น นี้ ก ล า วโดยสรุ ป เกี่ ย วกั บ กายวิ ภ าคของ 0.5 - 1 ไมโครเมตรและยาวประมาณ 45 ไมโครเมตร ชั้นนี้มี
เส น ผม โดยครอบคลุ ม ถึ ง วงจรชี วิ ต และลั ก ษณะโครงสร า งของ บทบาทสําคัญในการปกปองเสนผม ถาเซลลในชั้นนี้เรียงตัวกัน
เสนผม และกลาวเนนเกี่ยวกับการประยุกตใชไมโครอิมัลชันในการ แนน จะทําใหเสนผมแลดูเรียบและเปนเงางาม ในทางตรงขาม ถา
ตั้งสูตรตํารับเครื่องสําอางสําหรับเสนผม ไดแก ผลิตภัณฑทําความ เซลลในชั้นนี้เปดออก จะมีผลใหเนื้อของคอรเทกซขาดสิ่งหุมและ
สะอาดเสนผม ผลิตภัณฑบํารุงเสนผม ผลิตภัณฑจัดแตงทรงผม แยกออกจากกัน ซึ่งเรียกโดยทั่วไปวาผมแตกปลาย เนื่องจากเปน
ผลิตภัณฑเปลี่ยนสีผม และผลิตภัณฑดัดผม สวนที่สามารถมองเห็นไดงาย แตอันที่จริงแลว เซลลของผิวนอก
อาจเปดออกที่สวนหนึ่งสวนใดของเสนผมก็ได และมีผลทําใหเนื้อ
วงจรชีวิตของเสนผม ของคอรเทกซที่บริเวณนั้นแยกออกจากกัน
มนุษยมีผมประมาณ 100,000-110,000 เสน เสนผมแตละ 2. คอรเทกซ (cortex) ประกอบดวยโครงสรางไฟเบอรรูป
เสนงอกยาวออกมาโดยเฉลี่ย 0.35 มิลลิเมตรตอวัน และอยูไดนาน กระสวย (spindle-shaped fibrous structures) ซึ่งมีความหนา 1 -
3 - 6 ป จากนั้นจะหลุดออกไปแลวมีผมเสนใหมขึ้นมาแทนที่ โดย 6 ไมโครเมตรและยาวประมาณ 100 ไมโครเมตร เรียงกันตามแนว
วงจรชีวิตของเสนผมแบงไดเปน 3 ระยะ13 ดังตอไปนี้ ยาว เปนชั้นที่มีสัดสวนมากที่สุดในเสนผม มีผลตอลักษณะตรง
1. ระยะเจริญเติบโต (anagen หรือ active growth phase) หรือหยิกของเสนผม นอกจากนี้ภายในชั้นนี้ยังประกอบดวยเม็ดสี
เปนระยะที่ผมงอกยาวจากเซลลตนกําเนิดของเสนผมที่เรียกวา 2 ชนิด คือ ยูเมลานิน (eumelanin) ซึ่งมีโทนสีน้ําตาลถึงดําและ
ปุมเล็ก (papilla) โดยมีการสังเคราะหโปรตีน (protein synthesis) ฟโอเมลานิน (pheomelanin) ซึ่งมีโทนสีแดง ปริมาณและการ
และการสรางเคอราทิน (keratinization) อยางตอเนื่อง เสนผมสวน กระจายตัวของเม็ดสี 2 ชนิดนี้สงผลใหเกิดเฉดสีผมที่แตกตางกัน
ใหญหรือประมาณ 90% ของเสนผมทั้งศีรษะอยูในระยะนี้ และผม 3. เมดัลลา (medulla) ประกอบดวยเซลลที่เรียงตัวกันอยาง
แตละเสนจะอยูในระยะนี้ประมาณ 3 - 6 ป หลวม ๆ และมีชองอากาศแทรก เปนชั้นที่มีสัดสวนนอยที่สุดใน
2. ระยะเปลี่ยนสถานะ (catagen หรือ transition phase) เปน เสนผม เปนชั้นที่ไมมีบทบาทสําคัญสําหรับมนุษย ในเสนผมและ
ระยะที่ ผ มหยุ ด งอก ฐานของต อ มรากผมเคลื่ อ นตั ว ขึ้ น มาบน ขนที่ออนและบางอาจไมพบเมดัลลา แตในเสนผมหรือขนที่หนามี
ผิวหนังศีรษะ และพรอมที่จะเขาสูระยะสุดทาย เสนผมประมาณ โอกาสพบเมดัลลาไดมากขึ้น
1 - 2% ของเสนผมทั้งศีรษะเทานั้นที่อยูในระยะนี้ โดยอยูใน
ระยะเวลาสั้นๆ เพียง 1 - 2 สัปดาห
3. ระยะสุดทาย (telogen หรือ resting phase) เปนระยะที่
ผมพร อมจะหลุ ด รว งออกจากหนั งศี รษะ เส น ผมประมาณ 10%
ของเสนผมทั้งศีรษะอยูในระยะนี้ โดยอาจอยูนาน 3 - 4 เดือน
จากนั้นหลุดรวงออกไปเอง หรือหลุดรวงเนื่องจากมีปจจัยภายนอก
ไปกระตุน เชน การหวีหรือแปรงผม ขณะเดียวกันที่ปุมเล็กมีการ
สรางและงอกยาวของผมเสนใหมขึ้นมาแทนที่
เส น ผมแต ล ะเส น อยู ใ นระยะต า ง ๆ ของวงจรชี วิ ต ไม
รูปที่ 4 แบบจําลองโครงสรางของเสนผมเมือ่ ตัดตามขวาง
เหมือนกัน ดังนั้นจึงมีอายุและการงอกยาวที่แตกตางกัน ทําใหไม
พบภาวะผลัดขน (ผม) ในมนุษย อยางไรก็ตาม มีปจจัยหลายอยาง
ที่สงผลกระทบต อวงจรชีวิตของเสนผม ทําใหเ กิดภาวะผมขาด การประยุ ก ต ใ ช ไ มโครอิ มั ล ชั น ในผลิ ต ภั ณ ฑ ทํ า ความ
หลุดรวงผิดปกติ ถารุนแรง อาจทําใหเกิดภาวะผมบางหรือศีรษะ สะอาดเสนผม
ล า นได ได แ ก ฮอร โ มน การขาดสารอาหาร โรคบางชนิ ด แชมพู เ ป น ผลิ ต ภั ณ ฑ ทํ า ความสะอาดเส น ผมที่ ใ ช กั น ใน
ความเครียด มลภาวะ เปนตน ชีวิตประจําวัน และเปนผลิตภัณฑที่มีมูลคาทางการตลาดสูงที่สุด
Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010 187
ในกลุ ม ผลิ ต ภั ณ ฑ สํ า หรั บ เส น ผม แชมพู ไ ด รั บ ออกแบบให มี ในไมโครอิมัลชัน มีประสิทธิภาพดีในการทําใหเสนผมนุมลื่นและ
หลากหลายรูปแบบ เชน แชมพูใส แชมพูผสมครีมนวดผม แชมพู จัดทรงงายหลังสระ ขอดีประการหนึ่งของการคนพบนี้ คือ ซิลิโคน
ขจัดรังแค แชมพูสําหรับผมทําสี แชมพูสําหรับผมดัด เปนตน เพื่อ ที่ผานการควบคุ มขนาดอนุภ าคแล วช วยให การผสมซิลิ โคนกั บ
ตอบสนองความตองการของผูบริโภค การนําเทคโนโลยีไมโคร- สวนประกอบอื่น ๆ ในตํารับทําไดงาย โดยไมตองใชกระบวนการที่
อิมัลชันมาใชในการผลิตแชมพู เปนอีกแนวทางหนึ่งที่ไดรับความ ตองใชแรงเฉือนสูง (high shear processing) ตัวอยางสูตรตํารับ
นิยมในการพัฒนาตํารับแชมพู แสดงในสูตรตํารับที่ 3
Hloucha และคณะ14 ไดศึกษาประสิทธิภาพของแชมพูไมโคร-
อิมัลชันและกรีนแชมพูไมโครอิมัลชัน ซึ่งคําวา “กรีน (green)” ใน
สูตรตํารับที่ 1 แชมพูไมโครอิมัลชัน14
ที่นี้ หมายถึง ความเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดยหลีกเลี่ยงการใช
สารที่มีหมู sulfate และ ethoxylate ในสูตรตํารับ การศึกษานี้ได % w/w
ประเมินคางานที่คางในการหวีผม (residual combing work) หรือ Sodium laureth sulfate 12.9
Cocamidopropyl betaine 7.5
สัดสวนระหวางแรงที่ใชในการหวีผมหลังและกอนการใชผลิตภัณฑ Dicaprylyl ether (and) coco glucoside (and) glyceryl oleate 0 - 6.0*
ที่ทดสอบ หากคานี้ต่ํา แสดงวามีความเสียดทานระหวางหวีและ Polyquaternium-10 0.2
PEG/PPG-120/10 trimethylpropane trioleate (and) laureth-2 1.44
เสนผมลดลง หรือแปลความไดวาการใชผลิตภัณฑที่ทดสอบทําให Sodium chloride 1.0
สภาพเสนผมเรียบรื่นขึ้น โดยในการศึกษานี้ เปรียบเทีย บ Fragrance Qs
Preservative qs
ประสิทธิภาพในการทําใหปอยผม (hair tresses) เรียบรื่นหลังสระ Citric acid qs
เมื่ อ สระด ว ยแชมพู ธ รรมดา (แชมพู ที่ ไ ม มี ไ มโครอิ มั ล ชั น เป น Water qs to 100.0
สวนประกอบ) กับเมื่อสระดวยแชมพูไมโครอิมัลชัน (แชมพูที่มี * แปรผันปริมาณ
ไมโครอิมัลชันเปนสวนประกอบ) ดังแสดงในสูตรตํารับที่ 1 และ
เมื่อสระดวยกรีนแชมพูธรรมดา (กรีนแชมพูที่ไมมีไมโครอิมัลชัน
สูตรตํารับที่ 2 กรีนแชมพูไมโครอิมัลชัน14
เป น ส ว นประกอบ) กั บ เมื่ อ สระด ว ยกรี น แชมพู ไ มโครอิ มั ล ชั น
% w/w
(กรีนแชมพูที่มีไมโครอิมัลชันเปนสวนประกอบ) ดังแสดงในสูตร
Decyl glucoside 15.4
ตํารับที่ 2 โดยแปรผันปริมาณของไมโครอิมัลชัน Dicaprylyl ether Sodium coco-sulfate 5.2
(and) coco glucoside (and) glyceryl oleate (Plantasil® Micro) Cocamidopropyl betaine 5.2
Dicaprylyl ether (and) coco glucoside (and) glyceryl oleate 0 - 18.0*
ต า ง ๆ กั น ผลลั พ ธ ที่ ไ ด บ ง บอกว า แชมพู ไ มโครอิ มั ล ชั น และ Hydroxypropyl guar hydroxypropytrimonium chloride 0.2
กรีนแชมพูไมโครอิมัลชันมีสามารถลดแรงเสียดทานระหวางหวี Xanthan gum 1.0
Fragrance qs
และเสนผมไดดีกวาแชมพูธรรมดาและกรีนแชมพูธรรมดา โดยผล Preservative qs
การลดแรงเสี ย ดทานระหว า งหวี แ ละเส น ผมของแชมพู ไ มโคร- Citric acid qs
อิมัลชันและกรีนแชมพูไมโครอิมัลชันเห็นไดเดนชัดมากขึ้น เมื่อใน Water qs to 100.0
* แปรผันปริมาณ
ตํารับมีปริมาณของไมโครอิมัลชัน Dicaprylyl ether (and) coco
glucoside (and) glyceryl oleate ที่สูงขึ้น เนื่องจากไมโครอิมัลชัน
ทําใหเซลลผิวนอกของเสนผมปดเรียบมากขึ้น จึงทําใหปอยผม สูตรตํารับที่ 3 ตัวอยางสูตรตํารับแชมพูที่ประกอบดวยซิลิโคนใน
เรียบรื่นขึ้น นอกจากนี้ไมโครอิมัลชันยังมีผลตอความคงตัวของ รูปอิมัลชันและไมโครอิมัลชัน15
กรีนแชมพูดวย โดยพบวาสูตรตํารับที่ 2 ไมสามารถเตรียมเปน % w/w
กรีนแชมพูที่คงตัวไดถาไมมีไมโครอิมัลชันในตํารับ Sodium lauryl ether sulfate 2EO 12.0
นอกจากผลงานวิจัยในตัวอยางขางตนแลว ยังพบสิทธิบัตร Cocamidopropyl betaine 1.0
Guar hydroxypropyltrimonium chloride 0.1
เกี่ยวกับการนําเทคโนโลยีไมโครอิมัลชันมาใชในการผลิตแชมพู Cross-linked polyacrylate 0.5
ตั ว อย า งเช น Gallagher และคณะ 15 ค น พบว า แชมพู ที่ Silicone emulsion 0.83
Silicone microemulsion 1.6
ประกอบด ว ยน้ํ า สารลดแรงตึ ง ผิ ว ที่ มี ฤ ทธิ์ ทํ า ความสะอาด Zinc pyrithione 0.625
(cleansing surfactant) พอลิ เ มอร ที่ มี ป ระจุ บ วก (cationic Sodium chloride 2.0
deposition polymer) และซิลิโคน (silicone) ในรูปของของผสมทีม่ ี DL-panthenol 0.1
Vitamin E acetate 0.05
ขนาดอนุภาคระหวาง 0.15 ถึง 30 ไมโครเมตร ซึ่งกระจายตัวใน Preservative, pH adjuster, color, fragrance qs
อิมัลชัน กับขนาดอนุภาคเล็กกวา 0.10 ไมโครเมตร ซึ่งกระจายตัว Water to 100.0
188 Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010
การประยุกตใชไมโครอิมัลชันในผลิตภัณฑบํารุงเสนผม สูตรตํารับที่ 4 ผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผม ซึ่งใชในการศึกษา
Ostergaard และคณะ16 ไดรายงานเกี่ยวกับการประยุกตใช ของ Ostergaard และคณะ16
พอลิ เ มอร ซิ ลิ โ คนในรู ป แบบใหม คื อ silicone quaternary % w/w
microemulsion ซึ่งเปนไมโครอิมัลชันที่มี silicone quaternium-16 ก. Hydroxyethyl cellulose 1.5
Water, deionized 50.0
เปนสวนประกอบ ในผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผม โดยปกติสาร Cetrimonium chloride 0.3
silicone quaternium-16 เปนพอลิเมอรที่มีความหนืดสูง ทําให ข. Cetyl alcohol 1.0
ผสมเขากับตํารับตาง ๆ ไดยาก ซึ่งแกไขไดโดยละลายพอลิเมอรนี้ Benzophenone-3 1.0
ค. Silicone actives 2.0
ในตั ว ทํ า ละลายที่ ไ ด รั บ การยอมรั บ ทางเครื่ อ งสํ า อาง เช น 2- ง. Water, deionized up to 100.0
butyloctanol เพื่อลดความหนืดลง จากนั้นนําไปผสมกับตํารับที่มี Phenoxyethanol (and) paraben 0.1
Tocopherol acetate 0.1
น้ําเปนพื้น (water-based formulation) จะไดไมโครอิมัลชันใสที่มี Glycerin 1.0
พอลิเมอรนี้อยู 23% นําไมโครอิมัลชันที่ไดไปผสมในผลิตภัณฑ จ. Citric acid qs to pH 3.5
สําหรับบํารุงเสนผมในสูตรตํารับที่ 4 ซึ่งเปนตํารับครีมนวดผมทีย่ ดื
ระยะเวลาติดสียอมผม (color retention conditioner) จากนั้น นอกจากนี้คณะผูวิจัยกลุมนี้16 ยังไดคนพบวา silicone
นํ า ไปทดสอบประสิ ท ธิ ภ าพในการยื ด ระยะเวลาติ ด สี ย อ มผม quaternary microemulsion สามารถทําใหเสนผมแลดูมีน้ําหนัก
เปรียบเทียบกับตํารับควบคุมที่ไมมีซิลิโคนและตํารับที่ใชซิลิโคนใน และลดแรงเสี ย ดทานระหว า งหวี แ ละเส น ผม เมื่ อ ผสมในตํ า รั บ
รูปแบบอื่น นั่นคือ silicone elastomer และ amino silicone ผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่เหมาะสม
วิธีการเตรียมผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมในสูตรตํารับที่ 4 ทํา Bergmann และคณะ17 ไดจดสิทธิบัตรไมโครอิมัลชันสําหรับ
โดยผสมสารในกลุม ก. เขาดวยกัน ใหความรอนจนถึง 75 oซ บํ า รุ ง เส น ผมที่ ป ระกอบด ว ยสารประกอบที่ มี ห มู อ ะมิ โ นและไม
จากนั้นผสมสารในกลุม ข. ลงในสารในกลุม ก. คนจนหลอมเขา ละลายน้ํา (water-insoluble amino-containing compound) เชน
ดวยกันและคนตอเนื่องจนอุณหภูมิลดลงเหลือ 40 oซ เติมสารใน เอมีน (amine) หรือซิลิโคนที่มีหมูอะมิโน (amino functionalized
กลุม ค. ลงไป เมื่อผสมใหเขากันดีแลวเติมสารในกลุม ง. ลงไป silicone) เกลือโลหะที่แตกตัวได (ionizable metal salt) โดยมี
ผสมใหเขากัน แลวปรับ pH ดวยสารในกลุม จ. การทดสอบ วาเลนซีอยางนอย 2 เชน magnesium chloride หรือ zinc
ประสิทธิภาพในการยืดระยะเวลาติดสียอมผมทําโดยการนําปอย chloride และสารประกอบเอสเทอร (ester compound) พบวา
ผมที่ผานการยอมดวยสียอมผมถาวร (permanent hair colorant) ไมโครอิมัลชันที่ไดมี pH ต่ํากวา 7 มีขนาดอนุภาคในชวงประมาณ
มาสระดวยแชมพูที่ไมมีซิลิโคนเปนสวนประกอบ แลวนวดปอยผม 0.1 ถึง 250 นาโนเมตร สามารถเกาะติดผมไดดีขึ้นและนานขึ้น
ที่ผานการสระแลวดวยผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผม 4 ชนิด คือ ชวยใหหวีผมทั้งขณะเปยกและแหงงายขึ้น ทําใหจัดทรงผมไดงาย
ผลิ ต ภั ณ ฑ สํ า หรั บ บํ า รุ ง เส น ผมที่ มี silicone quaternary เขารูปทรงและเปนเงางาม โดยสามารถนําไปใชในตํารับผลิตภัณฑ
microemulsion ผลิตภั ณฑ สําหรับบํ ารุง เสนผมที่ มี silicone ดู แ ลเส น ผมได ห ลากหลาย เช น แชมพู บํ า รุ ง ผม (conditioning
elastomer ผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่มี amino silicone และ shampoos) ครี ม นวดผม (conditioners) มู ส (mousses) โลชั น
ผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่ไมมีซิลิโคน (ตํารับควบคุม) แลว (lotions) สเปรย (sprays) และเจล (gels) เปนตน
ล า งออกแล ว ปล อ ยให ป อยผมแห ง จากนั้ น นํ า ไปสั ม ผั ส กั บ แสง ไมโครอิ มั ล ชั น ของซิ ลิ โ คนที่ มี ห มู อ ะมิ โ น (aminofunctional
อัลตราไวโอเลตเปนเวลา 7 ชั่วโมง แลวนําปอยผมไปวัดคา UE silicone microemulsions) สามารถนําไปใชเปนสวนประกอบใน
หรือ ปริมาณของสีที่เปลี่ยนไป ดวยเครื่อง spectrophotometer- ตํารับผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่มีลักษณะใส (optically clear
colorimeter ผลการศึกษาพบวาผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่มี hair conditioning compositions) โดยผสมไมโครอิมัลชันกับเกลือ
silicone quaternary microemulsion เปนสวนประกอบ ใหคา UE long-chain quaternary amine salt อยางนอยหนึ่งชนิดและน้ํา18
ต่ํ า กว า หรื อ สามารถยื ด ระยะเวลาติ ด สี ย อ มปอยผมได ดี ก ว า
ผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่มี silicone elastomer ผลิตภัณฑ การประยุกตใชไมโครอิมัลชันในผลิตภัณฑจัดแตงทรง
สําหรับบํารุงเสนผมที่มี amino silicone และผลิตภัณฑสําหรับ ผม
บํารุงเสนผมที่ไมมีซิลิโคน (กลุมควบคุม) ตามลําดับ โดยผลการ ผลิตภัณฑจัดแตงทรงผมมักทําใหเสนผมแลดูแข็งตึง (stiff)
ยืดระยะเวลาติดสียอมปอยผมของผลิตภัณฑสําหรับบํารุงเสนผมที่ และเหนียว (sticky) Peffly และ Merritt19 คนพบวาผลิตภัณฑจัด
มี silicone quaternary microemulsion เห็นไดเดนชัดมากขึ้น แตงทรงผมที่ประกอบดวย polyorganosiloxane microemulsion
หลังจากที่ปอยผมไดรับการสระและนวดซ้ํามากครั้งขึ้น สามารถลดปญหานี้ได โดย polyorganosiloxane microemulsion
Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010 189
ประกอบดวยอนุภาค polyorganosiloxane ที่มีขนาดเล็กกวา 150 สูตรตํารับที่ 6 น้ํายาสียอมผม23
นาโนเมตร ระบบสารลดแรงตึ ง ผิ ว และระบบตั ว ทํ า ละลาย % w/w
กระจายตัวในไมโครอิมัลชัน Ammonium lauryl sulfate 2.00
นอกจากนี้ ยั ง พบการนํ า เทคโนโลยี ไ มโครอิ มั ล ชั น มาใช ใ น Propylene glycol 4.00
Ethoxydiglycol 2.00
ผลิ ต ภั ณ ฑ จั ด แต ง ทรงผมรู ป แบบต า ง ๆ เช น ในรู ป สเปรย 20,21 Monoethanolamine 5.00
Berthiaume และ Merrifield22 ไดจดสิทธิบัตรตํารับไมโครอิมัลชัน Seaweed extract 0.80
EDTA 0.80
ที่ประกอบดวยอะมิโนซิลิโคนที่มีความหนืดสูง (high viscosity Isoascorbic acid 0.20
amino silicone fluids) สารลดแรงตึงผิวที่มีอุณหภูมิในการกลับ Sodium sulfite 0.50
Primary intermediates and couplers 5.00
วัฏภาคสูง (high phase inversion temperature) และน้ํา ซึ่ง Oleic acid 12.50
ไมโครอิมัลชันนี้สามารถนํามาใชประโยชนไดหลากหลาย เชน ใช Cetearyl alcohol 4.00
ในผลิตภัณฑจัดแตงทรงผมในรูปแบบมูสหรือเจลแตงผม ใชใน Emulsifying wax 2.00
Oleth-20 1.00
ผลิตภัณฑดูแลผิวพรรณ รวมถึงใชในเครื่องสําอางแตงแตมสีสัน Steareth-21 0.70
(color cosmetics) Meadowfoam seed oil 0.75
Oleyl alcohol 0.40
Polyquaternium-10 0.20
การประยุกตใชไมโครอิมัลชันในผลิตภัณฑเปลี่ยนสีผม Polyquaternium-28 0.50
Mica/titanium dioxide 0.30
น้ํายายอมสีผมชนิดถาวรโดยทั่วไปมักมีสาร 2 ขวดรวมกันอยู Hydrolyzed wheat protein 1.00
ในกล อ งเดี ย ว ขวดหนึ่ ง เป น น้ํ า ยาสี ย อ ม อี ก ขวดเป น oxidizing Sodium isobutyl benzotriazole sulfonate 1.00
Fragrance 0.75
agent ซึ่งสารที่นิยมใช คือ ไฮโดรเจนเปอออกไซด (hydrogen Ammonium hydroxide 5.00
peroxide) เวลาใช ผ ลิ ต ภั ณ ฑ จ ะต อ งผสมน้ํ า ยาทั้ ง 2 ขวดเข า Wheat amino acids 1.00
Water qs
ดวยกันกอนแลวจึงนํามาทาที่เสนผม ทิ้งไวประมาณ 20 ถึง 60
นาที ลางออกด วยน้ํา ซึ่ง ขั้น ตอนดังกลาวตอ งใชเวลานาน
Narasimhan และคณะ23 ไดคิดคนตํารับไมโครอิมัลชันชนิดน้ําใน สูตรตํารับที่ 7 สารละลายดางที่ใชในการฟอกสีผม23
น้ํามันของสารไฮโดรเจนเปอรออกไซด (w/o microemulsion
% w/w
peroxide composition) ซึ่งประกอบดวยวัฏภาคน้ํา 1 - 99% โดย Erythrobic acid 0.20
กระจายตัวอยูเปนหยดเล็ก ๆ ขนาดอนุภาค 100 ถึง 1,500 Sodium sulfite 0.50
Propylene glycol 4.00
อังสตรอม วัฏภาคน้ํามัน 0.1 - 75% และสารลดแรงตึงผิวอินทรีย Ethoxydiglycol 2.00
(organic surfactant) 1 - 65% ผลิตภัณฑนี้ชวยใหผูใชสามารถทํา Tetrasodium EDTA (38% aqueous solution) 0.80
การยอมสีหรือฟอกสีผมไดภายใน 5 ถึง 10 นาที ซึ่งทําใหผูบริโภค Ethanolamine 5.00
Hypnea musciformis extract / gellidiela acerosa extract / 0.80
มีความพึงพอใจเพราะงายตอการใช เชน เมื่อผสมไมโครอิมัลชัน sargassum filipendula extract / sorbitol
ชนิดน้ําในน้ํามันของสารไฮโดรเจนเปอออกไซดดังตัวอยางในสูตร Sodium benzotriazole sulfonate/ buteth-3/ propane tricarboxylic acid 1.00
ตํารับที่ 5 ในปริมาณ 1.5 สวน กับน้ํายาสียอมผมดังตัวอยางใน Ammonium lauryl sulfate (28% aqueous solution) 2.00
Oleic acid 12.50
สูตรตํารับที่ 6 ในปริมาณ 1 สวน ทาบนเสนผมสีน้ําตาลออน Cetearyl alcohol 4.00
ธรรมชาติ (natural light brown hair) แลวทิ้งไว 5 นาที ลางออก Emulsifying wax 2.00
Oleth-20 1.00
Stearath-21 0.70
สูตรตํารับที่ 5 ไ ม โ ค ร อิ มั ล ชั น ช นิ ด น้ํ า ใ น น้ํ า มั น ข อ ง ส า ร Meadowfoam seed oil 0.75
Oleyl alcohol 0.40
ไฮโดรเจนเปอออกไซด23 Polyquaternium-10 0.20
% w/w Polyquaternium-28 0.50
Mica/titanium dioxide (67:33) 0.30
Water 12.0 Hydrolyzed wheat protein 1.00
Hydrogen peroxide (35% aqueous solution) 18.0
Tween 80 30.0 Wheat amino acids 1.00
Isopropyl myristate 20.0 Fragrance 0.75
Benzyl alcohol 15.0 Ammonium hydroxide (27.5% aqueous solution) 5.00
Water qs
Ethoxy diglycol 5.0
190 Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010
ดวยน้ํา จะทําใหไดสีผมที่แลดูสวางขึ้นและมีหลายเฉด (lightened สรุป
several shades) นอกจากนี้ในกรณีที่ตองการฟอกสีผม สามารถ การนําเทคโนโลยีไมโครอิมัลชันมาใชในเครื่องสําอางสําหรับ
ทําไดโดยผสมไมโครอิมัลชันชนิดน้ําในน้ํามันของสารไฮโดรเจน เสนผมมีแนวโนมไดรับความนิยมมากขึ้น เนื่องจากมีประสิทธิภาพ
เปอออกไซดดังตัวอยางในสูตรตํารับที่ 5 ในปริมาณ 1.5 สวน กับ เชิงประจักษ เชน การนําไมโครอิมัลชันมาใชในผลิตภัณฑทําความ
สารละลายดางดังตัวอยางในสูตรตํารับที่ 7 ในปริมาณ 1 สวน ทา สะอาดเสนผม ชวยลดแรงในการแปรงผมทั้งขณะผมเปยกและ
บนเสนผมสีน้ําตาล (brown hair) แลวทิ้งไว 5 ถึง 10 นาที ลาง ผมแหง ใชในผลิตภัณฑบํารุงเสนผมชวยเพิ่มความมีน้ําหนัก ชวย
ออกดวยน้ํา จะทําใหไดสีผมที่แลดูสวางขึ้นเทียบเทากับการฟอกสี ใหสีผมที่ผานการทําสีติดทนขึ้น และชวยใหผมสวยงามขึ้น บํารุง
ดวยตํารับฟอกสีผมดั้งเดิม 45 นาที เสนผมไดดี ในผลิตภัณฑจัดแตงทรงผมชวยใหจัดทรงผมไดงาย
โดยไมทําใหแลดูแข็งตึงหรือเหนียว ในผลิตภัณฑเปลี่ยนสีผมชวย
การประยุกตใชไมโครอิมัลชันในผลิตภัณฑดัดผม ลดระยะเวลาในการยอมหรือฟอกสีผม และในผลิตภัณฑดัดผม
หลักการในการดัดผม คือ การทําใหพันธะ disulfide bond ใน สามารถนําสงสารสําคัญในการดัดผม คือ thioglycolic acid เขาสู
เสนผมแตกออก ดวยสาร reducing agent เชน thioglycolic acid, เสนผมได ดังนั้นไมโครอิมัลชันทางเครื่องสําอางสําหรับเสนผมจึง
ammonium thioglycolate เปนตน จากนั้นมวนผมใหหยิกเปน เปนอีกทางเลือกหนึ่งสําหรับผูผลิตในการตั้งสูตรตํารับรูปแบบใหม
ลอนตามตองการ แลวทําใหเกิดพันธะ disulfide bond ใหมดวย ที่ มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพเชิ ง ประจั ก ษ และสามารถตอบสนองความ
oxidizing agent เชน ไฮโดรเจนเปอออกไซด เพื่อใหไดผมหยิกที่ ตองการของผูบริโภค ปจจุบันพบวามีรายการสิทธิบัตรที่เกี่ยวกับ
คงรูป24 ดังแสดงในแบบจําลองรูปที่ 5 ไมโครอิ มั ล ชั น ทางเครื่ อ งสํ า อางสํ า หรั บ เส น ผมจํ า นวนมาก
พอสมควร โดยพบสิ ท ธิ บั ต รเกี่ ย วกั บ ไมโครอิ มั ล ชั น ทาง
เครื่องสําอางสําหรับเสนผมมากกวา 3,200 เรื่อง (สืบคนที่
www.freepatentsonline.com ณ เดื อ นพฤษภาคม พ.ศ. 2553)
รวมถึงมีผลิตภัณฑไมโครอิมัลชันทางเครื่องสําอางสําหรับเสนผม
จําหนายทางการคาหลากหลายยี่หอ ซึ่งแสดงใหเห็นถึงแนวโนม
ความเปนไปไดในการนําเทคโนโลยีไมโครอิมัลชันมาประยุกตใชใน
เครื่องสําอางสําหรับเสนผมในเชิงพาณิชย
เอกสารอางอิง
1. Junyaprasert VB, Boonme P. Microemulsions for topical drug
delivery. J Ind Pharm 2002;5:21-29.
รูปที่ 5 แบบจําลองกระบวนการดัดผม 2. Boonme P, Songkro S, Junyaprasert VB. Effects of polyhydroxy
compounds on the formation of microemulsions of isopropyl
Solans และคณะ25 ไดสรางแผนภาพวัฏภาคไตรภาคเทียม myristate, water and Brij®97. Mahidol Univ J Pharm Sci 2004;31:8-
13.
ของระบบที่ประกอบดวยน้ํา, sodium dodecylsulfate, n-
3. Boonme P, Krauel K, Graf A, Rades T, Junyaprasert VB.
pentanol, n-dodecane โดยมี thioglycolic acid ความเขมขน 3% Characterization of microemulsion structures in the pseudoternary
โดยน้ําหนักเปนสารสําคัญ พบวาไมโครอิมัลชันชนิดน้ําในน้ํามัน phase diagram of isopropyl palmitate/water/Brij 97:1-butanol.
จากระบบนี้สามารถนําสงสาร thioglycolic acid เขาสูเสนผมได AAPS PharmSciTech 2006;7:Article 45.
และไดรายงานวาสัดสวนของสวนประกอบในระบบ เชน สัดสวน 4. Boonme P, Krauel K, Graf A, Rades T, Junyaprasert VB.
ของวัฏภาคน้ํา วัฏภาคน้ํามัน และสารลดแรงตึงผิว มีผลกระทบตอ Characterisation of microstructures formed in isopropyl
palmitate/water/Aerosol®OT:1-butanol (2:1) system. Pharmazie
ความไวปฏิกิริยา (reactivity) ของ cystine ภายในเสนผม25,26 ซึ่ง
2006;61:927-932.
cystine เปนกรดอะมิโนที่สําคัญตอลักษณะโครงสรางของเสนผม 5. Junyaprasert VB, Boonme P, Songkro S, Krauel K, Rades T.
เนื่องจากเปนสารที่ใหหมูซัลเฟอรในการเกิดพันธะ disulfide bond Transdermal delivery of hydrophobic and hydrophilic local
ดังนั้นไมโครอิมัลชันจึงอาจเปนทางเลือกอีกรูปแบบหนึ่งสําหรับ anesthetics from o/w and w/o Brij 97-based microemulsions. J
ประยุกตใชในผลิตภัณฑดัดผม Pharm Pharmaceut Sci 2007;10:288-298.
Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010 191
6. Junyaprasert VB, Boonme P, Wurster DE, Rades T. Aerosol OT 16. Ostergaard T, Gomes A, Quackenbush K, Johnson B. Silicone
microemulsions as carriers for transdermal delivery of hydrophobic quaternary microemulsion: a multifunctional product for hair care.
and hydrophilic local anesthetics. Drug Deliv 2008;15:323-330. Cosmetics & Toiletries 2004;119:45-52.
7. ประภาพร บุญมี. ไมโครอิมัลชัน. วารสารสมาคมสงเสริมการวิจัย 2553; 17. Bergmann W, Bees J. Hair-treating microemulsion composition
1:7-15. and method of preparing and using the same. US Patent 5077040
8. Boonme P. Applications of microemulsions in cosmetics. J Cosmet 1991.
Dermat 2007;6:223-228. 18. Halloran DJ. Optically clear hair conditioning aminofunctional
9. Junyaprasert VB, Boonsaner P, Leatwimonlak S, Boonme P. silicone microemulsion. US Patent 6147038 2000.
Enhancement of the skin permeation of clindamycin phosphate by 19. Peffly MM, Merritt JR. Personal care compositions. US Patent
Aerosol OT/1-butanol microemulsions. Drug Dev Ind Pharm 5997886 1999.
2007;33:874-880. 20. Malawer EG, Narayanan KS, Cullen JP, Rocafort CM. 0% VOC,
10. Boonme P. Uses of microemulsions as novel vehicles in skin care single phase hair spray composition. US Patent 5458871 1995.
products. HPC Today 2009;3:18-20. 21. Malawer EG, Narayanan KS, Cullen JP, Rocafort CM. Low VOC
11. Boonme P, Junyaprasert VB, Suksawad N, Songkro S. Micro- hair spray composition. US Patent 5597551 1997.
emulsions and nanoemulsions: novel vehicles for whitening 22. Berthiaume MD, Merrifield JH. Microemulsions for high viscosity
cosmeceuticals. J Biomed Nanotech 2009;5:373-383. amino silicone fluids and gums and their preparation. US Patent
12. Souto EB, Boonme P. Nanoemulsions and lipid nanoparticles 5578298 1996.
based gels for transdermal active pharmaceutical ingredients 23. Narasimhan S, Chan AC, Duffer DI, Hawkins GR. Water in oil
delivery. In Bukowskiy LF, (Ed.). Skin Anatomy and Physiology microemulsion peroxide compositions for use in coloring hair and
Research Developments. New York. Nova Science Publishers, related methods. US Patent 6315989 2001.
2009. pp. 1-24. 24. Hefford B. Hair products. Luton. Society of Cosmetic Science,
13. Rushton H. Hair structure. Luton. Society of Cosmetic Science, 2008.
2008. 25. Solans C, Parra JL, Erra P, Azemar N, Clausse M, Touraud D.
14. Hloucha M, Hake H, Pellon G. Green microemulsion for improved Influence of microemulsion structure on cystine reactivity with
conditioning performance of shampoos. Cosmetics & Toiletries keratin fibres. Int J Cosmet Sci 1987;9215-9222.
2009;124:58-69. 26. Erra P, Solans C, Azemar N, Parra JL, Touraud D, Clausse M.
15. Gallagher P, Kreu-Nopakun T, Murray AM. Shampoo composition Reactivity of hair cystine in microemulsion media. Int J Cosmet Sci
comprising and emulsified silicone an a microemulsified silicone. 1990;12:71-80.
US Patent 6706258 2004.
____________________________________________________________________________________________________________________________________
Review Article
ABSTRACT
Microemulsions are one of favorite product forms used in cosmetic and cosmeceutical industries such as skin-care and hair-care products. This is
because microemulsions possess aesthetic appearance, ease of preparation, thermodynamic stability and high solubilization power. In this review
article, life cycle and structure of scalp hair were briefed. In addition, applications of microemulsions in hair-care products such as hair-cleaning
products, hair-treatment products, hair-styling products, hair-colorant products and hair-perm products were focused.
Key words: microemulsions, cosmetic, scalp hair, shampoo, hair color
Thai Pharm Health Sci J 2010;5(2):185-192
192 Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, Vol. 5 No. 2, Apr. – Jun. 2010