1.2.

5 warmoebis efeqtianobis Sefaseba

waugeblobis analiziT
წაუგებლობის ანალიზი ((break-even analyse) ფაქტობრივად საწარმოს
საქმიანობის მოდელირების ერთ-ერთ ფორმას წარმოადგენს, რომელიც
დანახარჯების მიხედვით მისი ეკონომიკური სარგებლიანობის განსაზღვრას
ისახავს მიზნად. წაუგებლობის ანალიზის მეშვეობით ადგენენ პროდუქციის
გამოშვების იმ რაოდენობას (წაუგებლობის წერტილი), რომლისთვისაც საწარმოს
საერთო შემოსავალი (total revenue, TR) მისი ჯამური დანახარჯების (total costs, TC)
ტოლი ხდება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, წაუგებლობის წერტილი (break-even
point, BEP) არის გამოშვებული პროდუქციის ერთეულებში გაზომილი წარმოების
მოცულობის (გამოშვების) ის დონე, რომლის გადამეტების შემთხვევაში საწარმო
უკვე მოგებით იწყებს მუშაობას.
წაუგებლობის წერტილის BEP განსაზღვრა სამი პარამეტრის მიხედვით ხდება.
ესენია: ნაწარმის ერთეულის გასაყიდი ფასი (unit’s price, P), პროდუქციის
ერთეულის წარმოებაზე მოსული ცვლადი (variable costs, VC) და მუდმივი ხარჯები
(fixed costs, FC).
მუდმივს, ანუ ფიქსირებულს იმ ხარჯებს უწოდებენ (FC), რომელთა სიდიდე არ
იცვლება წარმოების მოცულობის ზრდის, ან პირიქით, შემცირების კვალობაზე. მათი
მნიშვნელობა არ არის დამოკიდებული წარმოების მასშტაბზე და არ იცვლება,
ყოველ შემთხვევაში ახლო პერსპექტივაში მაინც, პროდუქციის გამოშვების
ცვლილებასთან ერთად. ასეთი ხარჯები სათანადო კონტრაქტებით არის
გათვალისწინებული და მათი დაფარვა უპირობოდ ხდება, იმის მიუხედავად
აწარმოებს და ყიდის რაიმეს ფირმა, თუ არა. ფიქსირებული ხარჯების ტიპიური
მაგალითებია მიწის რენტა, ქონების და სალიცენზიო გადასახადები, მენეჯერებსა და
პროფესიონალ ექსპერტებზე გაცემული ხელფასები. მათვე მიაკუთვნებენ
საამორტიზაციო დანარიცხებს, დაზღვევის, სათავსოებისა და აღჭურვილობის
დაქირავების ხარჯებს, გადასახადებს და ა.შ.
ცვლადი (VC) კი ის ხარჯებია, რომელთა სიდიდე დამოკიდებულია წარმოების
და გაყიდვების მოცულობაზე. ასეთებია, მაგალითად, ნედლეულის და მასალების
შეძენაზე გაწეული ხარჯები, დანახარჯები მუშების ხელფასზე და პროდუქციის
მიწოდებაზე, გამსაღებლების კუთვნილი საშუამავლო (საკომისიოები) და სხვ. ყველა
ისინი იმ ფაქტიურ დანახარჯებს წარმოადგენენ, რომლებიც პირდაპირ
უკავშირდებიან პროდუქციის წარმოებას. ბუნებრივია, რომ მისი გამოშვების
ზრდასთან ერთად, ცვლადი ხარჯებიც იზრდებიან.
როდესაც გამოშვება და გაყიდვები მატულობს, მუდმივი ხარჯები არ იცვლება,
ცვლადი ხარჯები კი იზრდება. მაშასადამე, მუდმივი ხარჯები დროის ფუნქციაა,
ხოლო ცვლადი - წარმოების მოცულობის. სხვაობას პროდუქციის ერთეულის
გასაყიდ ფასსა P და პროდუქციის ერთეულის წარმოებაზე გაწეულ ცვლად VC
ხარჯებს შორის, მარგინალური (ზღვრული) შემოსავალი ეწოდება. იგი გვიჩვენებს,
თუ პროდუქციის ერთეულის რეალიზებით მიღებული შემოსავლის რა ნაწილი
რჩება მუდმივი ხარჯების საკომპენსაციოდ. თუ დაუშვებთ, რომ BEP რეალიზებული
პროდუქციის ის რაოდენობაა, რომლისთვისაც, პროდუქციის მოცემული ფასის
პირობებში, წარმოება წაუგებელი ხდება, მაშინ ე.წ. წაუგებლობის განტოლებისთვის
ჩავწერთ:
FC=(BEP)(P - VC) (1)
აქედან კი ვიგებთ წაუგებლობის წერტილს, ანუ იმას, თუ პროდუქციის რამდენი
ერთეული უნდა გაიყიდოს, რათა დაიფაროს ჯამური დანახარჯები და საწარმომ
რენტაბელობას მიაღწიოს:

FC
BEP  (2)
P  VC

წაუგებლობის განტოლების მიხედვით შეიძლება პროდუქციის ან მომსახურების

წარმოების მიზანშეწონილობაზე მსჯელობა, პროდუქციის მოცემული გასაყიდი
ფასის პირობებში. პრაქტიკაში ხშირად ჯერ შეარჩევენ მოგების სასურველ დონეს
მოცემული ფასისთვის და მხოლოდ შემდეგ ადგენენ პროდუქციის წარმოების
(გამოშვების) იმ მოცულობას, რომლის რეალიზება უზრუნველყოფს მის მიღებას.
წაუგებლობის განტოლებას მოდიფიცირებულს სასურველი მოგების
გათვალისწინებით, ექნება სახე:

BEP(პროდუქციის ერთეულებში) = FC+სასურველი მოგება/ P-VC

წაუგებლობის ანალიზის ჩატარება გრაფიკული ხერხებითაც შეიძლება. თუ

მართკუთხა კოორდინატთა სისტემის ვერტიკალურ ღერძზე გადავზომავთ ხარჯებს,
ხოლო ჰორიზონტალურზე - პროდუქციის გაყიდული ერთეულების რაოდენობას
ფულად გამოხატვაში და ავაგებთ სრული ხარჯის (მუდმივი პლუს ცვლადი ხარჯები)
და მთლიანი შემოსავლების გაყიდვების მოცულობასთან კავშირის გრაფიკებს,
შევძლებთ წაუგებლობის წერტილის განსაზღვრას, რომელიც სრული ხარჯის და
მთლიანი შემოსავლის წრფეების ურთიერთგადაკვეთის წერტილს შეესაბამება
(ნახაზი).
 როგორც ნებისმიერ სხვა ანალიტიკურ მეთოდს, წაუგებლობის ანალიზსაც
გააჩნია თავისი სუსტი მხარეები. მისი მთავარი სისუსტე იმაშია, რომ ამ სახის
ანალიზის ჩატარებისას, საჭირო ხდება მუდმივი და ცვლადი ხარჯების
ერთმანეთისგან მკაფიო განცალკავება, რისი გაკეთებაც ხშირად საკმაოდ
გართულებულია. მიწოდებასა და მოთხოვნაზე ზეგავლენის მქონე ფაქტორების
სიმრავლის გამო, წაუგებლობის ანალიზი არ წარმოადგენს კარგ იარაღს ფასების
დასადგენად. იგი უფრო გამოსადეგია საერთო დაგეგმვისა და შესაბამისი
გადაწყვეტილებების მიღებისთვის, რისი მაგალითიცაა მისი გამოყენება
აღჭირვილობის შერჩევისას.
warmoebis waugeblobis analizis meTodis gamoyeneba
gansakuTrebulad efeqturia maSin, rodesac aRWurvilobis an procesis
aRceva mniSvnelovan kapitaldabandebebs ukavSirdeba, xolo cvladi
danaxarjebi ZiriTadad produqciis gamoSvebis moculobis
proporciulad icvleba. vaCvenoT es magaliTze.
dauSvaT, rom mewarmes gaaCnia arCevani: SeiZinos saWiro mza detalebi
fasad 200 lari TiToeulSi; Tavad daamzados igi naxevradavtomatur
saxarato Carxze cifruli marTviT (maSin TiToeuli detali, masalebis
CaTvliT, daujdeba mas 75 lari); awarmoos igi damammuSavebel centris
meSveobiT fasad 15 lari TiToSi (aseve masalebis CaTvliT).
detalis Sesyidvis SemTxvevaSi mudmivi danaxarjebi sruliad
umniSvneloa, xolo sakuTari warmoebisas cifruli Carxi mas 80000 lari
daujdeba da damamusavebeli centri – 200000 lari. amitom, TiToeuli
variantisTvis jamuri danaxarjebi iqneba:

Sesyidvis SemTxvevaSi - 200 lari × n

Carxis gamoyenebis SemTxvevaSi – 80000 lari × n
centris gamoyenebis SemTxvevaSi – 200000 lari × n
aq n moTxovnilebaa mocemul detalze.

nax. 5
 imas, Tu rogor udgeba mewarme sakiTxis gadawyvetas – cdilobs
danaxarjebis minimizebas, Tu mogebis gaxrdas maqsimumamde, mniSvneloba
ara aqvs, vinaidan kavSiri maT Soris wrfivia. nax. 5-ze moyvanilia
saaTanado grafikebi waugeblobis wertilebis CvenebiT, romlebic
warmoebis moculobis im dones Seesabamebian, romlisTvisac danaxarjebis
sidide Semosavlis toli xdeba TiToeulisTvis zemoxsenebuli sami
variantidan.
Tu savaraudoa, rom moTxovnileba produqciaze 2000 erTeuls
gadaaWarbebs (wertili A), maSin optimaluria detalebis warmoeba
damammusavebeli centris meSveobiT, vinaidan sawarmoo danaxarjebi am
semTxvevaSi yvelaze dabali iqneba. Tu mosalodnelia moTxovnileba 640
(wertili B) da 2000 erTeuls Soris, ufro momgebiania cifruli Carxis
SeZena. xolo Tu mosalodnelia, rom moTxovnileba ar gadaaWarbebs 640
erTeuls (0 da B wertilebs Soris), ekonomikurad xelsayrelia saWiro
detalis sxva mwarmoeblisgan SeZena.
waugeblobis wertili A gaiTvleba Semdegnairad:
80000lari+75lari×nA= 200000lari+15lari×nA
moTxovnileba wertilSi A:
nA=120000/60=2000 erTeuli

waugeblobis wertili B gaiTvleba Semdegnairad:

200lari×nB= 80000lari+75lari×nB
moTxovnileba wertilSi B:
nB=80000/125=640 erTeuli
exla SevafasoT mewarmis mogeba, Tu ki detali gaiyida fasad 300
lari TiToeulSi. nax. 5-ze mogeba (an wageba), es aris manZili Semosavlis
wrfesa da saTanado procesis danaxarjebis wrfes Soris. ase magaliTad,
produqciis 1000 erTeulis realizebis SemTxvevaSi (Semosavali 300000
lari, wertili C), 160000 laris toli maqsimalur mogebas uzrunvelyofs
cifruli marTvis Carxis gamoyenebiT warmoebis arCeva (wertili D)
SesaZlo sami variantidan.
fizikuri sagnebis da/an momsaxurebis warmoeba SeiZleba aRiweros
“Sesaval-gamosavlis” TerminebSi. amasTan, "Sesavals" resursebi
warmoadgenen, produqcia ki, Tanmxlebi nawarmis CaTvliT – sawarmoo
gardaqmnis (konversiis) procesis "gamosavals".
produqtis xarisxi pirdapir asaxavs Sesavlis da konversiis
procesebis “dawyvilebis” Sedegs. imisTvis, rom warmoebuli produqcia
iyos xarisxiani, anu akmayofilebdes, an aRematebodes kidevac
momxmareblis moTxovnilebebs, saWiroa procesze fokusirebuli
samewarmeo strategiaze dayrdnoba, romelic koncentrirebulia
gardaqmnis procesebis gaerTianebaze winmswrebi, proaqtiuri wesiT. misi
yuradReba ufro metad gamaxvilebulia imaze, Tu rogor vaproeqtebT da
vawarmoebT produqts, vidre imaze, Tu ras vaproeqtebT da vawarmoebT.
sawarmoo gardaqmnis procesis mTlianobaSi SemuSavebis Semdeg, iwyeba
misi calkeuli etapebis dagegmva. procesis detaluri ganxilvisas masSi
gamoyofen davalebebis nakrebs; masalaTa da informaciis nakadebs,
romelTa dineba am davalebebs aerTianebs; namzadebis, masalebis da
informaciis Senaxvas.
 1. davaleba. TiToeuli sawarmoo davalebis Sesrulebis Sedegad,
met-naklebad adgili aqvs "Sesasvlelis" sasurvel
"gamosasvlelad gardaqmnas.
2. nakadi. nebismieri teqnologiuri procesi masalebis da
informaciis nakads Seicavs sakuTar TavSi. masalebis nakads
qmnis namzadis gadanacvleba erTi davalebidan momdevno
davalebisken. informaciis nakadi gvamcnobs gardaqmnis romeli
nawili ganxorcielda wina davalebis Sesrulebis Sedegad da
konkretulad ra aris gasakeTebuli mimdinare davalebis
Sesrulebis msvlelobaSi.
3. Senaxva. Tu namzadi ar imyofeba raime davalebis Sesrulebis
procesSi, an ar moZraobs momdevno davalebisken, maSin igi
Senaxvis mdgomareobaSi imyofeba.
procesebis dagegmvisa da analizisas, mosaxerxebelia teqnologiuri
procesis sqemiT (Flow Process Chart) sargebloba (nax. 6). igi SesaZleblobas
gvaZlevs Tvali gavadevnoT im calkeul etapebs, romlebsac gaivlian
masalebi, makomleqteblebi da asawyobi kvanZebi, saTanado samrewvelo
aRWurvilobis meSveobiT produqciis Tanmimdevruli warmoebis procesSi.
teqnologiuri procesis sqemis SemuSaveba SesaZleblobas gvaZlevs
SevamciroT Seyovnebebis da Senaxvis dro, rac ufro mdored mimdinared
aqcevs sawarmoo nakads.
sawarmoo procesis analizis amocanaa misi calkeuli nawilebis
(etapebis) simZlavreTa regulireba da dabalanseba, raTa miRweul iqnas
gamoSvebis moculobis maqsimumi, an minimumamde Semcirdes sawarmoo
danaxarjebi yvela gamoyenebuli resursebis mixedviT.
dauSvaT, rom garkveuli kompania awarmoebs da awvdis kvanZebs sxva
msxvil mwarmoeblebs. am kvanZebs konveieris meSveobiT awyobs dReSi 8
saaTi momuSave 15 muSa. konveieris mwarmoeblurobaa 150 kvanZi dReSi.
muSebis Sromis anazRaureba nardul-brigaduli sistemiT xorcieldeba:
TiToeuli iRebs 30 TeTrs yoveli kvanZis damzadebaSi.
saboloo awyobisTvis saWiro makompleqtebeli detalebi ori
wyarodan Semodis. erT. yvelaze mniSvnelovan detals awarmoebs
samsxmelo ubani, danarCenebs iZenen gare mimwodeblebisgan. sawarmoSi am
detalis Camosasxmeli 11 danadgari gaaCniaT, romelTaganac erTi
aucileblad kapitalur, an mimdinare SekeTebaSia. yovel danadgarze 1
muSa-operatori muSaobs, TiToeuli danadgaris mwarmoebluroba saaTSi
25 detalia. muSebis Sromis anazRaureba nardulad xdeba
inidividualuri sistemiT: TiToeuli Rebulobs 20 TeTrs yovel erTeul
detalSi. mocemul dros ubanze 6 muSaa dasaqmebuli, nebismier momentSi
Seizleba kidev oTxis mowveva kompaniis samuSao zalis rezervidan.
erTi detalis CamosxmisTvis saWiro masala 10 TeTri jdeba.
buRalteriis monacemebidan Cans, rom erTi details warmoebisTvis 2
TeTris eleqtroenergia ixarjeba. mimwodeblebisgan SeZenili detalebis
Rirebulebaa 30 TeTri TiToeulSi.
 nax. 6
mTeli sawarmo ganlagebulia SenobaSi, romlis qiraoba kompanias
kviraSi 100 lari ujdeba. xarisxis makontroleblebs, aRWurvilobis
SemkeTeblebs da ofisis mosamsaxureebs kompania jamSi kviraSi 1000 lars
uxdis. buRalteriis monacemebiT, aRWurvilobis amortizacia (cveTa)
warmoebis procesSi kviraSi 50 laria.
teqnologiuri procesi TvalnaTliv warmodgenilia nax. 7 naCveneb
sqemaze. davalebebi aRniSnulia marTkuTxedebiT, Senaxva – samkuTxedebiT.

1. viangariSoT mTeli procesis simZlavre (kviraSi damzadebuli

kvanZebis raodenoba). ramdenad dabalansebulia procesis orive
elementis simZlavreebi?
samsxmelo warmoebis simZlavre.
samsxmelo ubanze dasaqmebuli eqvsive muSa srul cvlas muSaobs da
TiToeuli erT danadgars emsaxureba. amitom:
samsxmelo procesis simZlavre = 6 danadgari × 25 detalze ×
× 8 saaTze × 5 dRe kviraSi = 6000 detali kviraSi

saamwyobo warmoebis simZlavre.

awyobis procesis simZlavre = 150 kvanZi saaTSi ×
× 8 saaTze × 5 dRe kviraSi = 6000 kvanZi kviraSi

vinaidan sawarmoo procesis orive elementis simZlavreebia

produqciis 6000 erTeuli kviraSi, mTlianad procesi dabalansebulia.
 nax. 7
2. rogor Seicvleba mTeli procesis simZlavre, Tu ki samsxmelo ubanze
gamoyenebuli iqneba ara 6, aramed 10 danadgari, xolo saboloo awyobis
etapi ucvleli darCeba?
samsxmelo warmoebis simZlavre 10 danadgaris gamoyenebiT
samsxmelo procesis simZlavre = 10 danadgari × 25 detalze ×
× 8 saaTze × 5 dRe kviraSi = 10000 detali kviraSi
magram vinaidan davaleba saboloo awyobaze ar Secvlila, misi
simZlavrec ucvlelia da kviraSi 6000 kvanZs Seadgens. amrigad, miuxedava
imisa, rom samsxmelo procesis simZlavre produqciis 10000 erTeulamde
gaizarda, mTlianad procesis simZlavre ar Seicvleba, vinaidan ar igi
SeiZleba aRematebodes davalebaTa Sesrulebis yvelaze dabalis siCqaris
mqone elementis simZlavres.A

3. rogor Seicvleba saerTo simZlavre, Tu ki kompania meore 8 saaTian

cvlas semoiRebs awyobis procesisTvis?
awyobis 2-cvliani procesis simZlavre = 150 kvanZi saaTSi ×
× 16 saaTze × 5 dRe kviraSi = 12000 kvanZi kviraSi
magram awyobis qveprocesis 12-aTasiani simZlavris SemTxvevaSic, mTeli
teqnologiuri procesis simZlavre ar SeiZleba aRematebodes kviraSi
10000 erTeuls, vinaidan swored aseTia yvelaze neli qveprocesis
(samsxmelo warmoebis) simZlavre. amrigad, simZlavre ar aris mudmivi
maxasiaTebeli, igi damokidebulia "Sesavlis" (warmoebis Seyvanili
faqtoris) misawvdomobaze, davalebaTa Sesrulebis mimdevrobaze da
agreTve rig sxva faqtorze, romlebic Semdeg iqnebian aRwerilni,

4. ganvsazRvroT produqciis erTeulis warmoebis Rirebuleba

simZlavrisTvis (1) 6000 erTeuli kviraSi da (2) 10000 erTeuli kviraSi
simZlavrisTvis 6000 erTeuli kviraSi (cxr. 2):
produqciis erTeulis Rirebuleba =
6670
=  1,11 lari
6000

cxr. 2
xarjis tipi gaangariSeba Rirebuleba
masala CamosxmisTvis 0,1lari × 6000 600 lari
nayidi detalebi 0,3lari × 6000 1800 lari
eleqtroenergia 0,02lari × 6000 120 lari
Sromis anazR. (Camosxma) 0,2lari × 6000 1200 lari
Sromis anazR. (awyoba) 0,3lari × 6000 1800 lari
qiraoba 100 lari 100 lari
xarisxis kontroli 1000 lari 1000 lari
amortizacia 50 lari 50 lari
sul 6670 lari

simZlavrisTvis 10000 erTeuli kviraSi (cxr. 3):

produqciis erTeulis Rirebuleba =
10350
=  1,04 lari
1000
cxr. 3
xarjis tipi gaangariSeba Rirebuleba
masala CamosxmisTvis 0,1lari × 10000 1000 lari
nayidi detalebi 0,3lari × 10000 3000 lari
eleqtroenergia 0,02lari × 10000 200 lari
Sromis anazR. (Camosxma) 0,2lari × 10000 2000 lari
Sromis anazR. (awyoba) 0,3lari × 10000 3000 lari
qiraoba 100 lari 100 lari
xarisxis kontroli 1000 lari 1000 lari
amortizacia 50 lari 50 lari
sul 10350 lari

rogorc vxedavT, imis gamo, rom mudmivi sawaarmoo danaxarjebi exla

produqciis met raodenobaze ganawilda, misi erTeulis warmoebis
Rirebuleba Semcirda.

Tavi 1.3 sawarmoo simZlavreTa dagegmva

1.3.1 simZlavreTa strategiuli dagegmva

simZlavreTa gansazRvris sakiTxebi ZiriTadia nebismier sawarmoTa
meejerebisTvis. sakiTxi jer strategiuli TvalTaxedviT ganviziloT,
anu sawarmoo da servisuli firmebis simZlavreebis xangrZlivvadiani
dagegmvis problemebTan mimarTebaSi.
sakuTari biznesis sawarmoo simZlavris gansazRvrisas, menejeri unda
iTvaliswinebdes rogorc misTvis xelmisawvdom resursebs, aseve imas, Tu
ra produqcias uSvebs misi sawarmo. konkretuli resursuli
SesaZleblobebis SezRudulobis gamo, produqciis farTo asortimentis
mwarmoebeli nebismieri firma sakuTari nakeTobebis erT nairsaxeobas
yovelTvis meti moculobiT uSvebs, vidre danarCens. amitom, menejerma
unda icodes rogorc is, Tu produqciis ra raodenobis damzadeba
SeiZleba mis gankargvaSi arsebuli sawarmoo resursebis (e.i.
aRWurvilobis da samuSao Zalis) pirobebSi, agreTve isic, Tu
produqciis rogori asortimentis SeiZleba iyos warmoebuli maTi
meSveobiT.
operaciuli menejmentis TvalTaxedvidan gamomdinare sawarmoo
simZlavreebis gansazRvrisas, mxedvelobaSi droiT maCveneblebsac iReben
amitom, ganasxvaveben simZlavreTa datvirTvis grZelvadian (perspeqtiul),
saSualovadian da moklevadian (mimdinare) dagegmvas. aRniSnulTan
dakavSirebiT davsZenT, rom simZlavre unda ganisazRvrebodes da
mieTiTebodes drois konkretuli erTeulisTvis.
Dda bolos, simZlavreTa datvirTvis dagegmvas, TavisTavad sxvadasxva
mniSvneloba gaaCnia operaciuli menejmentis ierarqiis gansxvavebuli
doneebis warmomadgenlebisTvis. ase magaliTad,Kkompaniis vice-prezidenti
sawarmoo sakiTxebSi, rogorc wesi, muSaobs misi firmis yvela
sawarmoebis jamuri simZlavris problemebze. misi mTavari amocanaa im
finansuri resursebze moTxovnilebis gansazRvra da maTi mobilizeba,
romlebic saWiroa firmis sawarmoo SesaZleblobebis normalur
mdgomareobaSi SenarCunebisTvis.
calkeul sawarmoTa Semsrulebeli direqtorebi sakuTari qarxana-
fabrikebis sawarmoo simZlavreebis problematikiT arian dakavebulni.
isini iReben gadawyvetilebebs maT sawarmoTa produqciaze
prognozirebuli moTxovnilebis dakmayofilebisTvis, am simZlavreTa
yvelaze efeqtiani gamoyenebis Taobaze. imis gamo, rom xanmokle
moTxovnileba nawarmze wlis ganmavlobaSi ara erTxel gadaaWarbebs
arsebul simZlavreebs, sawarmos direqtorma unda SesZlos imis
gansazRvra, Tu rodis da ra moculobis Seqmnas am pikuri periodebis
dasafarad gankuTvnili sasaqonlo-materialuri maragebi.
Ooperaciuli menejmnetis yvelaze dabali donis specialistebi
dakavebulni arian aRWurvilobis da samuSao Zalis datvirTvis
sakiTxebiT sakuTar saamqroebsa, Tu qveganayofebSi. isini amuSaveben
samuSao dRis ganmavlobaSi sawarmoo nakadebis momwesrigebel detalur
kalendarul grafikebs.
sazogadod, sawarmoo simZlavre – fardobiTi Terminia da operaciul
menjmentis konteqstSi SeiZleba ganisazRvros, rogorc warmoebaSi
Sesayvani resursebis moculoba, romelic xelmisawvdomia drois
konkretul periodSi. Aamis msgavsia “maqsimaluri sawarmoo simZlavris”
cneba, gamoyenebuli amerikuli ekonomikuri analizis biuros (Bureau of
Economic Analysis) dokumentebSi: “warmoebis maqsimaluri moculoba,
romelic miRwevadia samuSao cvlebis da dReebis mimdinareobis
normaluri grafikis pirobebSi”. Aorive am gansazRvrebas saerTo xarvezi
gaaCnia – isini arafers amboben imaze, Tu ramdenad efeqturad da
efeqtianad gamoiyeneba arsebuli simZlavreebi.
Aamitom, sawarmoo simZlavresTan erTad, romelic gamomuSavebis
miRwevad normas miuTiTebs, farTod iyeneben saukeTeso operaciuli
donis (Best Operating Level) da sawarmoo simZlavreebis gamoyenebis
koeficientis (Capacity Utilization Rate) cnebebs. pirveli Seesabameba
sawarmoo simZlavris da, Sesabamisad, warmoebis moculobis (produqciis
gamoSvebis) im dones, romelzec iyo Tavidanve gaTvlili sawarmoo
procesi da romlisTvisac produqciis erTeulis saSualo Rirebuleba
minimaluria. sawarmoo simZlavreebis gamoyenebis koeficienti asaxavs, Tu
ramdenad axlosaa firma saukeTeso operaciul donesTan, anu warmoebis
dasawyisSi dagegmil simZlavresTan:

sawarmoo simZlavreebis gamoyenebis koeficienti=

= gamoyenebuli sawarmooOsimZlavre
saukeTeso operaciuli done
 sawarmoo simZlavreebis strategiuli dagegmvis (Strategic Capacity
Planning) mizania kapitaltevadi resursebis _ sawarmoo Senoba-
nagebobebis, aRWurvilobis da samuSao Zalis saerTo moculobis iseTi
donis gansazRvra da uzrunvelyofa, romelic saukeTeso dasayrdens
Seuqmnis kompaniis xangrZlivvadian konkurentul strategias.
sawarmoo simZlavris SerCeuli done udides zegavlenas axdens firmis
unarze saTanado reagireba moaxdinos konkurentebis qmedebebze,
sakuTari danaxarjebis struqturaze, maragebis marTvis politikaze,
mmarTveli personalis da mTlianad Statis efeqtiani muSaobis
organizebis aucileblobaze. Tu simZlavre araadeqvaturia, kompaniam
SeiZleba dakargos momxmareblebi, maTi Senelebuli momsaxurebis gamo,
an imitom, rom misca SesaZlebloba konkurentebs Sesuliyvnen mis
bazarze. Tu sawarmoo simZlavre Warbia, biznesSi darCenisTvis kompanias
SeiZleba mouwios fasebis Semcireba sakuTar nawarmze, an samuSao
resursebis mxolod nawilobrivi gamoyeneba, an gazrdili sasaqonlo-
materialuri maragebis Seqmna, an damatebiTi, naklebSemosavliani
produqciis warmoebis aTviseba.

1.3.2 simZlavreTa dagegmvis koncefciebi

simZlavreTa datvirTvis stretegiuli dagegmva dakavSirebulia
iseTi sainvesticio gadawyvetilebebis miRebasTan, romlebic
uzrunvelyofen kompaniis resursuli SesaZleblobebis Sesabamisobas
firmis prognozirebad moTxovnilebebze simZlavreebze. sawarmoo
simZlavris gazrdis SesaZleblobis amorCevisas, saWiroa Semdegi
faqtorebis gaTvaliswineba:
 warmoebis masStabis gazrdiT miRweuli savaraudo ekonomikuri
efeqti;
 mwarmoeblurobis zrdis mrudis efeqti;
 sawarmoo etapebis urTierTdabalansebis donis zegavlena;
 aRWurvilobis, saTavsoebis da samuSao Zalis moqnilobis xarisxi.
warmoebis masStabis zrdiT ganpirobebuli ekonomiis ZiriTadu azri
imaSia, rom sawarmos gafarToebis da mis mier gamoSvebuli produqciis
moculobis zrdis kvalobaze, nawarmis erTeulis warmoebaze mosuli
saSualo danaxarjebi. nawilobriv es maTi im mdgenelebis Semcirebis
xarjze xdeba, romlebic sawarmoo aRWurvilobis saeqspluatacio
xarjebs da masze gaweul kapitalur danaxarjebs asaxaven. nawilobriv ki
es imiT aixsneba, rom qarxnebis mwarmoeblurobis zrdasTan erTad,
matulobs damxmare daniSnulebis iseTi resursebis datvirTvac, rogoric
aris, magaliTad, sawarmos Sida gadazidvebisTvis gankuTvnili
satransporto saSualebani, kompiuteruli teqnika, damxmare
administraciuli personali da a.S.
magram zrdis garkveul etapze, sawarmo SeiZleba zedmetad msxvili
gaxdes, rac warmoSobs uaryofiTi efeqts, romelic sxvadasxvanairad
vlindeba. ase magaliTad, moTxovnilebis im maRal doneze mudmivad
SesanarCuneblad, romelic uzrunvelyofs mniSvnelovani sawarmoo
simZlavreebis srul datvirTvas, SeiZleba saWiro gaxdes sagrZnobi
fasdaklebebis daweseba warmoebul produqciaze.
Mmwarmoeblurobis zrdis mrudis (gamocdilebis dagrovebis mrudis)
Tvisebebis gamoyeneba – sawarmoo simZlavreebis datvirTvis dagegmvaSi
farTod gavrcelebuli koncefciaa. produqciis rac met moculobas
uSvebs sawarmo, miT metad agrovebs igi warmoebis yvelaze efeqturi
meTodebiT sargeblobis gaocdilebas, ris gamoc SesaZlebeli xdeba
sawarmoo daxarjebis sakmarisad zustad prognozirebuli Semcirebebis
miRweva.
M konkurentuli brZolis sakuTari strategiis am ori efeqtis
gamoyenebis safuZvelze agebisTvis, kompaniebi Tavidanve msxvil
sawarmoebs aSeneben, romlebic warmoebis masStabebisgan mniSvnelovani
ekonomiis miRebis SesaZleblobas uqmnian maT. sakuTari sawarmoo
danaxarjebis simciris gamo, maT SeuZliaT SemdgomSi agresiuli
fasdaklebiT daupirispirdnen konkurentebs da miaRwion gayidvebis maTze
swraf zrdas. es ki, Tavis mxriv, daaCqarebs maT “daSvebas”
mwarmoeblobis zrdis mrudze, rac winapirobas Seqmnis fasebis
Semcirebis gagrZelebisa da gayidvebis momdevno zrdisTvis. miaRwion.
mxolod yvelafer amisTvis ori pirobis dacva aris aucilebeli: 1.
kompaniis nawarmi srulad unda Seesabamebodes momxmarebelTa
moTxovnebs; 2. moTxovnileba masze sakmarisad maRali unda iyos, raTa
SenarCundes warmoebis mniSvnelovani moculobebi.
sawarmoo simZlavreebis moqnilobis (Capacity Flexibility) cneba
asaxavs sawarmos unars swrafad gazardos, an Seamciros warmoebis
moculoba, an gadaiyvanos sakuTaris simZlavreebi erTi produqciis
warmoebidan sxva produqciis warmoebaze. aseTi unari miiRweva Tavad
sawarmos, gamoyenebuli teqnologiebis da samuSao Zalis moqnilobis
wyalobiT, agreTve iseTi strategiiT xelmZRvanelobis Sedegad, romelic
sxva organizaciebis SesaZleblobebis gamoyenebasac gulisxmobs.
Tu kompania sakuTari simZlavris gazrdas daapirebs, mravalricxovan
sakiTxebs Soris, romelTa gaanalizebac mas mouwevs, yvelaze
mniSvnelovania sawarmoo sistemis balansis SenarCuneba da sawarmoo
simZlavreebis ganaxlebis sixSire iqneba.
absoluturad dabalansebul sawarmoSi produqciis gamosvla
pirveli sawarmoo stadiidan zustad Seesabameba meore stadiis
resursebsa da SesaZleblobebs. es ukanaskneli, Tavis mxriv, im
moculobis produqcias iZleva, romelic optimaluria mesame stadiisTvis
da a.S. magram praqtikaSi aseTi idealuri balansi miuRwevadia da albaT
arc aris saWiro. saqme upirveles yovlisa imaSia, rom sxvadasxva
stadiebisTvis, rogorc wesi, gansxvavebuli saukeTeso operaciuli
doneebia damaxasiaTebeli. meore mizezi ki isaa, rom ryevebi produqciaze
moTxovnilebebSi da cvlilebebi teqnologiur procesebSi, TavisTavad
iwveven garkveul disbalans sawarmoo sistemebSi (avtomatizebuli
sawarmoo xazebis gamonaklisiT).
sawarmoo sistemis disbalansTan brZolis ramodenime meTodi
arsebobs. erT-erTia im stadiebis simZlavris gazrda, romlebic sawarmoo
sistemaSi “viwro adgilebs” qmnian. amas iseTi droebiTi RonisZiebebis
gatarebiT aRweven, rogoricaa zeganakveTuri muSaobis grafikebis
SemoReba, aRWurvilobis xangrZlivvadiani arenda, an damatebiTi
simZlavris “CarTva” TanaSemsruleblebTan saTanado kontraqtebis
gaformebis meSveobiT. kidev erTi meTodia “viwro adgilis” Semqmnel
stadiaze sarezervo sasaqonlo-materialuri maragebis DSeqmna,
produqciis gamoSvebis uwyveti nakadis uzrunvelyofis mizniT. mesame
meTodi sawarmoo simZlavreebis dublirebis gamoyenebas ukavSirdeba.
saamqros, an mTlianad sawarmos simZlavris ganaxlebisas,
danaxarjebis ori tipi unda iyos gaTvaliswinebuli: zedmetad xSiri
modernizebis xarjebi da danakargebi modernizebis dauSvebeli
iSviaTobisgan. Simzlavreebis Zalian xSiri modernizeba kompanias,
rogorc wesi, Zviri ujdeba. jer erTi igi iwvevs iseT pirdapir
danaxarjebs, rogoric aris Zveli aRWurvilobis demontaJis, axliT
Secvlis da masze muSaobisTvis personalis gadamzadebis xarjebia.
meorec, modernizebis msvlelobaSi saWiroa axali aRWurvilobis SeZena,
romlis RiRebulebac, rogorc wesi, bevrad aRemateba Zvelis gasayid
fass. da mesame, xSiri modernizebisas warmoiSveba mniSvnelovani
Seyovnebebi, rogorc gadasvlis msvlelobaSi garkveuli sawarmoo
ubnebis droebiTi gamouyenlobis Sedegi.
amasTan, iSviaTi modernizebac metad Zviri ujdeba kompaniebs. aseT
SemTxvevebSi damatebiT sawarmoo resursebs isini, rogorc wesi, didi
raodenobiT iZenen. nebismieri najeri SeZenili resursebi ki, maT
gamoyenebamde zeddebul xarjebad unda ganixilebodnen. nax. 7.2
TvalnaTliv aCvenebs Tu riT gansxvavdeba erTmaneTisgan sawarmoo
SesaZleblobebis iSviaTi da xSiri gazrda.