Celestial Navigation 1: Batumi State Maritime Academy

Batumi State Maritime Academy
Faculty of Navigation
Celestial Navigation 1
Student's workbook
Author: Abdul Kakhidze

Workbook: Celestial Navigation 1
Batumi 2023
Compiled by Abdul Kakhidze, PhD,
Professor of the Navigation Faculty of the Batumi State Maritime Academy
E-mail: a.kakhidze@bsma.edu.ge
Editor Johnny Babilodze, PhD, Associate Professor
Reviewers: Avtandil Gegenava, PhD, Professor
Givi Tsitskishvili , PhD, Professor
Sergo Surmanidze, Sea Captain
Catherine Chkhartishvili, PhD, Assistant Professor
Corrector:: Tamila Mikeladze, PhD, Associate Professor
By the decision of the Board of the Navigating Faculty No. ____ of 2023 (number of the month) it was
approved as a manual for students in the educational program of maritime navigation.
The author expresses his gratitude to the Dean of the Faculty of Maritime Navigation, Professor Mzia
Diasamidze, the Head of the Quality Assurance Service of the Faculty, Professor Zurab Bezhanov, and
the Director of the Library, Gocha Chinchaladze, for helpful advice and support in the process of
preparing the workbook.
ISBN
2
Foreword
The workbook was compiled in accordance with the requirements of the practical part of the curriculum
of the educational program "Astronavigation 1" and is intended for undergraduate students of the Faculty of
Navigation.
The purpose of this "workbook" is to give students the knowledge and skills necessary to solve
astronautical problems, which involves:
1. perform actions on angle values used in navigation;
2. Converting azimuths written in different forms to circular counting and vice versa;
3. graphical solution of horizontal and equatorial illumination coordinates using a stereometric

projection of the sky sphere;
4. Calculation of Greenwich Mean Time at different geographical latitudes;
5. Determine the GMT time using a chronometer;
6. Solution of equatorial angles according to the time diagram;
7. Calculation of the equatorial coordinates of celestial bodies according to the tables of the Marine
Almanac, etc.
The ability to solve the exercises discussed in the tutorial is a necessary condition for the successful
completion of the training course "Astronavigation 2".
3
Contents
№ topic pp
1. Why Astronavigation? 5
2. Conventions 6
3. Angle units 8
4. Addition and subtraction of angles 11
5. Horizontal coordinate system 13
6. Equatorial coordinates of luminaries 27
7. Relationship between equatorial and horizontal coordinates of luminaries 31
8. დროის აღრიცხვა და კუთხე 38
9. დროის დიაგრამა 42
10. გრინვიჩის დრო და მისი გამოთვლა 45
11. მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატების გამოთვლა Nautical Almanac-ის 52

ცხრილების გამოყენებით
12. გამოყენებული ლიტერატურა 76
4
1. Why Astronavigation?
Is celestial navigation necessary in the presence of modern high-tech navigation systems, when
the location of the ship can be determined very quickly and with great accuracy using global positioning
satellite systems (GPS)?
Despite the rapid development of electronic and digital navigation systems, in the last decade
there has been an increase in interest in celestial navigation both among the maritime community and
from organizations responsible for the safety of navigation and maritime educational institutions.
Celestial navigation is of interest not only to navigators, but also to representatives of various
fields of science, since it intertwines issues of geography, astronomy and mathematics.
When testing sailors, navigators are often asked: How will the ship find its way in the ocean if
for some reason the global positioning system (GPS) or the ship's electro-navigation system fails?
The answer is very simple, the navigator must resort to astronavigational methods of
determining position and course, because unlike electronic systems, skylights will never fail.
Unfortunately, modern navigators are so dependent on automated navigation systems that

traditional navigation methods have been forgotten.
However, we must not forget that during periods of increased solar activity, high-energy plasma
flows from the Sun can easily knock out communication networks, shut down the Internet, wipe out
satellite electronic systems, paralyze GPS and damage other electronic systems. Add to this the real
threat of cyber-terrorists who can distort or completely block the GPS signal at any time.
No less important is the fact that the only reliable method of checking the correct operation of
deck compasses and GPS systems is the astronavigational method.
5
2. Conventions
designation
Lat Latitude geographic latitude
Long Longitude geographical longitude
H Altitude of body
Zn Azimuth, Bearing
Z Azimuth Angle semicircular azimuth; azimuth angle

Z¼ Bearing Quarter azimuth
Zx Zenith Distance
Dec Declination
LHA Local Hour Angle
GHA Greenwich Hour Angle
SHA Sidereal Hour Angle sidereal hour angle; star addition

RA Right Ascention
t Meridian Angle
Px Polar Distance
GMT Greenwich Mean Time
UT Universal Time world time; Greenwich Mean Time,

GMT
LMT Local Mean Time
ZD Zone Description Time zone number

ZT Zone Time
ST Standard Time
DST Daylight Saving Time, or Summer Time
CT Chronometer Time
CE Chronometer Error
CR Chronometer Rate
CEL Chronometer Error Log
TD Time Diagram
GP Geographical Position
6
LOP Line of Position
7
3. Angle units
An angle is a geometrical figure formed when two rays meet at a common point called vertex.
Angle is measured in degrees or radians.
The angle in degrees can vary from 0° to 360°. An angle of 360° corresponds to one full rotation
of the ray around the origin, so adding or subtracting 360° to any angle will not change the value of the
angle.
 Angles between 0 and 90 degrees (0°< θ < 90°) are called acute angles.
 Angles between 90 and 180 degrees (90°< θ < 180°) are known as obtuse angles.
 Angles that are 90 degrees (θ = 90°) are right angles.
 Angles that are 180 degrees (θ = 180°) are known as straight angles.
 Angles between 180 and 360 degrees (180°< θ < 360°) are called reflex angles.
 Angles that are 360 degrees (θ = 360°) are full turn.
If the angle resulting from performing arithmetic operations (addition/subtraction) on angles is

greater than 360° (or negative), then we must calibrate the result by subtracting (or adding) 360° to it.
Example: 1. 478° =|478° – 360°|=118°; 2. -127°=|-127° + 360°|=233°
The angle in radians can range from 0 to 2π radians. 2π radians corresponds to one full rotation
or 360° angle. From here follows the formula for converting the measurement of the angle from one unit
to another:
180° π
1radian = ; 1° = radian
π 180
Example:
π π
1. 45 ° =45 ∙ = radian
180 4
2 2 180 °
2. π radian= π ∙ =120 °
3 3 π
Exercise 1. Convert angles expressed in degrees to radians:
1. 90°= 2. 105°=
8
3. 240°= 4. 30°=
5. 225°= 6. 135°=
7. 270°= 8. 15°=
9. 340°= 10. 180°=
11. 15°= 12. 150°=
13. 75°= 14. 120°=
Exercise 2. Convert angles expressed in radians to degrees:
π 3π
1. = 2. =
2 4
π 2π
3. = 4. =
6 5
2π 5π
5. = 6. =
3 8
4π 4π
7. = 8. =
3 5
3π π
9. = 10. =
10 8
7π 2π
11. = 12. =
3 9
π
13. 2 π = 14. =
3
Angles smaller than a degree can be expressed in two ways:
1. In standard form, when the angle is expressed in degrees, minutes and seconds. Arcminute is
1/60th of a degree, and Arcsecond is 1/60th of a minute.
For example: 72°09'52''; 311°44'07''.
9
2. In decimal form, when the angle is written in the usual decimal form, that is, the minute
(Arcminute) and second (Arcsecond) of the angle are expressed as a decimal part of degrees -
tenths, hundredths, etc.
For example: 158.24°; 201.05°, etc.
Both forms of angle notation are used in (astro)navigation. The conversion from one form of angle
notation to another is done using minute and second definitions supported by a simple conversion scheme,
for example:
1. Convert an angle written in standard form to decimal form:
241°15'45''=241° + (15/60)° + (45/3600)° = 241° + 0.25° + 0.0125° = 241.2625°
2. Convert the angle written in decimal form to standard form:
183.27° = 183° + (0.27x60)' = 183° + 16.2'= 183°16'+(0.2x60)''=183°16'12''
Nautical Almanac tables use a mixed form of angle notation, when only seconds of angle are expressed in
decimal form, that is, a second is expressed as a decimal part of a minute. for example:
1. 241°15'45''= 241°15'+ (45/60)'= 241°15.75';
2. 183.27°= 183° + (0.27x60)' = 183°16.2'
Exercise 3. Convert an angle written in standard form to mixed and decimal form:
1. 106°45'30''=
2. 31°30'15''=
3. 328°15'55''=
4. 92°18'35''=
5. 213°05'45''=
6. 145°15'05''=
7. 208°45'45''=
10
8. 301°30'25''=
9. 54'45''=
10. 07'50''=
Exercise 4. Convert the angle written in decimal and mixed form to standard form:
1. 352.81° =
2. 55.09° =
3. 146.33° =
4. 231.02° =
5. 285.17° =
6. 173.51° =
7. 12.27° =
8. 308°43.6'=
9. 183°09.3'=
10. 24°16.9'=
11. 258°32.1'=
12. 127°02.4'=
13. 273°17.2'=
14. 53.6'=
15. 22.3'=
11
4. Addition and subtraction of angles
Addition/subtraction of angles in decimal form is done in the same way as adding/subtracting

decimal numbers. If the obtained result is numerically greater than 360°, or negative, then the result
should be calibrated.
Example:
1. 274.23°+198.78°=473.01°= |473.01° – 360°|=113.01°;
2. 164.49°– 307.04°= –142.55°=|–142.55° + 360°|= 217.45°
or the other way =360°+164.49°– 307.04°=524.49°– 307.04°=217.45°
When adding angles in standard or mixed form, degrees, minutes, and seconds are added
independently of each other.
Example:
72° 43.9 ' 283 ° 17.3 '

+ +
+ 149° 24.3 ' 216 ° 32.2 ' 308° 29.4 '
102° 16.8 ' ; = 289°16.1'; = 231°46.7'
288 ° 76.1 ' 591° 46.7 '
251° 41.1 '
+1°−60.0 ' −360 °
Exercise 5. Calculate the sum of 2 angles and, if necessary, calibrate the result:
221 ° 44.1' 318 ° 33.4 ' 73 ° 09.2'

1. + 2. + 3. +
187 ° 31.9' 201° 52.1' 291 ° 54.1 '
107 ° 58.2' 215 ° 31.7' 308 ° 47.5 '

4. + 5. + 6. +
192 °51.8 ' 88 ° 28.3' 341° 35.9'
When calculating angle differences expressed in standard or mixed form, degrees, minutes, and
seconds are subtracted independently of each other. During this time, the following rules must be
observed:
1. If the minuend’s minutes are less than the subtrahend’s minutes, then we should take 1° from the
minuend degree (1°=60') and add it to the minuend minutes, only then make the subtraction.
for example:
12
218 ° 71.6 ' 149° 60.0 '

− −
219°11.6' – 187°48.4'= 187 ° 48.4 ' ; 150° – 32°19.3'= 32° 19.3 '
31 ° 23.2' 117 ° 40.7 '
2. If the minuend’s degrees are less than the degrees of the subtrahend, i.e. As a result of the
difference, a negative angle is obtained, then we need to add 360° and then perform the subtraction
operation.
Example:
511 ° 43.2'
−
151°43.2' – 314°30.4'= 314 ° 30.4 ' ;
197 ° 12.8 '
Exercise 6. Calculate the difference between two angles:
263 ° 47,3 ' 343° 39,1'

1. − = 2. − =
135 ° 33,8' 217 ° 46,7 '
52 ° 29,4 ' 136 ° 24,6'

3. − = 4. − =
194 ° 17,2' 207 ° 44,1 '
263 ° 01,7'
5. − = 6. 90° – 37°08,5'=
73 ° 16,8'
7. 180° – 89°35,2'= 8. 180° – 204°48.9'=
9. 360° – 153°03.6'= 10. 90° – 152°14,3'=
5. Horizontal coordinate system
Horizontal coordinates are height H (Zx) and azimuth Zn (Z, Z¼).
13
Height of celestial body (H) is the vertical arc of celestial body from the celestial (true) horizon,
or equivalently the central angle between the plane of the celestial horizon and the direction of celestial
body.
Height is measured between 0° and 90° (0°≤H≤90°).
The height of lights below the horizon is negative.
The addition of height is called the zenith distance (Zx) and

represents the vertical arc from the celestial body to the
zenith:
Zenith distance is measured from 0° to 180° (0°≤Zx≤180°).
(1) According to the formula: Zx=90°–H
Exercise 7. a) Find the zenith distance of the light (Zx), if its height (H) is known:
1. H = 35°34,6', Zx=
2. H = 13°15,2', Zx=
3. H = 25°07,1', Zx=
4. H = 8°51,4', Zx=
5. H = 49°09,8', Zx=
6. H = 52°53,2', Zx=
7. H = 61°43,1', Zx=
8. H = 75°02,7', Zx=
14
9. H = 83°11,0', Zx=
10. H = 88°58,3’, Zx=
b) find the height of the light (H), if its zenith distance (Zx) is known :
1. Zx=8°46,9', H=
2. Zx=69°02,5', H=
3. Zx=23°19,7', H=
4. Zx=92°03,6', H=
5. Zx=91°51,4', H=
6. Zx=101°04,7', H=
7. Zx=16°19,1', H=
8. Zx=76°69,2', H=
The circular azimuth of the luminary (Bearing, Zn) is the arc of the true horizon between the
meridian of the observer and the vertical of the luminary, counting from the northern (N) point of the
horizon clockwise 0° to 360°, 0°≤Zn≤360°.
15
In addition to the circular azimuth, celestial navigation uses semi-circular and quarter-azimuth
calculations.
The semicircular azimuth is called the azimuth
angle (Z) and is measured by the arc of the horizon
from the point (N or S) of the observer's meridian,
called the exalted pole, to the star's vertical in East or
West direction in the range from 0 ° to 180 °.
When writing the azimuthal angle (Z), the
name of the elevated pole (N or S) is written first, then
the numerical value of the angle |Z|, followed by the
direction of the angle (E or W).
For example, the entry Z=N143°W means that the observer is at north latitude, and the vertical
line of light crosses the horizon 143 degrees west of the northern point of the horizon.
From the circular azimuth (Zn) the azimuth angle (Z) is easily calculated if the name of the
elevation pole (N or S) is known.
There are only 4 options:
1. Lat(N), Zn < 180°, Z=N|Zn|E;
Example. Zn=134°08.4', The observer is at North (N) latitude
Z=N134°08.4'E
2. Lat(N), Zn > 180°, Z= N|360°–Zn|W;
Example. Zn=254°52.7', The observer is at North (N) latitude
359 °60.0 '

−
254 °52.7 ' Z=N105°07.3'W
105 ° 07.3 '
3. Lat(S), Zn < 180°, Z=S|180°–Zn|E;
Example. Zn=112°22.6', The observer is at South (S) latitude
16
179° 60.0 '

−
112° 22.6 ' Z=S67°37.4'E
67 ° 37.4 '
4. Lat(S), Zn > 180°, Z=S|Zn–180°|W.

Example. Zn=304°06.2', The observer is at South (S) latitude
304°06.2'–180°= 124°06.2'
Z=S124°06.2'W
Exercise 8. Calculate the semicircular azimuth of luminary (azimuth angle) – Z, if the latitude of the
observer and the circular azimuth of luminary are known:
1. Zn=201°45.4', The observer is at South (S) latitude;
Z=
2. Zn=178°09.2', The observer is at North (N) latitude;
Z=
Z=
Z=
17
Z=
Z=
Z=
Z=
Z=
Z=
Z=
18
Z=
Z=
Z=
Z=
The circular azimuth (Zn) can be calculated by a similar method, if the azimuth angle
(Z) is known. In this case, there are 4 options:
1. if Z=N|Z|E, 180°<LHA<360°, then Zn=|Z|;
Example: calculate the circular azimuth of the light - Zn, if its semicircular
azimuth is known. Z=N72°17.3'E
Zn= 72°17.3'
2. if Z=N|Z|W, 0°<LHA<180°, then Zn=360°–|Z|;
azimuth is known. Z=N83°29.8'W
−359° 60.0 '

83 °29.8 ' Zn=276°30.2'
276 ° 30.2 '
19
3. if Z=S|Z|E, 180°<LHA<360°, then Zn=180°–|Z|;
azimuth is known. Z=S109°42.4'E
179 °60.0 '

−
109° 42.4 ' Zn=70°17.6'
70 °17.6 '
4. if Z=S|Z|W, 0°<LHA<180°, then Zn=180°+|Z|.
Example: calculate the circular azimuth of the light - Zn, if its semicircular azimuth
is known. Z=S38°36.1'W
Zn=180°+ 38°36.1'=218°36.1'
Exercise 9. Calculate the circular azimuth of celestial body – Zn, if its semicircular azimuth (azimuth
angle, Z) is known:
1. Z=S 95°48.7' W;
Zn=
2. Z=N 118°06.2' W;
Zn=
3. Z=S 123°17.6' E;
Zn=
20
4. Z=N 78°01.3' E;
Zn=
5. Z=N 79°49.8' W;
Zn=
6. Z=S 72°43.5' E;
Zn=
7. Z=S 148°42.4' W;
Zn=
8. Z=N 147°07.5' E;
Zn=
9. Z=N 92°58.6' W;
Zn=
10. Z=S 7°05.3' W;
Zn=
11. Z=N 58°16.2' E;
Zn=
21
12. Z=N 167°04.4' W;
Zn=
13. Z=S 108°07.8' E;
Zn=
14. Z=S 117°52.0' W;
Zn=
15. Z=N 109°21.7' W;
Zn=
In practice, the quaternary azimuth Z¼, which represents the arc of the true horizon between
the observer's meridian and the luminary vertical in the range of 0° to 90°, is relatively less used. It
shows the quarter of the horizon where the luminary vertical crosses the horizon. It is calculated either
from the N or S point in the east or west direction.
When writing the quarter azimuth (Z¼), first write the numerical value of the angle and then
the name of the quarter of the horizon crossed by the luminary vertical.
For example: Z¼=64°NW entry means that the vertical of illumination crosses the horizon in the
north-west sector, and the arc (angle) of 64° is calculated from the N point to the west direction.
From the circular azimuth (Zn) we can easily calculate the quarter azimuth (Z¼) and vice versa.
For this we can use four schemes.
The following 4 schemes are used to calculate the quarter azimuth from a circle:
22
1. Zn<90°; Z¼=|Zn|NE;
Example: calculate the quarter azimuth of the light – Z¼, if its circular azimuth
Zn=62°38.6' is known.
Z¼=62°38.6'NE
2. 90°<Zn<180°; Z¼=|180°–Zn|SE;
Example: calculate the quarter azimuth of illumination – Z¼, if its circular

azimuth Zn=143°11.3 is known.
179° 60.0 '

−
143 ° 11.3 ' Z¼=36°48.3'SE
36 ° 48.3 '
3. 180°<Zn<270°; Z¼=|Zn–180°|SW;
Example: calculate the quarter azimuth of the light - Z¼, if its circular azimuth
Zn=218°44.6' is known.
Z¼=218°44.6'–180°=38°44.6' SW
4. 270<Zn<360°; Z¼=|360°–Zn|NW;
Example: calculate the quarter azimuth of the light - Z¼, if its circular azimuth Zn=313°26.3' is known.
359° 60.0 '

−
313 ° 26.3 ' Z¼=46°33.7'NW
46 °33.7 '
Exercise 10. Calculate the quarter azimuth of illumination – Z¼, if its circular azimuth (Zn) is known:
1. Zn=201°45.4';
Z¼=
2. Zn=178°09.2';
Z¼=
23
3. Zn=297°04.6';
Z¼=
4. Zn=108°35.9';
Z¼=
5. Zn=349°03.1';
Z¼=
6. Zn=85°38.5';
Z¼=
7. Zn=96°12.7';
Z¼=
8. Zn=228°05.3';
Z¼=
9. Zn=326°18.6';
Z¼=
10. Zn=112°01.5';
Z¼=
11. Zn=192°20.2';
Z¼=
24
12. Zn=56°53.7';
Z¼=
13. Zn=167°06.4';
Z¼=
14. Zn=185°07.6';
Z¼=
15. Zn=330°45.3';
Z¼=
When calculating the circular azimuth from the quadrant, we should be guided by similar simple
schemes:
1. if Z¼=|Z¼|NE, then Zn=|Z¼|;
Example: Calculate the circular azimuth of the light Zn, if its quarter azimuth is
known – Z¼=73°11.3'NE
Zn= 73°11.3'
2. if Z¼=|Z¼|SE, then Zn=180° – |Z¼|;
known – Z¼=28°07.5'SE
179° 60.0 '

−
2 8 °0 7 .5 ' Zn=151°52.5'
1 51 ° 52.5'
3. if Z¼=|Z¼|SW, then Zn=180° + |Z¼|;
known – Z¼=37°45.2'SW
Zn=180°+37°45.2'=217°45.2'
25
4. if Z¼=|Z¼|NW, then Zn=360° – |Z¼|;
known – Z¼=54°33.4'NW
3 59° 60.0 '

−
5 4 °3 3 .4 ' Zn=305°26.6'
3 05 ° 26.6 '
Exercise 11. Calculate the circular azimuth of illumination – Zn, if its quarter azimuth (Z¼) is equal to:
1. Z¼=45°45,7' SW;
Zn=
2. Z¼=18°05,3' NW;
Zn=
3. Z¼=21°37,4' SE;
Zn=
4. Z¼=88°01,9' NE;
Zn=
5. Z¼=79°49,8' NW;
Zn=
6. Z¼=62°03,2' SE;
Zn=
7. Z¼=83°52,1' SW;
Zn=
26
8. Z¼=47°07,5' NE;
Zn=
9. Z¼=32°18,6' NW;
Zn=
10. Z¼=7°05,3' SW;
Zn=
11. Z¼=58°16,2' NE;
Zn=
12. Z¼=67°04,4' NW;
Zn=
13. Z¼=83°07,8' SE;
Zn=
14. Z¼=17°52,0' SW;
Zn=
15. Z¼=39°21,7' NW;
Zn=
27
6. მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატები
მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატებია დახრილობა Dec და სასაათო კუთხე HA

(LHA, GHA, SHA).
მნათობის დახრილობა (Dec) წარმოადგენს მნათობის მერიდიანის (სასაათო წრის) რკალს

ეკვატორიდან მნათობამდე, ან რაც იგივეა ცენტრალურ კუთხეს ეკვატორის სიბრტყესა და
მნათობზე მიმართულებას შორის.
დახრილობა იზომება 0°-დან 90°-მდე შუალედში (0°≤Dec≤90°) და აქვს სახელწოდება

Dec(N) ან Dec(S), იმის შესაბამისად, თუ ცის სფეროს რომელ (ჩრდილოეთ თუ სამხრეთ)
ნახევარსფეროშია მნათობი.
დახრილობის დამატებას ეწოდება პოლარული მანძილი (Px) და წარმოადგენს მნათობის

მერიდიანის რკალს ამაღლებული პოლუსიდან მნათობამდე. პოლარული მანძილი იზომება 0°-
დან 180°-მდე შუალედში (0°≤Px≤180°).
Px=90°–Dec, როცა დახრილობას და ამაღლებულ პოლუსს (დამკვირვებლის განედს) აქვს

ერთნაირი სახელწოდება (0°≤Px≤90°).
მაგალითი: გამოთვალეთ მნათობის პოლარული მანძილი (Px), თუ მისი Pn
დახრილობა Dec=38°03.6'N და დამკვირვებელი ჩრდილოეთის განედზეა. Px ☼

Dec
89 °60.0 '
−
Px=90°–38°03.6'= 38 °30.6 '
51° 29.4 '
Ps
Px=900+Dec, როცა დახრილობას და ამაღლებულ პოლუსს Ps
(დამკვირვებლის განედს) აქვს სხვადასხვა სახელწოდება (90°≤Px≤180°).

Px
მაგალითი: გამოთვალეთ მნათობის პოლარული მანძილი (Px), თუ მისი

Dec
დახრილობა Dec=14°32.1'N და დამკვირვებელი სამხრეთის განედზეა. ☼
Px=90°+14°32.1'=104°32.1' Pn
სავარჯიშო 12. გამოთვალეთ მნათობის პოლარული მანძილი (Px), თუ ცნობილია მისი

დახრილობა (Dec) და დამკვირვებლის განედი Lat:
1. Dec=82°06,3'N, Lat(N)
Px=
28
2. Dec=13°51,4'S, Lat(S)
Px=
3. Dec=35°18,0'N, Lat(N)
Px=
4. Dec=79°07,6'S, Lat(S)
Px=
5. Dec=18°26,0'N, Lat(N)
Px=
6. Dec=48°36,1'S, Lat(S)
Px=
7. Dec=63°08,9'N, Lat(N)
Px=
8. Dec=57°53,5'S, Lat(S)
Px=
9. Dec=24°42,9'S, Lat(N)
Px=
10. Dec=76°05,8'N, Lat(S)
Px=
29
11. Dec=19°32,2'S, Lat(N)
Px=
12. Dec=22°44,3'N, Lat(S)
Px=
13. Dec=84°28,7'N, Lat(N)
Px=
14. Dec=61°38,2'S, Lat(S)
Px=
15. Dec=72°23,9'N, Lat(S)
Px=
სავარჯიშო 13. გამოთვალეთ მნათობის დახრილობა (Dec), თუ ცნობილია მისი პოლარული

მანძილი (Px) და დამკვირვებლის განედი Lat:
1. Px=63°04,2', Lat(S)
Dec=
2. Px=14°29,3', Lat(N)
Dec=
3. Px=51°30,9', Lat(S)
Dec=
4. Px=26°28,7', Lat(S)
Dec=
30
5. Px=46°54,0', Lat(N)
Dec=
6. Px=72°07,5', Lat(N)
Dec=
7. Px=88°15,1', Lat(S)
Dec=
8. Px=93°24,6', Lat(N)
Dec=
9. Px=107°02,3', Lat(N)
Dec=
10. Px=178°44,4', Lat(S)
Dec=
11. Px=62°32,2', Lat(N)
Dec=
12. Px=11°03,9', Lat(S)
Dec=
13. Px=23°37,8', Lat(N)
Dec=
14. Px=88°09,4', Lat(S)
31
Dec=
15. Px=47°07,2', Lat(N)
Dec=
7. კავშირი მნათობთა ეკვატორიულ და ჰორიზონტულ კოორდინატებს

შორის
სავარჯიშო 14. განსაზღვრეთ (მიახლოებით) მნათობის სიმაღლე – H და აზიმუტი – Zn ცის

სფეროს დამკვირვებლის მერიდიანზე ორთოგრაფიული პროექციის გამოყენებით, თუ
მოცემულია მნათობის ეკვატორიული კოორდინატები:
1. Lat=20°N, Dec=20°N, LHA=170°;
z
H=
Zn=
2. Lat=30°N, Dec=45°N, LHA=190°;

z
H=
Zn=
n
n
3. Lat=40°N, Dec=15°S, LHA=10°; z
H=
Zn=
32
n
4. Lat=50°S, Dec=60°S, LHA=200°; z
H=
Zn=
5. Lat=50°N, Dec=35°N, LHA=340°; z
H=
Zn=
6. Lat=60°S, Dec=10°S, LHA=350°; z
H=
Zn=
33
n
7. Lat=45°N, Dec=10°S, LHA=70°; z
H=
Zn=
n
8. Lat=45°N, Dec=0°, LHA=310°; z
H=
Zn=
n
9. Lat=35°N, Dec=25°S, LHA=25°; z
H=
Zn=
34
Workbook: Celestial Navigation 1 n
z
10. Lat=30°N, Dec=15°N, LHA=80°;
H=
Zn=
სავარჯიშო 15. განსაზღვრეთ (მიახლოებით) მნათობის დახრილობა – Dec და ადგილობრივი

სასაათო კუთხე – LHA ცის სფეროს დამკვირვებლის
მერიდიანზე ორთოგრაფიული პროექციის z
გამოყენებით, თუ მოცემულია მნათობის
ჰორიზონტული კოორდინატები:
1. Lat=45°N, H=30°, Zn=120°;
Dec=
LHA=
2. Lat=30°N, H=30°, Zn=210°; nz
Dec=
LHA=
35
n
z
3. Lat=10°S, H=35°, Zn=200°;
Dec=
LHA=
4. Lat=45°N, H=25°, Zn=15°; z
Dec=
LHA=
5. Lat=45°N, H=15°, Zn=345°; z
Dec=
LHA=
36
n
6. Lat=35°N, H=45°, Zn=165°; z
Dec=
LHA=
7. Lat=50°N, H=30°, Zn=30°;

z
Dec=
LHA=
n
8. Lat=75°S, H=50°, Zn=135°; z
Dec=
LHA=
37
n
9. Lat=20°S, H=60°, Zn=230°; z
Dec=
LHA=
10. Lat=70°N, H=70°, Zn=180°; z
Dec=
LHA=
n
8. დროის აღრიცხვა და კუთხე
დროის აღრიცხვა ეყრდნობა დედამიწის ბრუნვას საკუთარი ღერძის გარშემო, რაც

ვიზუალურად გამოიხატება ცის სფეროზე მზის დღეღამური მოძრაობით.
38
მზის ერთი სრული ბრუნი ცის სფეროზე (360°) შეესაბამება ერთი დღე-ღამის, ანუ 24
საათის გავლას.
დრო გვიჩვენებს დღე-ღამის რა ნაწილია უკვე გასული. მაგალითად 00°° სთ გვიჩვენებს

დღის დაწყებას. 01°° სთ გვიჩვენებს, რომ დედამიწა მობრუნდა საკუთარი ღერძის გარშემო 1/24
ნაწილით, ან რაც იგივეა 360°/24=15°-ით. დღის დაწყებიდან 6 სთ გვიჩვენებს, რომ გაილია დღე-
ღამის 6/24 ანუ მეოთხედი ნაწილი და დედამიწა მობრუნდა 360°/4=90°-ით.
დღის დაწყებიდან დროის ნებისმიერ ინტერვალს შეესაბამება დედამიწის საკუთარი

ღერძის გარშემო მობრუნების გარკვეული კუთხე და პირიქით.
დროისა და დედამიწის მობრუნების კუთხის ურთიერთ-შესაბამისობა შეიძლება

გამოვსახოთ შემდეგნაირად:
დრო კუთხე
1 დღე-ღამე=24 საათი 360°
60 წუთი=1 საათი 15°
4 წუთი 1°=60'
60 წამი=1 წუთი 15'
4 წამი 1'=60"
1 წამი 15"
ასტრონავიგაციური ამოცანების ამოხსნისას ხშირად საჭიროა დროის კუთხურ

ერთეულებში გარდაქმნა ან პირიქით კუთხის დროით ერთეულებში გარდაქმნა, როცა საჭიროა
გრინვიჩისა და ზოლური დროების ერთმანეთთან დაკავშირება.
დროის გარდასაქმნელად კუთხურ ერთეულებში უნდა შევასრულოთ შემდეგი

პროცედურა:
1. უნდა გავამრავლოთ საათების რიცხვი 15-ზე კუთხის გრადუსების მისაღებად;
2. შემდეგ, უნდა გავყოთ წუთების რიცხვი ოთხზე, მიღებული მთელი რიცხვი დაემატება
გრადუსებს, ხოლო ნაშთი უნდა გავამრავლოთ 15-ზე კუთხის მინუტების მისაღებად;
3. შემდეგ, უნდა გავყოთ წამების რიცხვი ოთხზე, მიღებული მთელი რიცხვი დაემატება
მინუტებს, ხოლო ნაშთი უნდა გავამრავლოთ 15-ზე კუთხის სეკუნდების მისაღებად.
მაგალითი: გადაიყვანეთ 16h 27m 42s კუთხურ ერთეულებში.

ამოხსნა:
1. 16h x 15 = 240°
39
2. 27m : 4 = 6°45' (ნაშთი 3m x 15=45')

3. 42s : 4 = 10'30'' (ნაშთი 2s x 15=30'')
4. 16h 27m 42s = 246°55'30''
სავარჯიშო 16. გადაიყვანეთ დრო კუთხურ ერთეულებში:

1. 07h38m14s
2. 22h03m55s
3. 11h39m04s
4. 15h40m27s
5. 02h05m01s
6. 18m42s
40
7. 20h04m31s
8. 12h01m00s
9. 19h36m07s
კუთხის გარდასაქმნელად დროით ერთეულებში უნდა შევასრულოთ შემდეგი პროცედურა:
1. უნდა გავყოთ კუთხის გრადუსები 15-ზე, მიღებული მთელი რიცხვი გვიჩვენებს საათებს,
ხოლო დარჩენილი ნაშთი უნდა გავამრავლოთ 4-ზე წუთების მისაღებად;
2. უნდა გავყოთ კუთხის მინუტები 15-ზე, მიღებული მთელი რიცხვი დაემატება წუთებს,
ხოლო დარჩენილი ნაშთი უნდა გავამრავლოთ 4-ზე წამების მისაღებად;
3. უნდა გავყოთ კუთხის სეკუნდები 15-ზე, მიღებული მთელი რიცხვი დაემატება წამებს,
ხოლო დარჩენილი ნაშთი გვიჩვენებს წამის მეათედ ნაწილს.
მაგალითი: გადაიყვანეთ კუთხე 191°34'47" დროით ერთეულებში.

1. 191° : 15 = 12h44m (ნაშთი 11° x 4=44m)
2. 34' :15 = 2m16s (ნაშთი 4' x 4=16s)
3. 47" :15=3,1s= 3s
4. 191°34'47" = 12h46m19s
სავარჯიშო 17. გადაიყვანეთ კუთხე დროით ერთეულებში:

1. 101°24'37"
41
2. 46°17'52"
3. 172°09'30"
4. 6°58'21"
5. 35'53"
6. 164°52,7'
7. 208°42,7'
8. 93°05,6'
9. 301°26,5'
10. 41.8'
42
9. დროის დიაგრამა
დროის დიაგრამა წარმოადგენს ცის სფეროს პროექციას ეკვატორის სიბრტყეზე სამხრეთ

პოლუსის მხრიდან. აქედან გამომდინარე წრეწირი გამოსახავს ეკვატორის ხაზს, წრეწირის
ცენტრი სამხრეთ პოლუსს (Ps), ხოლო რადიალური ხაზები
st Ea
მერიდიანებს. დამკვირვებლის მერიდიანს შეესაბამება We M st
ვერტიკალური ხაზი (Mm). MPs დამკვირვებლის Lon
g (W
) G
მერიდიანის ზედა ნაწილია (upper branch), ხოლო mPs კი A*
*
GH
LHA
ქვედა (lower branch). დასავლეთის მიმართულება აითვლება Ps • t
საათის ისრის საწინაღმდეგოდ, ხოლო აღმოსავლეთის
g
მიმართულება საათის ისრის მიმართულებით. გრინვიჩის
Ea
rth
ro
მერიდიანი გავლებულია მდებარეობის გრძედის (Long)
*
ta
m
tio
n
მიხედვით. თუ გრძედი აღმოსავლეთისაა, მაშინ გრინვიჩის
მერიდიანი გაივლება დამკვირვებლის მერიდიანის დასავლეთით და პირიქით, თუ გრძედი
დასავლეთისაა, მაშინ გრინვიჩის მერიდიანი გაივლება დამკვირვებლის მერიდიანის
აღმოსავლეთით.
დროის დიაგრამაზე ხორციელდება ეკვატორიული კუთხეების: სასაათო კუთხეების

(LHA, GHA, SHA), პირდაპირი აღვლენის (RA), მერიდიანული კუთხის (t) და მდებარეობის
გრძედის (Long) გრაფიკული ასახვა, რაც შესაძლებლობას გვაძლევს გრაფიკულად, მარტივად
ამოვხსნათ უცნობი ეკვატორიული კუთხე ხელთ არსებული
st M Ea
ინფორმაციის გამოყენებით. განვიხილოთ 2 მაგალითი. We G st
Lon
g
მაგალითი1:
A☉
ცნობილია : Long=25°W, GHA☉=240°.

LHA☉
t
GH
Ps•
უნდა გავიგოთ: t და LHA☉.
LHA☉=GHA☉–Long=240°–25°=215°;
g
☉
t=360°–(GHA☉–Long)=360°–215°=145°E st m G
M
We Ea
st
Υ
მაგალითი2: Υ GHA Lo
Υ ng
ცნობილია : LHAΥ=57°, GHAΥ=75° LHA
GHA*
SHA*
•Ps
43
*
SHA*=57°
უნდა გავიგოთ: Long და GHA*.
Long=GHAΥ – LHAΥ=75°–57°=18°W;
GHA*=GHAΥ+SHA*= 75°+60°=135°
სავარჯიშო 18. დროის დიაგრამის გამოყენებით განსაზღვრეთ:
1. გემის გრძედი (Long) და მზის მერიდიანული კუთხე (t),
st Ea
თუ მზის GHA☉=48°14,8'და LHA☉=195°09,8'; We M st
Ps•
m
2. გემის გრძედი (Long) და მთვარის მერიდიანული კუთხე st Ea
We M st
(t), თუ მთვარის GHAm=209°08,6'და LHAm=111°53,3';
Ps•
m
3. გემის გრძედი (Long) და პლანეტის მერიდიანული კუთხე (t), თუ პლანეტის
st Ea
We M st
GHAp=127°25,0'და LHAp=235°48,2';
Ps•
m
4. გემის გრძედი (Long) და ვარსკვლავის მერიდიანული კუთხე (t), თუtვარსკვლავის
s Ea
We M st
GHA*=304°41,8'და LHA*=153°04,7';
Ps•
44
m
5. მთვარის LHAϿ და მერიდიანული კუთხე (t), თუ გემის

st Ea
We M st
გრძედია Long=61°43,1'E, ხოლო მთვარის
GHAϿ=172°22,6';
Ps•
6. მთვარის GHAϿ და მერიდიანული კუთხე (t), თუ გემის გრძედია Long=147°09,4'W, ხოლო

st Ea
We M st
მთვარის LHAϿ=296°52,2';
Ps•
7. ვარსკვლავის LHA* და მერიდიანული კუთხე (t), თუ

st m Ea
გემის გრძედია Long=36°42,3'W, ხოლო ვარსკვლავის We M st
GHA* =165°04,8';
Ps•
m
8. ვარსკვლავის GHA* და მერიდიანული კუთხე (t), თუ გემის გრძედია
st Long=124°03,8'E,
e M Ea
W st
ხოლო ვარსკვლავის LHA* =73°27,3';
Ps•
45
9. პლანეტის GHAp და მერიდიანული კუთხე (t), თუ გემის

st Ea
გრძედია Long=105°24,2'W, ხოლო პლანეტის We M st
LHAp=92°51,3';
Ps•
10. პლანეტის LHAp და მერიდიანული კუთხე (t), თუ გემის გრძედია Long=64°31,7'E, ხოლო
st Ea
We M st
პლანეტის GHAp=298°16,7'.
Ps•
10. გრინვიჩის დრო და მისი გამოთვლა
გრინვიჩის ზუსტი დროის ცოდნას დიდი მნიშვნელობა აქვს ასტრონავიგაციაში, რადგან

ასტრონომიულ ალმანახებში მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატები მოცემულია გრინვიჩის
დროის მიხედვით.
ადგილობრივ მერიდიანულ დროსა და გრინვიჩის დროს შორის დამოკიდებულებას აქვს

შემდეგი სახე:
LMT=GMT ± LongWE
ანალოგიურ ტოლობას ადგილი აქვს მნათობის სასაათო კუთხეებისათვის:
LHA=GHA ± LongWE
ადგილობრივი მერიდიანული დრო (LMT) განსაზღვრულია მხოლოდ კონკრეტული

მერიდიანისათვის.
ერთი მერიდიანიდან მეორეზე გადასვლის შემთხვევაში უნდა გაკეთდეს შესაბამისი

შესწორება გემბანის საათებში.
46
ამის სისტემატიური განხორციელება ყველა მერიდიანის გადაკვეთისას პრაქტიკულად

ძალიან მოუხერხებელია, ამიტომ 1884 წლიდან ადგილობრივი დროის აღრიცხვა ხდება დროის
სარტყელების მიხედვით.
დედამიწის ზედაპირი დაყოფილია 24 სასაათო სარტყელად (სასაათო ზოლად),

თითოეული სარტყელის სიგანე გრძედის 15°-ის ანუ 1 საათის ტოლია.
სასაათო ზოლების დანომვრა ხდება 0-ვანი, ანუ გრინვიჩის მერიდიანიდან

აღმოსავლეთისა და დასავლეთის მიმართულებით.
ყველა სასაათო სარტყელის ზოლური დრო მისი ცენტრალური მერიდიანის

მერიდიანული დროის ტოლია.
ყველა ცენტრალური მერიდიანის გრძედი ზუსტად იყოფა 15-ზე: 15°,30°,45°,......,180°-მდე

აღმოსავლეთით და ზუსტად ანალოგიურად დასავლეთით.
სასაათო ზოლის ნომრის ZD-ს (Zone Description) პოვნა ადვილია, თუ ცნობილია გემის
მდებარეობის გრძედი:
1. გრძედის სიდიდე (Long) უნდა გავყოთ 15-ზე;
2. ზოლის ნომერი (ZD) გაყოფის შედეგად მიღებული მთელი რიცხვის ტოლია, თუ ნაშთი
არ აღემატება 7,5°-ს (ანუ 7°30'-ს);
3. ზოლის ნომერი (ZD) მიიღება გაყოფის შედეგად მიღებულ მთელ რიცხვს დამატებული 1,
თუ ნაშთი აღემატება 7,5°-ს, ანუ 7°30'-ს;
გრინვიჩის დროის გამოთვლისას შტურმანმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ მსოფლიოს

ბევრი ქვეყნა საკუთარ ტერიტორიულ წყლებში იყენებს სამოქალაქო დროის აღრიცხვის ზემოთ
მოყვანილი მეთოდისაგან განსხვავებულ ფორმატს, ბევრ ქვეყანაში ზოლური დროის ნაცვლად
იყენებს ე.წ. სტანდარტულ დროს (Standard Time), რომელიც ზოლურისგან განსხვავდება
უმეტესწილად ნახევარი, ან ერთი საათით. ასევე, შესაძლებელია ქვეყანაში მოქმედებდეს
საზაფხულო დროზე გადასვლის რეჟიმი (Daylight Saving Time, or Summer Time).
მაგალითისათვის, საქართველო განლაგებულია აღმოსავლეთის მე-3 სასაათო ზოლში,

მაგრამ საქართველოში მოქმედი სტანდარტული სამოქალაქო დრო 1 საათით წინაა ზოლურ
დროზე (შესაბამისად 4 საათით უსწრებს გრინვიჩის დროს).
სასაათო ზოლის ნომრის ჩაწერისას აუცილებლად უნდა აღინიშნოს აღმოსავლურია თუ

დასავლური სასაათო სარტყელი.
47
აღმოსავლურ სასაათო ზოლებს მინიჭებული აქვთ უარყოფითი ნიშანი, ხოლო

დასავლურს დადებითი ნიშანი.
მაგალითად: ZD= -5 აღნიშნავს მე-5 სასაათო ზოლს გრინვიჩის აღმოსავლეთით, ხოლო

ZD=8 აღნიშნავს მე-8 სასაათო ზოლს გრინვიჩის დასავლეთით. ზოლის ნომერი (ZD) გვიჩვენებს
საათების რაოდენობას, რომლითაც განსხვავდება ზოლურ დრო (ZT) გრინვიჩის დროისაგან
(GMT):
GMT=ZT + ZD
მაგალითი: განსაზღვრეთ გრინვიჩის დრო (GMT), თუ ცნობილია ადგილობრივი ზოლური დრო

ZT=11h36m24s, ხოლო გემის იმყოფება განედზე Long=117°51,6'E.
117°51,6':15°= 7 (ნაშთი 12°51,6'>7.5°), საიდანაც გამომდინარეობს, რომ ZD=–(7+1)h=–8h
GMT=11h36m24s – 8h=03h36m24s
სავარჯიშო 19. განსაზღვრეთ სასაათო ზოლის ნომერი (ZD) და გამოთვალეთ გრინვიჩის დრო
(GMT), თუ ცნობილია გემის ადგილობრივი დრო (ZT) და გრძედი (Long):
1. Date: 24.05.2016, ZT=14h53m07s, Long=48°42,8'E
2. Date: 16.08.2016, ZT=08h44m23s, Long=81°27,1'W
3. Date: 07.11.2016, ZT=19h08m38s, Long=109°09,3'E
4. Date: 19.02.2016, ZT=16h11m34s, Long=124°18,6'W
5. Date: 28.07.2016, ZT=13h14m25s, Long=98°08,4'E
48
6. Date: 03.09.2016, ZT=15h27m29s, Long=112°48,2'W
7. Date: 26.12.2016, ZT=04h47m17s, Long=142°28,7'E
8. Date: 09.01.2016, ZT=22h56m02s, Long=67°29,6'W
9. Date: 13.10.2016, ZT=05h18m33s, Long=158°08,4'E
10. Date: 28.02.2016, ZT=21h56m02s, Long=129°13,0'W
გრინვიჩის დროის გამოთვლა ქრონომეტრის გამოყენებით

გრინვიჩის ზუსტი დროის დასადგენად ასევე შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას
გემბანის ქრონომეტრი (Chronometer), თუ მაღალი სიზუსტით დადგენილია ქრონომეტრის
ცდომილება (CE) და ქრონომეტრის სადღეღამისო სვლა (CR). ამ შემთხვევაში გრინვიჩის ზუსტი
დრო გამოითვლება ფორმულით:
GMT = CT ± (CESF + CR·ND)
სადაც,
49
CT არის ქრონომეტრის ჩვენება;
CE=CT – GMT არის ქრონომეტრის ცდომილება;
CR=(CE2 – CE1)/ND არის ქრონომეტრის სადღეღამისო სვლა:
ND არის ქრონომეტრის ბოლო შესწორების ჩანაწერიდან გასული დღეების რაოდენობა.
მაგალითი1: 2022 წლის 21 მაისს ქრონომეტრის დროით CT=03h47m24sPM-ზე შტურმანმა გაზომა

მზის სიმაღლე. დაადგინეთ გაზომვის გრინვიჩის დრო GMT ქრონომეტრის ცდომილების
ლოგბუკის (CEL) ჩანაწერების გამოყენებით. ანუ, გამოთვალეთ ქრონომეტრის ცდომილება,
ქრონომეტრის სვლა და შემდეგ დაადგინეთ სიმაღლის გაზომვის გრინვიჩის დრო.
1 GMT Chrono Time Chrono Error CR

Date hh mm ss hh mm ss mm ss slow/ ss lost/gain
fast
1 11.05.2021 14 00 00 02 01 32 1 32 fast
-1 lost
2 12.05.2021 14 00 00 02 01 31 1 31 fast
GMT(21.05.2021) = 03h47m24sPM – (1m31s – 1s·9) = 03h46m02sPM
მაგალითი2: 2022 წლის 28 ოქტომბერს ქრონომეტრის დროით CT=09h53m46sAM -ზე შტურმანმა

გაზომა პოლარული ვარსკვლავის სიმაღლე. დაადგინეთ გაზომვის გრინვიჩის დრო GMT
ქრონომეტრის ცდომილების ლოგბუკის (CEL) ჩანაწერების გამოყენებით. ანუ, გამოთვალეთ
ქრონომეტრის ცდომილება, ქრონომეტრის სვლა და შემდეგ დაადგინეთ სიმაღლის გაზომვის
გრინვიჩის დრო.
2 GMT CT CE CR
Date hh mm ss hh mm ss mm ss slow/ ss lost/gain
fast
1 09.10.2021 18 00 00 05 58 16 1 44 slow
+0.71 gain
2 16.10.2021 18 00 00 05 58 11 1 49 slow
GMT(28.10.2021)=09h53m46sAM + (1m49s + 0.71s·12)=
=09h53m46sAM + 1m58s = 09h55m44sAM
მაგალითი3: 2022 წლის 14 აგვისტოს ქრონომეტრის დროით CT=01h24m05sPM-ზე შტურმანმა

გაზომა ვენერას სიმაღლე. დაადგინეთ გაზომვის გრინვიჩის დრო GMT ქრონომეტრის
ცდომილების ლოგბუკის (CEL) ჩანაწერების გამოყენებით. ანუ, გამოთვალეთ ქრონომეტრის
ცდომილება, ქრონომეტრის სვლა და შემდეგ დაადგინეთ სიმაღლის გაზომვის გრინვიჩის დრო.
3 GMT CT CE CR
Date/SMT hh mm ss hh mm ss mm ss slow/ ss lost/gain
fast
50
1 24.07.2021 12 00 00 11 59 28 0 32 slo w
+1.26 gain
2 03.08.2021 18 00 00 05 59 15 0 45 slow
GMT(14.08.2021)=01h24m05sPM+(45s + 1.26s·11)=01h24m05sPM+59s=01h 25m 04sPM
სავარჯიშო 20. ქრონომეტრის ცდომილების ლოგბუკის (CEL) ჩანაწერების გამოყენებით

გამოთვალეთ ქრონომეტრის ცდომილება (CE) და ქრონომეტრის სვლა (CR) და ქრონომეტრის
ჩვენების (CT) საფუძველზე დაადგინეთ გრინვიჩის დრო (GMT) მითითებულ თარიღზე.
1 GMT CT CE CR
Date/SMT
hh mm ss hh mm ss mm ss slow/fast ss lost/gain
1 12.06.2021 12 00 00 12 01 22
2 13.06.2021 12 00 00 12 01 23
გამოთვალეთ GMT(25.06.2021), თუ CT=02h 43m 06s PM
2 GMT CT CE CR
Date/SMT
hh mm ss hh mm ss mm ss slow/fast ss lost/gain
1 02.04.2021 14 00 00 01 58 31
2 07.04.2021 14 00 00 01 58 29
გამოთვალეთ GMT(22.04.2021), თუ CT=11h 06m 52s AM
3 GMT CT CE CR
fast
1 20.11.2021 18 00 00 06 01 19
2 26.11.2021 18 00 00 06 01 22
4 GMT CT CE CR
fast
1 08.10.2021 22 00 00 09 57 51
2 16.10.2021 22 00 00 09 58 05
51
5 GMT CT CE CR
fast
1 01.02.2021 12 00 00 11 59 03
2 22.02.2021 18 00 00 05 58 16
6 GMT CT CE CR
fast
1 21.08.2021 14 00 00 02 01 07
2 05.09.2021 22 00 00 10 03 21
7 GMT CT CE CR
fast
1 08.03.2021 06 00 00 05 58 36
2 21.03.2021 18 00 00 05 56 22
გამოთვალეთ GMT(09.04.2021, თუ CT=11h 57m 51s AM
8 GMT CT CE CR
fast
1 26.07.2021 20 00 00 08 01 35
2 08.08.2021 14 00 00 02 02 19
გამოთვალეთ GMT(22.08.2021, თუ CT=11h 59m 38s PM
52
11. მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატების გამოთვლა Nautical Almanac-ის

ცხრილების გამოყენებით
ასტრონომიული ალმანახი (Nautical Almanac) წარმოადგენს სანავიგაციო მნათობების

(მზე, მთვარე, 4 სანავიგაციო პლანეტა და 57 ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი) და ვერძის
წერტილის ეფემერიდების ცხრილებს.
ასტრონომიული ალმანახი გამოიცემა ყოველწლიურად და გარდა ეფემერიდების

ცხრილებისა მასში მოცემულია სექსტანტით გაზომილი სიმაღლეების შესწორების ცხრილები,
სხივის დაყვანის ცხრილები (Sight Reduction Tables) და სხვა საცნობარო ინფორმაცია, რომელიც
ესაჭიროება ნავიგატორს გემის ზუსტი ადგილმდებარეობისა და კურსის განსასაზღვრავად
ასტრონავიგაციური მეთოდებით.
მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატების (GHA, LHA, Dec) გამოთვლა ხორციელდება

ასტრონომიული ალმანახის „ყოველდღიური ცხრილებისა“ (Daily Pages) და “შესწორებებისა და
დამატებების” (Increments and Corrections) ცხრილების გამოყენებით, თუ წინასწარ ცნობილია
გაზომვის თარიღი (Date), გრინვიჩის დრო (GMT=UT) და გემის გრძედი (Long).
გრინვიჩის ზუსტი დროის გამოთვლის შემდეგ (აღწერილია წინა დავალებებში)

მნათობის ეკვატორიული კოორდინატების გამოთვლა ხორციელდება სტანდარტული
პროცედურის შესაბამისად, რომელიც შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ წინასწარ შედგენილი
ცხრილის ე.წ. პროფორმის სახით.
ერთმანეთისაგან განასხვავებენ ვარსკვლავების პროფორმას და მზის, მთვარისა და

პლანეტების პროფორმას.
ძირითადი განსხვავება მდგომარეობს იმაში, რომ ვარსკვლავის გრინვიჩის სასაათო

კუთხის (GHA*) გამოთვლა საჭიროებს ვერძის წერტილის გრინვიჩის სასაათო კუთხის (GHAAries)
გამოთვლას.
ვარსკვლავის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოთვლის პროცედურა:
1. ზუსტად განვსაზღვროთ დაკვირვების გრინვიჩის დრო და თარიღი;
2. გავხსნათ ალმანახის ყოველდღიური ცხრილები თარიღის შესაბამისად;
3. ამოვიწეროთ ვერძის წერტილის “GHAAries(h)” გრინვიჩის დროის “h” საათის

მაჩვენებლზე;
53
4. გადავიდეთ ალმანახის Increments and Corrections-ის ცხრილებში გრინვიჩის დროის “m”

წუთის ცხრილზე და “s” წამის მაჩვენებელზე ამოვიწეროთ კუთხე “Aries” სვეტიდან
(GHAAries(m,s)) . ამოწერილი კუთხე ქვეშ უნდა მივუწეროთ ადრე ამოწერილ “GHAAries(h)”-
ს;
5. გამოვითვალოთ ვერძის წერტილის “GHAAries” გრინვიჩის მოცემულ დროზე

GHAAries(h)”-ისა და “GHAAries(m,s)”-ის შეკრებით: GHAAries= GHAAries(h) + GHA Aries(m,s);
6. ჩავწეროთ ვარსკვლავის SHA ვერძის წერტილის GHAAries -ს ქვეშ და შევკრიბოთ,

მივიღებთ ვარსკვლავის GHA*-ს. SHA-ს პოვნა შეიძლება Stars-ის სვეტში, სადაც 57
ვარსკვლავი დალაგებულია ანბანური რიგით, სახელწოდებით მოვძებნოთ შერჩეული
ვარსკვლავი, ვარსკვლავის სახელწოდების გასწვრივ მოცემულია ორი კუთხური
სიდიდე: SHA და Dec..
7. მივუწეროთ GHA*-ს ქვეშ გემის მდებარეობის გრძედი Long და შეკრების/გამოკლების

გზით გამოვითვალოთ ვარსკვლავის ადგილობრივი სასაათო კუთხე: LHA*=GHA* ±
LongWE;
8. ამოვიწეროთ ვარსკვლავის დახრილობა (Dec*);
9. მოვახდინოთ მიღებული შედეგების კალიბრება.
ვარსკვლავის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოსათვლელი პროფორმა.

Date; GMT GHA*, LHA* განმარტება და მითითება Dec* განმარტება და მითითება
GHAAries(h) კუთხე, ვერძის წერტილის კუთხე, ყოველდღიური
(Aries) სვეტში გრინვიჩის ცხრილების Stars-ის
დროის “h” საათის გასწვრივ მეორე სვეტში (Dec-ის
ქვეშ), ვარსკვლავის
სახელწოდების გასწვრივ
GHAAries(m,s) გრინვიჩის სასაათო კუთხე,
Increments and Corrections-ის
m წუთის ცხრილში, Aries-ის
სვეტში, s წამის გასწვრივ
SHA კუთხე, ყოველდღიური
ცხრილების Stars-ის პირველ
სვეტში (SHA-ს ქვეშ),
ვარსკვლავის სახელწოდების
გასწვრივ
GHA* აჯამვის შედეგი,
GHAAries(h)
+GHAAries(m,s)
+SHA
±LongWE გრძედი
54
LHA* LHA=GHA ± LongWE
მაგალითი: იპოვეთ ვარსკვლავი ანტარესის (Antares) GHA, LHA და Dec, თუ მასზე

დაკვირვებები განხორცილდა 2014 წლის 13 მაისს, ადგილობრივი დროით ZT=10h35m24s და
გემის მდებარეობის გრძედი ტოლია - Long=167°06,8'W.
უპირველეს ყოვლისა უნდა გამოვითვალოთ დაკვირვების გრინვიჩის დრო GMT:
167°:15°=11 (2°06,8' < 7°30'), ZD= +11
GMT=ZT+ZD=10h35m24s +11h=21h 35m 24s
Date; GMT GHA*, LHA* განმარტება და მითითება Dec* განმარტება და

მითითება
GHAAries(21h) 186°32.3' კუთხე, ვერძის წერტილის 26°27.7'S კუთხე, ყოველდღიური

(Aries) სვეტში გრინვიჩის ცხრილების Stars-ის
დროის “h” საათის მეორე სვეტში (Dec-ის
გასწვრივ ქვეშ), ვარსკვლავის
GHAAries(35m24s) 8°52.5' გრინვიჩის სასაათო

კუთხე, Increments and
Corrections-ის m წუთის
ცხრილში, Aries-ის
სვეტში, s წამის გასწვრივ
SHA 112°25.1' კუთხე, ყოველდღიური

ცხრილების Stars-ის
პირველ სვეტში (SHA-ს
ქვეშ), ვარსკვლავის
GHA* 306°109.9' აჯამვის შედეგი,

GHAAries(h)
+GHAAries(m,s)
+SHA
±LongWE -167°06,8' გრძედი
139°103.1'
LHA* LHA=GHA – Long(W)
+1° – 60.0'
140° 43.1'
55
სავარჯიშო 21: იპოვეთ ვარსკვლავის GHA, LHA და Dec Nautical Almanac-ის ცხრილების
საშუალებით:
1. ვარსკვლავი: Alkaid, 2014 წლის 25 ივლისს, ZT=07h32m19s, Long=98°04,2'E;
GMT=
Data: GHA, LHA Dec
GHAAries(___h)
GHAAries(___m___s)
SHA
GHA*
Long
LHA*
2. ვარსკვლავი: Rigel, 2014 წლის 4 აპრილს, ZT=14h36m04s, Long=111°41,7'W;
GMT=
Data: GHA, LHA Dec
GHAAries(___h)
GHAAries(___m___s)
56
SHA
GHA*
Long
LHA*
3. ვარსკვლავი: Acamar, 2014 წლის 15 სექტემბერს, ZT=18h07m46s, Long=139°13,4'W;
GMT=
Data: GHA, LHA Dec
GHAAries(___h)
GHAAries(___m___s)
SHA
GHA*
Long
LHA*
4. ვარსკვლავი: Canopus, 2014 წლის 11თებერვალს, ZT=06h54m05s, Long=158°22,6'E;
GMT=
Data: GHA, LHA Dec
GHAAries(___h)
GHAAries(___m___s)
SHA
GHA*
57
Long
LHA*
5. ვარსკვლავი: Spica, 2014 წლის 27 ივნისს, ZT=22h23m47s , Long=114°07,2'W ;
GMT=
Data: GHA, LHA Dec
GHAAries(___h)
GHAAries(___m___s)
SHA
GHA*
Long
LHA*
6. ვარსკვლავი: Procyon, 2014 წლის 01 ნოემბერს, ZT=03h56m13s, Long=132°49,4'E.
GMT=
Data: GHA, LHA Dec
GHAAries(___h)
GHAAries(___m___s)
SHA
GHA*
58
Long
LHA*
მზის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოთვლის პროცედურა:
2. გავხსნათ ალმანახის ყოველდღიური ცხრილები თარიღის შესაბამის გვერდზე;
3. ამოვიწეროთ მზის “GHA(h)” და “Dec(h)” “h” საათის მაჩვენებლზე;
4. ამოვიწეროთ მზის დახრილობის (Dec-ის) სვეტის ბოლოში მოცემული d სიდიდე;
5. დავადგინოთ იზრდება თუ მცირდება დახრილობა, ამოწერილი დახრილობის წინა ან

მომდევნო მნიშვნელობასთან შედარების გზით;

წუთის ცხრილზე და “s” წამის მაჩვენებელზე ამოვიწეროთ “GHA(m,s)” “Sun and Planets”
სვეტიდან. ამოწერილი კუთხე ქვეშ მივუწეროთ ადრე ამოწერილ “GHA(h)”-ს;
7. გამოვითვალოთ მზის “GHA” გრინვიჩის მოცემულ დროზე “GHA(h)”-ისა და

“GHA(m,s)”-ის შეკრებით: GHA= GHA(h) + GHA(m,s);
8. გამოვითვალოთ ადგილობრივი სასაათო კუთხე ფორმულით: LHA=GHA ± LongWE;
9. ამავე ცხრილში “v and d” სვეტში მოვძებნოთ “d”-ის მნიშვნელობა და ამოვიწეროთ

მარჯვნივ მდგარი სიდიდე, რომელიც წარმოადგენს dcorr-ს.
10. მზის დახრილობა გამოითვლება ფორმულით: Dec=Dec(h) ± dcorr, შეკრებას ავირჩევთ,

როცა დახრილობა იზრდება, ხოლო თუ დახრილობა მცირდება უნდა შესრულდეს
გამოკლება;
მზის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოსათვლელი პროფორმა.
Date; GMT GHAʘ, განმარტება და მითითება Decʘ, d= განმარტება და მითითება

LHAʘ
59
GHAʘ(h) კუთხე, ყოველდღიური კუთხე, ყოველდღიური

ცხრილების მზის (Sun) ცხრილების მზის (Sun)
“GHA” აღნიშვნის სვეტში, “Dec” აღნიშვნის სვეტში,
გრინვიჩის დროის “h” გრინვიჩის დროის “h”
საათის გასწვრივ საათის გასწვრივ
GHAʘ(m,s) კუთხე, “Increments and ±dcorr Increments and Corrections-
Corrections”-ის “m” წუთის ის m წუთის ცხრილში, “v
ცხრილში, “Sun and and d corr”-ის სვეტში,
Planets”-ის სვეტში, “s” ამოწერილი “d”-ს
წამის გასწვრივ მნიშვნელობის მარჯვნივ
დაწერილი სიდიდე
GHAʘ აჯამვის შედეგი, Dec=Dec(h) ± dcorr
GHAʘ(h)
+GHAʘ(m,s)
LHAʘ LHA=GHA ± LongWE
მაგალითი: იპოვეთ მზის GHA, LHA და Dec, თუ მასზე დაკვირვებები განხორცილდა 2014 წლის
13 მაისს, ადგილობრივი დროით ZT=10h35m47s და გემის მდებარეობის გრძედი ტოლია -
Long=41°39,2'E;
გამოვითვალოთ დაკვირვების გრინვიჩის დრო GMT:
41°:15°=2 (11°39,2' > 7°30'), ZD= – 3
GMT=ZT+ZD=10h35m47s–3h=07h 35m 47s
Date; GMT GHAʘ, LHAʘ განმარტება და Decʘ, d=0.6' განმარტება და

მითითება მითითება
GHAʘ(07h) 285°55.0' კუთხე, ყოველდღიური 18°22.8' N კუთხე,

ცხრილების მზის (Sun) ყოველდღიური
“GHA” აღნიშვნის ცხრილების მზის
სვეტში, გრინვიჩის (Sun) “Dec”
დროის “h” საათის აღნიშვნის სვეტში,
გასწვრივ გრინვიჩის დროის
“h” საათის გასწვრივ
GHAʘ(35m47s) + 8°56.8' კუთხე, “Increments and +0.4' Increments and

Corrections”-ის “m” Corrections-ის m
წუთის ცხრილში, “Sun წუთის ცხრილში, “v
and Planets”-ის სვეტში, and d corr”-ის
“s” წამის გასწვრივ სვეტში, ამოწერილი
“d”-ს მნიშვნელობის
მარჯვნივ
293°111.8'
GHAʘ აჯამვის შედეგი, 18°23.2' N Dec=Dec(h) ± dcorr
+1° – 60.0'
GHAʘ(h)
60
+GHAʘ(m,s)
294° 51.8'
±LongWE +41°39,2' გრძედი
335° 91.0'
LHAʘ LHA=GHA + Long(E)
+1° – 60.0'
336° 31.0'
61
სავარჯიშო 22: იპოვეთ მზის GHA, LHA და Dec Nautical Almanac-ის ცხრილების საშუალებით:
1. მზე, 2014 წლის 21 იანვარს, ZT=09h08m46s, Long=41°39,2'E;
GMT=
Data: GHA, LHA Dec, d:
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
GHA
Long
LHA
2. მზე, 2014 წლის 24 დეკემბერს, ZT=17h21m32s, Long=132°05,3'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
GHA
Long
LHA
62
3. მზე, 2014 წლის 12 აპრილს, ZT=03h45m07s, Long=167°14,8'E;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
GHA
Long
LHA
4. მზე, 2014 წლის 16 აგვისტოს, ZT=21h39m18s, Long=173°42,6'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
GHA
Long
LHA
63
5. მზე, 2014 წლის 23 ნოემბერს, ZT=05h34m11s, Long=101°07,1'E;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
GHA
Long
LHA
6. მზე, 2014 წლის 06 მაისს, ZT=22h56m02s, Long=144°25,7'W.
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
GHA
Long
LHA
64
მთვარის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოთვლის პროცედურა:
2. გავხსნათ ალმანახის ყოველდღიური ცხრილები თარიღის შესაბამის გვერდზე;
3. ამოვიწეროთ მთვარის “GHA(h)” და “Dec(h)” “h” საათის მაჩვენებლზე;
4. ამოვიწეროთ მთვარის სიჩქარის შესწორების v და დახრილობის შესწორების d

ფაქტორები;
5. დავადგინოთ იზრდება თუ მცირდება მთვარის დახრილობა, ამოწერილი დახრილობის

(Dec(h)) წინა ან მომდევნო მნიშვნელობასთან შედარების გზით;

წუთის ცხრილზე და “s” წამის მაჩვენებელზე ამოვიწეროთ “GHA(m,s)” “Moon”
სვეტიდან. ამოწერილი კუთხე ქვეშ მივუწეროთ ადრე ამოწერილ “GHA(h)”-ს;
7. ამავე ცხრილში “v and d” სვეტში მოვძებნოთ “v”-ის მნიშვნელობა და ამოვიწეროთ

მარჯვნივ მდგარი სიდიდე, რომელიც წარმოადგენს Vcorr-ს;
8. გამოვითვალოთ მთვარის “GHA” გრინვიჩის მოცემულ დროზე “GHA(h)”-ის,

“GHA(m,s)”-ისა და Vcorr-ის შეკრებით: GHA= GHA(h) + GHA(m,s) +Vcorr;
9. გამოვითვალოთ ადგილობრივი სასაათო კუთხე ფორმულით: LHA=GHA ± LongWE;
10. ამავე ცხრილში “v and d” სვეტში მოვძებნოთ “d”-ის მნიშვნელობა და ამოვიწეროთ

მარჯვნივ მდგარი სიდიდე, რომელიც წარმოადგენს dcorr-ს.
11. მთვარის დახრილობა გამოითვლება ფორმულით: Dec=Dec(h) ± dcorr, შეკრებას

ავირჩევთ, როცა დახრილობა იზრდება, ხოლო თუ დახრილობა მცირდება უნდა
შესრულდეს გამოკლება;
მთვარის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოსათვლელი პროფორმა.

Date; GMT GHAϽ, LHAϽ განმარტება და მითითება DecϽ, d= განმარტება და მითითება
GHAϽ(h) კუთხე, ყოველდღიური კუთხე, ყოველდღიური
ცხრილების მთვარის ცხრილების მთვარის
65
(Moon) “GHA” აღნიშვნის (Moon) “Dec” აღნიშვნის

სვეტში, გრინვიჩის დროის სვეტში, გრინვიჩის
“h” საათის გასწვრივ დროის “h” საათის
გასწვრივ
GHAϽ(m,s) კუთხე, “Increments and ±dcorr Increments and Corrections-
Corrections”-ის “m” წუთის ის m წუთის ცხრილში, “v
ცხრილში, “Moon”-ის and d corr”-ის სვეტში,
სვეტში, “s” წამის გასწვრივ ამოწერილი “d”-ს
მნიშვნელობის მარჯვნივ
Vcorr Increments and Corrections-
ის m წუთის ცხრილში, “v
and d corr”-ის სვეტში,
ამოწერილი “v”-ს
GHAϽ აჯამვის შედეგი, Dec=Dec(h) ± dcorr
GHAϽ(h)
+GHAϽ(m,s)
+Vcorr
LHAϽ LHA=GHA ± LongWE
მაგალითი: იპოვეთ მთვარის GHA, LHA და Dec, თუ მასზე დაკვირვებები განხორცილდა 2014
წლის 14 მაისს, ადგილობრივი დროით ZT=20h34m21s და გემის მდებარეობის გრძედი ტოლია -
Long=132°18.5'W;
132°:15°=8 (12°18.5' > 7°30'), ZD=+9
-24h; +1d
GMT=ZT+ZD=20h34m21s+9h=29h 34m 21s= 05h34m21s; 2014.05.15
Date; GMT GHAϽ, LHAϽ, განმარტება და მითითება DecϽ, განმარტება და

v=7.0 d=4.7 მითითება
GHAϽ(h) 69°51.8' კუთხე, ყოველდღიური 17°24.0' S კუთხე,

ცხრილების მთვარის (Moon) ყოველდღიური
“GHA” აღნიშვნის სვეტში, ცხრილების მთვარის
გრინვიჩის დროის “h” საათის (Moon) “Dec”
გასწვრივ აღნიშვნის სვეტში,
გრინვიჩის დროის “h”
საათის გასწვრივ
GHAϽ(m,s) 8°11.8' კუთხე, “Increments and + 2.7' Increments and

Corrections”-ის “m” წუთის Corrections-ის m
წუთის ცხრილში, “v
66
ცხრილში, “Moon”-ის სვეტში, and d corr”-ის სვეტში,

“s” წამის გასწვრივ ამოწერილი “d”-ს
მნიშვნელობის
მარჯვნივ დაწერილი
სიდიდე
Vcorr + 4.0' Increments and Corrections-ის m 17°26.7' S

წუთის ცხრილში, “v and d corr”-
ის სვეტში, ამოწერილი “v”-ს
77°67.6' აჯამვის შედეგი,
GHAϽ Dec=Dec(h) ± dcorr
+360° GHAϽ(h)
437°67.6' +GHAϽ(m,s)
+Vcorr
±LongWE -132°18.5' გრძედი
LHAϽ 305°49.1' LHA=GHA ± LongWE
67
სავარჯიშო 23: იპოვეთ მთვარის GHA, LHA და Dec Nautical Almanac-ის ცხრილების
1. მთვარე, 2014 წლის 02 თებერვალს, ZT=09h08m46s, Long=41°39,2'E;
GMT=
Data: GHA, LHA, v: Dec, d:
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
2. მთვარე, 2014 წლის 27 0ქტომბერს, ZT=17h21m32s, Long=132°05,3'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
68
LHA
3. მთვარე, 2014 წლის 12 ივლისს, ZT=03h45m07s, Long=167°14,8'E;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
4. მთვარე, 2014 წლის 19 მარტს, ZT=21h39m18s, Long=173°42,6'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
69
5. მთვარე, 2014 წლის 25 იანვარს, ZT=05h34m11s, Long=101°07,1'E;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
6. მთვარე, 2014 წლის 10 ნოემბერს, ZT=22h56m02s, Long=144°25,7'W.
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
70
პლანეტის GHA-ს, LHA-ს და Dec-ის გამოთვლის პროცედურა ემთხვევა მთვარის

ანალოგიურ პროცედურას, ოღონდ v და d ფაქტორები ჩაწერილია არა GHA(h)-ისა და Dec(h)-ის
გასწვრივ არამედ პლანეტის სვეტის ბოლოში, როგორც ეს იყო მზის d ფაქტორის შემთხვევაში.
ზოგიერთ შემთხვევაში პლანეტა ვენერას v ფაქტორი არის უარყოფითი, რაც ნიშნავს, რომ
ამ შემთხვევაში ვენერას GHA გამოითვლება ფორმულით:
GHA = GHAVenus(h)+GHAVenus(m,s) –Vcorr
მაგალითი: იპოვეთ პლანეტა ვენერას (Venus) GHA, LHA და Dec, თუ მასზე დაკვირვებები
განხორცილდა 2014 წლის 16 მაისს, ადგილობრივი დროით ZT=05h35m21s და გემის
მდებარეობის გრძედი ტოლია - Long=148°26.3'E;
148°:15°=9 (13°26.3' > 7°30'), ZD=-10
+24h; -1d
GMT=ZT+ZD=05h35m21s – 10h=19h 35m 21s; 2014.05.15
Date; GMT GHA, LHA, განმარტება და მითითება Dec, d=1.1 განმარტება და

v= – 0.2 მითითება
GHA (h) 144°18.0' კუთხე, ყოველდღიური 4°03.4' N კუთხე,
ცხრილების ვენერას (Venus) ყოველდღიური
“GHA” აღნიშვნის სვეტში, ცხრილების ვენერას
გრინვიჩის დროის “h” საათის (Venus) “Dec”
გასწვრივ აღნიშვნის სვეტში,
გრინვიჩის დროის “h”
საათის გასწვრივ
GHA (m,s) 8°50.2' კუთხე, “Increments and + 0.7' Increments and
Corrections”-ის “m” წუთის Corrections-ის m
ცხრილში, “Sun and Planets”-ის წუთის ცხრილში, “v
სვეტში, “s” წამის გასწვრივ and d corr”-ის სვეტში,
ამოწერილი “d”-ს
მნიშვნელობის
მარჯვნივ დაწერილი
სიდიდე
Vcorr – 0.1' Increments and Corrections-ის m 4°04.1' N
წუთის ცხრილში, “v and d corr”-ის
სვეტში, ამოწერილი “v”-ს
GHA 152°68.1' აჯამვის შედეგი, Dec=Dec(h) ± dcorr
GHA(h)
71
+GHA(m,s)
+Vcorr
±LongWE +148°26.3' გრძედი
LHA 300°94.4' LHA=GHA ± LongWE

+1° – 60.0'
301° 34.4'
72
სავარჯიშო 24: იპოვეთ პლანეტის GHA, LHA და Dec Nautical Almanac-ის ცხრილების
1. იუპიტერი, 2014 წლის 03 ნოემბერს, ZT=12h09m57s, Long=94°46,1'E;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
2. მარსი, 2014 წლის 16 იანვარს, ZT=16h04m34s, Long=26°06,2'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
73
3. ვენერა, 2014 წლის 09 დეკემბერს, ZT=21h28m06s, Long=142°26,7'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
4. სატურნი, 2014 წლის 26 მაისს, ZT=01h18m37s, Long=131°03,8'E;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
74
5. ვენერა, 2014 წლის 17 აპრილს, ZT=22h12m34s, Long=72°16,6'W;
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
6. იუპიტერი, 2014 წლის 14 აგვისტოს, ZT=20h45m13s, Long=143°29,9'W.
GMT=
GHA(___h)
GHA(___m___s) dcor:
Vcor
GHA
Long
LHA
75
12. გამოყენებული ლიტერატურა
1. ს. ბალაძე – „ასტრონავიგაცია“. ბათუმი 2011,

https://library.bsma.edu.ge/BOOKS/astronavigation_2011.pdf?fbclid=IwAR11-
6qXNA5hU9y2sHlKv11VVLgFPxmJ5RhR0H1XC6oPJYaWhE-0QbLYIes
2. Eugenio J. Ynion – „Celestial Navigation 1”. Marta, Philippines. 2012;
3. Eugenio J. Ynion –Workbook in Celestial Navigation 1”. Marta, Philippines. 2011;
4. Nathaniel Bowditch, „American Practical Navigator”, volume I, Pub. No. 9, National Geospatial-
Intelligence Agency, Springfield, Virginia, 2019, https://library.bsma.edu.ge/download.php?
file=Bowditch_Vol_1_LoRes.pdf
5. Nathaniel Bowditch, „American Practical Navigator”, volume II, Pub. No. 9, National Geospatial-
Intelligence Agency, Springfield, Virginia, 2019, https://library.bsma.edu.ge/download.php?
file=Bowditch_Vol_2_LoRes.pdf
6. David Burch – „Celestial Navigation”. Starpath Publications. 2015;
7. The Nautical Almanac. 2014.
76

Celestial Navigation 1: Batumi State Maritime Academy

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celestial Navigation 1: Batumi State Maritime Academy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Batumi State Maritime Academy

Author: Abdul Kakhidze

Compiled by Abdul Kakhidze, PhD,

Professor of the Navigation Faculty of the Batumi State Maritime Academy

Editor Johnny Babilodze, PhD, Associate Professor

Reviewers: Avtandil Gegenava, PhD, Professor

Givi Tsitskishvili , PhD, Professor

Sergo Surmanidze, Sea Captain

Catherine Chkhartishvili, PhD, Assistant Professor

Corrector:: Tamila Mikeladze, PhD, Associate Professor

1. perform actions on angle values used in navigation;

3. graphical solution of horizontal and equatorial illumination coordinates using a stereometric

4. Calculation of Greenwich Mean Time at different geographical latitudes;

5. Determine the GMT time using a chronometer;

6. Solution of equatorial angles according to the time diagram;

4. Addition and subtraction of angles 11

5. Horizontal coordinate system 13

6. Equatorial coordinates of luminaries 27

7. Relationship between equatorial and horizontal coordinates of luminaries 31

8. დროის აღრიცხვა და კუთხე 38

10. გრინვიჩის დრო და მისი გამოთვლა 45

11. მნათობთა ეკვატორიული კოორდინატების გამოთვლა Nautical Almanac-ის 52

12. გამოყენებული ლიტერატურა 76

Unfortunately, modern navigators are so dependent on automated navigation systems that

Z Azimuth Angle semicircular azimuth; azimuth angle

LHA Local Hour Angle

GHA Greenwich Hour Angle

SHA Sidereal Hour Angle sidereal hour angle; star addition

GMT Greenwich Mean Time

UT Universal Time world time; Greenwich Mean Time,

ZD Zone Description Time zone number

DST Daylight Saving Time, or Summer Time

CEL Chronometer Error Log

LOP Line of Position

Angle is measured in degrees or radians.

If the angle resulting from performing arithmetic operations (addition/subtraction) on angles is

Example: 1. 478° =|478° – 360°|=118°; 2. -127°=|-127° + 360°|=233°

Exercise 1. Convert angles expressed in degrees to radians:

9. 340°= 10. 180°=

11. 15°= 12. 150°=

13. 75°= 14. 120°=

Exercise 2. Convert angles expressed in radians to degrees:

Angles smaller than a degree can be expressed in two ways:

For example: 72°09'52''; 311°44'07''.

For example: 158.24°; 201.05°, etc.

1. Convert an angle written in standard form to decimal form:

241°15'45''=241° + (15/60)° + (45/3600)° = 241° + 0.25° + 0.0125° = 241.2625°

2. Convert the angle written in decimal form to standard form:

183.27° = 183° + (0.27x60)' = 183° + 16.2'= 183°16'+(0.2x60)''=183°16'12''

1. 241°15'45''= 241°15'+ (45/60)'= 241°15.75';

2. 183.27°= 183° + (0.27x60)' = 183°16.2'

4. Addition and subtraction of angles

Addition/subtraction of angles in decimal form is done in the same way as adding/subtracting

1. 274.23°+198.78°=473.01°= |473.01° – 360°|=113.01°;

2. 164.49°– 307.04°= –142.55°=|–142.55° + 360°|= 217.45°

or the other way =360°+164.49°– 307.04°=524.49°– 307.04°=217.45°

72° 43.9 ' 283 ° 17.3 '

221 ° 44.1' 318 ° 33.4 ' 73 ° 09.2'

107 ° 58.2' 215 ° 31.7' 308 ° 47.5 '

218 ° 71.6 ' 149° 60.0 '

Exercise 6. Calculate the difference between two angles:

263 ° 47,3 ' 343° 39,1'