Accelerating the world's research

Dobruja'dan “yeniden keşfedilmiş”

bir yazıt. İskit'teki yollar ve kilometre
taşları (MS 3.-4. yüzyıl), Pontica 42,
2009, 429-455.
Tercüme: A “rediscovered” inscription from Dobrudja. Roads and milestones in Scythia (3rd-4th
century AD), Pontica 42, 2009, 429-455.

Cristina-Georgeta Alexandrescu, Adriana Panaite

Bu gazeteye atık mı Bunun gibi daha fazla kağıt ister misin?

gerekiyor?
MLA, APA veya Chicago
stillerinde alıntı alın
İlgili makalelerin PDF paketini indirin
Academia'nın 40 milyon ücretsiz makale
kataloğunu arayın

translated with Academia.edu 

 ÇEVIRI 1

Dobruja'dan “yeniden keşfedilmiş”

bir yazıt. İskit'teki yollar ve
kilometre taşları (MS 3.-4. yüzyıl),
Pontica 42, 2009, 429-455.
Cristina-Georgeta Alexandrescu, Adriana Panaite

Original Paper 

Soyut
1906 yılında Tropaeum Traiani (Adamclisi) kazılarının sorumlusu V. Richter, Gr.G.
Bükreş'teki Ulusal Eski Eserler Müzesi müdürü Tocilescu, "aχa ‚ςat tτιay "χ}σμu köyünde yazıtlı
(kilometre taşı) bir taşın bulunması hakkında. Hκ, sκσιξσμ ve ιχawξσμ τλ tνκ stτσκ ve ξts
boyutlarındaydı. Tocilescu hastalığı nedeniyle kitabı yayınlayamadı. Daha sonra yazıt bilimsel
literatürde sadece 1968'de TIR L 35'te geçiyor, ancak külliyatta hiç yayınlanmıyor. 2007 yılında,
Romanya Akademisi Kütüphanesi El Yazmaları Koleksiyonunda saklanan G. G. Tocilescu'nun
arşiv fonundaki bir araştırma projesi sırasında, yukarıda bahsedilen mektubu bulduk (Bayan
Tocilescu 5312, sayfa 178 ve 179). Ayrıca mektubun arka sayfası arşiv cildinde 194. sayfa
olarak ciltlenmiştir. Bu ikinci çizimde taşın boyutları da verilmiş ve bazı silinmiş harfler
işaretlenmiştir. Yazıt sadece Rξθνtκχ s ιχawξσμs'tan bilinmektedir. Taşın türü veya harflerin
boyutları hakkında Σνκχκ ξs στ ςκσtξτσ. Yazıt Tetrarşik döneme tarihlenebilir. Bu yazıtın
analizi ve İskit'ten MS 3.-4. yüzyıllara ait geç kilometre taşları ve Roma yolu ile ilgili mevcut
belgelerin sunumu bu katkının amacını oluşturmaktadır. Eski Moesia Inferior eyaletinin
topraklarında Romanya ve Bulgaristan'da keşfedilen Tetrarik döneme ait 22 kilometre taşı
vardır (Şekil 3). Üç tanesi yayınlanmamış; the first one ξs tνκ stτσκ λχτς "χ}σμu υχκsκσtκι
aητvκ aσι tνκ τtνκχ twτ ηκρτσμ tτ tνκ υχξvatκ θτρρκθtξτσ τλ Φξρξ Υξsτ<κσsθνξ λχτς
Μξνaξρ Κτμăρσξθκaσu, "τσstaσţa  The present article was initially meant to be published in
Dacia N.S. 52 (2008) , ancak konusunu dikkate alarak yazarlar onu Pontica 42'de (2009)
yayınlamaya karar verdiler.

İlçe. Diğerleri şu adreste bulundu: Medgidia (no. 1), Valea Dacilor (nr. 2), Rasova (nr. a
 ÇEVIRI 2

‚Ρηκσa σχ., ΡAzμχaι σχ., БtξυSπτ σχ., Υκtχκσ σχ.,‚ Ι °θρξsξ σχ.Aσι τσκ Wξtν uσπστρ from
butbrodaffraf,

Diocletian döneminden itibaren Aşağı Tuna bölgesi Roma İmparatorluğu için çok önemli
hale gelir. İmparatorluğun bu kısmı imparatorlar tarafından sürekli ziyaret edilmektedir.
Kalelerin birçoğunun bu dönemde onarıldığını da eklemek gerekir. Ayrıca yollar onarılır ve iyi
durumda tutulur. Katalogda sunulan 3.-4. yüzyıl mihenk taşları, sadece kireç yolunda değil,
yerel olanlarda (semitae) da bulunmuştur.

Σνκ ςξρκstτσκ λχτς "χ}σμu belongs to an important semita, going from Callatis to
"uχτstτχuς, υassξσμ tνχτuμν Ορτυκσξ λτχςκχ "avaθρaχ , Οκtχτ<aσξ, Σχτυaκuς Σχaξaσξ,
Τχρuξa, "χ}σμu λτχςκχ "aχaςat aσι Iτσ "τχvξσ λτχςκχ "uzμuσ Σνξs ξs a σκw evidence that not
only the main roads were kept in good condition, but also the secondary ones. suσt
θuστsθuţξ ικ st}ρυξ ςξρξaχξ ικsθτυκχξţξ îσ Μτκsξa Iσλκχξτχ, υχτvξσθξκ θaχκ sκ îσtξσικa υκ
tκχξtτχξξ ιξσ Ρτς}σξa <ξ ‛uρμaχξa " τηχτμκa <ξ οuςătatκa στχιξθă ve ‛uρμaχξκξ . Σχκξ ιξσtχκ
κξ σu suσt îσθă υuηρξθaţξ υχξςuρ κstκ θκρ ικ ρa "χ}σμu, θaχκ λaθκ τηξκθtuρ aχtξθτρuρuξ ικ
λaţă, ξaχ θκξρaρţξ ιτξ υχτvξσ ιξσ ιξσ θτρκθţξa υaχtξθuρaχă a ρuξ Φξρξ Υξsτ<κσsθνξ ιξσ
ρτθaρξtatκa Μξνaξρ Κτμăρσξθκaσu, οuι. "τσstaσţa. "κξρaρţξ au λτst ικsθτυκχξţξ ρa
Μκιμξιξa σχ. , Υaρκa "aθξρτχ σχ. , "τχηu σχ.-4), Rasova (nr. 5), Μăθξσ σχ. , Μξνaξ Υξtκazu σχ. ,
Gaχvăσ σχ. , Ρazμχaι σχ. , Бtξυsπτ σχ. , Υκtχκσ σχ. , ‚ιaςθρξsξ σχ. Dobrogea (nr. 19).

Îσθκυ}σι θu ιτςσξa ρuξ "ξτθρκtξaσ zτσa" uσăχξξ ικ Ιτs ικvξσκ λτaχtκ ξςυτχtaσtă pentru.
‚θκasta κstκ θτσstaσt ξσsυκθtată ικ îςυăχaţξξ <ξ ςuρtκ λτχtξλξθaţξξ ţξ ιχuςuχξ suσt χκ.
Μξρξaχξξ ιataţξ îσ sκθτρκρκ III-IΥ ι. "νχ au λτst ικsθτυκχξţξ σu σuςaξ υκ ιχuςuρ ικ ρξςκs θξ
<ξ υκ aχtκχκρκ sκθuσιaχκ, sκςξtaκ. t}ρυuρ ςξρξaχ ικ ρa "χ}σμu aυaχţξσκ uσκξ sκςξta
ξςυτχtaσtκ θaχκ ςκχμκa ικ ρa "aρρatξs ρa "uχτstτχuς tχκθ}σι υχξσ Ορτυκσξ λτstuρ "
avaθρaχ , Οκtχτ<aσξ, Σχτυaκuς Σχaξaσξ, Τχρuξa, "χ}σμu λτstuρ "aχaςat <ξ Iτσ "τχvξσ λτstuρ
"uzμuσ . Μξρξaχuρ "χκικsθτυκχξt ικ ρa "χ}σμu χκυχκzξσtă îσθă τ ιτvaιă θă îσ υκχξτaιa
tκtχaχνξκξ σu σuςaξ ιχuςuχξρκ ξςυτχtaσtκ κχau υκχξτιξθ χκυaχatκ θξ <ξ θκρκ sκθuσιaχκ. Îσ
υρus ικςτσstχκază τ ιată îσ υρus θă zτσa "uσăχξξ ικ Ιτs χκυχκzξσtă τ zτσă ξςυτχtaσtă ιξσ
υuσθt ικ vκικχκ stχatκμξθ υκσtχu aιςξσξstχaţξa χτςaσă ρa îσθκυutuρ aσtξθνξtăţξξ t}χzξξ.

Ağustos 1906'da Bükreş'teki Ulusal Eski Eserler Müzesi müdürü Gr. G. Tocilescu,
Adamclisi'deki kazıların sorumlusu V. Richter tarafından yazılan bir mektupla 1 , köyde yazıtlı
bir taş bulunduğunu bildirdi. Caramat (bkz. Ek 1). Ayrıca taşın çizimini ve boyutlarını da
gönderiyordu. Ayrıca Richter, ξσωκχκψω λτχ ζχθνζκτρτμy, ωνκ "Βκωζωκζ ζω Βζvζθρζχ 2 .

Genellikle bölgenin epigrafik malzemeleriyle çok ilgilenen Tocilescu için bu, hastalığı
nedeniyle zor bir dönemdi ve yazıtı 3 yayınlayamadı. Bilimsel literatürde buluntudan sadece
1968'de bahsedilmiştir, Tabula Imperii Romani L35 4 . Daha sonra bilgi herhangi bir ek yorum
yapılmadan sadece alıntılanmıştır 5 .
 ÇEVIRI 3

2007 yılında, Gr.G.'nin arşiv fonundaki bir araştırma projesi sırasında. Romanya
Akademisi Kütüphanesi El Yazmaları Koleksiyonunda saklanan Tocilescu'dan, yukarıda
bahsedilen mektubu bulduk (Bayan Tocilescu 5312, sayfa 178 ve 179). Ayrıca mektubun arka
sayfası arşiv cildinde 194. sayfa olarak ciltlenmiştir. Bu ikinci çizimde taşın boyutları da
verilmiş ve bazı silinmiş harfler işaretlenmiştir (bkz. Res. 2). Bu yazıtın analizi, mevcut katkının
başlangıç noktasıydı. Amacı, Moesia Inferior/Scythia'dan geç dönüm noktalarına (MS 3. - 4.
yüzyıllardan itibaren) ilişkin mevcut belgeleri sunmaktır.

Construθωξτσ ζσι ωνκ υāθωθılım için Taş Malzemenin yeniden kullanılması τλ ψvσκ ψ ψ
ψ ψ ψ ψ ψvσκ ξ ψς umu ψ ωτσκψ ψ ψς umu ψωτσκ ξ ψ θρρ ψω ufun 1906 (Romanya
Akademisi Kütüphanesi, Bükreş, El Yazmaları koleksiyonu/Yazışmalar S30(5)/XCIII).

2 Caraclar/ Cavaclar, bugün Plopeni, Köstence ilçesi Ο] ΡΥ‚Ν 19121, s. 579; VULPE 1938,
s. 336;ΑĂΡΑΤΛΔΒΤ 2001, s. 68-69;NETZHAMMER 2005, s. 140. 3 Bakınız örneğin BARBU,
SCHUSTER 2005-2006 ve özellikle kilometre taşları için veya en azından bu taşların işlev
gördüğü yollar hakkında bazı belirsiz yorumlara yol açmıştır. Bulunan noktanın/yerin ve
arkeolojik malzeme bulma bağlamının önemi yaygın ve iyi bilinen bir konudur. Bu bilgilerin
daha da değerli olduğu bazı kategoriler vardır. Bir dönüm noktası bulmak, bir yolun varlığı
hakkında bir ipucu veya doğrudan bilgi olabilir. Bir Roma mihenk taşı üzerindeki yazıtın, belirli
bir noktaya uzaklığı veya uzaklığı gibi ek ayrıntılar sağlayan formülü sayesinde, bir dönemin
yapı etkinliği hakkında bilgi edinilebilir.

Tνe ςiρestτσe frτς Crâσμu

Yazıtın bulunduğu yerden sadece V. Richter bahsetmiştir. vξρζμκ τλ βζζ ‚ςζΩ, ζλωκχwζζ
βζζςζω, ψξσθκ βχ} σμU, υζχω τλ ωνκ komünü ion corvin (form cuzgun) 7 modern yol troe
antik kenti tropa trapa0 1 üzerindedir. Dönüm noktasının ilk yerinin orada olmaması makul
görünüyor. Bununla birlikte, kilometre taşının Tropaeum Traiani'den Durostorum'a giden yol
üzerindeki konumu vξζ Τχρuξζ τχ κvκσ Βχ}σμu ξψ ωνκ ςτψω muhtemeldir (Şekil 3).
Tropaeum Traiani şehrinin çevresindeki kilometre taşları ve yollar yakın zamanda yapılan bir
araştırmanın konusu olmuştur 8 . Bayan Tocilescu 5132'nin 194. sayfasındaki çizime göre
(Şekil 2), taş 2,08 m yüksekliğindeydi, 0,35 m'lik bir üst çap ve 0,60 m'lik bir bχτζι ηζψκ
gösteriyordu. 9 . Taşın türünden veya harflerin boyutlarından söz edilmiyor.

Aşağıdaki paragraflarda, kitabenin sekiz satırı, önerilen ders ve gözlemlenen ayrıntılarla

birlikte sunulacaktır. ZAHARIADE 2006, s. 44-49;BARNEA 1977, s. 29-43;SUCEVEANU,
BARNEA 1991, s. 252-257. 9 Taşın gerçek kollokasyonu ve hatta muhafazası şimdilik
bilinmiyor. V. Richter'in Gr. G. Tocilescu'ya yazdığı başka bir mektuba göre, amaç taşı
Bükreş'e göndermekti (Bükreş'teki Romanya Akademisi Kütüphanesi, Bayan Tocilescu 5129,
s. 296).
 ÇEVIRI 4

NNIIOOEI
10. 3. satırda, ωνκ Υ ξψ wχξωωκσ ζψ ζ Gχκκπ Ұ . Σνκ λλων ρκωκχ ξσ ωνξ ρξκ ξ χ
χθτχικι ξ ωw ωw ι ζYψ τσ ωνκ ωwτ ιwξwξwξ τσ yan ζ ω Sadece dikey hastae.

Δχζψκι ρκωωκχψ ζχκ ςζχπκι τσ ωνκ ιχζwξσμ ζω υζμκ wξων Ρξθνωκχ ψ στωκ ψζyξσμ
ωνζω "ωνκ ςζχπκι ψυτωψ ζχκ ηχτπκσ ρκωωκχψ . Σνκy ζχκ ζω ωνκ κσι τλ ωνκ ρξσκψ 3 (?),
4, 5 and 6 in the deleted names of the Caesares. The formül eyalette ve İmparatorluğun her
yerinde iyi belgelenmiştir 11. Yazıtın tarihi MS 293'tür.Martelleşmenin meydana geldiği MS 4.
yüzyılın ilk on yılında hala kullanımdaydı.

7. satır için metin kesin değil. Bir olasılık, yolun bir başlangıç noktasından bahsedilmiş
olmasıdır. 7. satır için başka bir olası okuma (ve en olası olanı) şöyle olacaktır: MILIA
PASSVVM. Farklı mil(ia) pass(uum) ve hatta milia passuum 12 formüllerini doğrulayan birkaç
dönüm noktası örneği vardır. Örneğimizdeki tekrar (7. ve 8. satırdaki) paralel değildir 13 .
Belirtilen durum, yazıtı yapan kişiden de kaynaklanmış olabilir. Ayrıca, bu açıdan ilgi çekici
olan ρξσκ , wνκχκ ωνκ ιξψωζσθκ ξψ ςκσωξτσκι'dır. Σνκ Μ ξψ wχξωωκσ ζψ ζ Gχκκπ .

3. satırdaki ayrıntıyla birlikte bu, lapisitin Yunan kökenli olduğunu gösterebilir ki bu

Tropaeum Traiani bölgesinde sürpriz olmaz 14 . En azından 7. satır için bir hipotez olarak
municipium Tropaei olarak adlandırılmalı ve sonunda şu şekilde okunmalıdır: A] M(unicipio)
TR(opaei) TRAIA(nen)S(ium). 3. ve 4. yüzyıllarda şehrin adının epigrafik kanıtı municipium
Tropaei, wξωντuω ωνκ ξςυκχξζρ σζςκ "Traiani 15'tir. Bu satırda şehrin adı belirtilebilirdi, bu
da taşın taş olup olmadığı sorusunu gündeme getirir. ilk Tetrarşi zamanından kalma tek bir
yazıt taşıyordu. Ancak çizimdeki "‚-harflerinin hepsi aynı, geç dönem 16 özelliğini gösteriyor.
Yazıtın olmaması durumunda çizimin doğruluğu 10 PETOLESCU 2001, s. 244; ÇAĞNAT 1914,
s. 12 13 Başka bir olasılık, kilometre taşları daha fazla bilgi tutar ve bir θτςυρκx λigθωτσ,
ρξπκ ωνκ ς ψωτσκ λχτς κчθθσμ raetia) (cil xvii 4, 70) (cil xvii 4, 70) (bkz. 169-180, özellikle s.
172. 14 BARNEA 1998, s. 213-228, özellikle s. 225. ayrıca bkz. POPESCU 1964, s. 192. 15
POPESCU 1964BARNEA 1979, s. 13. -Bu bağlamda, E. Popescu'nun Lidya'daki Thyatira'lı
boyacılar tarafından T. Alfenus Arignotus'a ithaf edilen ve 3. yüzyılın ilk on yılına tarihlenen
yazıtın lehçesi için yaptığı öneri ele alınmalıdır. Yunanca yazıtın 21. satırında şehrin adı ἡ ῶ ῶ
ὶ ί ό , λτχ wνξθν Οτυκψθu ψuμμκψωψ ωνκ ωχζσψρζωξτσ municipium Traianensium
okunmalıdır.

Bu yazıtla ilgili en yeni bibliyografya için bkz. PETOLESCU 1996, s. 253-258.

16 Bkz. yukarıdaki not 10, bu tür mektuplar 2. yüzyılda da kaydedilmiştir.

 ÇEVIRI 5

kontrollü.

İskit'ten kilometre taşları (MS 3. -4. yüzyıllar)

Eski İskit eyaleti topraklarında Romanya ve Bulgaristan'da keşfedilen Tetrarik döneme ait
22 kilometre taşı vardır (Şekil 3) 17 . Three of them aχκ uσυuηρξψνκι ωνκ λξχψω τσκ ξψ ωνκ
ψωτσκ λχτς Βχ}σμu υχκψκσωκι ζητvκ ζσι the other two belong to the private collκθωξτσ τλ
Φξρξ Υξψτ<κσψθνξ λχτς Μξνζξρ Κτμăρσξθκζσu, Βτσψωζσţζ Βτuσωy 18 . Diğerleri şu
adreste bulundu: Medgidia (nr. 27) 305 tarihli Mihai Viteazu'daki kilometre taşı (nr. 10) hariç.
28 Kireçler üzerindeki kalelerin kronolojisi ve stratigrafisi için bkz. BARNEA 1990, s. 290. 29
VULPE, BARNEA 1968 SUCEVEANU, BARNEA 1991, s. 154-159; ZAHARIADE 2006, s. 39-42;
GUDEA 2005, s. 317-566, yaklaşık

375.
The inscription from Durostorum (first published by RUSSU 1933RUSSU -1935RUSSU
(1936, p. 210wζψ ιζωκι ηy Υκρπτv ξσ , ηuω ζθθτχιξσμ ωτ Θ. Αζχσκζ, ξω θζσ ηκ ιζωκι ζ yκζχ
τχ ωwτ earlier than the one from Transmarisca , wνξθν ςκζσs 295-296 VULPE, BARNEA 1968,
s. 376. 31 PATSCH 1928, s. 7-9. 32 VELKOV 1958, s. 124-138. 33 VELKOV 1958BARNES 1982,
s. 47-91: İmparatorluk konutları ve yolculuklar, Diocletian, s. 49 -56. 34 Torbatov 2000, s. 59-
72 (s. 70) Reginassi'nin BEL Yerelleştirebileceği ψτςκwνκ sergileyebilir ζρτσμ ωνκ χτζι
ψκθωξτσ ψτuων λχτς Ωνκ χι

Tekrar. 8 Haziran'da Durostorum'a varır. Durostorum'dan Nicomedia'ya gidiyor 35 . Bölge

genelinde yolların sistemi geliştirildi (Res. 3).

Tuna Nehri boyunca, nehir boyunca inşa edilen tüm surları ve yerleşimleri birbirine
bağlayan sınır yolu, kireç yolu vardı; bölgenin en eskisi ve şüphesiz en önemlisidir36.

Bu yolun güneye doğru uzantısı, Tuna Deltası'ndan Bizans'a kadar Karadeniz kıyısını takip
eden başka bir yolla temsil ediliyordu. Tıpkı kireç yolu gibi, bu yol da limanları ve deniz
kıyısında uzanan sivil yerleşimleri birbirine bağlıyordu. Bu yolun askeri olmaktan çok
ekonomik bir rolü vardı. Diğer illerden gelen mallar karayolu üzerindeki limanlara gelir ve daha
sonra kara yollarında nihai varış yerlerine taşınırdı37.

Üçüncü bir iletişim yolu, Marcianopolis'ten Ibida'ya giden so-θaρρκι θκσtχaρ χτaι ξt idi ve
bu noktada Troesmis, Noviodunum ve Aegyssus'a giden üç yola ayrıldı. Bu yol diğer ikisinden
daha gençti. Abrittus yakınlarında bulunan ve Hadrian (118'de) 38 dönemine ait bir kilometre
taşı, yeniden inşa edilen ve genişletilen daha eski bir yol hakkında bilgi verir. Bu yol, yazılı ve
arkeolojik kaynaklara göre ,χκstτχκι idi. Bu yol, Dobruja'yı batıdan doğuya, Tomis'ten Capidava
 ÇEVIRI 6

ve Axiopolis'e geçenlerle kesişiyordu. Zaldapa-Tomis yolu 40 .

Eyalet, Naissus'tan Montana, Comakovci, Nicopolis ad Istrum, Abrittus üzerinden

Karadeniz kıyısına kadar, batıdan doğuya, limes'e paralel bir yol ile ortadan geçildi; aynı
zamanda, daha önce bahsedilen şehirler, Tuna Nehri'ni Trakya eyaletine bağlayan Kuzey-
Güney yönündeki yollarla kesişiyordu. Bunlar arasında şunlar vardı: Oescus -Philippopolis
(Sipka dağ geçidi üzerinden), Oescus -Comakovci -Serdica, Durostorum -Marcianopolis ve
Novae -Melta -Philippopolis 41 . Başka bir yol kategorisi, her ana şehri kendi topraklarındaki
kırsal topluluklara bağlayan yerel yollardı.

Yukarıda sıralanan 3.-4. yüzyıl mihenk taşları sadece χτζι, ηuω ζρψτ τσ ωνκ ρτθζρ τσκψ
kireçlerinde bulunmamıştır. Ρζψτvζ, Η}χ<τvζ, Μăθξσ, Gζχvăσ ζσι Υκωχκσ, limes yolu boyunca
yer almaktadır. Karadeniz kıyısındaki yolda Mangalia, Corbu, Mihai Viteazu ve Albena bulunur.
So -Callκι θκωχ beğχρ -putτζι, Wνξθν θχτψκψ ωνκ υχτχθ λχτς τuων ωτχων, ζχκ γτχτηδσţu,
sığınak ve μξρ κτμăρσţu, sığınak ve μξρ κμU, sığınak ve μξνρ κμu Μκιμξιξζ, Υζρκζ Γζθξρτχ
ζσι Бωξυψπτ ζχκ τσ ψκθτσιζχy ilin yolları (semitae).

Σνκ ςξρκψωτσκ λχτς Βχ}σμu θτςς. ΘτστχVξσ ηρτσμψ Ωo önemli yol (şek. 3), callatis'ten
durostorum'a giden çamur, ardıç kuşu plopeni'den geçiyor (form βζθρζχ, οκωχτ <ζσξ,
tropaeum traiani, τχρuζζ, βχ} bu yolun çevresindeki diğer Roma yolları σ σζ) Tropaeum traiani
19. yüzyılın sonunda fark edilebilir. 44. Cuzgun üzerinden, m(ilia) p(assuum) III mesafesi,
yaklaşık 4.44 km 45, situ 46'da bulunan ωνζω ωνκ ςξρκψωτσκ ξσ Βχ}σμu wζψ στω'yi
göstermektedir. Antik Çağ 47.

Σνκ χκιξψθτvκχκι ςξρκψωτσκ λχτς Βχ}σμu wζψ ψξωuζωκι τσ ζ vκχy ξςυτχωζσω

semita Bu, sadece ana yolların değil, tali yolların da iyi durumda tutulduğunun yeni bir kanıtı.
Aynı zamanda bir θτσλξχςζωξτσ τλ Ο}χvζσ ψ ψuυυτψξωξτσ θτσθκχσξσμ ωνκ ρξσκ τλ χ τχ
Ϲ'yu temsil eder.

Callatis'ten Roma kenti Tropaeum Traiani'nin toprakları üzerinden Durostorum'a).

Geç Roma dönemindeki yeni siyasi ve askeri durum dikkate alındığında, bu bölgedeki
yolların iyi işleyişinin Roma imparatorlarının temel kaygılarından biri olduğunu da kanıtlıyor.
Bay Harrer'in Adamclisi'den ayrıldığını Size bildirmek için yazıyorum ve Sizin için ayrılan
odalarda 3 kırık pencere ve mutfakta bir kırık pencere buldum; Parasını ödemesini istedim
ama ödemeyeceğini söyledi; ayrıca Adamclisi'den ayrılırken yanına ςuψκuς'un malı olan bir
şilte aldı. Μχ. Bir iş bul ve hatta istihdam edilmek için 150 lei teklif etti.

Karamat'taydım ve şu yazıtlı taşı buldum; Saklaması için yerel yetkililerin bir üyesine
verdim. Bu sayfanın arkasında bir çizim var.
 ÇEVIRI 7

Çeviri ile ‚‚ χ τuσι ωνκ λτχω parça ζ 4 ζ ηκ τχκχvκι ωνκ τκ kaş τκvκVκVκ χ τ
κVκVκVκVκYVκVκ χ χ ν w wadevκVκVκ χ τ w wνξθν kale için gidiyordu ya da onun tarafından
geçiyor: 1. burada ve orijinal kaldırımdan hala taşlar var; yol, zafer anıtının bulunduğu tepenin
zirvesine çıkıyor.

2. Taş ocağından veya aslında düz bir yolun yanındaki mezarlıktan 700 m boyunca düz
oyulmuş olarak tanınabilir; bence bu yol kaleye çıkmıyor çünkü tırmanmak çok zor; bu yol
sadece taşı ocaktan alıp zafer anıtının yükseldiği yaylaya taşımak için kullanılıyordu.

3. Tepenin yamacında, kaleden doğrudan anıta giden başka bir yol göze çarpmaktadır ve
bu, anıta ulaşmanın en kolay yoluydu. Doğal bir kabartma gibi görünüyor ama yamaca
oyulmuş.

4. Kolayca fark edilebilen bir başka ana yol, kaleden doğuya doğru tırmanarak, çevresinde
bulunan yapı kalıntılarının yanından geçmekte; bu yol tepenin içinden 1 km'den fazla
oyulmuştur, hendek burada burada 10 m derinliğe kadar çıkmaktadır ve Adamklisi köyünün
yanında izleri görülmektedir; bu noktada yol ayrımı vardır: bir kol Doğu'ya, diğeri KD'ye gider;
ikinci kolun bazı bölümleri Enigea yolu yakınında, Molçova(?) vadisinde tanınabilir. Bu iletişim
hattı, tepe ile kale arasındaki en düz hattı; inşa edilme şekli, Romalı mühendislerin herhangi bir
yapıyı kabartma formlara uyarlamada ne kadar becerikli olduklarını gösteriyor. 48 Karel
Skorpil (1859 Skorpil ( -1944, kardeşi Herman ile birlikte, amacı yeni kurulan Bulgar devletine
yardım etmek olan büyük bir Çek grubunun parçası olarak Bulgaristan'a yerleşmiştir. K.
Skorpil, Bulgaristan genelinde bilimsel geziler yapmıştır. 1887 ve 1892'de 1899'da Pliska
kazılarını başlatmış ve Bulgar arkeoloji okulunu kurmuştur.Yaptığı gezi ve kazılardan sonra
Roma ve ortaçağ arkeolojik malzemeleri üzerine çeşitli çalışmalar yayınlamıştır.Roma yol
sistemi ilgi alanlarından biri olmuştur.

5. Ayrıca, Urluia Vadisi'nin diğer tarafında, tepenin yamacında, doğrudan Batı'ya doğru bir
yol tırmanıyor; kesinlikle bu, Durostorum'u kaleye bağlayan en düz yoldur.

6. Kalenin güneyinde tepeye oyulmuş iki yolun izleri görülmektedir. Bu iki yol tepenin
ötesinde birbirine bağlanır ve tepenin yamacı boyunca Ghiolpunar Vadisi'ne iner; burada bir
süre iz kalmaz ve 500 m uzunluğunda ve yaklaşık 20 m derinliğindeki yolun vadideki büyük bir
virajdan geçtiği Kırım Kuiusu köyü civarında tekrar bulunabilir ve sonra vadi boyunca daha da
ileri gider. Yolun Kioselor köyünden ayrıldığını, bir kolun güneye Ghiolpunar vadisi boyunca
Konstantinopolis'e, ikinci kolun ise Karadeniz'e, Mangalia'ya gittiğini varsayabiliriz.

7. Bulgaristan sınırına, Enisenlia-Hasarlık adlı noktaya kadar takip edebildiğim diğer bir
ana yol, sınırın ötesinde Skorpil tarafından incelendi; Bulgaristan sınırından Abtaat-Kalesi'ne
(belki antik Abbritus) gider. Bu yola taschjolu adı verilir, yerel sakin tarafından Türkçe'de
ψωτσκ-putτζι ωνκ υζχω τλ Ωνξ χζζζι μτξσμ ιτwσ, λχτς ωνκ ςτσUςability anlamına gelir.
 ÇEVIRI 8

Enisenlia'nın güneyinde Yol, Hasarlık ve σuω Vadilerini Ayıran Tepelere Tırmanıyor

(σπξτξτξτξτξτ λUχωνκ sergisi ζκκκψ σron)

Tekederessi, Saragia ve Dobromir vadileri boyunca. Tekeleressi vadisinin başlangıcında

yol, Nalkikesik'in küçük geçidinden, sonra bir tepe olan Kurdulatceaiv'den (iki tepeli) geçerek
vadiyi geçtikten sonra Abtaat-Kalesi'ne varır. Çoğu yuvarlak olan 32 kuleli eski bir kalenin
kalıntıları vardır. Skorpil burada MS 251'de Romalılar ve Gotlar arasında imparator Decius'un
öldüğü savaşla ünlü antik Abrittus'u bulmayı seviyor. Burada yol üç kola ayrılıyor: biri Callatis'e
(Mangalia), ikincisi Marcianopolis'e (Devnja) ve üçüncüsü Nicopolis ad Istrum ωζχξ Νξπξuυ,
σκζχ Σξχστvτ'a gidiyor. Εξμ. .

Referanslar
14. Albena, Dobrich Province (BG), Museum of Dobritch, Bibliography: HOLLENSTEIN 1979, p.
Date:

Imp(eratoribus)

Et [M(arco) Aur(elio)

15. Abrit (Abtaat), Zaldapa, Dobrich Province (BG), Museum of Varna, Bibliography: ΜΘΡČΔΥ
1952, p.69-81, no. 3; HOLLENSTEIN 1975, Date:

Val(erio) Maximiano p(atribus)

P(iis) f(elicibus) invi(ctis) Aug(ustis) Vi]o Val(erio) et C(aio) Val(erio) no nob(ilissimis)

ces(aribus) . Štiυskτ, Varσa Prτviσce Bibliography: CIL III Date:

[Impp(eratoribus) Cc(aesaribus) C(aio) Aur(elio) Val(erio) Diocletiano et

Aur(elio) Val(erio) Maximiano Augg(ustis) invictissimis principibus et Fl(avio)

Const]an[tio et G](alerio) Va[l(erio) Ma]ximi[ano] no[b]b(ilissimis) C[a]essaribus p(assuum) 17.

Vetren, Silistra Province (BG), Museum of Bibliography: TEODORESCU, MATEESCU 1915, p.
215-216; HOLLENSTEIN 1975, Date:

PATSCH 1928, p. 11; Lactantius, De mortibus persecutorum, 35 PANAITESCU 1938; Ο]ΡΥ‚Ν

1912, p. 575-576; ARICESCU 1977; 36 1984, p. 150; ROSSET 1970, p. 106-107; GAJEWSKA
1974; ZAHARIADE 1988; GUDEA 1997, p. 43; VULPE, BARNEA 1968, passim; SUCEVEANU,
BARNEA 1991, TODOROV 1937; VELKOV 1977, 37 See also IONESCU, PAPUC
 ÇEVIRI 9

38 VULPE, BARNEA 1968, p. 136 and

39 SUCEVEANU, BARNEA 1991, 41 MAJEWSKI 1965, p.

ABREVIATED BIBLIOGRAPHY ALEXANDRESCU 2008 - C.-G. Alexandrescu, Bilder einer

Austellung: Dokumentκ das erste Museum in H}χ<τva, , -4, p.

ARICESCU 1977 - A. Aricescu, ‚χςata îσ ”τηχτμκa χτςaσă, ARICESCU et alii 1964 - A. Aricescu,
V. Barbu, N. Gostar, Gh. Poenaru-Bordea, Ρăιuρκψθu, Noi monumente epigrafice din Scythia
Minor,

BARBU, SCHUSTER 2005-2006 - V. Barbu, C. Schuster, Gχξμτχκ Στθξρκsθu <ξ ‚ιaςθρξsξ .

Οaμξσξ ιξσ ξstτχξa aχνκτρτμξκξ χτς}σκ<tξ, BARNEA 1977 - Al. Barnea, Voies de
communication au Bas-Danube au IV e aυχès Ι.“νχ., in E. Popescu, Σ. Σκτωκτξ éι. , Ètuικs
ηyzaσtξσκs κt υτst-byzantines, Αuθuχκ<ωξ, BARNEA 1990 - Al. Barnea, Einige Bemerkungen
zur Chronologie des Limes Τσtκχκσ ”τσau ξσ sυ~tχчςξsθνκχ Zκξt, Dacia, N.S., 34 (1990), p.
BARNEA 1998 - Al. Barnea, Aspects ethniques dans la vie rurale de la Dobroudja Μésξκ
ξσλéχξκuχκ , in V. Baumann (ed.), La υτρξtξφuκ éιξρξtaξχκ ιaσs ρκs υχτvξσθκs ικ χτςaξσ
IIèςκ – IΥèςκ sξèθρκs aυχès Ι.-C. Actes du IIIe Colloque Roumano-Suisse: La dans les
provinces romaines – vici et villae. Biblioteca istro-pontică. κχξζ ‚χνκτρτμξκ Tulcea, p.
BARNEA 1979 - Θ. Αζχσκζ θττχι. , ‚ρ. Αζχσκζ, Θ. Ατμιζσ Βăωăσξθξu, Μ. Β}χψωτξu, Gν.
Οζυuθ, Tropaeum Traiani I. Cetatea,

BARNES 1982 - T.D. Barnes, The new Empire of Diocletian and Constantine, Massachusetts/
ΑĂΡΑΤΛΔ ΒΤ,

Μ. Αăχηuρκψθu, ‚. Β}ωκξζ, t}ρυξ ςξρξaχξ

Dobrogea, Pontica 30 (1997),

ΑĂΡΑΤΛΔ ΒΤ, Β]ΣΔΘ‚ 1998 1 - Μ. Αăχηuρκψθu, ‚. Β}ωκξζ, Drumurile din χτςaσă, υκ ηaza
st}ρυξρτχ ςξρξaχξ ιξσ sκθτρκρκ II-III p.Chr., Pontica 31(1998), ΑĂΡΑΤΛΔ ΒΤ, Β]ΣΔΘ‚ 1998 2 -
Μ. Αăχηuρκψθu, ‚. Β}ωκξζ, Observations sur deux milliaires inedites de la province de Scythie,
ξσ Μ. Zζνζχξζικ, Θ.Θ.Β. Ξυχξ< κι. , The Frontier at the Lower Danube 4th-6th Centuries. Studia
Danubiana I, ΑĂΡΑΤΛΔ ΒΤ 2001 - Μ. Αăχηuρκψθu, Υξaţa χuχaρă îσ ”τηχτμκa χτςaσă sκθ. I-III

Αξηρξτωνκθζ Στςξωζσζ , CAGNAT 1914 - R. Cagnat, “τuχs ι éυξμχaυνξe latine, ΓΞΡΤŢΘΤ-

ΑΞΘΛĂ 1964 - Δςξρξζ Γτχuţξu-Ατξρă, Οχκθξzăχξ tτυτμχaλξθκ ικsυχκ ξσsθχξυţξξ ιτηχτμκσκ,
SCIV, 15(1964), 1, p.

ΓΞΡΤŢΘΤ-ΑΞΘΛĂ 1968 - Δςξρξζ Γτχuţξu-Ατξρă, Üηκχ κξσξμκ tattνaρtκχ vτσ Inferior, Dacia
 ÇEVIRI 10

N.S., 12(1968), p. FRENCH 1981 - D. French, Roman Roads and milestones of Asia Minor,
υξρμχξς ψ Ρτζι, Α‚Ρ κχ. ,

GAJEWSKA 1974 - H. Gajewska, Topographie des fortifications romaines en GHINEA,

GHINEA 2000 - E. Ghinea, D. Ghinea, Lτθaρξtăţξρκ ιξσ Ρτς}σξa.

GOSTAR 1963 - N. Gostar, Monumente epigrafice inedite din lapidariul Muzeului de

arheologie Dobrogea, StCl 5 (1963), p. GUDEA 2005 - N. Gudea, Der Untermoesische
Donaulimes und die Verteidigung moesichen Nord- uσι Φκstπ(stκ ικs θνwaχzκσ Μκκχκs.
Limes et litus Moesiae Inferioris, RGZM 52 (2005), 2, HOLLENSTEIN 1975 - L. Hollenstein, Zu
ικσ Μκξρκσstκξσ ικχ χчςξsθνκσ Thracia und Moesia Inferior, Studia Balcζσξθζ. Ρκθνκχθνκψ
ικ μéτμχζυνξκ (1975), Sofia, HOLLENSTEIN 1979 - L. Hollenstein, Za dve miliari koloni ot
Dolna Mizia, Sofia, 21(1979), 2,

IONESCU, PAPUC 2005 - M. Ionescu, Gh. Papuc, ξstκςuρ ικ aυăχaχκ aρ Dobrogei romane
(sec. I-VII p. Chr), KIENAST 1996 - D. Kienast, Ρчςξsθνκ Κaξsκχtaηκρρκ. Gχuσιz(μκ κξσκχ
Kaiserchronologie, KOLB 2001 - A. Kolb, s.v. Meile und Meilenstein, in Reallexikon der
Altertumskunde, vol. 19 (2001), KOLB 2004 - A. Kolb, Ρчςξsθνκ Μκξρκσstκξσκ taσι ικχ
Ετχsθνuσμ uσι Οχτηρκςκ,

Frei-Stolba (Hrsg.), ξκιρuσμ uσι Υκχπκνχ ξς χчςξsθνκσ Ρκξθν. Ρчςκχstχassκσ

Herrschaftssicherung und Landschaλtsυχ~μuσμ, Bern, p. KOLB 2007 - A. Kolb,
Ρauςwaνχσκνςuσμ uσι Ρauςκχsθνρξκssuσμ ιuχθν

Strassen, in M. Rathmann (ed.), Φaνχσκνςuσμ uσι Δχλassuσμ μκτμχaυνξsνκχ Ρ~uςκ Antike,

Mainz, p. MAJEWSKI 1965 - K. Majewski, Kultura rzyςsπa w ‛uуμaχξξ, ΜΘΡČΔΥ 1952 - Μ.
Μξχčκv, Μτσuςκσts éυξμχaυνξφuκs ρatξσs ιu ρξttτχaρ ικ ρa ςκχ Αuρρκωξσ ικ ρζ τθξéωé
‚χθνéτρτμξφuκ | ωζρξσκ ,

MURNU 1913 - G. Murnu, Dela cetatea Tropaeum-‚ιaςθρξsξ „ηasξρξθa θξstκχσă arheologic,

ARMSI, s.II, t.XXXVI, NETZHAMMER 2005 - R. Netzhammer, ‚σtξθνξtăţξρκ θχκ<tξσκ ιξσ
”τηχτμκa, PANAITE 2006 - A. Panaite, ”χuςuχξ χτςaσκ ιξσ tκχξtτχξuρ τχa<uρuξ Σχτυaκuς
SCIVA 57(2006), 1-4, PANAITESCU 1938 - E. Panaitescu, Le grandi strade romane in Romania,
in ικρρ Iςυκχτ, Lκ μχaσιξ stχaικ ικρ ςτσιτ PATSCH 1928 - C. Patsch, ‛κξtχ~μκ zuχ
Υчρπκχπuσικ vτσ (ιτstκuχτυa, Υчρπκχηκwκμuσμ aσ ικχ uσtκχκσ ”τσau ξσ ικχ Zκξt von
Diokletian bis Heraklius, Ο]ΡΥ‚Ν 1912 1 - Υ. Ο}χvζσ, Cetatea Ulmetum, I, AARMSI II, 1912, p.

Ο]ΡΥ‚Ν 1912 2 - Υ. Ο}χvζσ, Cetatea Tropaeum, PETOLESCU 1996 - C.C. Petolescu, Ντuvκρρκs
χκςaχφuκs suχ ρa θaχχξèχκs éφuκstχκ ικ Σ. ‚σtτσξus “ρauιξus ‚ρλκσus ‚χξμστtus, ZPE 110,
(1996), p. PETOLESCU 2001 - C.C. Petolescu, Δυξμχaλξa ρatξσă, POPESCU 1964 - E.
Popescu, Epigraphische Beitr~ge zur Geschichte der Stadt Traiani, StCl 6(1964), p. ROSSET
 ÇEVIRI 11

1970 - A. Rosset, taχτżytσκ ιχτμξ ξ ςτsty, RUSSU 1933-1935 (1936) - I. I. Russu, Iσsθχξυţξξ
ρatξσκ ιξσ ”uχτstτχuς, AISC 1935 (1936), p.

TEODORESCU, MATEESCU 1915 - D. Teodorescu, C. C. Mateescu, Raport . “κχθκtăχξ

aχνκτρτμξθκ îσtχκ ξρξstχa <ξ Σuχtuθaξa îσ ξuρξκ – octombrie 1915, ACMI 1915 p.
TOCILESCU 1884 - G. Tocilescu, Neue Inschriften aus dκχ ”τηχuιsθνa uσι AEM 8(1884),
TOCILESCU 1887 - G. Tocilescu, Neue Inschriften aus der Dobrudscha, AEM TOCILESCU 1891
- G.Tocilescu, Neue Inschriften aus der Dobrudscha, AEM TOCILESCU 1900 - Gr. G. Tocilescu,
Fouilles et recherches en Roumanie, TODOROV 1937 - Y. Todorov, Le grandi strade romane in
Bulgaria, in Πuaικχσξ Impero Romano, Le grandi strade del mondo romano, XVI, TORBATOV
2000 - S. Torbatov, The Roman road Durostorum – Archaeologia Bulgarica 4 (2000), 1,

SUCEVEANU 1977 Al. Suceveanu, Viaţa κθτστςξθă îσ ”τηχτμκa χτςaσă e.n., SUCEVEANU,
BARNEA 1991 - Al. Suceveanu, Al. Barnea, La Dobroudja ГΣΔΕ‚Ν 1957 - Gν. Гωκλζσ, Τσ
ςξρξaχξτ ιξ ”ξτθρκzξaστ sθτυκχtτ a Gaχvăσ Dacia N.S., 1(1957), p.

ГΣΔΕ‚Ν, Α‚ΡΝΔ‚ et alii 1954 - Gν. Гωκλζσ, Θ. Αζχσκζ, Α. Μξωχκζ, Δ.

Constantinescu, P. Diaconu, I. Dragomir, Gh. Popilian, Гaσtξκχuρ aχνκτρτμξθ ”ξστμκtξa χ.

Μăθξσ, χκμ. Gaρaţξ , SCIV 5 (1954), 1-2, p. VELKOV 1958 - V. Velkov, La θτσstχuθtξτσ κσ
Σνχaθκ | ρ èυτφuκ ιu ‛as-Δςυξχκ ρκs èθχξts , Archeologia 10 (1958) Warszawa, p. VELKOV
1977 - V. Velkov, Cities in Thrace and Dacia and Late Antiquity, VULPE 1938 - R. Vulpe,
Histoire ancienne de la Dobroudja, VULPE, BARNEA 1968 - R. Vulpe, I. Barnea, Din istoria
Dobrogei, vol. II: Dunăχκa ικ Ιτs, WIELOWIEJSKI 1984 - J. Wielowiejski, Na drogach i szlakach
Ryzmian, ZAHARIADE 1988 - M. Zahariade, Μτκsξa κθuσιa, θytνξa <ξ Ντtξtξa ZAHARIADE,
GUDEA 1997 - M. Zahariade, N. Gudea, The fortifications Moesia (A.D. 86-275), ZAHARIADE
2006 - M. Zahariade, Scythia Minor. A History of a Later Roman Source of the