Si Miss Phathupats

Isinalin ni Lourdes H. Vidal

(1) Punong puno ng kolorete ang mukha ng dalagang si Miss Yeyeng. Sabi nila
ipinanganak ang kanyang mga magulang sa sulok ng Pampanga sa pinakamaliliit
na bayan nito. !ahil dito Pilipina si Miss Yeyeng mula ulo hanggangpaa at kahit sa
kadulu"duluhan ng kanyang buhok kapampangan siya.

(#) !ahil mahirap lang sila pagtitinda ang ikinabubuhay. $akikita si Miss Yeyeng na
sunong ang ginataan o kaya bitso"bitso na inilalako niya sa mga sugalan.
$agdalagang %alang pagbabago sa buhay nitong binibini.

(&) $atapos ang rebolusyon. $agbukas ng paaralan ang pamahalaang militar ng

'meria at dito pinagturo ang mga sundalong 'meriano. $angyaring si Miss
 Yeyeng pa noo ala ang binibini ay nagkaroon ng suking sundalo. Inakit ng
sundalong mag"aral ang dalaga sa paaralang kanyang pinagtuturuan upang
magkaintindihan sila. Sa kanilang pag"uusap nag"iingles ang sundalo nagkaka"
pampangan si Miss Yeyeng kaya napilitan siyang mag"aral.

() Pagkaraan ng ilang bu%an nagsasalita na ng ingles si Miss Yeyeng paglipas ng

%along bu%an a amuki ng gurong ka%al ipinahatid siya sa isang bayang kung siya
pinagtuturo.

(*) $oong nagtuturo doon pinahinga niya ang taumbayan dahil nakikita niyang mas
marunong siya ng ingles kaysa sa kanila.

(+) ,anyan lumipas ang panahon. Halos hindi na nagsalita si Miss Yeyeng ng
kapampangan dahil sabi niya ay nakalimutan na niya. Matigas da% ang
kapampangan at nababaluktot ang kanyang dila kaya kalianman hindi na siya
makapagsalita ng tu%id at nauutal siya.

(-) $agkalabitan ang mga maalam na nakakakilala sa kanya pagkarinig nito.

Pinalitan tuloy ang kanyang pangalan at pinangalanan siya ng matunog at
umaalingasa% na Miss Phathupats/ pangalang hango sa malapad niyang balakang
na pilit na iniipit sa pahang mahigpit na ginamit niya kaya ala siyang ini%an sa
patupat o suman sa ibus na mahigpit ang ballot.

(0) Magmula noon ito ang pangalang ibinansg sa kanya at nakalimutan nilang
tuluyan ang Yeyeng ang malambing niyang palaya%. 'ng Miss Phathupats ang
naging palasak.

() ,anito nang ganito ang buhay. Hindi nagtagal lumabas ang Ing 2mangabiran
pahayagang kapampangan sa 3aoor. Sa isang pista o belada sa bayang 4 na kung
 

saan dumalo si Miss Phathupats binabasa ito. Lumapit siya ngunit nang Makita na
kapampangan ang binabasa lumabi ng kunti umiling at nagsabi.

(15) Mi no entiende el Pampango/

(11) Mi no entiende ese 6astellano Miss/ sabi naman ng isang sutsut ginagad
ang kanyang tono.

(1#) $apangiti lahat ng nasa umpukan7 at sapagkat may pinag aralan sila hindi na
nila ipinakita ang pagkakaali nila sa binibini. 't ito namang babae kahit alam na
parang tinutukso na siya ay nagpatuloy din at nagsabi7

(1&) Sa katunayan totoong nahihirapan na akong bumigkas ng kapampangan lalo

na kung binabasa ko./

(1) !ito sa iilang salitang binigkas niya sumama lahat ng iba8t ibang %ika na
talasalitaang bulgar ng Ingles 9astila. :agalog na pinaghalu"halo niya ang %alang
ka%a%aan. Hindi na nakapagpigil ang mga nakarinig; napata%a sila ng malakas.

(1*) $agalit si Miss Phathupats hinarap ang mga tumata%a at sabi niya7

(1+) Por<ue reir=/

(1-) Por el tsampurado miss/ sbi ng unang sumagot.

(10) Lalong lumakas ang halakhak ng mga nakikinig at nag"init ang pakiramdam ni
Miss Phathupats.

(1) Isa sa mga nakatayo ang nagsabi ng ganito.

(#5) Hindi kayo dapat magtaka kung hindi na marunong ng kapampangan si Miss
Phathupats7 >na dahil matagal na siyang nakisama sa mga ka%al na 'meriano7
pangala%a hindi na siya kapampangan katunayan Miss Phathupats ang kanyang
pangalan.

(#1) $oon na sumabog ang bulkan. Putok na ubod nang lakas sumabog ang kaldero
ni Miss Phathupats at mula sa bunganga niyang naglala%a lumabas ang lagablab ng
Vesubiyo o ang lahat ng maruming salita sa kapampangan bigla niyang pinagsama"
sama sa nag"aapoy na bunganga.

(##) ?alang hiya@ Magnanaka%@ :aga"lason@ 'nak"@/ sabi sa tinurang %ikang

kapampangan.

(#&) 'ba kapampangan pala siya@/ sabi ng mga nakarinig.

(#) Ao hindi ba ninyo alam=/ sabi ng nakakakilala sa kanya. 'nak siya ni
matandang ,odiung Pakbong na aking kanayon./
 

(#*) $apahalakhak nang malakas ang mga nanonood. $apaiyak na si Miss

Phathupats at sa pagpupunas sa kanyang tumutulong luha sumama ang makapal
niyang pulbos sa pisngi. Lumita% ang likas niyang kulay maitim pa siya sa duhat.
$ang Makita ito ng mga nanonood lalo na silang napata%a at nagsabi7

(#+) 'ba@ Maitim pala siya@/

(#-) Ao 'merianang negra siya@/

(#0) Siga%an palakpak halakhakan ang narinig noon. Hindi na nakatiis si Miss
Phathupats. $agkandarapa sa paglabas sa daan at sabi niya7

(#) Mi no BuelBe en esta asa./

(&5) Paalam Miss na hindi marunong ng kapampangan@/

(&1) Paalam Miss 'lie CooseBelt@/

(&#) Paalam Miss Phathupats@/

(&&) ,anyan ang pinagtutulung"tulungan at ang ka%a%ang Yeyeng ay umalis na

bubulung"bulong na parang ulol.

(&) $apakarami ng mga Miss Phathupats sa panahon ngayon. Hindi na sila

marunong ng kapampangan o ikinakahiya na nila ang kapmpangan dahil
nakakapagsalita na sila ng ingles na tsampurado.