Temat1 Skład atmosfery ziemskiej.

Atmosfera ziemska – co to jest?

Atmosfera ziemska to powłoka Ziemi zbudowana z mieszaniny gazów nazywanej powietrzem
atmosferycznym.

Skład chemiczny atmosfery ziemskiej

W skład chemiczny atmosfery wchodzą następujące pierwiastki i związki chemiczne:

1. azot – 78,18% 
2. tlen – 20,95% 
3. pozostałe – 0,87%, z czego najwięcej jest argonu oraz tlenku węgla (IV) (dwutlenku węgla).

Składniki powietrza atmosferycznego

W powietrzu występują 3 rodzaje składników:

1. składniki stałe: azot, tlen, argon oraz w śladowych ilościach neon, hel, krypton i wodór, 
2. składniki zmienne (zmieniają się w czasie i w przestrzeni): para wodna, tlenek węgla (IV)
(dwutlenek węgla), ozon, 
3. aerozole atmosferyczne (ciekłe i stałe), np. pyłki roślin, bakterie, popioły, kryształki soli morskiej,
sadza.

Budowa atmosfery
Wraz ze wzrostem wysokości zmieniają się cechy powietrza, m.in.:

 zmniejsza się stężenie tlenu, 

 stale spada ciśnienie atmosferyczne, 
 temperatura powietrza rośnie lub spada – zależnie od procesów przebiegających w atmosferze.

Na podstawie zmian temperatury na różnych wysokościach atmosferę dzieli się na warstwy.

Atmosfera ziemska – warstwy

Atmosfera składa się z 5 warstw. Są to:

1. troposfera (tropopauza)
2. stratosfera (stratopauza)
3. mezosfera (mezopauza)
4. termosfera (termopauza)
5. egzosfera

Troposfera – opis

 Otacza bezpośrednio powierzchnię Ziemi.

 Sięga do wysokości 6–8 km na obszarach okołobiegunowych i do ok. 18 km w strefie
międzyzwrotnikowej.
 Skupia ok. 80% masy atmosfery i prawie całą parę wodną. 
  Zachodzą w niej podstawowe procesy kształtujące pogodę i klimat: 
o powstają chmury, 
o tworzą się opady atmosferyczne,
o odbywa się krążenie wody.

 Wraz z wysokością spadają:
o temperatura powietrza (ok. 0,6°C na 100 m) do ok. –70°C,
o ciśnienie atmosferyczne (ok. 11,5 hPa na 100 m).

Stratosfera – opis

 Sięga do wysokości ok. 50–55 km.

 Skupia ok. 20% masy atmosfery oraz niewielką ilość wody. 
 Na wysokości 15–50 km rozciąga się ozonosfera (warstwa ozonowa), która pochłania docierające
ze Słońca promieniowanie UV (szkodliwe dla organizmów).
 W reakcjach powstawania ozonu wyzwala się ciepło, dlatego w stratosferze temperatura rośnie do
ok. 0°C.
 W jej dolnej części występują prądy strumieniowe osiągające prędkość nawet 370 km/h.

Mezosfera – opis

 Sięga do wysokości ok. 85 km. 

 Temperatura spada wraz z wysokością do ok. –80°C. 
 Spadek temperatury wywołuje intensywne mieszanie się powietrza.

Termosfera – opis

 Sięga do wysokości ok. 800 km. 

 Temperatura powietrza stale rośnie, od –80°C nawet do 1000–1500°C przy górnej granicy. 
 W termosferze wyróżnia się jonosferę, w której występują zorze polarne. 
 Tu krąży większość kosmicznych stacji naukowych i sztucznych satelitów.

Egzosfera – opis

 Przechodzi w przestrzeń kosmiczną na wysokości ok. 2000 km (meteorologiczna granica

atmosfery). 
 Powietrze jest znacznie rozrzedzone. 
 Temperatura powietrza obniża się do ok. –273°C.

Znaczenie atmosfery ziemskiej

Dzięki atmosferze na Ziemi może istnieć życie. Zapewnia je:

 tlen zawarty w powietrzu,

 zdolność atmosfery do zatrzymywania ciepła, 
 udział atmosfery w obiegu wody.

Atmosfera zabezpiecza Ziemię przed:

 szkodliwym promieniowaniem kosmicznym (strumieniem protonów, elektronów i cięższych jąder

atomowych, którego źródłem są m.in. wybuchy na Słońcu oraz eksplozje innych gwiazd), 

Składniki powietrza atmosferycznego

W powietrzu występują 3 rodzaje składników:

1. składniki stałe: azot, tlen, argon oraz w śladowych ilościach neon, hel, krypton i wodór, 
2. składniki zmienne (zmieniają się w czasie i w przestrzeni): para wodna, tlenek węgla(IV)
(dwutlenek węgla), ozon, 
3. aerozole atmosferyczne (ciekłe i stałe), np. pyłki roślin, bakterie, popioły, kryształki soli morskiej,
sadza.

Budowa atmosfery
Wraz ze wzrostem wysokości zmieniają się cechy powietrza, m.in.:

 zmniejsza się stężenie tlenu, 

 stale spada ciśnienie atmosferyczne, 
 temperatura powietrza rośnie lub spada – zależnie od procesów przebiegających w atmosferze

Znaczenie atmosfery ziemskiej

Dzięki atmosferze na Ziemi może istnieć życie. Zapewnia je:

 tlen zawarty w powietrzu,

 zdolność atmosfery do zatrzymywania ciepła, 
 udział atmosfery w obiegu wody.

Atmosfera zabezpiecza Ziemię przed:

 szkodliwym promieniowaniem kosmicznym (strumieniem protonów, elektronów i cięższych

jąder atomowych, którego źródłem są m.in. wybuchy na Słońcu oraz eksplozje innych gwiazd), 
 meteoroidami
 nadmiernym wypromieniowaniem ciepła w przestrzeń kosmiczną (naturalny efekt cieplarniany).

Atmosfera ziemska wywiera również silny wpływ na krajobraz:

 np. dwutlenek węgla decyduje o intensywności procesów krasowych 

 tlenki azotu i siarki wpływają na wietrzenie oraz na gleby.