MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ

KMB402 - Kimyasal Teknolojiler

Prof. Dr. Yıldıray TOPCU
Endüstriyel Gazların Üretimi
ve Gaz Analizleri
KMB402 - Kimyasal Teknolojiler

Hafta - 7
 Hidrojen Üretimi
Eskiden sınırlı olarak kullanılan hidrojen, katalitik bazı
reaksiyonlarda;
• Amonyak sentezinde,
• Suni petrol üretiminde,
• Yemeklik yağların hidrojenasyonunda,
oynadığı rol sebebi ile günümüzde çok büyük bir endüstriyel
öneme sahiptir [1]. Molekül ağırlığı 2,016 g/mol

Yoğunluğu (gaz, 15°C’de, 1 bar) 0,084 kg / dm³

Kaynama noktası (1 atm) - 252,87°C

Erime Noktası (1 atm) - 259,2°C

Kritik basınç 12,83 bar
1. Suyun elektrolizinden,
2. Suyun demir tarafından indirgenmesinden,
3. Su gazından,
4. Kok gazından,
5. Bazı hidrokarbonların bozunmasından,
yolları ile endüstriyel olarak hidrojen üretimi
gerçekleştirilmektedir [1].
Suyun Elektrolizi yolu ile Hidrojen Üretimi;
Suyun doğru akım kullanılarak hidrojen ve oksijenlerine
ayrılması işlemine elektroliz denmektedir. Hidrojen
üretimi için en basit yöntem olarak bilinmektedir [3].
2H2O→ 2H2 + O2

kaynak: http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/suyun-elektrolizi-5764/
İlke olarak, bir elektroliz hücresi içinde iki elektrot ve bunların
içine daldırıldığı elektrolit olarak adlandırılan iletken bir sıvı
bulunmaktadır. Doğru akım kaynağı bu elektrotlara
bağlandığında akım iletken sıvı içinde, pozitif elektrottan negatif
elektroda doğru akacaktır. Bunun sonucu olarak da elektrolit
içindeki su, katottan çıkan hidrojen ve anottan çıkan oksijene
ayrışacaktır [3].
Suyun elektrolizi için, normal basınç ve sıcaklıkta ideal olarak
1,23 volt yeterlidir. Tepkimenin yavaş olması veya başka
sebeplerle elektroliz işleminde daha yüksek gerilimlerde
kullanılabilir [3].

Kaynak:http://bilgioloji.com/pages/fen/fizik/elektrik/elektroliz-nedir/
 Kükürtdioksit Üretimi
Kükürtdioksit bir kükürt, iki oksijenden oluşmaktadır. Atom
ağırlığı 64,066 g/mol’dür. Kaynama noktası -10oC , yoğunluğu ise
2,63 kg/m3 ‘dür [4].
SO2 gazı hava kirliliği ve asit yağmurlarına neden olmaktadır.
Renksiz ve keskin kokuludur. Kullanım alanları oldukça geniştir.
Bunlardan bazıları sülfürik asit üretimi, soğutma işlemleri, tekstil
ve gıda sanayileri, suların arıtılması gibi bir çok işlemde
kullanılmaktadır. Kükürt’ün yakılması ve metal sülfürlerin
kavrulması yollarıyla elde edilir [4].
1. Kükürdün yanması:
S + O2 + 4N2 → SO2 + 4N2
2.Demirsülfürün (pirit) kavrulması:
4FeS2 + 11O2 + 44N2 → 2Fe2O3 + 8SO2+ 44N2

3. Çinkosülfürün (blend) kavrulması:

2ZnS+ 3O2 + 12N2 → 2ZnO + 2SO2 + 12N2

4. Alçı taşı üzerine sıcakta kum tesiriyle:

CaSO4 + SiO2 → CaSiO3 + SO2 + ½ O2

yolları ile elde edilmektedir[1].

 Karbondioksit Üretimi
Katı karbondioksit ilk olarak 1835’de üretildi. 1924’e kadar
endüstriyel olarak kullanılmadı. Katı halde iken doğrudan
süblimleşerek gaz fazına geçmektedir. Karbondioksit soğutucu
olarak da kullanıldığı gibi yangın söndürme ve gazaltı kaynak
işlemlerinde koruyucu gaz olarak da kullanılır. Çözünebilirliği
sayesinde aynı zamanda bütün içeceklerin içinde köpük
oluşturan bir gazdır. Karbondioksit, gıda sektöründe şoklamada,
yangın söndürme cihazlarında, döküm sanayinde kalıp ayırma
işlemlerinde, deodorant imalatlarında taşıyıcı gaz olarak, suyun
pH dengelemesini yapmak için ve kauçuk sanayi gibi alanlarda
kullanılmaktadır [5].

kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Karbondioksit
https://www.magnuscmd.com/co2-prices-in-germany-and-other-countries-is-ets-not-enough/
CO2 üretim reaksiyonları;

1. Karbonatların kalsinasyonuyla:
CaCO3 ↔ CaO + CO2 [1]

2. Sıvı halde üretim:

Gaz halinde, gaz karışımlarında bulunan CO2 çeşitli yollarla gaz
karışımlarından ayrılarak basınç altında sıvılaştırılır [1].

3. Katı halde üretim:

Sıvı karbondioksit genleştirildiğinde katı hale dönüşür. Yüksek
olmayan bir basınç altında O derecede serbest hale getirildiğinde
%46 verimle ‘’kuru buz’’ olarak ele geçer [1].
 Oksijen Üretimi
Oksijen canlıların yaşamı için hayati önem taşır. "Oksijenli"
solunum için gerekli olup organik maddelerin
yükseltgenmesinde, kömür, gaz, odun gibi maddelerin
yanmasında yoğun şekilde tüketilir. Ayrıca çelik üretiminde, uzay
çalışmalarında, metalurjide ve tıpta yaygın olarak
kullanılmaktadır. Atmosferde %21 oranında oksijen
bulunmaktadır. Oksijenin kaynağını fotosentez sonucunda ortaya
çıkan serbest oksijen oluşturur.
Oksijen serbest halde, havada, suda, çözünmüş olarak ve toprak
içinde en çok nitrat, fosfat ve karbonat halinde yer kabuğunun
içerisinde bulunmaktadır [6].

https://new.whatmobile.net/News/article/tis-the-season-of-giving-o2-launches-
festive-winning-with-21000-prizes-up-for-grabs
Oksijenin Elde Edilişi
1. Suyun elektrolizinden yararlanılarak elde edilir. Az miktarda
baz veya asit ilave edilmiş saf su elektroliz edilirse, anotta, saf
oksijen elde edilir.
2. Laboratuvarda, potasyum kloratın, mangandioksit ile
tepkimesinden elde edilir.
3. Potasyum permanganat ile hidrojen peroksit, asitli ortamda
oksijen verir.
4. Endüstride, havadan elde edilir. Sıvı havanın fraksiyonlu
destilasyonunda önce azot buharlaşır, geriye %99,5 saflıkta
oksijen kalır [6].
 Azot Üretimi
Azot, oksijende olduğu gibi havadan elde edilir. Oksijen ve
rutubetin uzaklaştırılması, -210 oC’ye kadar düşük sıcaklık elde
edilmesi, NH3 üretimi, çelik endüstrisi ve polimerizasyon
proseslerinde yaygın olarak azot kullanılmaktadır [1].
 Soygazların Üretimi
Soygazlar havada yaklaşık %1’den fazla bulunmaktadır.
Argon, neon, kripton ve ksenon gazları hava ayırma
fabrikalarında yan ürün olarak elde edilmektedirler [1].
 Asetilen Üretimi
Asetilen, oksi-asetilen alevle kesme işlemlerinde en çok
kullanılan yanıcı gazlardandır. Kimyasal kalitede saf asetilen
kokusuz ve renksizdir, ancak ticari asetilen karpitten dolayı
sarımsağa benzer kokar. Yoğun ve isli bir alevle yanar [7]. Yüksek
alev sıcaklığına ihtiyaç duyulan yerlerde, metal kesimlerinde, cam
sanayinde, trikloroetilen, vinil klorür ve asetik asit gibi
endüstriyel kimyasalların üretiminde kullanılır [1].
Asetilen genellikle kalsiyum karbürün (karpit) su ile
reaksiyonu sonucu üretilir:
 Yakıt Olarak Kullanılan Gazlar
• Tabii Gaz
Tabii gaz iyi bir yakıt olup aynı zamanda pek çok sentez için
önemli bir kimyasal maddedir. Ham tabii gaz içinde metan,etan,
propan, bütan ve tabii benzin bulunmaktadır. Bunlar absorpsiyon
ve basınç altında fraksiyonlu destilasyon yoluyla birbirinden
ayrılırlar [1].
• Su Gazı (Mavi Gaz)
Su gazı akkor halindeki kok veya kömür üzerinden su buharı
geçirmekle oluşur [1].
C + H2O(g) → CO + H2
Su gazı
• Jeneratör (Gazojen) Gazı
Kalın kızgın bir kömür yatağından sırasıyla hava ve su buharının
geçirilmesi ile jeneratör gazı üretilir. Jeneratör gazı ve su gazı
karışımından ibarettir. Isıtma amacıyla kullanılmaktadır. Bileşimini H2,
CO, CO2 ve N2 oluşturur [1].

2C + O2 + 4N2 → 2CO + 4N2

hava jeneratör gazı

• Hava Gazı ve Kok Gazı

Havagazı, kentlerde ısınma ve aydınlanma maksadıyla kullanılmak
üzere kömürden imal edilen gaz yakıttır [8].
Yüksek sıcaklıkta kompleks kömür molekülü kapalı ve havasız bir
ortamda ısıtılırsa kömür molekülü parçalanır. Böylece oluşan uçucu
maddeler kömür bünyesinden çıktıktan sonra ortamda kalan sert,
gözenekli, sünger yapılı karbon yüzdesi fazla yapıya kok, bu işleme de
koklaşma denir [9].
Uygun kömürlerin havasız ortamda ısıtılmasıyla elde edilmektedir [1].
 Laboratuvarda Kullanılan Gazların
Eldesi
Laboratuvarda Kullanılan Gazlar:

• Hidrojen (H2)
• Oksijen (O2)
• Azot (N2)
• Karbon dioksit (CO2)
• Klor (Cl2)
• Amonyak (NH3)
• Kükürt dioksit (SO2)
• Hidrojen sülfür (H2S)
• Hidroklorik (HCl)
• Karbonmonoksit (CO)
• Azot dioksit (NO2) [1]
 1.Hidrojen(H2) Gazının Elde Edilmesi
1.1.Suyun Elektrolizinden
Çeşme suyunun % 10’luk H2SO4 veya Ba(OH)2 çözeltisi ile iletkenliği sağlanır. Sonra içinden
doğrudan doğruya elektrik akımının geçirilmesiyle platin elektrotlardan iki hacim sudan saf
olarak iki hacim H2 gazı ve bir hacim O2 gazı elde edilir.

2H2O → 2H2 + O2

1.2 Aktif Metallerin Su ile Tepkimesinden

H2 gazı, alkali metaller (1A grubu) ile Be ve Mg dışındaki toprak alkali metallerin (2A
grubu) oda sıcaklığında su ile tepkimesinden elde edilir.
2M + 2H2O → 2M+ + 2OH- + H2 (M: 1A grubu, H hariç)
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2
Me + 2H2O → Me2+ + OH- + H2 (Me: Ca, Sr, Ba)
Sr + 2H2O → Sr(OH)2 + H2 [1]

Kaynak: http://isoksijen.com/?syf=urun&kid=20
 1.Hidrojen(H2) Gazının Elde Edilmesi
1.3. Metallerin Asit ile Tepkimesinden
Alkali metaller ve toprak alkali metaller, asitlerle şiddetli
tepkime verirler. Al ve Zn gibi metaller ise asitlerle H2 verirler.
2K + 2HCl → 2KCI + H2
Ba + 2HCl → BaCl2 + H2
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2 [2]
Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2 [1]
(6M HCl ve arseniksiz Zn kullanılır)
Cu, Ag, Au, Pt ve Hg gibi aktif olmayan metaller asitlerle H2
gazı vermezler.
Al, Zn, Fe, Pt ve Hg gibi metaller nitrik asit (HNO3) ile H2
vermezler [2].
 2. Oksijen(O2) Gazının Elde Edilmesi
2.1. Cıva II Oksidin (HgO) Isıtılmasından
1774 yılında Joseph Priestley civa (II) oksidi (HgO) ısıtarak oksijen
gazını elde etti.
2HgO → 2Hg + O2

2.2.Potasyum Kloratın (KClO3) Isıtılarak Ayrıştırılmasından

Potasyum klorat (KCIO3) erime noktasının (368°C) üzerinde ısıtılırsa az
miktarda oksijen gazı elde edilir.
2KClO3 → 2KCl + 3O2

2.3. Suyun Elektrolizinden

Elektrolit ilave edilmiş suyun içinden elektrik akımı geçirilmesi ile saf
olarak katotta hidrojen gazı, anotta ise oksijen gazı toplanır.
2H2O → 2H2 + O2 [2]
 3. Azot (N2) Gazının Elde Edilmesi
3.1. Endüstride Havanın Sıvılaştırılması
Hava, basınç altında sıvılaştırılır ve oksijenden damıtma
yoluyla ayrılır.

3.2. Bazı Azot Bileşiklerinin 60°C’de Isıtılarak

Ayrıştırılması
NH4NO2 → N2 + 2H2O [2]
 4. Karbondioksit(CO2) Gazının Elde
Edilmesi
4.1. Doygun KHCO3 çözeltisiyle %50’lik H2SO4 etkileşmesi
2KHCO3 + H2SO4 → 2CO2 + K2SO4 + 2H2O

4.2. Ceviz büyüklüğündeki mermer parçalarıyla 6N HCl etkileşmesi

CaCO3 + 2HCl → CO2 + CaCl2 + H2O [1]

Kaynak: https://www.molekul.gen.tr/karbondioksit-molekulu.html
 5. Klor (Cl2) Gazının Elde Edilmesi
5.1. Çeker ocakta ısı verilerek derişik HCl ile eldesi
MnO2 + 4HCl → CI2 + MnCl2 + 2H2O

5.2. Çeker ocakta ısı verilerek 4N HCl ile eldesi

Cr2O72- + 6Cl- + 14H+ → 3Cl2 + 2Cr3+ + 7H2O [1]

Kaynak: https://www.hayatisaglik.com/laboratuvar/klor-cl-testi-nedir.html
 6. Amonyak(NH3) Gazının Elde Edilişi
6.1. Amonyum Tuzlarının Baz İle Tepkimesinden
NH4Cl + KOH → NH3 + KCl + H2O [1]

Kaynak: https://www.turkcebilgi.com/amonyak
 7. Kükürtdioksit(SO2) Gazının Elde
Edilmesi
7.1. Derişik H2SO4’ün Ağırlığının 3 Katı Cu ile Tepkimesinden
Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O

7.2. Derişik NaHSO3 Çözeltisine %50’lik H2SO4 Tepkimesinden

NaHSO3 + H2SO4 → NaHSO4 + H2O + SO2 [1]

Kaynak: https://eodev.com/gorev/5807778
 8. Hidrojen Sülfür(H2S) Gazının Elde
Edilmesi
8.1. Demir Sülfür İle Hidroklorik Tepkimesinden
FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S [1]

Kaynak: https://www.acs.org/content/acs/en/molecule-of-the-week/archive/h/hydrogen-sulfide.html
 9. Hidroklorik (HCl) Gazının Elde
Edilmesi
9.1. Amonyum Tuzlarının %50’lik H2SO4 ile
Tepkimesinden
NH4Cl + H2SO4 → NH4HSO4 + HCl [1]

Kaynak: https://www.turkcebilgi.com/hcl
 10. Karbonmonoksit(CO) Gazının Elde
Edilmesi
10.1. Derişik Formik Asit Üzerine Derişik H2SO4 veya H3PO4
Damlatılarak Gerçekleştirilen Tepkimeden

HCOOH → CO + H2O [1]

Kaynak: http://azkurs.org/kimyasal-baglar-lewis-bag-teorisi-kimyasal-baglanma-icin-atomu.html
 11. Azot Dioksit (NO2) Gazının Elde
Edilmesi
11.1. Kurşun(II) Nitrat’ın Isı İle Tepkimesinden
2Pb(NO3)2 → 2PbO + 4NO2 + O2 [1]

Kaynak:https://tr.depositphotos.com/51409109/stock-photo-nitrogen-dioxide-molecular-structure-isolated.html
 GAZ ANALİZLERİ
Gazların kantitatif analizlerinin yapılması için kalitatif
analizlerinin bilinmesi gerekir. Paramanyetik özellik, ısı
iletim farkları, yoğunluk ve kinetik enerjiden
yararlanarak fiziksel kantitatif tayin sistemleri,
volumetrik ve gravimetrik olarak da kimyasal tayin
sistemleri geliştirilmiştir.
Gaz karışımının analiz kademeleri şöyledir:
• Gazlardan numune alınması
• Kalitatif analiz
• Kantitatif analiz [1]
 1. Gazlardan Numune Alınması
Gaz numunesi 5 şekilde alınır:
• Havanın yer değiştirmesiyle
• Sıvının yer değiştirmesiyle
• Vakum uygulayarak
• Gazın absorplamasıyla
• Düşük sıcaklık uygulamasıyla [1]
Havanın yer değiştirmesiyle ve vakum
uygulanarak az miktarda gaz
numunesi almak için Şekil a’da
gösterilen kaplar kullanır.
Kabın içindeki basınç vakum
pompasıyla 1mm Hg’ya kadar
düşürülür ve musluğu kapatılır. Sonra
kap, lastik boru ile gazın alınacağı
yere bağlanır. Musluk açılarak gaz
emilir ve kapatılır. Daha fazla numune
gerekirse aynı usulle çalışan Şekil
b’deki şişe kullanılır. Bu sayede şişe
içindeki termometre ile gazın
sıcaklığı, nanometre ile de basınç
ölçülür [1].
Şekil c ve d’de gösterilen kaplarda bir
sıvının yer değiştirilmesiyle numuna
alınır. A kabı gazın çözünmediği bir sıvı
ile doldurulur. Sıvı B kabına sifonla
boşaltılırken C ucundan numune
emilir. Şekil d’deki kap sıvı ile
doldurulup üst ucu numunenin
alınacağı yere bağlanır. Bunun için
değişik tuz çözeltisi uygulanır.
Gazın özel bir madde ile absorplanma
metodu genellikle sanayide havanın
kirlenip kirlenmediğini ölçmek için
kullanılır. bu iş için, bir gaz yıkama
şişesine havayı absorplamayan uygun
bir absorban konur. Hava bu
absorbandan geçilerek bir gaz
sayacından hacim ölçülür [1] .
 2. Gazların Kalitatif Analizi
Gaz numunesinin önce yanıcı olup olmadığını kontrol
edilir. Bu işlem kazaya sebep olmaması için az bir
numune ile yapılır.
Gazların tanımlanmaları şu işlemler yapılarak
sağlanabilir:
• Yanıcı Olmayan Gazlar
• Yanıcı Gazlar [1]
 2.1. Yanıcı Olmayan Gazlar
A. Su ve KOH çözeltisinden geçirildiğinde hacminde değişme
olmayan gazlar ve yapılacak işlemler;

• O2: Renksiz ve kokusuz bir gazdır. Na2S2O4 tarafından absorplanır

ve kibrit çöpünü parlak alevle yakar.
• O3: Oksijenin reaksiyonlarına ilaveten Kl’le nişasta kağıdını maviye
boyar.
• N2O: Kokusuz bir gazdır. Mutlak alkolde az çözünür ve hidrojeni
yakar.
• NO: Yanmayı zorlaştırır. FeSO4 çözeltisini kahverengiye boyayarak
absorplanır. Oksijen ile suda çözünen buharlar çıkarır ve NO2
buharlarının sudaki çözeltisi difenil aminin derişik H2SO4’deki
çözeltisi maviye boyar
• N2: İnaktiftir, hiç reaksiyon vermez. Sadece kızıl derecedeki Mg ve
Ca tarafından absorbe edilir [1].
B. Su ve KOH çözeltisinde absorplanmayan gazlarda yapılacak işlemler;

• CI2: Sarı yeşil renkte ve tipik kokuludur. Nişastalı iyodür kağıdını

maviye boyar.
• ClO2, Cl2O; CI2 gazının özeliklerine ilaveten patlayıcıdırlar.
• SO3: Havada sis oluşturur, suda az, kalevilerde çok fazla absorplanır.
• NH3: Renksiz bir gazdır, sudaki çözeltisi kalevidir ve HCl ile beyaz
dumanlar çıkarır.
• NO2: Sarı bir gazdır. Su ve FeSO4 tarafından absorbe edilir. Sudaki
çözeltisi difenil aminin H2SO4’deki çözeltisini maviye ve m-
fenilendiamin çözeltisini sarıya boyar.
• SO2: Renksiz ve batıcı kokulu bir gazdır. Sudaki çözeltisi asidiktir ve iyot
çözeltisiyle organik maddeleri rengini giderir.
• CO2: Renksiz bir gazdır. Su ve kalevilerde kolay çözünür. Barit suyunu
bulandırır.
• HCI, HBr, HI, HF; Havada sis oluşturan renksiz gazlardır. Amonyak ile
beyaz dumanlar çıkarırlar. Suda absorplanır ve sudaki çözeltileri
AgNO3 ile çökelti oluştururlar. Bunlara ilaveten HF, camı aşındırıcı
özelliğe sahiptir [1].
 2.2. YANICI GAZLAR
1. H2 : Açık bir alevle yanarak su oluşturur. Pd ile absorbe
olur.
2. CO: Mavi alevle yanarak CO2 oluşturur. CuCl çözeltisinde
absorplanır.
3. H2S:Çürük yumurta kokulu,çözeltisi ağır katyonlarla
çökelti oluşturan ve kurşun asetat kağıdını karartan bir
gazdır.
4. H3P: Parlak sarı alevle yanarak fosfat asidini oluşturur.
CuCl çözeltisinde absorplanır.
5. Hidrokarbonlar: Sarı alevle yanarak su ve CO2 oluşturur.
 Bazı Hidrokarbonların ve
Türevlerinin Tanınması
1. Aminler: Sudaki çözeltileri kuvveti kalevidir. HCl ile
dumanlar çıkartır ve şiddetli kokuludur.
2. CH3-O-CH3: Suda az, eter ve alkolde çok çözünür.
Kokusu etere benzer.
3. HCN: Suda az KOH da çok çözünür. Koyu kırmızı alevle
yanar ve sarımsak kokuludur.
4. CH4 ve Türevleri: H2SO4 bromlu su ve amonyaklı CuCl
çözeltisinde absorplanmaz.
5. CH2=CH2 : Bromlu suda çok, H2S04 de az absorblanır.
6. Propilen veya Bütilen: Etilenin reaksiyonlarına ilaven
H2SO4 de kolay absorplanır.
7. CHCH : İsli alevle yanar. KOH çözeltisinde ve suda
çözünür.
 Gazların Kantitatif Analizi
Gazların daha duyarlı ve kısa zamanda kantitatif
tayinleri gaz kromatografisi ve kütle
spektrometresi ile yapılmaktadır.
Sanayide, özellikle baca gazı analizi için en fazla
“Orsat Gaz Analiz Cihazı” kullanılmaktadır.
 Orsat Cihazı ile Gaz Analizi
Orsat cihazında kantitatif analizi yapılacak gazın
kalitatif analizi ya bilinmektedir ya da belli başlı
gazlar aranmaktadır.
Gaz karışımı içindeki bileşenler, ayrı ayrı özel
olarak hazırlanmış, absorplayıcı çözeltilerle
yıkama sonucu tutulurlar ve hacim
değişmesinden yararlanılarak kantitatif analize
geçilir.
 Orsat Cihazı

KAYNAK: sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/65468/42166/b%25C3%25B6l%25C3%25BCm_8_gaz_analizi.docx+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
 Yöntemin Esası
Atmosfer basıncında bileşimi bulunacak belirli hacim
gazın her bir bileşenini ayrı ayrı absorplayan
reaktiflerden belirli bir sırada geçirip hacim azalmasını
ölçerek, gazın bileşimini belirlemektir.
Kullanılan reaktifler sırasıyla; potasyum hidroksit
çözeltisi, derişik sülfürik asit çözeltisi içerisinde HgSO4
çözeltisi ve pirogallol çözeltisidir.
Bunların absorbe ettikleri gazlar sırasıyla; karbondioksit,
olefinler ve oksijendir.
Gaz karışımlarının kantitatif analizleri bileşenlerin
fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlı olarak çok sayıda
yöntem veya cihazla gerçekleştirilebilir.
Absorpsiyon esasına dayanan bu yöntemler, bulunan
analiz neticelerinin kontrol edilmesi amacıyla da
kullanılır [10].
Testo 350 Cihazı ile Baca Gazı Analizi

kaynak:https://www.testo.com/tr-TR/testo-350/p/0632-3510
 Cihazın Tanınması
Hava kirleticilerin emisyon değerlerini ölçmek için
geliştirilen bir cihazdır.
Testo 350 Cihazı ile aynı anda O2, CO2, NO, NO2 ve SO2
gazlarının analizi ve baca çekişi değerini iki dakika gibi
kısa bir sürede yapabilmektedir.
Ayrıca istenilirse sıcaklık, yanma verimi, aşırı hava
miktarı ve nem miktarını da ölçmektedir.
 Cihazın Çalıştırılması
Cihaz baca gazı probu dışarıda iken temiz havada
çalıştırılır. Bu esnada 60 saniye süre ile cihaz hücrelerini
temiz hava ile yıkar ve kendini test eder.
Ortamda yüksek gaz konsantrasyonu varsa test işlemi 3-
4 kez tekrarlanabilir.
Ekranda oksijen değeri %21 olarak ayarlanır ve cihaz
otomatik olarak yakıt seçimine geçer, burada kullanılan
yakıtın türü seçilerek ölçme işlemine geçilir.
 Baca Çekişi Ölçümü
Baca gazı probu dışarıda iken basınç tuşuna basılarak
sıfır ayarı yapılır.
Basınç alıcısı 2-3 saniyede kalibre işlemini tamamlar ve
ölçüm ekranı görülür.
Bu durumda prob bacaya daldırılır ve ölçülen değer
sabit kalınca basınç tuşuna basılarak ekran dondurulur.
 Baca Gazlarının Analizi
Prob bacada iken pompa çalıştırılır ve analiz sonuçları
ekrandan izlenir.
Yaklaşık 1-2 dakika içinde değerler sabitleştiğinde
pompa durdurulur ve ölçülen değerler not edilir.
 KAYNAKLAR
[1] Endüstriyel Kimya Laboratuvar Notları-I, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Kimya Bölümü,
Samsun.
[2] http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Hava.pdf
[3] http://www.projehocam.com/suyun-elektrolizi-hidrojen-hho-gazi-eldesi/
[4] www.kimyakulubu.com/kukurt-dioksit-so2/
[5] web.hitit.edu.tr/dersnotlari/ibrahimbilici_10.03.2014_5V2G.pdf
[6] http://alierbulut.blogcu.com/oksijen-ve-ozellikleri/4052694
[7] http://www.us.com.tr/detayd108.html?aid=113&aaid=17&aaaid=0&id=19&
mbtraa=Asetilen&mbtra=S%FDnai%20Gazlar&ana=%DCR%DCNLER%DDM%DDZ&mn=aa
[8] slideplayer.biz.tr/slide/3086887/
[9] http://www.kmo.org.tr/resimler/ekler/6e3ba88ecba182a_ek.pdf?tipi=2&turu=H&sube=1
[10] lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/65468/42166/b%25C3%25B6l%25C3%25BCm
_8_gaz_analizi.docx

Kimya Mühendisliği Bölümü Öğrencileri

Selin Sivrioğlu, Büşra Öztürk ve Elif Cevahir’in katkılarıyla hazırlanmıştır.
 SORULAR
1-
I- Suyun elektroliziyle,
II- Laboratuvarda potasyum kloratın mangandioksit ile tepkimesinden,
III- Karbonatların kalsinasyonuyla,
IV-Sıvı havanın fraksiyonlu destilasyonu sonucu,
Yukarıdaki işlemlerden hangileri oksijen gazının üretim yöntemlerindendir?
A ) Yalnız I
B ) I ve II
C ) II ve III
D ) I, II ve IV
E ) I, III ve IV

CEVAP: D
2- Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Çinko sülfürün kavrulması CO2(g) üretim yöntemlerindendir.
B) Suyun elektrolizi sonucu 2:1 oranında H2 / O2 gazları oluşmaktadır.
C) Havagazı, kentlerde ısınma ve aydınlanma maksadıyla kullanılmak üzere kömürden
imal edilen gaz yakıttır.
D) Asetilen genellikle kalsiyum karbürün (karpit) su ile reaksiyonu sonucu üretilir.
E) Suyun demir ile indirgenmesi sonucu H2(g) üretilir.
CEVAP: A
3- Aşağıdakilerden hangisi HCl ile reaksiyonunda hidrojen gazını vermez?
A) Fe
B) Cu
C) Zn
D) Ba
(Cevap: B)
4- Aşağıdakilerden hangisi hidrojenin elde yöntemlerinden değildir?
A) Alkali metallerin asit ile tepkimesi
B) Soy metallerin asitlerle tepkimesi
C) Suyun elektrolizi
D) Aktif metallerin su ile tepkimesi
E) Bazı hidrokarbonların bozunması ile
(Cevap: B)
5- Aşağıdaki gazlardan hangisi N gazının elde ediliş yöntemlerinden değildir?
A) Endüstride havanın sıvılaştırılmasında
B) Bazı azot bileşiklerinin 1 atm ve 60 C’ de ısıtılarak ayrıştırılmasında
C) Amonyum dikromatın yakılmasında
D) Asit ve bazların tepkimesinden
(Cevap: D)