FİNANSAL PİYASALAR, MERKEZ

BANKACILIĞI VE PARA POLİTİKASI

T.C.

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ EDİRNE SOSYAL

BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU
KONU İÇERİĞİ

DIŞ TİCARET 1. SINIF

FİNANSAL PİYASALAR
BANKALARIN PARA ARZI ÜZERİNDEKİ MAKROEKONOMİ
ETKİSİ
MB VE MB’NIN REZERV MİKTARI
ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Dr.Öğr.Üyesi Duygu YÜCEL
MB PARA POLİTİKALARI
HEDEFLER

Bu derste öğrenciler;
Finansal piyasaları açıklayabilir,
Bankaların ve MB’nın rezerv miktari üzerindeki
etkilerini açıklayabilir,
Para politikalarını bilebilir.
FİNANSAL PİYASALAR

Finansal varlıkların ve fınansal yükümlülüklerin yaratılması ve bunların transfer edilmesi

yoluyla fınansal piyasalar oluşmaktadır.
Finansal piyasalar, fon sahipleri ile fon açığı olanların biraraya geldikleri örgütlü veya
örgütlenmemiş piyasalardır. Bir başka ifadeyle birikim sahipleri ile birikim açığı olanların bir
araya geldikleri ve fon değiş-tokuşunun sağlanabildiği piyasalar olarak da tanımlanabilir.
Birikim açığı olanlar bu piyasalardan fon sağlarken, fınansal varlık oluştururlar. Örneğin hisse
senedi ve tahvil gibi.
Finansal piyasanın işleyişi en basit anlamda şu şekilde açıklanabilir. Literatürde bu konu ile
ilgili iki tane kavram bulunmaktadır. Bunlar; fazla pozisyonda olan, ekonomik birimlere
mevcut fazlayı harcayanlar ve açık pozisyonda olanlar, başka bir ifade ile açıktan
harcayanlardır. Finansal piyasa ilişkisi içerisinde bu iki taraf bir araya gelerek; gelir
fazlalıklarını ve gelir açıklarını buluşturmaktadırlar.
Bu ilişki çerçevesinde fon fazlası olanlar piyasaya fon sunarlarken (fazla pozisyonda olanlar),
fon açığı olanlar (açık pozisyonda olanlar) fınansal varlık arz etmektedirler.
Başka bir tanımlama ile fınansal piyasalar fon gereksinmesi olan işletmelerin kısa, orta ve
uzun vadeli fon ihtiyaçlarını karşılarken fon fazlası olan tasarruf sahiplerinin yüksek kazanç
elde etmesini mümkün kılan piyasalar şeklinde ifade edilebilir. Para ve sermaye piyasaları
birbirleriyle çok yakın bir ilişki içerisindedirler. Faiz oranlarındaki değişiklikler fonların (ya
da tasarrufların) para ve sermaye piyasalarında birinden diğerine doğru kaymasının nedeni
olabilmektedir.
Finansal piyasalar birikim sahiplerini veya yatırımcıları birikim açığı olanlarla bir araya
getiren piyasalardır. Birikim açığı olanlar bu piyasadan fon sağlarken hisse senedi ve tahvil
gibi fınansal varlıklar yaratmaktadırlar. Örnek olarak bu fınansal varlıklardan hisse senedini
ele alacak olursak; birikim fazlası olan birikim sahiplerince satın alınarak onların servet
unsurları arasında (aktifleri-varlıkları) yer alırken, aynı senetler diğer tarafta senedi çıkaran
için pasifte yer almaktadır
Finansal Piyasaların Ayırımı
1. Organize Piyasalar ve Organize Olmamış Piyasalar;
 Organize Finansal Piyasalar: Alıcı ve satıcıları resmi olarak belirlenmiş fiziksel alanlarda
buluşturan, işlemlerin oluşması için belli kurum ve kuruluşların denetimi ve gözetimine
tabi olan ve işleyişe ilişkin kendine özgü kuralları olan piyasalardır. (Örnek: İnterbank
Para Piyasası, TCMB bankalar arası döviz piyasası, IMKB Tahvil ve Bono Piyasası,

Makroekonomi – 6. Hafta
2
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
 IMKB Hisse Senetleri Piyasası, IMKB Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası ve İstanbul
Altın Borsası).
 Organize Olmamış Piyasalar (Tezgâh üstü): Yasal ve idari olarak belirlenmiş kuralları
olmayan, fiziki ve resmi olarak belirlenmiş bir mekânı bulunmayan, organize piyasa
dışında kalan alım ve satım işlemlerinin gerçekleştiği, ilgili kurum ve kuruluşların
denetim ve gözetiminden uzak piyasalardır. (Örnek: Bankalararası TL Piyasası,
Bankalararası Repo Piyasası, Serbest Döviz Piyasası, Bankalararası Altın Piyasası).
2. Para Piyasaları ve Sermaye Piyasaları;
 Para Piyasası: Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. Para
piyasalarından sağlanan fonlar kredi olarak işletmelerin döner varlıklarının
finansmanında kullanılır. Likiditesi yüksek, getirisi düşüktür. Arz ve talep dalgalanması
daha az olduğundan riski daha düşüktür.
Piyasanın kaynaklarını tasarruf sahiplerinin birikimleri ve genellikle bankalardaki çeşitli
mevduatlar oluşturur. Bu piyasalarda kambiyo senetleri, hazine bonosu, mevduat
sertifikası, varlığa dayalı menkul kıymetler, banka kabulü gibi araçlar işlem görmektedir.
Günlük, aylık para gereksinimleri, iskonto senetleri, döviz ve diğer unsurlar, bu piyasanın
temel konularını oluşturmaktadır.
 Sermaye Piyasası: Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. Genel
olarak hisse senedi ve tahvil kullanılır.
Para piyasası genellikle işletme sermayesi ihtiyacı için kullanılırken; sermaye piyasası
uzun vadeli yatırım projelerinin finansmanı ve sermaye artırımı gibi amaçlar için
kullanılır.
Uygulamada finansal aracıların birçoğunun her iki piyasada birden faaliyet göstermesi,
fonların her iki piyasa arasında gidip gelebilmesi para ve sermaye piyasalarının biri
birilerinden kesin çizgilerle ayrılmasını zorlaştırmaktadır.
3. Birincil ve İkincil piyasalar:
 Birincil Piyasa: Birincil piyasalar ilk kez dolaşıma çıkan finansal araçların işlem gördüğü
ve tasarrufların yatırımlara kanalize edildiği piyasalardır.
 İkincil Piyasa: İkincil piyasalar menkul kıymetlerin yatırımcılar arasında el değiştirdiği,
bu nedenle menkul kıymetlerin nakde dönüşümünü gerçekleştiren, yani likiditesini
sağlayan piyasalardır. (Örnek; Menkul Kıymet Borsaları).

Makroekonomi – 6. Hafta
3
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
BANKALARIN PARA ARZI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Parasal taban aracılığıyla para arzını kontrol etme gücünü elinde bulunduran merkez bankası,
para arzını etkileyen aktörlerden sadece biridir. Para arzını etkileyen diğer bir önemli aktör ise
bankacılık sektörüdür.
Bankacılık sektörünün para arzının belirlenmesinde oynadığı rolü daha iyi anlayabilmek için
bankaların olmadığı bir ekonomide, ekonomik işlemlerin nasıl yürüyeceğini hayal edelim.
Böyle bir ekonomide çek hesapları, kredi kartları veya banka rezervleri gibi, bankaların
hayatımıza dâhil ettiği kolaylıkların hiçbiri olmayacaktır. Ekonomik birimler her türlü mal ve
hizmet alımında nakit para kullanmak zorunda kalacaklardır.
Hatırlayacağınız gibi dar tanımlı para arzı dolaşımdaki para ile vadesiz mevduatların
toplamından oluşmaktadır. Bankaların var olmadığı bir ekonomide vadesiz mevduatlar da
olmayacağı için, bu ekonomide para arzı merkez bankasının ihraç edip piyasaya sürdüğü
emisyon hacmine eşit olacaktır.
Ancak bilindiği üzere bankalar kredi verirken aynı zamanda para yaratırlar; yaratılan bu
paraya kaydi para veya banka parası denilmektedir.
Bankalar nasıl mevduat yaratmaktadır?
Bankalar mevduat toplayıp bu mevduatı krediye dönüştürmektedir. Kredi olarak verilen tutar,
ekonomilerde harcamalarda kullanılmakta ve ardından tekrar bankacılık sitemine mevduat
olarak geri dönmektedir. Bir örnekle açıklamaya çalışalım; dizüstü bilgisayar satın almak için
bankadan ihtiyaç kredisi kullandığınızı düşünelim. Bu krediyi bankadan aldıktan sonra
bilgisayar satan bir firmaya gidip bilgisayarınızı satın alacaksınız ve kredi miktarını satıcıya
vereceksiniz. Satıcı firma ise bu parayı gün sonunda kasasında bırakmak istemeyecek ve
bankaya götürüp mevduat hesabına yatıracaktır. Gördüğünüz gibi sizin bankadan çektiğiniz
kredi aynı veya başka bir bankaya mevduat olarak geri dönmüştür. Son derece basitleştirilmiş
şekilde ifade etmeye çalıştığımız bu örnekte sizin kredi hesabınız yükselirken bilgisayarı
satan firmanın mevduat hesabı yükselmiştir. Para arzı tanımına bankacılık siteminin toplam
vadesiz mevduat miktarı girmektedir. Bir başka ifadeyle sizin kredi kullandığınız banka ile
bilgisayarı satın aldığınız firmanın mevduat hesabının olduğu bankanın aynı olması
gerekmemektedir. Bankacılık sistemi tarafından kullandırılan kredilerin en azından belli bir
bölümü bankacılık sistemine tekrar mevduat olarak geri dönecektir. Bu döngüye bağlı olarak
mevduatlarda meydana gelen her artış, para arzını da arttıracaktır.

Makroekonomi – 6. Hafta
4
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
MERKEZ BANKASI VE MERKEZ BANKASININ REZERV MİKTARI
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Uluslararası rezervler: Ülkelerin para otoriteleri tarafından kontrol edilen, kullanıma hazır,
birbirlerine çevrilebilme özelliği olan ve uluslararası ödeme aracı olarak kabul edilen
varlıklardır. Bunlar:
- Konverbibl döviz varlıkları,
- Uluslararası standartta altın (altın para),
- Uuslararası Para Fonu (IMF) Özel Çekme Hakları (SDR),
- Uuslararası Para Fonu (IMF) Rezerv Pozisyonu.
Merkez Bankası, ister devlet sermayesi ile ister özel sermaye ile kurulmuş olsun; her iki
durumda da kamu yararına hizmet eden kuruluşlardır.
Merkez Bankasının İşlevleri
1- Parasal istikrarı korumak
2- Finansal istikrarı korumak
Merkez Bankasının Görev ve Yetkileri
1- Merkez bankaları banknot ihracını (piyasaya kağıt para sürmek ) gerçekleştirir.
2- Para politikası hedeflerini belirler.
3- Finansal sistemin istikrarının korunması ve sürdürülmesi konusundan sorumludur.
4- Devletin mali ajanlığını ve haznedarlığını yapar.
5- Devlete avans verir.
6- Hazine adına bankacılık hizmetlerini yürütür.
7- Paranın iç ve dış değerini korumak için gerekli önlemleri alır.
8- Para arzını denetler.
9- Ülkenin altın ve döviz rezervlerini korur.
MB ve Para Politikası
Para politikası, bir ülkede hükümetlerin belirli ekonomik amaçları gerçekleştirmek için
ekonominin likiditesini değiştirmek üzere kredi, para arzı ve faiz oranları ile ilgili olarak
yaptığı düzenlemelerdir. Para politikalarının düzenlenmesinde Merkez Bankaları önemli rol
oynamaktadır.
Para Politikasının Amaçları
Para politikasının amacı, para arzını belirleyerek fiyat istikrarını, toplam talebi, faiz oranını,
milli geliri, istihdam düzeyi ile ödemeler bilançosu dengesini etkilemektir.
Para politikasının amaçları beş başlık altında toplanabilir. Bunlar:
1. Tam İstihdam,

Makroekonomi – 6. Hafta
5
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
 2. Fiyat İstikrarı,
3. Faiz Oranı İstikrarı,
4. Ekonomik Büyüme,
5. Ödemeler Bilançosu Dengesidir.
1. Tam İstihdam
Para politikası uygulamasında tam istihdam hedefi, emek piyasasında işgücü arzının işgücü
talebine eşit olması durumudur. Bu nedenle para politikasının amacı ekonomideki işsizlik
sorununu ortadan kaldırmaya yönelik programları uygulamaya koymaktır. Örneğin ülkemizde
Çıraklık Eğitim Merkezleri gibi yeni kurulan merkezler bu amaca yönelik olarak faaliyette
bulunmaktadırlar.
2. Fiyat İstikrarı
Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinin sürekli değişim göstermesi, ülke ekonomisinde
istikrarsızlıklara neden olmaktadır. Fiyat istikrarının olmadığı durumlarda ekonomik
faaliyetlerdeki düzensizlik bir yandan ülkenin kalkınmasını güçleştirirken diğer yandan sosyal
sınıflar arasında gelir dağılımının bozulmasına neden olmaktadır. Bu nedenle fiyat istikrarı
istenilen bir durumdur. Çünkü enflasyonist dönemde firmalar istikrarsızlık nedeniyle ileriye
yönelik karar alamamaktadır. İşte fiyat değişmelerini ve bunun etkilerini azaltabilmek
amacıyla para politikasından yararlanılmaktadır.
3. Faiz Oranı İstikrarı
Para politikasının amaçlarından biri de faiz oranında sağlanacak olan istikrardır. Zira faiz
oranındaki dalgalanmalar, fiyat istikrarsızlığında olduğu gibi ekonomide belirsizliklere neden
olmaktadır. Belirsizliğin yaşanması konut, otomobil ve dayanıklı tüketim mallarına yönelik
talebi etkilemektedir. Talepteki azalma ise ekonomide daraltıcı bir etki yaratmaktadır.
4. Ekonomik Büyüme
Ekonomik büyüme için verimlilik artışı, yeni yatırım girişimi ve işsizlik oranının düşük
olması gibi faktörlerin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir ülkenin ekonomik gelişim sürecinde
bazen üretim, gelir ve harcamalarda bir azalma yaşanırken bazen bu unsurlarda canlılık
görülebilmektedir. Başka bir ifade ile bir ülkenin GSMH’da bazı dönemler artış, bazı
dönemler ise azalmalar yaşanabilmektedir. Bu nedenle tam istihdam sağlanarak üretim
düzeyini en üst seviyeye çıkarmak ve bundaki düşüşlerin meydana gelmesini önlemek para
politikası uygulamasının amaçları arasında yer almaktadır.
5. Ödemeler Bilançosu Dengesi
Bir ülkenin diğer ülkeler ile olan ticaretinde ülke parasının yabancı paralar karşısındaki değeri
dış ticaretini etkilemektedir. Ülkenin ödemeler bilançosu açık verdiğinde bunun kapatılması
için ya ihracat arttırılacak veya ithalat azaltılacaktır. Her iki durumda da para politikası

Makroekonomi – 6. Hafta
6
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
tedbirlerinin kullanılması mümkün olmaktadır. Ayrıca döviz piyasasında ortaya çıkan
dalgalanmalar da ödemeler dengesini etkilemektedir. Bir ülke parasının yabancı paralar
karşısında aşırı değerlenmesi, o ülke mal fiyatlarının uluslararası piyasalarda yabancı para
cinsinden değerlenmesine ve diğer ülke malları ile rekabeti azaltıcı bir etkiye neden
olmaktadır. Bu nedenle para politikasının amaçlarından birisi de her ülke için önemli olan dış
ticaretin geliştirilmesi ve bu doğrultuda döviz kurlarında istikrarı sağlayacak uygulamaların
gerçekleştirilmesidir.
Para Politikaları
Para politikasını yürüten organ Merkez Bankasıdır. Merkez Bankası para politikalarını
kullanarak, ülkenin para arzını (rezerv miktarını) ekonominin hedeflerine göre
düzenlemektedir. Amacı parasal istikrarı ve düzenli ekonomik büyümeyi gerçekleştirmektir.
Merkez Bankasının para arzını değiştirmek için kullandığı ilk yöntem, rezervlerin miktarını
değiştirmektir. Merkez Bankası, bankacılık sisteminin rezerv miktarını açık piyasa
işlemleriyle ya da bankalara kredi vererek değiştirebilir.
Merkez bankası bu amaçla para politikasını uygulamada dört araç kullanır. Bunlar:
1- Açık Piyasa İşlemleri
2-Reeskont Politikaları
3-Kanuni Karşılık Oranları (Zorunlu Karşılıklar)
4-Kredi Tavanı Uygulamaları

1. AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ

Merkez Bankası devlet tahvillerini (hazine bonosu, hisse senedi) alıp satarak açık piyasa
işlemlerini yürütür. Alım satım işlemi bankalarla Merkez Bankası arasında yapılır.
 Para arzını artırmak isteyen Merkez Bankası, bankalararası piyasada bankalardan
tahvil alımı yapar. Bu işlemin karşılığında bankaların Merkez Bankasında bulunan
mevduatları, tahvil değeri ne kadarsa o kadar artar. Merkez Bankası almış olduğu tahvilin
değeri kadar parayı, bankaların Merkez Bankasında bulunan mevduat hesabına aktarmış
olur. Bankacılık sisteminin Merkez Bankasında bulunan mevduatları serbest rezerv
kapsamında değerlendirilir. Yani bankaların rezerv miktarı açık piyasa alım tutarı kadar
artar. Rezerv miktarının artması, para çarpanı üzerinden para arzının da artmasına etki
eder.
 Merkez Bankası para arzını azaltmak istediğinde bankalara tahvil satar. Bu durumda
bankaların varlıklarındaki tahvil artar. Bankaların bu tahvillerin değeri kadar bir parayı
ödemeleri, Merkez Bankasında bulunan mevduat hesaplarından aynı miktarda bir azalma
anlamına gelir. Bankacılık sisteminin Merkez Bankasında bulunan mevduatının azalması,
Makroekonomi – 6. Hafta
7
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
 serbest rezervlerin de azalmasına neden olur. Yani bankaların rezerv miktarı açık piyasa
satım tutarı kadar azalır. Rezerv miktarının azalması para çarpanı üzerinden para arzının
da azalmasına etki eder.

ÖRNEK: Piyasada para darlığı yani durgunluk söz konusudur. Para politikası araçlarından
açık piyasa işlemlerini kullanarak piyasayı dengeye getiriniz.
Çözüm:1- Piyasadaki para arzını arttırmalıyız.
2- MB piyasadan tahvil satın alır ve piyasaya bu tahviller karşılığında para öder.
Böylece piyasada para arzı artar.
3- MS , i , I , TT , Y , N , işsizlik

= Para arzı para arzı ile faiz oranı ters ilişkilidir.

i = Faiz oranı faiz oranı ile yatırım ters ilişkilidir.
I = Yatırım
TT = Toplam talep
Y = Gelir
N = İstihdam
Piyasadan halkın elindeki tahvillerin satın alınmasıyla piyasada para arzı artmıştır. Yani
piyasada para bollaşmıştır. Paranın fiyatı olan faizler de para bollaşması sonucunda düşmeye
başlamıştır. Faizlerin düşmesi yatırımcıyı yatırım yapmaya teşvik eder ve yatırım
harcamalarını arttırır. Yatırım harcamalarının artması toplam talebi de arttırmaktadır. Toplam
talebin artması ile üretimde bir artış meydana gelir. Üretimin artması istihdamı yükseltmiş ve
istihdamın yükselmesi de işsizliği düşürmüştür.

2. REESKONT KREDİLERİ
Merkez Bankası, rezerv borçlanmasıyla bankaların rezervlerinin miktarını artırabilir. Merkez
Bankasının bankacılık sistemine kredi vererek rezerv aktarması reeskont kredileri aracılığıyla
gerçekleşir. Bu kredilere uygulanan faiz oranı da reeskont oranı olarak adlandırılır.
Bankalar hızlı mevduat çıkışı, kredi talebinde beklenmeyen artış gibi beklenmeyen
durumlarda rezerv ihtiyacı içerisine girebilir. Böyle durumlarda Merkez Bankasının
bankacılık sistemine rezerv yaratmak ve aktarmak gibi önemli bir sorumluluğu bulunuyor.
Merkez Bankasının vereceği krediler, bankacılık sisteminin rezerv ihtiyacını karşılamak
amacıyla verildiğinden çok kısa vadeye sahiptir.
Merkez Bankası reeskont oranını değiştirerek para arzını etkiler.

Makroekonomi – 6. Hafta
8
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
 Reeskont oranını yükselterek bankaların rezerv borçlanmalarının azalmasına neden
olur. Böylece, bankacılık sistemindeki rezerv miktarı ve para arzı azalır.
 Merkez Bankasının reeskont oranını düşürmesi ise bankaların reeskont borçlanmasını
artırır. Bu da rezerv miktarının ve para arzının artmasına etki eder.

ÖRNEK: 100.000 TL Alacak senedi. MB’nın uyguladığı Reeskont oranı %10 olsun.
Bu durumda %10 reeskont oranı = 10.000 TL eder.
100.000 TL - 10.000 TL = 90.000 TL olur.
Bu durumda piyasaya, alacak senedinden 90.000 TL çıkacaktır.

ÖRNEK: 100.000 TL Alacak senedi. MB’nın uyguladığı Reeskont oranı %5’e düşürülsün.
Bu durumda %5 reeskont oranı= 5.000 TL eder.
100.000 TL - 5.000 TL = 95.000 TL olur.
Bu durumda piyasaya, alacak senedinden 95.000 TL çıkacaktır.

ÖRNEK: 100.000 TL Alacak senedi. MB’nın uyguladığı Reeskont oranı %20’ye yükseltilsin.
Bu durumda %20 reeskont oranı= 20.000 TL eder.
100.000 TL - 20.000 TL = 80.000 TL olur.
Bu durumda piyasaya, alacak senedinden 80.000 TL çıkacaktır.

MB bu şekilde reeskont oranlarını düşürüp arttırarak ticari bankaların eline geçecek olan para
miktarını yani krediyi etkiler. Bankaların mevduat ihtiyacı varsa MB’dan kredi alarak bu
mevduatlarını arttırmaları gerekir.
= Para arzı para arzı ile faiz oranı ters ilişkilidir.
i = Faiz oranı
 Bankanın eline geçen para miktarının artmasını istiyorsa, MB reeskont oranını ↓
 Bankanın eline geçen para miktarının azalmasını istiyorsa, MB reeskont oranını ↑

3. ZORUNLU KARŞILIKLAR (Kanuni Karşılık Oranı)

Merkez Bankası, bankaların rezerv oranını değiştirerek para arzını dolaylı şekilde kontrol
edebilir.
Bankacılık sisteminin rezervleri serbest ve zorunlu rezervlerin toplamından oluşur. Serbest
rezervler bankaların kendi tercihlerine göre belirlenirken, zorunlu rezervleri belirleyen,
Merkez Bankasının politika kararlarıdır. Bankalar kendilerine yatırılan her bir mevduatın
Merkez Bankasınca belirlenen kısmını Merkez Bankasında tutar. Bunun nedeni sistemin
Makroekonomi – 6. Hafta
9
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
düzenli çalışması için acil durumlarda Merkez Bankasında bir miktar para tutulmasıdır. Bu
uygulama, beklenmedik mevduat çekilişlerine karşı sigorta işlevi görür.
Ne kadar zorunlu rezerv tutulması gerektiğini zorunlu rezerv oranı gösterir.
 Merkez Bankasının zorunlu rezerv oranını artırması, bankaların MB’na yatıracağı
zorunlu rezerv miktarını da artırır. (O hâlde zorunlu rezerv oranı ile para çarpanı arasında
ters yönlü bir ilişki olduğunu söyleyebiliriz. Zorunlu rezerv oranı artınca para çarpanı
azalır). Bu durumda bankalar daha fazla MB na para yatırır. Ellerinde mevduat azalır ve
para arzı azalır.
 MB’nın Zorunlu rezerv oranını azalması, bankaların MB’na yatıracağı zorunlu rezerv
miktarını da azaltır. Bu durumda bankalar daha az MB na para yatırır. Ellerinde mevduat
artar ve para arzı artar.
Merkez Bankası bu oran üzerinden bankalara yatırılan her birim mevduatın krediye dönen
kısmını etkilemiş olur.
4. KREDİ TAVAN UYGULAMALARI
Merkez Bankası, para ve kredi hacmini kontrol amacıyla yukarıda açıklanan politika
tedbirlerini tamamlayıcı nitelikte başka tedbirlere de başvurulabilir.
Ticari bankaların çeşitli ekonomik faaliyetleri ile ilgili olarak açacakları kredilere bir tavan
getirebilir. Yani banka kredilerine merkez bankasınca üst sınır saptama politikasıdır. Bu
şekilde MB, bankaların yaratacakları para miktarına bir sınır getirmiş olmaktadır.
Böylece Merkez Bankası kredi hacmini ekonomik gelişmeler doğrultusunda ayarlama
imkânına sahip olmaktadır.
Bu tür bir uygulamaya genellikle dolaşımdaki para miktarının azaltılması istenildiği
dönemlerde gidilmektedir. Bu uygulamanın en önemli özelliği istenilen sonucun kesin olarak
sağlanmasıdır.

Makroekonomi – 6. Hafta
10
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
HAFTANIN SORULARI

Soru 1: Fnansal sistem nedir ve çeşitleri nelerdir, açıklayınız.

Soru 2: Bankaların ve MB’nın para arzı üzerindeki kontrolünü açıklayınız.
Soru 3: MB para politikalrını açıklayınız.

KULLANILAN KAYNAKLAR

Başar. S. Para Teorisi, Makro İktisat, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını,
Erzurum, 2013. https://icerik.ataaof.edu.tr/?d=makroiktisat
Bari, B., (Şubat, 2020). Para Ve Finansal Sistem. İktisada Giriş Iı. Ed. B. Günsoy. T.C.
Anadolu Üniversitesi Yayini No: 3995 Açiköğretim Fakültesi Yayini No: 2778. Eskişehir.
https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT104U/ebook/IKT104U-13V2S1-8-0-1-SV1-
ebook.pdf
Alptekin, V. (Şubat, 2020). Mal ve Para Piyasası Arasındaki İlişkiler. Makro İktisat. Ed. S.
Başar ve B. Günsoy. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No: 4000 Açiköğretim Fakültesi
Yayini No: 2783. Eskişehir. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT204U/ebook/IKT204U-
13V1S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf
Ülgen, G. İktisada Giriş-II. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/iktisat_ao/iktisadagiris_2.pdf
Küçüksakarya, S. (Şubat, 2020). İşsizlik Ve Enflasyon. İktisada Giriş Ii. Ed. B. Günsoy. T.C.
Anadolu Üniversitesi Yayini No: 3995 Açiköğretim Fakültesi Yayini No: 2778. Eskişehir.
https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT104U/ebook/IKT104U-13V2S1-8-0-1-SV1-
ebook.pdf
Özdemir, K., (Ağustos, 2018). Para ve Ekonomik Faaliyetler. Para Teorisi. Ed. S. Gerek. T.C.
Anadolu Üniversitesi Yayini No: 2635 Açiköğretim Fakültesi Yayini No: 1603. Eskişehir.
https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT305U/ebook/IKT305U-12V1S1-8-0-1-SV1-
ebook.pdf
Dinler. Z. İktisat, Ekin Yayınevi, 10. Baskı, 2018.
Yalta. A.Y. Paranın Tanımı ve İşlevleri, 2011. http://www.acikders.org.tr
Ekinci. N. K. Makro İktisat Ders Notları, https://www.academia.edu/31766747/Makro_iktisat
Ünsal, E., (2017). Makro İktisat, Genişletilmiş 11. Baskı, Ankara: Murat Yayınları.
Dinler, Z. (2009). İktisat. 3.bs. Ekin Basım Yayın Dağıtım. Bursa.
Tunca, Z. (2011). Makro İktisat. Ed. S. Avşar. Geçit Kitabevi. İstanbul.
Gerni, C. Makro İktisadi Akımlar, Makro İktisat, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Makro-Iktisat-Konu-Anlatimi-kitabi.aspx
http://ekonomik.tripod.com/ekonomik4.html
https://piyasarehberi.org/sozluk/para
https://alonot.com/finansal-piyasa-cesitleri-nelerdir/
https://www.ekodialog.com/Konular/finansal-piyasalarin-ozellikleri-turleri.html

NOT: HAZIRLANAN DERS İÇERİKLERİ, DERS NOTU OLARAK, BÜYÜK ORANDA

YÖK AÇIK ERİŞİM DERS KİTAPLARINDAN YARARLANILARAK
HAZIRLANMIŞTIR. KULLANILAN KAYNAKLAR LİSTE HALİNDE DERS NOTUNUN
SONUNA EKLENMİŞTİR.
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!

Makroekonomi – 6. Hafta
11
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!