D‹L‹N ‹MKÂNLARI

Maksim Gorki, henüz ünlü bir yazar olmad›¤› dönemde, Tolstoy'un bir hikâyesini
okumaktad›r. Hikâyeyi okurken öylesine kendinden geçer ki, acaba k⤛d›n içinde bü-
yülü bir fley mi var diye sayfay› kald›r›r ve ona dikkatlice bakar. Elbette k⤛d›n üze-
rinde harflerden baflka hiçbir fley göremez. Yazar›n bu davran›fl› aç›kça gösteriyor ki,
dil sadece insanlar aras›nda iletiflimi sa¤layan bir araç de¤ildir. Dil ayn› zamanda in-
sanlara farkl› dünyalar sunan, kuflaklar aras›nda köprüler kuran, onlar› etkileyen çok
önemli bir vas›tad›r. Büyük Türk flâiri Yunus Emre de bu gerçe¤i bir fliirinde flöyle di-
le getirir: “Söz ola kese savafl›/ Söz ola kestire bafl›.” Yani söz, bir savafl› durduracak
ya da insan›n ölümüne sebep olacak kadar önemlidir. Bütün bu özelliklerinden dolay›
dili, do¤ru ve zaman›nda kullanmak oldukça önemlidir.
Ses tonumuzun farkl›l›¤›yla insanlar›n kalbini k›rabilece¤imizi hiç düflündünüz
mü? Ne yaz›k ki bu soruya hepimiz “evet” diye cevap veriyoruz. Çünkü dostlar›m›za
söyledi¤imiz kötü bir söz onlar›n kalbinin k›r›lmas›na yol açmaktad›r. Oysa a¤z›m›z-
dan ç›kan fley, sadece birkaç hece ve ses dalgas›d›r. Ama onlar›n anlamlar› karfl›m›z-
dakini olumlu ya da olumsuz etkilemektedir. Bu durumu anlatmak için Türkçede,
“Bin düflün, bir söyle”, “Söz gümüflse sükût alt›nd›r.” gibi sözler s›k s›k kullan›l›r.
Çünkü söz a¤z›m›zdan bir kere ç›kt› m›, art›k onu durdurmak imkâns›zd›r.
Günlük hayatta konufltu¤umuz “konuflma dili”, kitaplarda karfl›laflt›¤›m›z dil ise
“yaz› dili” olarak adland›r›l›r. Roman, hikâye, fliir, deneme vb. türlerde kullan›lan dil
ise “edebî dil” olarak tan›mlan›r. Edebî dili anlamak için o dilin bütün inceliklerini bil-
mek gerekir. Çünkü yazar ve flâirler dille bize bambaflka dünyalar kurarlar ve o dili us-
tal›kla kullan›rlar. Bazen okudu¤umuz bir romana kendimizi o kadar kapt›r›r›z ki, ora-
da yaflananlar›n hepsinin gerçek oldu¤una bile inan›r›z. Ço¤umuzun bir kitab› okurken
öfkelendi¤i veya duyguland›¤› bir gerçektir. Bazen de olaylar›n geçti¤i yerleri zihni-
mizde canland›rmaya çal›fl›r›z. Bu t›pk› flu hikâyeye benziyor: “Bir heykelt›rafl günler-
ce u¤raflarak özene bezene bir heykel yapar. Eserine o kadar çok emek verir ki, heykel
âdeta canlan›r. Yapt›¤› heykelin canl›l›¤›na inanan heykelt›rafl, onun karfl›s›na geçer ve
'Hadi konuflsana!' diye ba¤›rarak elindeki çekici ona f›rlat›r.”
‹flin asl›na bak›l›rsa, dilin ve malzemesi dile dayanan edebiyat›n da temelinde 'an-
latmak' ihtiyac› vard›r. Hepimiz her gün annemiz, babam›z veya dostlar›m›za birçok
fley anlat›r›z. Kimimiz o gün sokakta neler gördü¤ümüzü, kimimiz de okulda neler
yaflad›¤›m›z› naklederiz. Bunlar›n hepsi temelde birer hikâyedir. Dolay›s›yla bizler de
birer hikâye 'anlat›c›'s›y›z. Elbette bunu profesyonel olarak yapanlara da 'yazar' diyo-
ruz. Ço¤u zaman flöyle cümleler duyar›z: “Benim hayat›m bir roman.” “Benim hayat
hikâyem film olacak kadar ilginç.” Evet, ço¤u insan›n hayat› bir romana ya da hikâ-
yeye konu olacak kadar ilginç olabilir. Fakat önemli olan bu konular›n nas›l anlat›ld›-
¤›d›r. Bu da tabi ki dili iyi kullanmakla ilgilidir. fiimdi bir hikâye nakledelim:
Han gece kötü bir rüya görür. Ülkenin her taraf›na haberciler göndererek, rüyas›n›
yorumlayacak tabirciler arad›¤›n› bildirir. Fakat Han, rüyas›n› yanl›fl veya kötüye
yoracak kiflilerin de cezaland›r›laca¤›n› söyler. Sonunda Han'›n saray›na yüzlerce rüya

25
tâbircisi gelir. Ancak bunlar›n hemen hepsinin yorumu flöyledir: “Çocuklar›n›z ve
akrabalar›n›z sizden önce ölecekler.” Han, bu yorumu yapanlar› birer birer cezaland›-
r›r; çünkü hepsi onun ve çocuklar›n›n k›sa zamanda ölece¤ini söylemektedirler. Bir
gün Han'›n rüyas›n› yorumlamak üzere saraya Nasrettin Hoca gelir. Hoca, rüyay› kö-
tüye yordu¤u zaman cezaland›r›laca¤›n› bildi¤i için sözü flöyle ba¤lar:
“Hân›m, siz o kadar uzun yaflayacaks›n›z ki, bütün akrabalar›n›z ve çocuklar›n›z
sizden önce ölecekler.” Han bu cevaptan dolay› çok mutlu olur ve Hoca'ya birçok
hediye verir.
‹flte bu hikâyede de görüldü¤ü gibi, dil ve kelimeler, kocaman birer dünyad›r.
Önemli olan onlar› nas›l kulland›¤›n›zd›r.

OKUMA - ANLAMA
A) Metne göre yanl›fl olan seçene¤i bulunuz.
1- Yazarlar›n,
a) zaman içinde deneyim kazanmas› gerekir.
b) baflka kitaplar› okumas› gerekir.
c) dili iyi kullanmalar› gerekir.
d) kendinden baflka hiç kimseyi be¤enmemeleri gerekir.
e) eserlerini etkileyici bir dille yazmalar› gerekir.

2. Dil,
a) anlaflma arac›d›r.
b) insanlar› daima olumlu yönde etkiler.
c) iletiflim vas›tas›d›r.
d) seslerden oluflur.
e) insanlara farkl› dünyalar sunar.

3- Romanlarda,
a) anlat›lan olaylar›n gerçek oldu¤una inan›r›z.
b) baflka dünyalarla karfl›lafl›r›z.
c) edebî dil kullan›l›r.
d) herkesi ayn› flekilde etkileyen olaylar vard›r.
e) duygulanaca¤›m›z olaylarla karfl›laflabiliriz.

26
 4- ‹nsanlar günlük hayatlar›nda,
a) birbirlerine hikâyeler anlat›r.
tan›t›m
b) yeni olaylarla karfl›lafl›r. takdim
c) dili kullan›r.
d) her zaman ilginç olaylarla karfl›lafl›r. sunufl
e) yaflad›klar›n› etraflar›ndaki insanlara anlat›r. flöhret
5- “Dilin ‹mkânlar›” adl› metinde, unvan
a) dilin tek anlaflma arac› oldu¤undan bahsedilmektedir.
b) dilin insan hayat›ndaki öneminden bahsedilmektedir.
araç
c) dilin roman, fliir, deneme vs. gibi alanlarda kullan›ld›¤›ndan bahsedilmektedir. araba
d) dilin konuflma ve yaz› dili olmak üzere ikiye ayr›ld›¤›ndan bahsedilmektedir.
e) dili uygun yerde ve uygun zamanda kullanman›n öneminden bahsedilmektedir.
trafik
tafl›r-
B) Afla¤›daki cümlelerin önüne, do¤ru (D) ya da yanl›fl (Y) yaz›n›z.
( ) 1- Metinden, Tolstoy'un eserlerini yazarken büyü yapt›¤›n› ö¤reniyoruz.
( ) 2- Metinden, M. Gorki'nin zaman içinde deneyim kazand›¤›n› ö¤reniyoruz.
( ) 3- fiairler ve yazarlar eserlerini olufltururken dili kullan›rlar.
( ) 4- Metinden romanlar›n insanlara hep ayn› hayat› sundu¤unu anl›yoruz.
( ) 5- Yaz› ve konuflma dili birbirinden farkl› özelliklere sahiptir.
( ) 6- Bütün sanatç›lar sadece kendi eserlerini büyük bulurlar.
( ) 7- Okudu¤umuz kitaplar hayattaki tecrübemizi artt›r›r.
( ) 8- Büyük bir yazar ve flair olmak için yarat›c› olmak gerekir.
( ) 9- Bütün yazarlar, as›rlard›r kitaplar›nda ayn› konular› ifllemifltir.
( ) 10- Zaman›nda ve uygun bir dille konuflursa insanlar çok iyi mevkilere
gelebilir.
gerçek
C) Ayn› anlama gelen kelimeleri bulunuz.
1- ün 2- vas›ta 3- savafl
unsur
a) tan›t›m a) araç a) düflman önemli
b) takdim b) araba b) dost
c) sunufl c) trafik c) bar›fl
hakiki
d) flöhret d) tafl›t d) harp temel
e) unvan e) kamyon e) sulh
enteresan
cevapla
@OkumaB2C1 kanalida kunlik oluma testlar berib borilmoqda .
savafl
vas›ta
27