Panitikang Filipino

PANANAW AT MGA TEORYANG Humanismo

PAMPANITIKAN •Ang pananaw na ito ay nagbibigay-halaga sa tao
dahil ang tao ang sentro ng daigdig, ang sukatan ng
Teoryang Pampanitikan bagay at panginoon ng kanyang kapalaran.
-Isang sistema ng mga kaisipan at kahalagahan ng
pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng Naturalismo
panitikan, kabilang ang layunin ng may akda sa • Pinakasidhing katangian ng teorang
pagsulat at layunin ng tekstong panitikan na Realismo
nababasa. • Ang buhay ay tila isang marumi, mabangin at
walang awing kagubatan
Teoryang Pampanitikan • Ang indibidwal ay produkto ng kanyang
1. Realismo kapaligiran at pinangalingan.
2. Klasismo • Mahina ang hawak ng tauhan sa kanyang buhay.
3. Romantisismo Pesimista siya sa simula pa lamang.
4. Humanismo • Nagbibigay-diin ito sa namamana at pisikal na
5. Naturalismo katangiang moral.
6. Feminismo
7. Eksistensyalismo Feminismo
8. Sikolohikal • naglalayong malabanan ang operasyon ng
9. Arketaypal sistemang patriarchal sa kababaihan.
10. Pormalismo • Sa paksa, makatotohanang inilalarawan ang mga
11.Dekonstruksyon karanasan ng kababaihan sa matapat na
12.Markismo pamamaraan.
13. Imahismo • Sa tauhan, hindi na de-kahon ang mga kababaihan
14. Bayograpikal kundi aktibo na.
15. Moralistiko
16. Formalism Eksistensyalismo
_______________________ • Sinusuri ng akda batay sa lakas ng paninindigan
ng tauhan na nagpapakita ng pagbalikwas sa
Realismo kanyang kalagayan. Mahalaga na Makita ang
-Binibigyang pokus nito ang realidad ng buhay paganggap niya sa naging bunga ng pansariling
tulad ng kahirapan, korapsyon at diskriminasyon at pagsisikap.
iba pa. • Din sa pagbuo ng desisyon ng tauhan
• Responsible ang tao sa kanyang mga kilos
KLASISMO
• Kaisipan kaysa sa damdamin Bayograpikal
• Hindi naluluma o nalalaos • Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang
• Umusbong at lumaganap sa Gresya bago pa man karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-akda.
dumating si Kristo • Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang
Romantisismo mga bahagi sa buhay ng, may-akda na siva niyang
• Pamamayani ng emosyon pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at
• Higit na pinahahalagahan dito ang damdamin / lahat ng mga
ang nangingibabaw. "pinaka
• (1) romantisismong tradisyunal at na inaasahang magsilbing katuwang ng mambabasa
• (2) romantisismong rebolusyon. sa kanyang karanasan sa mundo.
 Panitikang Filipino

Moralistiko
• pinahahalagahan ang moralidad, disiplina at
kaayusang nakapaloob sa akda
•Katwiran at wasto batay sa batas ng Diyos Mga Paraan sa Pagsusuri ng Ada
• Ang akda ay kasangkapan tungo sa kabutihan • Pagkilala sa May - akda
• Uri ng Panitikan
Markismo • Paglalapat ng Teorya ng Panitikan
•Nagpapakita ng tunggalian ng mayaman at • Tema o Paksa ng Akda
mahirap • Mga Tauhan / Karakter sa Akda
• Mahina at Malakas • Tagpuan/Panahon
•May kakayahang umangat sa ganitong sitwasyon • Nilalaman/ Balangkas ng Pangyayari
• Kaisipan/Ideyang taglay
Sikolohikal •Estilo ng pagkakasulat
•Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa • Buo
pamamagitan ng pagpapakita ng mga salik sa
pagbuo ng naturang pag-uugali, paniniwala, Panitikan sa Panahon ng Kastila
pananaw, pagkatao sa isang tauhan sa kanyang
akda.

Imahismo
•Ang tuon ng pananaw na ito ay sa imahen
•Kinikilala ng teoryang ito ang kabuluhang
pangkaisipan at pandamdamin ng mga imaheng
nakapaloob sa akda
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN
Arketaypal
• Karanasan ng mga ninuno ng tao na naipapasa sa »isinaalang-alang a unang pananakop ng mga
kasalukuyang panahon Kastila sa ating kapuluan ay ang pananatili rito ni
• Simbolo Miguel Lopez de Legazpi noong 1565 bilang
______________________ kauna-unahang Kastilang gobernador-heneral.
- Arketipong pantauhan
- Arketipong tagpuan MGA PAGBABAGONG NAGANAP SA
- Arketipoing pangyayari BUHAY NG MGA PILIPINO
- Arketipong simbolismo/bagay
Mga Impluwensiya ng Kastila sa
Formalismo Panitikang Filipino
• Pagpapaliwanag sa anyo ng akda
• Kayarian ng akda 1. Ang Baybayin bilang unang alpabeto ay napalitan
• Kuwento at gramatika ng alpabetong Romano

Dekonstruksyon 2. Ang pagkakaturo ng Doctrina Christiana na

•Maari mong baguhin ang katapusan at maari kang kinasasaligan ng mga gawaing panrelihiyon.
ding magdagdag ng mga tauhan ngunit hindi mo
pwedeng buhayin ang mga namatay na sa akda.
 Panitikang Filipino

3. Ang pagkawala ng mga alamat ng Europa at

tradisyong Europe na naging bahagi ng Panitikang
Pilipino tulad ng awit, kurido, moro-moro at iba pa.
4. Maraming salitang Kastila ang naihalo sa wikang
Filipino.
1. Ibigin mo ang Diyos nang higit sa lahat.
2. Huwag kang magpahamak, manumpa sa ngalan
ng Diyos.
3. Mangilin ka kung Linggo at pistang pangolin.
4. Igalang mo ang yong Ama at Ina.
5. Huwag kang pumatay ng kapuwa mo tao.
6. Huwag kang makiapid sa hindi mo asawa.
7. Huwag kang magnakaw.
8. Huwag kang magbintang o manirang puri sa
kapwa mo tao at huwag ka naman magsinungaling.
9. Huwag kang magnasa sa di mo asawa.
• 10. Huwag mong pagnasaan ang di mo ari.

Ang Pitong Kasalanang Mortal

1. Ang kapalaluan (Pride)

2. Ang karamutan (Greed)
3. Ang kalibugan (Lust)
4. Ang kagalitan (Wrath)
5 .Nailathala ang mga iba't ibang aklat pambalarila 5. Ang kayamuan sa pagkain at pag inom
sa (Gluttony)
wikang Pilipino tulad sa tagalog, ilokano at Bisaya. 6. Ang kapanghilian (Envy)
6. Nagkaroon ng mga makarelihiyong himig ng mga 7. Ang katamaran (Sloth)
lathalain.
Ang Mga Utos ng Iglesia
7. Paggamit ng apelyidong
kastila. 1. Makinig ng buong Misa kung lingo at pistang
pangolin. Buo ang misa at kalugod-lugod sa Diyos
'MGA UNANG AKLAT SA PANAHON NG kung nagampanan ng nagsisimba.
KASTILA 2. Mag ayuno at huwag kumain ng karne sa mga
araw na pinag uutos ng Iglesya.
1. Doctrina Cristiana 3. Magkumpisal at makinabang kahit minsan man
-kauna-unahang aklat na nalimbag sa Pilipinas lamang sa loob ng isang taon.
noong Hulyo 15, 1593 sa pamamagitan ng 4. Umabuloy sa Iglesya ayon sa kakayahan.
silograpiko 5. Huwag pakakasal nang labag sa utos ng Iglesya,
-Aklat ito nina Fray Juan de Placencia at Fray alalaong bagay huwag pakakasal sa huwes, sa
Domingo Nieva mayor at di sa kapanalig.

-Nasusulat ang aklat sa Tagalog at Kastila Nuestra Senora del Rosario

Naglalaman ito ng mga dasal, sampung utos, pitong
sakramento, Ito ang ikalawang aklat na nalimbag sa Pilipinas.
pitong kasalanang mortal, Akda ito ni Padre Blancas de San Jose noong 1602
pangungumpisal at katesismo sa Imprenta ng Pamantasan n Santo Tomas sa
-May 87 pahina lamang tulong ni Juan de Vera, isang mestisong intsik.

Ang Sampung Utos ng Diyos

 Panitikang Filipino

• Naglalaman ito n9 mga talambuhay ng mga santo, 2. Ang Paglalang ng Panginoong Diyos sa Buong
nobena, at mga tanong at sagot sa relihiyon. mundo

Barlaan at Josaphat Urbana at Felisa

• Akda ito sa Tagalog ni Padre aklat na sinulat ni Modesto de Castro, ang

Antonio de tinaguriang "Ama ng Klasikong Tuluyan sa
Borja Tagalog" mi Preshitco D. Modeto de Castro
• Orihinal na nasa wikang Griyego ›naglalaman ito ng pagsusulatan ng magkapatid na
• ipinalalagay itong kauna- sina Urbana at
unahang nobelang nalimbag sa Felisa
Pilipinas na naisalin sa Ilokano ni ›pawang nauukol sa kabutihang-asal ang nilalaman
Padre Agustin Mejia. ng aklat na ito, kaya't malaki ang nagawang
• Nagbibigay ng mga aral sa mga gawaing banal sa impluwensya nito sa kauaaliana
pamamagitan ng mga tauhang si Barlaan at
Josaphat.
Ang Paksa:
4. Pasyon
● Sa katungkulan sa Bayan
● Sa Pagpasok sa Paaralan
aklat na nauukol sa buhay at pagpapakasakit ni ● Ang pakikipagkaibigan
Kristo ● Sa Piging
binabasa ito tuwing Mahal a Araw. Nagkaroon ng ● Ang Salitaan
apat (4) na bersyon sa Tagalog ang akdang ito, at ● Ang Paglagay sa Estado
ang bawat bersyon ay ayon na rin sa pangalan ng
mga nagsisulat *Urbana - Nanggaling sa Urbanidad o
ang mga ito ay ang Version de Pilapil ( Padre kagandahang asal
Mariano Pilapil); Version de Belen (Gaspar Aquino Feliza- Feliz (maligaya)-sinasagisag nito ang
de Belen); kaligayahang matatamo ng isang tao sa
pamamagitan ng pagpapakabuti at pagiging
masunurin.
Version dela Merced ( Aniceto dela Merced); at
Version de Guia (Luis de Guia)
PANUNULUYAN
•Ito ay isang dulang itinatanghal sa lansangan na
Isinaalang-alang na pinakapopular ang Version de tungkol sa paghahanap sa matutuluyan nina Maria
Pilapil. at Jose.

Ang Pasyon SENAKULO

* ito ay inaawit tuwing panahon ng Kuwaresma. Ito ay dulang nagsasalaysay ng buhay at kamatayan
Ang tono ng awit ay naayon sa pook at lalawigan. ng
Kapag ito ay inaawit, sagutan ang babae at lalaki. Poong Hesukristo.

Mga Nilalaman ng Pasyon Moro-Moro

Ito ay isang dulaang labanan sa pagitan ng muslim
1. Ang panalangin sa Diyos at mahal na Birheng at kristiyano.
Maria
 Panitikang Filipino
SARSWELA
Ito ay isang melodramang pagtatanghal na may
kasamang awit na may tationg yugto at may
masidhing damdamin: pag. Ibig, pagkasuklam,
paghihiganti.
Si Tandang Basio Macunat
•ay isang nobelang isinulat ni Miquel Lucio Y
Bustamante, isang Kastilang pari
• Isa itong halimbawa ng namamayaning posisyon
ng mga may kapangyarihan na ang mga Pilipino ay
hindi maaaring maging aral.
Umabot sa rurok ang sitwasyong it noong 1897
nang sabihin ng mga pari na ipasara ang mga
paaralan para mapigilan ang nakaambang
rebolusyon. Naipakita ito sa nobelang Si Tandang
Basio Macunat at binigyang-ding manatili ang mga
lokal sa kanilang mga lalawigan at gawin ang
kanilang mga gawain doon sa halip na magtungo sa
lungsod at magpatuloy ng mataas na pag-aaral. Ang
nobela, gaya ng ibang tulad nito, ay isinulat sa
pag-aasam na makontrol ang lumalagong ideyang
pulitikal, kultural at ekonomiko sa mga
mamamayan.
Pinuna ang nobela ng iba't ibang henerasyon ng
mga Pilipinong manunulat gaya nina Jose Rizal,
Marcelo H. del Pilar, at Teodoro Agoncillo.
MGA AKDANG PANGWIKA
1. Arte Y Regalas de la Lengua Tagala
- sinulat ni Padre Blancas de San Jose at
isinalin sa Tagalog ni Tomas Pinpin noong
1610.
2. Compendio de la Lengua Tagala
- inakda ni Padre Gaspar de San Agustin
noong 1703.
3. Vocabulario de la Lengua Tagala
- kauna-unahang talasalitaan sa Tagalog na sinulat
ni Padre Pedro de San Buenaventura noong 1613.
4. Vocabulario de la Lengua Pampango
- unang aklat na pangwika sa Kapampangan na
sinulat ni Padre Diego Bergano noong 1732.
5. Vocabulario de la Lengua Bisaya
- pinakamahusay na aklat pangwika sa Bisaya na
sinulat ni Mateo Sanchez noong 1711
6. Arte de la Lengua Bicolana
- unang aklat pangwika sa Bikol na sinulat ni Padre
Marcos Lisboa noong 1754.
7. Arte de la Iloka
- kauna-unahang balarilang Iloko na sinulat ni
Francisco Lopez.
MGA URING PANITIKAN
A. PASYON - inaawit tuwing Kwaresma, hinggil
sa buhay, sakit at pagdurusa ni Kristo.
B. KOMEDYA/MORO-MORO- isang matandang
dulang Kastila na naglalarawan ng pakikipaglaban
ng Espanya sa mga
Muslim noong unang panahon.
C. DALIT - ang pag-aalay ng bulaklak kasabay
nang pag-awit bilang handog sa Birheng Maria.
D. DUNG-AW -binibigkas nang paawit ng sang
naulila sa piling ng bangkay ng yumaong asawa,
magulang at anak.
E. KARAGATAN - isang larong may paligsahan sa
tula ukol sa singing ng isang dalagang nahulog sa
gitna ng dagat at kung sinong binata ang makakuha
rito ay siyang pagkakalooban ng pag-ibig ng dalaga.
F. DUPLO -larong paligsahan sa pagbigkas ng tula
na isinasagawa bilang paglalamay sa patay.
 Panitikang Filipino

G. KARILYO - pagpapagalaw ng mga anino ng

mga pira-pirasong kartong hugs tao sa likod ng
isang kumot na puti na may ilaw.

H. SENAKULO - isang dulang nagsasalaysay ng

buhay at kamatayan nq Poong buhay Poong
Hesuskristo.

I. TIBAG - isang pagtatanghal kung buwan ng

Mayo, ng paghahanap ni Santa Elena sa krus a
pinagpakuan kay Kristo.

J. SARSUWELA- isang komedya

melodramang may kasamang awit at tugtog, may
tatlong (3)yugto, at nauukol sa mga masisidhing
damdamin tulad ng pag-ibig, paghihiganti,

K. KURIDO - galing sa salitang “Mehikanong

corrido" na ang ibig sabihin ay "kasalukuyang
pangyayari" (current event). Ito ay tulang
pasalaysay na may sukat na walong ( pantig at
pumapaksa sa katapangan, kabayanihan at
kababalaghan.

L. AWIT - tulang pasalaysay na may sukat na

labindalawang (12) pantig at may mga
pangyayaring hango sa tunay na buhay.

M. PARABULA - kwentong hango sa Banal na

Kasulatan na maaaring umakay sa tao matuwid na
landas ng buhay.

N. KANTAHING-BAYAN - (Folk Songs) ang

nilalaman ay nagpapakilala ng iba't ibang
pamumuhay at pag-uugali ng mga tao at ng mga
kaisipan at damdamin ng bayan.

O. SAYNETE - itinuturing na isa sa mga dulang

panlibangan nang mga
buling taon ng pananakop ng mga Kastila. Ang
paksa ng dulang ito ay nahihinggil sa paglalahad ng
kaugalian ng sang lahi o katutubo.