Pashallëqet Shqiptare.

Pashallëku i Janinës, (1787-1822) ishte një pashallëk autonom dhe  i pavarur në

Perandorinë Osmane. Mbulonte zona të mëdha të Greqisë, Shqipërisë, dhe Maqedonisë së
Veriut. Pashallëku fitoi një shkallë të lartë autonomie nën sundimtarin shqiptar osman Ali
Pashë Tepelena, megjithëse kjo nuk u njoh kurrë zyrtarisht nga Perandoria Osmane.
Bërthama e saj ishte Ejaleti i Janinës, me qendër qytetin e Janinës në Epir. Në kulmin e saj,
Ali Pasha dhe djemtë e tij sunduan mbi Shqipërinë Jugore dhe Qendrore; shumicën e
Greqisë kontinentale: Epiri, Thesalia, Maqedonia Perëndimore, Maqedonia Qendrore-
Perëndimore, Greqia Kontinentale (me përjashtim të Atikës) dhe Peloponezi; dhe pjesë të
Maqedonisë së Veriut jugperëndimore rreth Ohrit dhe Manastirit.

Themelimi (1784–87)

Ali përdori greqishten për të gjitha marrëdhëniet e tij obortare.

Ali Pasha erdhi për herë të parë në pushtet si kur u emërua mytersherif i Janinës në fund
të vitit 1784 ose në fillim të vitit 1785, por shpejt u shkarkua, duke u rikthyer në detyrë
vetëm në fund të vitit 1787 ose në fillim të vitit 1788
Aliu fitoi kontrollin e Delvinës dhe u bë sundimtar i sanxhakut të Delvinës në 1785, por
nuk kishte kontroll të plotë të sanxhakut, me rajonet e Himarës (1797)
dhe Gjirokastrës (1811) që u morën më vonë. Krahas kësaj, rajonet
e Margëlliçit dhe Ajdonatit, që binin në sanxhakun e Delvinës dhe të Fanarit, brenda
sanxhakut të Janinës (të pushtuar më vonë nga Aliu), sundoheshin nga pronarë shqiptarë
çamë, si Hasan Çapari, i cili mbeti në konflikt me Ali Pashën përgjatë pjesës më të madhe
të ekzistencës së Pashallëkut.Në 1787 Ali Pasha mori nën kontroll sanxhakun e Tërhallës, i
cili më vonë iu dha zyrtarisht për mbështetjen e tij për luftën e sulltanit kundër Austrisë.
Menjëherë më pas, në 1787 ose 1788, ai mori kontrollin e qytetit të Janinës dhe e shpalli
veten sundimtar të sanxhakut, i cili mbeti baza e tij e pushtetit për 34 vitet e ardhshme.
Kjo shënoi fillimin e Pashallëkut të Janinës, me Aliun që u vetëquajt Pasha i Janinës dhe
ia delegoi titullin Pasha i Tërhallës djalit të tij, Veliut.
Në këtë pikë, sanxhakët e Delvinës, Tërhallës dhe Janinës përbënin pashallëkun.Ashtu si
udhëheqës të tjerë rajonalë gjysmë të pavarur që u shfaqën në atë kohë, si Osman
Pazvanogllu, ai përfitoi nga një qeveri e dobët osmane për të zgjeruar territorin e tij derisa
fitoi de fakto kontrollin mbi pjesën më të madhe të Shqipërisë dhe Greqisë kontinentale,
qoftë drejtpërdrejt ose nëpërmjet djemve të tij.
Lufta Ruso-Turke (1787-1792)Duke përfituar nga një tjetër luftë ruso-turke që filloi në
1787, Aliu aneksoi rajonet e Konicës (në sanxhakun e Janinës)
dhe Libohovës, Përmetit dhe Tepelenës (nga sanxhaku i Vlorës) në Pashallëk gjatë viteve
1789-1791. Gjatë kësaj periudhe ai bleu edhe Nartën, duke i dhënë Pashallëkut daljen në
brigjet e detit Jon nëpërmjet Gjirit të Artës. Në vitin 1789, qyteti arumun Voskopoja,
brenda sanxhakut të Elbasanit, u plaçkit dhe u shkatërrua.Gjithashtu në 1789, Aliu pushtoi
për herë të parë Konfederatën gjysmë të pavarur të Suliotëve në perëndim të sanxhakut
të Janinës, pas mobilizimit të 2200 suliotëve në mars 1789 kundër
pashallëqëvedhe myslimanëve të Rumelisë. Një fushatë e dytë kundër Suliotëve u zhvillua
në 1790. Gjatë këtyre dy fushatave, Pashalik pushtoi disa vendbanime Parasuli, por në
fund u zmbraps nga rajoni qendror i Sulit.Duke filluar nga viti 1788, Aliu u përpoq të
merrte nën kontroll sanxhakun e Karli-Elit, duke pushtuar përfundimisht në tetor 1789.
Qeveria osmane ka reaguar duke i dhënë të gjithë sanxhakun e Karli-Eli
(minus voevodalik e Mesollonjës) si një Hass personal ndaj Sulltaneshës Mihrişah Valide,
nëna e Sulltan Selimit III, e cila pengoi Ali Pashën nga aneksimi i territorit. Sanxhaku u mor
përfundimisht në 1806, pas vdekjes së Mihrişah vitin e kaluar.
Lufta e vazhdueshme kundër Sulit (1792–1793)
Pas përfundimit të Luftës Ruso-Turke në 1792, Aliu i ndërpreu ekspansionet e tij për të
shmangur pasojat prej Sulltan Selimit III. Gjithashtu, forcat e tij morën pjesë zyrtarisht në
anën e Portës në një fushatë kundër Shkodrës në 1793Pavarësisht përfundimit të Luftës
Ruso-Turke dhe zgjerimit të territoreve të tij, disfata e pashallëkut kundër suliotëve
rezultoi në obsesionin e Aliut për të pushtuar Konfederatën.Ai filloi një fushatë tjetër në
korrik 1792, duke dërguar 8,000-10,000 shqiptarë nga Pashallëku për të marrë territorin,
me suliotët që mblodhën 1300 burra, por u mundën përsëri. U bë një marrëveshje paqeje,
me shkëmbimin e të burgosurve dhe pengjeve dhe fshatrat e Parasulit të pushtuara në dy
vitet e mëparshme u kthyen te Suliotët.Gjatë konfliktit Janina-Suli, himariotët kishin
mbështetur suliotët. Si hakmarrje, Ali Pasha udhëhoqi një bastisje kundër qytetit
të Himarës në 1797 dhe më shumë se 6000 civilë u masakruan.
Aleanca dhe Lufta me Francën (1797-1780)Në vitin 1797, Franca pushtoi Venedikun dhe
fitoi nga kjo kontrollin mbi ishujt e Jonit dhe disa zotërime bregdetare në Epir
(Parga, Preveza, Vonica, Butrinti, dhe Gumenica), duke i bërë ata fqinjë me pashallëkun.
Për të fituar më tej akses në detin Jon, Aliu krijoi një aleancë me Napoleonin I të
Francës po atë vit, i cili kishte vendosur Francois Pouqueville si konsullin e tij të
përgjithshëm në Janinë. Ai mori municion dhe këshilltarë ushtarakë nga francezët.
Megjithatë, pak më vonë në 1798 Perandoria Osmane hyri në luftë me Francën
pas pushtimit të Egjiptit.
Ali Pasha u përgjigj duke pushtuar territoret bregdetare franceze të Butrintit dhe
Gumenicës (shtuar në sanxhakun e Delvinës), Prevezës (shtuar në sanxhakun e Janinës)
dhe Vonicës, me Pargën që mbeti si zotërimi i vetëm francez në Greqinë
kontinentale.Garnizoni francez në Prevezë u shkatërrua në betejën e Nikopolit, e cila u
ndoq me një masakër. Pas kapjes së Prevezës, Aliu siguroi neutralitetin e suliotëve (të cilët
vareshin nga Preveza dhe Parga e kontrolluar nga francezët për furnizime me bagëti dhe
municione) nëpërmjet ryshfeteve ndaj krerëve të tyre, gjë që shkaktoi edhe konflikt të
brendshëm midis fiseve suliote. Një forcë e kombinuar ruso-osmane pushtoi Ishujt Jonian
gjatë viteve 1799-1780, duke rezultuar në krijimin e Republikës Septinsulare.

Luftërat Suliote (1799–1803)

Në vitin 1799, pashallëku ishte në rivalitet me Pashallëkun e Beratit në veri, i cili, ashtu si
Pashallëku i Janinës, ishte gjithashtu kryesisht i pavarur. Veç kësaj, brenda Pashallëkut
kishte disa rajone gjysmë të pavarura që përbënin kërcënim për sundimin e Ali Pashës:
rajoni i Delvinës, në veri të sanxhakut të Delvinës; Çamëria, në jug të sanxhakut të Delvinës
dhe në hyrje të sanxhakut të Janinës; dhe Konfederata Suliote, në perëndim të sanxhakut të
Janinës. Rusët kërkuan shpejt të dobësonin ndikimin e pashallëkut në rajon, duke treguar
mbështetje për rajonet e lartpërmendura. Ali Pasha u përgjigj po atë vit duke nënshtruar
përkohësisht bejlerët e tre rajoneve (Beratit, Delvinës dhe Çamërisë).

Ai aneksoi gjithashtu rajonin fqinj Himarën në sanxhakun e Delvinës dhe vendosi

marrëdhënie të mira me himariotët.

Ai financoi vepra të ndryshme publike dhe kisha, dhe ndërtoi një kishë të madhe
përballë Kalasë së Porto Palermos.

Pas kësaj, një fushatë u nis kundër Suliotëve në vjeshtën e 1799, por kjo me sa duket
dështoi. Një fushatë tjetër u ngrit në qershor-korrik 1800, me Pashallëkun që mblodhi
11.500 burra. Megjithatë, një sulm i drejtpërdrejtë mbi Konfederatën Suliote dështoi, duke
rezultuar që Aliu të rrethonte fshatrat bërthamë të Sulit duke ndarë territoret Suli dhe
Parasuli.

Për dy vjet, Suliotët mundën t'i rezistonin rrethimit duke kontrabanduar furnizime
nga Parga, Ajdonati dhe Margëlliçi.

Suliotët kërkuan ndihmë shtesë nga Republika Septinsulare, por Aliu u përgjigj duke
kërcënuar zotërimin Pargës prej Republikës. Ndihma u sigurua më vonë në fshehtësi në
1803. Në prill 1802, një korvetë franceze në Pargë i furnizoi suliotët me ushqime, armë dhe
municione, duke siguruar një pretekst për një fushatë të re të Aliut kundër Suliotëve.

Pas katër vitesh konflikti, në 1803 Ali Pasha ngriti forcat shqiptare nga Epiri dhe Shqipëria e
Jugut për një sulm përfundimtar ndaj Konfederatës së Sulit. Në këtë pikë, situata në Suli
ishte e rëndë për shkak të mungesës së furnizimeve.Lufta Suliote e 1803 rezultoi në
pushtimin e të gjithë territorit të Suliotëve dhe përfshirjen e tij në Pashallëk, me dëbime
dhe mizori kundër suliotëve.Disa Suliotë ikën në Pargë, por u detyruan të kalonin detin në
Republikën Septinsulare në mars 1804 pasi Aliu kërcënoi të sulmonte qytetin.Më parë, në
nëntor 1803, u nënshkrua një traktat midis Pashallëkut të Janinës dhe Republikës
Septinsulare.
Konflikti me Rusinë dhe Francën (1804-1809)

Në ankth për të zgjeruar ndikimin e saj në kontinentin grek, Rusia nënshkroi aleanca
me bejlerët himariotë dhe çamë më 27 qershor 1804, të cilët ishin rivalë të Ali Pashës. Për
më tepër, Rusia mobilizoi refugjatët Suliot në Republikën Septinsulare për një ofensivë
kundër Pashallëkut, por kjo u ndërpre kur Ali Pasha mësoi për planet ruse dhe një skuadron
detar osman bëri një paraqitje të papritur pranë Korfuzit.

Për shkak të zgjerimit agresiv të Ali Pashës, u krijua një përçarje midis Pashallëqeve dhe
Perandorisë Osmane. Si rezultat, Aliu u përpoq të bënte aleanca me fuqitë e huaja
evropiane. Në 1806, Aliu hyri përsëri në një aleancë me Napoleonin I pasi iu premtua
Korfuzi dhe ngushticat e tij, dhe përsëri u bë armik me Rusinë në fillimin e një Lufte tjetër
Ruso-Turke në 1806. Mirëpo, këto premtime nuk u realizuan dhe kështu marrëdhëniet mes
pashallëkut dhe Francës më vonë përfunduan.

Në vitin 1806, Aliu dërgoi forca nën komandën e djemve të tij Veli Pasha dhe Muhtar
Pasha për të ndihmuar përpjekjet osmane në mposhtjen e kryengritjes së parë
serbe në sanxhakun e Smederevës. Më 1813, rebelimi u shtyp nga ushtria osmane,
kryesisht e përbërë nga boshnjakë, nga Pashallëku i Bosnjës, dhe shqiptarë, nga Pashallëqet
e Shkodrës dhe Janinës.

Në vitin 1807, pas hyrjes së Republikës Septinsulare (një vasal nominalisht osman) në Luftën
e fundit Ruso-Turke në anën e Rusisë, Aliu dërgoi forcat nën Veli Pashën për të sulmuar
Republikën.[33] Lefkadha u sulmua në pranverën e vitit 1807, me mbështetjen e Napoleonit
dhe Santa Maura të rrethuar, por mbrojtësit, të përforcuar nga forcat suliote dhe ruse,
zmbrapsën forcat e Pashallëkut.

Pas Traktatit të Tilsit në korrik 1807, Napoleoni i dha Aleksandrit I, Perandorit të Rusisë,

planin e tij për të shpërbërë Perandorinë Osmane, dhe në këmbim Rusia ia dorëzoi Francës
Ishujt Jonian dhe Pargën, duke rivendosur sundimin francez. Si rezultat, Aliu u bashkua
me britanikët. Makinacionet e tij u lejuan nga qeveria osmane në Stamboll nga një përzierje
e përshtatshmërisë – mendohej më mirë ta kishin Aliun si gjysmë aleat sesa si armik – dhe
dobësisë, pasi qeveria qendrore nuk kishte fuqi të mjaftueshme për ta larguar atë në atë
kohë. Ndërmjet viteve 1807-12, Veliu sundoi si Pasha i Ejaletit të Moresë, dhe në një datë
të panjohur Myhtari u bë Pasha i Inebahtit, duke rezultuar në përfshirjen e të dy rajoneve
në Pashallëk.Teksa marrëdhëniet me Francën përkeqësoheshin, Ali Pasha kërkoi marrjen e
Pargës, vendbanimi i fundit në Epir që nuk ishte nën kontrollin e tij. Si kundërpërgjigje,
francezët bënë dy herë plane për të pushtuar Pashallëkun. I pari, e regjistruar nga Teodor
Kollokotroni, përfshinte përdorimin e Regjimentit Shqiptar, të mbështetur nga artileria
franceze dhe çamët të rekrutuar nga Ali Farmaki, për të pushtuar Morenë, e cila në atë
kohë (rreth vitit 1809) ishte pjesë e Pashallëkut nën sundimin e Veli Pashës. Në vend të tij
ata do të instalonin një qeveri të përzier kristian-myslimane, ndërsa francezët negociuan
me Portën për të siguruar miratimin e saj. Sipas Kollokotronit, plani do të realizohej në vitin
1809, por u pengua nga pushtimi britanik i Zakinthos, Qefalonisë, Kythirës dhe Itakës, po
atë vit.Përpjekja e dytë përfshinte një detashment prej 25 burrash të Regjimentit Shqiptar,
nën nënkolonelin Andrucis, të cilët u dërguan për të ndihmuar një revoltë himariotësh
kundër forcave të Ali Pashës në tetor 1810. Anija e tyre u mbyt pranë Porto Palermos kur u
sulmuan nga forcat e Aliut, ata u kapën dhe u burgosën në Janinë.

Poeti Xhorxh Gordon Bajron, Baroni i 6-të Bajron vizitoi oborrin e Aliut në Janinë në 1809
dhe e regjistroi takimin në veprën e tij ÇajldHarold.Me sa duket, ai kishte ndjenja të
përziera për despotin, duke vënë në dukje shkëlqimin e oborrit të Aliut dhe një ringjallje
kulturore ortodokse që ai kishte inkurajuar në Janinë, të cilën Bajroni e përshkroi si
"superior në pasuri, përsosje dhe mësim" ndaj çdo qyteti tjetër shqiptar. Megjithatë, në një
letër drejtuar nënës së tij, Bajroni shprehu keqardhje për mizorinë e Aliut: "Lartësia e tij
është një tiran i papenduar, fajtor për mizoritë më të tmerrshme, shumë trim, një gjeneral
aq i mirë sa e quajnë atë "Bonaparti Muhamedan ..." por aq barbar sa ai është i
suksesshëm, duke pjekur rebelë etj..

Lufta me Beratin (1809)

Në vitin 1809, Ali Pasha pushtoi Pashallëkun e Beratit, i sunduar nga pashau

shqiptar, Ibrahim Pasha. Kundër forcave të Ibrahim Pashës dhe vëllai i tij Sefir Beut,
sundimtar i Vlorës, Aliu dërgoi Armatoles nga Thesalia. Pasi fshatrat u dogjën, fshatarët u
grabitën dhe u varën, u bë paqja. Aliu i martoi djemtë e tij Myhtar Pasha dhe Veli Pasha me
vajzat e Ibrahimit dhe territoret e Pashallëkut të Beratit i kaluan Myhtarit si pajë. Myhtari u
bë guvernator i pjesës më të madhe të Shqipërisë së Mesme dhe një pjese
të Maqedonisë perëndimore, duke rezultuar në një zgjerim të mëtejshëm të Pashallëkut të
Janinës.[39] Myhtar Pasha u bë guvernator i territoreve të reja[40][33] Meqenëse Sefir beu
kishte shfaqur cilësi që mund të ishin të rrezikshme më pas, Aliu kërkoi ta helmonte atë nga
një mjek; dhe, sipas mënyrës së tij të zakonshme, ai vari agjentin e krimit, që të mos mbetej
asnjë dëshmitar.[41] Ali Pasha kishte plane për të mposhtur Pashain e Beratit, për t'u
bërë vezir i Epirit, për të luftuar me Sulltanin dhe për të marrë Kostandinopojën.

Konsolidimi i pushtetit (1809–1820)

Pavarësisht kundërshtimit francez, Aliu mori kontrollin e pjesës së mbetur të sanxhakut të

Vlorës në 1810, pas vrasjes së Sefir Beut. Në vitin 1811, rajoni i Delvinës u ripushtua dhe
rajoni i Gjirokastrës u aneksua, duke rezultuar në aneksimin e plotë të sanxhakut të
Delvinës. Në këtë pikë, Pashallëku përbëhej nga e gjithë Shqipëria e Jugut, Epiri (me
përjashtim të Pargës) dhe Thesalisë, si dhe pjesa më e madhe e Shqipërisë së Mesme dhe
pjesëve të vogla të Maqedonisë, me të gjithë rivalët kryesorë rajonalë që ishin mundur.
Këto zgjerime forcuan autonominë e rajonit, megjithatë mungesa e mbështetjes së huaj
bëri që Pashallëku të ishte ende i varur nga Perandoria Osmane. Pashallëku ishte i përbërë
nga një klasë dhe ushtri feudale shqiptare, me pushtetin e Aliut që sigurohej nga shumica
greke. Vetë popullsia e Pashallëkut ishte kryesisht greke dhe shqiptare.
Më 15 mars 1812, Aliu dërgoi trupa greke nën komandën e Thanasi Vajas për të shkatërruar
fshatin shqiptar mysliman të Kardhiqit, pasi ndjekësit e tij myslimanë shqiptarë kishin
refuzuar ta bënin këtë. Ky veprim ishte urdhëruar si hakmarrje për përdhunimin e nënës
dhe motrës së tij, që kishte ndodhur në Kardhiq. Fshati u shkatërrua dhe 730 banorë të tij u
vranë.Më 1812 vendbanimi i Agia, që i përkiste Pargës, u pushtua nga Daut Beu, nipi i Ali
Pashës. Më pas ai masakroi dhe skllavëroi popullsinë vendase. Pasoi një rrethim i Pargës,
por dështoi, ku Dauti u vra gjatë rrethimit.

Deri në vitin 1815, britanikët kishin vendosur kontrollin e plotë të territoreve franceze të
Ishujve Jonian dhe Pargës, duke krijuar Shtetet e Bashkuara të Ishujve Jon. Në vitin 1819,
britanikët ia shitën qytetin e Pargës Ali Pashës (tema e pikturës së mëvonshme të Francesco
Hayez Refugjatët e Pargës), duke rezultuar në aneksimin e tij në sanxhakun e Delvinës
brenda Pashallëkut.

Ky vendim ishte shumë i papëlqyer në mesin e popullatës kryesisht greke dhe pro-
venedike të Pargës, të cilët refuzuan të bëheshin nënshtetas myslimanë dhe vendosën të
braktisnin shtëpitë e tyre. Së bashku me vendasit, refugjatë Kleft dhe Suliot në Parga ikën
në Korfuz. Ali Pasha solli çamët vendas për të ripopulluar Pargën.[50]

Rënia (1820–22)

Në vitin 1820, Aliu urdhëroi vrasjen e Gasko Beut, një kundërshtar politik në
Kostandinopojë.[51] Reformisti Sulltan Mahmudi II, i cili kërkoi të rivendoste autoritetin
e Portës së Lartë, shfrytëzoi këtë rast për të lëvizur kundër Aliut duke urdhëruar rrëzimin e
tij. Aliu refuzoi të jepte dorëheqjen nga postet e tij zyrtare dhe bëri një rezistencë të
frikshme ndaj lëvizjeve të trupave osmane, duke ndihmuar indirekt Pavarësinë Greke,
ndërsa rreth 20,000 trupa turke po luftonin kundër ushtrisë së frikshme të Aliut.

Më 4 dhjetor 1820 Ali Pasha me trupat e tij shqiptare dhe suliotët formuan një koalicion
antiosman, në të cilin suliotët kontribuan me 3000 ushtarë. Ali Pasha fitoi mbështetjen e
suliotëve kryesisht sepse ai ofroi të lejonte kthimin e suliotëve në tokën e tyre dhe
pjesërisht për shkak të thirrjes së Aliut bazuar në origjinën e përbashkëtshqiptare

Fillimisht koalicioni rezultoi i suksesshëm dhe arriti të kontrollonte pjesën më të madhe të

rajonit, por kur trupat shqiptare myslimane të Ali Pashës u njoftuan për fillimin e revoltave
greke në More, ata e braktisën atë.
Megjithatë, në janar 1822, agjentët osmanë vranë Ali Pashën dhe ia dërguan kokën
Sulltanit. Pas vdekjes së tij, pashallëku u shpërbë dhe u zëvendësua me Ejaletin e Janinës, i
përbërë nga sanxhaqe të Janinës, Vlorës, Delvinës, dhe Prevezës. Në kulmin e tij, pashallëku
kontrollonte rajonet
e Elbasanit, Ohrit, Korçës, Selanikun perëndimor, Vlorën, Delvinën, Janinën, Tërhallën, Karli-
Elit, Inebahti, Eğriboz, dhe Morenë. Fortesat bregdetare të Porto Palermos, Sarandës,
Butrintit, Pargës, Prevezës, Plagisë dhe Epahtoit kontrolloheshin nga Ali Pasha.

Ekonomia

Territoret e Pashallëkut të Janinës janë karakterizuar nga një periudhë e gjatë tregtie
ndërkombëtare, kryesisht me Italinë dheme Ankonën, Venedikun, Livornon dhe Padovën.
Tregtia e Janinës bazohej në eksportimin e mallrave me vlerë të shtuar dhe bruto dhe
importimin e artikujve luksozë perëndimor.

Produktet tekstile të Janinës kishin një shpërndarje të gjerë tregtare. Gërshetat e

mëndafshta, batanijet, shallet, fijet e arit dhe argjendit, dhe pantoflat dhe veshjet e
qëndisura ishin ndër produktet kryesore tregtare të eksportuara në Itali dhe të shitura në të
gjithë Ballkanin.Nga territori i Ali Pashës eksportoheshin gjerësisht edhe mallrat e
papërpunuar. Në zonë kishte një industri të zhvilluar druri, e cila siguronte
edhe rrëshirën që kishte një tregti të gjerë vendase. Për një periudhë të gjatë lëndë
druri nga Epiri i Veriut dhe Shqipëria e Jugut eksportohej nga Janina në Tulon dhe përdorej
nga francezët për ndërtimin e anijeve. Britanikët fituan kontrollin e Ishujve Jon në 1809; më
pas ata u bënë partneri kryesor tregtar i rajonit, tregtia e lëndës drusore vazhdoi me
anglezët. Janina eksportonte fruta si limon, portokall, lajthi të prodhuara në Artë, por edhe
vaj ulliri, misër dhe duhan shqiptar, ky i fundit veçanërisht i kërkuar. Kuajt
shqiptarë shiteshin dhe eksportoheshin në të gjithë Ballkanin.Janina funksionoi gjithashtu si
qendër për shpërndarjen e shumë importeve nga rajone të ndryshme evropiane, të cilat
silleshin në kryeqytetin e Pashallëkut me kalë nga portet e Adriatikut lindor
si Preveza, Vlora dhe Durrësi.
Pashallëku I Janinës

Ali Pashë Tepelena

Ali Pashë Tepelena (Informacion)
Ali Pasha i njohur edhe si Ali pashë Janina ose Ali Pashë Tepelena(1741 ose 1743 - 24
janar 1822) qe një sundimtar i fuqishëm fisnik shqiptar i Perandorisë Osmane me tendenca
autonomiste që shndërroi Ejaletin e Janinës në pashallëk.Prejardhja

Pinjoll i derë së fisme të Hysove, qe gjyshi i tij Myftar beu (Samiu e quan Ali Pashë me
gradë miri miran)që fitoi pozitën më të lartë duke u caktuar dizdar (kështjellar) i Tepelenës;
dhe më pas ra rob dhe u var në litar gjatë rrethimit të dytë të Korfuzit. Një nga tre djemtë e
Myftar beut, Veli beu mori për grua Esmiha hanëmin nga dera e bejlerëve të Konicës që më
pas do të njiheshin si Zenelbejllinjtë, çifti pati një djalë dhe një vajzë, Aliun dhe Shahnisanë.

Jeta→Rinia

I ati u vra kur Aliu qe nëntë apo dhjetë vjeç dhe u rrit nga e ëma. Familja Tepelena, tashmë
e përfaqësuar nga dy të mitur, ra në grindje me Kardhiqin, fshat i lirë, se kush do të
ishte këmborë për disa fshatra përreth Karjanit dhe sidomos fshatin Kakos, të drejtë që prej
brezash ishte ushtruar Tepelenët. I pari i Kardhiqit, Demir agë Dosti po e mëtonte tashmë
këtë të drejtë për vete.Më 1752 hanko Esmihaja me të bijën udhëtuan drejt Karjanit që të
vilnin taksën e këmborës që Tepelenët e vilnin si përfaqësues vendorë të Portës së Lartë.
Kardhiqiotët i bënë pritë në kthim në një grykëmali, i morën Esmihanë me të bijën me vete
në Kardhiq, i detyruan të kthenin të ardhurat e paligjshme disavjeçare nga kjo taksë dhe iu
bënë të qartë që mos ta pretendonin më në të ardhmen. Esmiha hanëmi e bëri këtë lëshim
kundrejt kardhiqiotëve, por ushqeu hakmarrje tek i biri. Aliu iu dha jetës së komitit me
trimat e vet deri kur më 1763 i kërkoi dorën Hanko pashës (e shoqja e pashës), e bija
e Ahmet pashë Ngurzës. Por Hankoja nuk e pranoi kërkesën e tij dhe më 1766 u martua me
Ibrahim pashë Vlorën.Dy vjet më pas Aliu u martua me të bijën e sanxhakbeut të Delvinës,
Kapllan Asllanpashalliut, Ymi Gylsym hanëmin. Pas varjes së vjehrrit dhe ngadhënjimit si i
tretë në rivalitetin e dyerve të Kokajve dhe Selimaj-Hajdaragaj-Dostëve, iu dha posti i
kajmekamit të bejlerbeut të Rumelisë dhe mori titullin e pashait me një tujë në krye
të Sanxhakut të Delvinës. Pas luftës së Perandorisë Osmane me Rusinë më 1787, ku mori
pjesë me pasuesit e vet nën komandën e Vezirit të Madh, Jusuf Pashës, Ali Pasha u shqua
në luftime. Arsye për të cilën, pas traktatit të paqes u emërua sanxhakbej
i Tërhallës dhe derbahat naziri (kryembikëqyrës i qafëmaleve dhe rrugëve të Rumelisë);
kësodore pastroi rrugët nga cubat duke i marrë si pasues të vet dhe duke u fuqizuar e
pasuruar gjithnjë e më tepër.

Pas një rivaliteti me Ali Izet pashë Kukën, të parin e Alizotëve, dhe duke mënjanuar anëtarin
më të shquar të atëhershëm të Asllanpashallinjve, Ymer beun, shtiu në
dorë Janinë dhe Porta e Lartë e emëroi vali pasi qe e zënë me telashe të tjera. Ali Pasha, i
mbetur vejan ndërkohë, u martua me Zeliha hanëmin, gruan e ndarë të Ahmet bej
Asllanpashalliut. Bejlerëve të familjes Asllanpashalliu që i kishin dalur kundër dhe kishin
pronat në Artë, u premtoi falje dhe miqësi, ndërsa Sanxhakun e Tërhallës ia la të birit 17
vjeçar, Veli beut.