8104 28.04.

20

K. Hakan Altıntaş 10.40-11.40

Afet Tıbbında Tanım ve Terminoloji

NOT: Videoda slaytların arka planı mavi olduğu için yeniden yazdım. Slaytların hepsi okundu, tekrar metne eklemedim.
NOT: Videoda
Lütfen siz slaytların
de slaytları arka planı
okuyunuz. Geçenmavi olduğu
yıllara için
göre yeniden
eklediği yazdım.
yeni bir şeySlaytların hepsibir
de yok. Basit okundu, tekrar
ders, genel metne
kültür ile eklemedim.
yapılabilir.
Lütfen siz deyoksa
Zamanınız slaytları
notuokuyunuz.
okumanızaGeçen
gerekyıllara göre düşünmüyorum.
olduğunu eklediği yeni bir şey de yok.
Çıkmış Basit
yerleri bir ders, genel kültür ile yapılabilir.
yıldızladım.
Zamanınız yoksa notu okumanıza bile gerek olduğunu düşünmüyorum. Çıkmış yerleri yıldızladım.

Bugünkü dersimizde afet tıbbında kullanılan temel terminolojiyi anlatacağız.

İlk terimimiz afet.

Afet önemli bir halk sağlığı konusudur. Günümüzde

afetlerin görülme sıklığı giderek artmaktadır. Gelecekte
de bu artış hızlanarak devam edecektir. Dolayısıyla
ileride meslek hayatınızda karşılaşacağınız önemli halk
sağlığı sorunlarından birisi afet ve bunun yol açacağı
sağlık sorunları olacaktır

İkinci terimimiz tehlike. Bu slaytta ise farklı tip tehlike örneklerini görüyoruz.

Deprem, fırtına, sel, toprak kayması, volkan patlaması ya da püskürmesi, kuraklık, savaş, iç savaş, ekonomik kriz ve
teknolojik kazalar bunlar tehlike için birer örnektir. Tehlike tek başına afet demek değildir. Ancak tehlike afeti tetikler.
 Bir diğer terimimiz ise incinebilirlik.

İncinebilirlik bireysel olabileceği gibi toplum düzeyinde

de olabilir. Afetlerdeki incinebilirlik dediğimizde ise bu
toplum düzeyindeki incinebilirlik anlamındadır.
İncinebilirlik dinamik bir süreçtir, artar veya azalabilir.
Biz incinebilirliğin azalması için çaba gösteririz.

Bu ve takip eden slaytta incinebilirliğin başlıca nedenlerini göreceğiz. İNCİNEBİLİRLİĞİ ARTTIRAN NEDENLERİ BİLELİM
SIK SORULMUŞ!!!!!

 Bunlardan ilki yaş. Çocuk yaş grubu ve yaşlılar bir toplumdaki önemli incinebilir grupları oluştururlar. Bu yaş
gruplarının yaşadığı yerler örneğin çocuk bakım evleri ve huzur evleri de toplumdaki incinebilir kurumlardır. Bir
toplumdaki çocuk ya da yaşlı nüfusu ne kadar fazla ise o toplum afet açısından o denli incinebilirdir.
 Yapılan çalışmalar kadınların afetlerde erkeklere göre daha incinebilir olduğunu göstermektedir.
 Eğitim düzeyinin düşük olması, toplumsal açıdan diğer bir incinebilirlik nedenidir.
 Hastalıkların sık olduğu veya engellilik halinin yaygın olduğu toplumlar da afetler açısından incinebilirdir.
Hastaların ve engellilerin yoğun olarak bulunduğu kurumlar da incinebilir kurumlar olarak düşünülmelidir. Bu
anlam kapsamında hastaneleri bu grupta ele almamız gerekir.
 Toplumun yoksulluğu arttıkça afetlerde incinebilirliği artar. İşsizlik de incinebilirliği arttıran faktörlerden birisidir.
 Kaynak dediğimizde aklımıza insan gücü, para, araç-gereç ve malzemeler gelir. Eğer ki toplumun kaynakları
yetersizse incinebilir olacaktır.
 Yerel kuruluşların eksikliği örneğin bir itfaiye teşkilatının olmayışı ya da yeterli kalitede hizmet verememesi
incinebilirliği arttıran bir diğer nedendir.
 Basın özgürlüğünün sınırlanması incinebilirliği arttırır.
 Baskıcı ideolojilerde de incinebilirliğin arttığını görüyoruz.
 Nüfus artışı ve nüfusun çok kalabalık olması afetlere karşı incinebilirliği arttırır. Dünyanın en kalabalık nüfusuna
sahip olan Çin ve Hindistan gibi ülkelerde afetlerin sık görülmesinin ardında yatan nedenlerden birisi de budur.
 Çarpık şehirleşme ve insanların fay hatları, sel yatakları, kasırga alanları, toprak kayması alanları, çığ düşme
alanları gibi yerlere yerleşmeleri incinebilirliği arttırır.
 Yapılan tehlikeli konutlar ve bunun içinde yaşamak da önemli bir incinebilirlik nedenidir.
 Çevrenin tahrip edilmesi incinebilirliği arttıracaktır
 Maruz kalma>>> İster incinebilir olalım ister olmayalım
herhangi bir zaman diliminde tehlike ile karşılaşabiliriz.
Ancak bundan etkilenim düzeylerimiz niteliksel ve
Afet dediğimiz olay, bir toplum bir tehlike ile
niceliksel olarak farklı olacaktır. İncinebilir olan
karşılaştığında bu tehlike yönünden incinebilir
toplumların tehlike ile karşılaştığında afetzede olma
durumda ise meydana gelir.
oranı daha yüksektir.

Bir diğer terimimiz ise çabuk iyileşme yeteneği ya da

Bir diğer terimimiz acil durum. Her afet bir acil durum
dirençlilik. Dirençlilik, afet sonrası dönemde afetten
olarak başlar. Ancak her acil durum bir afete dönüşmez.
etkilenen toplumun uyum yeteneğini, iyileşme
Çünkü eğer elimizdeki imkanlar, kapasiteler eğer acil
kapasitesini ifade eder. Yani yaşamın yeniden eski
durumu kontrol altına almaya yetecek ise o zaman bu
düzeyine ulaşması için geçen süre eğer kısa ise o
olay bir afete dönüşmeyecektir
toplumun iyileşme yeteneğinin iyi düzeyde
olduğundan bahsedebiliriz

Bir diğer terimimiz afet zararlarını azaltma. Bu ikiye

ayrılır: birincil zarar azaltma ve ikincil zarar azaltma
çalışmaları ya da faaliyetleri olarak.
a) Birincil zarar azaltma, orta ve uzun boyutlu faaliyetleri içerir. Buradaki yaklaşımın ana amacı tehlikenin varlığını
ortadan kaldırmak ve veya incinebilirliği azaltmaktır. Tehlikenin varlığını ortadan kaldırmak her zaman için mümkün
olmayabilir. Örneğin depremlere yol açan fay hatlarını günümüz teknolojisi ile ortadan kaldırabilmemiz ya da
meydana gelecek olan bir depremi durdurabilmemiz olanaklı değildir. Ama depreme dayanıklı konutlar üreterek
toplumun deprem tehlikesine karşı incinebilirliğini azaltabiliriz. Birincil zarar azaltmanın ana amacı afetin meydana
gelmesini önlemektir.
b) İkincil zarar azaltma çalışmaları da afet öncesi dönemde başlar. Ancak buradaki hedef afetin önlenmesi değil, afetin
toplam üzerinde yarattığı olumsuz etkileri azaltmaktır. Bunlar kısa vadeli önlemlerden oluşur. Örneğin ambulans
sayısını arttırmak, arama kurtarma ekiplerinin sayısını arttırmak, sahra hastanelerini hazır etmek gibi. İkincil zarar
azaltma afete hazırlık olarak da adlandırılabilir

Afete hazırlığı nasıl tanımlayabiliriz?

Neden afete hazırlık yapıyoruz? Afet meydana

geldiğinde ona uygun yanıtı verebilmek için ya da
afetlerde sağlık hizmetlerini sunabilmek için.

Afete Yanıt>>> Afete yanıt için öncelikle afetten etkilenen toplumun gereksinimlerini saptamamız gerekir.
Sonrasında ise yaralı ve hasta yönetimini gerçekleştirmemiz gerekir. Ve bir de afetten kaynaklanan ikincil tehlikelerin
bertaraf edilmesi gerekir.Örneğin depremden sonra yangın çıkmasını önlemek ya da depremden sonra bir barajın
yıkılarak etraftaki yerleri su altında bırakmasını önlemek gibi. Afet yanıtı rehabilitasyon aşamasına kadar sürer.
 Rehabilitasyon>>> Afet tesirinden sonra yani toplumun
afetten etkilenmesinden sonra temel sosyal
fonksiyonların yeniden işler hale getirilmesine
rehabilitasyon adını veriyoruz. Okulların bir an önce
açılması, mahkemelerin yeniden çalışmaya başlaması
en azından fonksiyon olarak fiziksel kalıcı yapılar
içerisinde olmasa bile hayata geçirilmesi rehabilitasyon
çalışmalarına bazı örnekler olarak verilebilir

Bir diğer terimimiz yeniden inşa veya yeniden

yapılanma. Bu terim bugün içinde yaşadığımız afetin
olmadığı dönemi bize ifade eder. Yeniden inşa ya da
yeniden yapılanma, sosyo-ekonomik faaliyetlerin ve
koruyucu önlemlerin tam anlamıyla yeniden başladığı
veya sürdürüldüğü dönemdir.

Bir toplumun acil yönetiminde kapasitesinin olabilmesi için bu unsurların hepsine sahip olması gerekir.

 Bunlardan ilki bilgidir. Hem toplumumuzu çok iyi tanımalıyız, elimizdeki imkanları bilmeliyiz hem de o toplumu
etkileyebilecek tehlike türlerini iyi tanımalıyız.
 Acil yönetiminde kapasite için bir hiyerarşik mekanizmanın, bir devlet yapısının olması gerekir. Ki bu bilgiye
dayalı direktifleri verebilsin.
 Bunları uygulayacak kurumların olması gerekir.
 Hiçbir kurum tek başına afet ile başa çıkamayacağı için bu kurumlar arasında ortaklıkların olması gerekir.
Karşılıklı işbirliği protokollerinin bulunması gerekir.
 Her düzeyde afet planları hazırlanmalıdır.
 Elimizde yeterli insan gücü, para, malzeme, araç-gereç yani kaynakların olması gerekir.
 Ve bunlarla ilgili çeşitli prosedürlerin işlemlerin tanımlanmış olması gerekir. Örneğin nasıl triaj yapılacağı gibi.
AFET YÖNETİMİ
Afet yönetiminde birçok disiplin bir aradadır, biz buna ‘entegrasyon’ diyoruz. Sağlık da bu disiplinlerden biridir. Yani sağlık
yönetimi, afet yönetimi içerisinde kendi rolünü üstlenir. Bu entegre yapıda da standart terminolojiye ve haberleşmeye
ihtiyaç vardır. Afet yönetiminde kamu ve özel sektör işbirliğine ihtiyaç vardır. Çünkü bir afette toplumun tüm kaynaklarını
kullanmamız gerekir. Bir afet meydana geldiğinde kurumlar ve hizmetler afet koşullarına uyarlanarak varlığını sürdürür.

Bahsettiğimiz bu terimler aslında afet yönetimi süreçlerinin birer parçasıdır. Yani aynı zamanda afet yönetiminin temel
kavramlarıdır.

Afet yönetimini döngüsel olarak düşünebiliriz. Başlıca 3 aşamadan bahsedilebilir: afet öncesi dönem, afet dönemi ve afet
sonrası dönem.

1) Afet öncesi dönem→ Afet öncesi süreç risk

azaltımı dönemi olarak da bilinir. Bu dönemde
birincil zarar azaltımı ile afetler önlenmeye
çalışılır. Yine de geride bir baki riskin kalabileceği
düşünülerek afete hazırlık yapılır. Bu faaliyetler
yeniden inşa veya yeniden yapılanma döneminde
yürütülür. Afet yanıtı ile ilişkisiz dönemdir.

2) Afet dönemi→ Afet etkisini gösterdiğinde ilk

önce bir acil durum olarak başlar. Acil yönetimi
uygulanır. Yani bütün hizmet durdurulur,
kaynaklar arttırılmaya çalışılır ve olay kontrol
altına alınmaya çalışılır. Ancak bunda başarılı
olunamaz ve olay afete dönüşürse afete hazırlık
çerçevesindeki uygulamalara dayalı olarak afet
yanıtına ya da afetlerde sağlık hizmetlerine
başlanır.
 3) Afet sonrası dönem→ Afet sonrası süreç
ise iyileşme dönemi olarak adlandırılır.
Hasta bir insanın iyileşmesi gibi toplumda
sonrasında bir iyileşme dönemine girer. Bu
dönemde ise afet yanıtının geç yanıt
dönemi uygulamaları ve de rehabilitasyon
uygulamaları vardır.

Bu derste afet tıbbında yer alan temel terimleri ve kavramları gözden geçirdik. Bir sonraki dersimizde ise afetlerde
sağlık hizmetleri konusunu ele alacağız. - Ayçin Asya ACAR

2016/17 Komite
ÇIKMIŞLAR
23. Afet yanıtı ile ilgili doğru olmayan ifade aşağıdakilerden
Cevaplar: B-E-D-E-C-A-B-C-A-x-x-A
hangisidir?
2018/19 Komite
A) Afetzedelerin gereksinimlerinin değerlendirilmesi
16. Birincil zarar azaltma ile ilgili olarak aşağıdaki çalışmalarını içerir.
ifadelerden hangisi yanlıştır? B) Afetten kaynaklanabilecek ikincil tehlikelerin
önlenmesi çalışmalarını içerir.
A) Afet meydana gelmeden önce uygulanır. C) Yaralı / hasta afetzedelere yönelik tedavi hizmetlerini
B) Afete hazırlık olarak da adlandırılır. içerir
C) Afet yönetiminde tercih edilen yaklaşımdır. D) Afetin topluma tesir etmesinden sonra uygulanan bir
D) Tehlikenin varlığını ortadan kaldırmayı amaçlar. grup faaliyettir.
E) İncinebilirliği azaltmayı amaçlar. E) Afetzede toplumun incinebilirliğini azaltmaya yönelik
çalışmaları içerir.

2017/18 Komite

19. Aşağıdakilerden hangisi bir toplumda afetler açısından 2015/16 Komite

incinebilirliği artıran bir faktör değildir?
8. İncinebilirlikler göz önüne alındığında aşağıdakilerden
A) Toplumun çoğunluğunun yaşlılardan oluşması hangisi yanlıştır?
B) Toplumun çoğunluğunun çocuklardan oluşması
C) Toplumun eğitim düzeyinin düşük olması A) Çocuklar afetlerden daha çok etkilenirler
D) Toplumun yoksul olması B) Yaşlılar afetlerden daha çok etkilenirler
E) Basının özgür olması C) Erkekler afetlerden daha çok etkilenirler
D) Hastalar afetlerden daha çok etkilenirler
E) Yoksullar afetlerden daha çok etkilenirler
2017/18 Final

128. Afet yanıtının geç döneminde sunulan sağlık

hizmetleri arasında olmayan aşağıdakilerden hangisidir? 2015/16 Büt

A) Birinci basamak sağlık hizmetleri sunumu 3. Afetlerde risk azaltımı ile ilgili hangisi doğrudur?
B) Bulaşıcı hastalıkların önlenmesi çalışmaları A) Birincil ve ikincil zarar azaltımından oluşur.
C) Ruh sağlığı hizmetleri
B) Yalnızca birincil zarar azaltımından oluşur.
D) Afet kaynaklı yaralanmaların acil tedavisi
C) Yalnızca ikincil zarar azaltımından oluşur.
E) Gıda, su, barınak, giyecek, battaniye, vb
D) Rehabilitasyon faaliyetlerinden oluşur.
sağlanması
E) Rehabilitasyon faaliyetleri ve ikincil zarar azaltımından
oluşur.
2014/15 Final

96. Afetlerde ikincil koruma ile ilgili hangisi doğrudur?

A) İncinebilirliği azaltmak buna girer

B) Afet öncesi hazırlık dönemidir

2013/14 Komite

34. Afetin ilk yanıt döneminde hangisi yapılmaz?

A) Afet planı uygulanır.

B) Dışarıdan yardım alınır.
C) Mühendisler, yapı hasarını inceler.
D) Afet bölgesinin güvenliği sağlanır.

Hazırlık, zarar azaltımı ve yeniden inşa afet öncesi dönemde risk

azaltımı için yapılır. Afete ilk yanıtta yapılmaz.

39. Aşağıdakilerden hangisi incinebilirliği arttıran faktörlerden biri

değildir?

A) Özgür basın
B) Çocuk sayısının fazla olması
C) Yaşlı sayısının fazla olması
D) Yoksul sayısının fazla olması
E) Kaynakların az olması

Özgür olan basın, incinebilirliği arttırmaz aksine doğru bilgi

paylaşımı açısından incinebilirliği azaltır.

2012/13 Komite

62. Van depreminde kayıpların fazla olmasının nedeni nedir?

→Birincil zarar azaltımının eksik olması

70. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? →Tehlike ile karşılaşma

incinebilirliktir. (Maruz kalma)

2011/12 Komite

110. Afet planı ile ilgili ifadelerden hangisi doğru değildir?

A) Afet planı uygulanacağı kurumun personeli tarafından

hazırlanmalıdır.
B) Her tehlike için ayrı bir afet planı hazırlanmalıdır.
C) Afet planı, planda görevlendirilen kişi ve kurumlar
tarafından kabul edilmiş olmalıdır.
D) Afet planı uygulayıcıları tarafından anlaşılır olmalıdır.
E) Afet planı hazırlandıktan sonra tatbikatlarla
denenmelidir.