Rozwiązania Równania Painlev e II

Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Wydział Matematyki i Informatyki
Kamil Dunst
nr albumu: 274609
Praca magisterska
na kierunku matematyka
Rozwiązania równania Painlevé II

w dynamice obszarów o stałej
wirowości dla 2D równania Eulera
Opiekun pracy dyplomowej

dr Piotr Kokocki
Wydział Matematyki i Informatyki
Toruń 2020
Pracę przyjmuję i akceptuję Potwierdzam złożenie pracy dyplomowej

............................................. .....................................................
data i podpis opiekuna pracy data i podpis pracownika dziekanatu
Spis treści
Wstęp 5
Preliminaria 9
1. Równanie Painlevé II 15
1.1. Podejście klasyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2. Problem Riemanna-Hilberta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.3. Rozwiązania Ablowitza-Segura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2. Dwuwymiarowe równanie Eulera 23

2.1. Równanie charakterystyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.2. Rozwiązania równania Eulera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.2.1. Rozwiązania gładkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.2.2. Rozwiązania słabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.3. Globalne istnienie rozwiązań gładkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3. Dynamika obszarów o stałej wirowości 37

3.1. Nielokalne równanie ewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.2. Lokalna aproksymacja indukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.3. Rozwiązania samopodobne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.4. Osobliwości spiralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.5. Równanie krzywizny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
4. Wyniki dotyczące rozwiązań samopodobnych 47

4.1. Rozwiązania samopodobne rozwijające osobliwość spiralną . . . . . . 47
4.2. Asymptotyka rozwiązań samopodobnych . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4.3. Równanie mKdV ze szczególnymi warunkami początkowymi . . . . . 59
Bibliografia 67
3
Wstęp
Równania Painlevé są klasą równań różniczkowych zwyczajnych drugiego rzędu

o tej własności, że jedynymi punktami osobliwymi zależnymi od warunków począt-
kowych są bieguny. Ich rozwiązania są funkcjami specjalnymi, które okazują się
być użyteczne w wielu działach fizyki matematycznej, takich jak nieliniowe pakiety
falowe, układy hamiltonowskie, teoria macierzy losowych, fizyka statystyczna, dwu-
wymiarowa grawitacja kwantowa. W niniejszej pracy magisterskiej zajmujemy się
drugim niejednorodnym równaniem Painlevé postaci
u00 (z) = zu(z) + 2u3 (z) − α, z ∈ C, (1)
gdzie α ∈ C jest pewną stałą. Naszym celem jest przedstawienie wyników doty-
czących zastosowań powyższego równania do badania dynamiki płynów i równań
dyspersyjnych, które zostały zawarte w pracach [23] oraz [24]. Zaczynamy od wpro-
wadzenia poniższego dwuwymiarowego równania Eulera
x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞),
(
ut (x, t) + u(x, t) · ∇u(x, t) + ∇p(x, t) = 0,
(2)
div u(x, t) = 0, x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞),
gdzie u : [0, ∞) × R2 7→ R2 jest polem wektorowym reprezentującym przepływ

nieściśliwego płynu, zaś p : [0, ∞) × R2 7→ R jest funkcją opisującą jego ciśnienie.
Wiadomo, że jeśli ω := −∂x2 u1 + ∂x1 u2 jest wirowością pola wektorowego u, to
równanie (2) możemy zapisać w następującej równoważnej postaci
ωt (x, t) + u(x, t) · ∇ω(x, t) = 0, x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞). (3)
gdzie prędkość u dana jest poprzez poniższą całkę Biota-Savarta

Z
1 ⊥
u(x, t) = K(x − y)ω(y, t) dy, K(x) := ∇ log |x|, x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞).
R2 2π
Klasyczny wynik otrzymany w [28] mówi, że istnieje dokładnie jedno słabe rozwiąza-
nie równania (3), zaczynające się w ω0 ∈ L1 (R2 ) ∩ L∞ (R∞ ), które jest określone dla
wszystkich t ∈ [0, ∞). W szczególności jeśli ω0 (x) = p0 χΩ0 (x), gdzie p0 ∈ R jest licz-
bą rzeczywistą oraz Ω0 ⊂ R2 jest ograniczonym zbiorem otwartym i jednospójnym,
otrzymujemy słabe rozwiązanie (3), które okazuje się być postaci
ω(x, t) = p0 χΩ(t) (x), x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞),
5
6 WSTĘP
gdzie Ω(t) dla t ∈ [0, ∞) jest rodziną ograniczonych zbiorów otwartych i jednospój-
nych taką, że Ω(0) = Ω0 . Wówczas funkcja ω jest jednoznacznie wyznaczona przez
dynamikę brzegu ∂Ω(t) dla t 0. W pracy [29] pokazano, że jeśli określimy odwzo-
rowanie A : [0, 2π] × [0, ∞) 7→ R2 , które przy ustalonym t 0 jest parametryzacją
brzegu ∂Ω(t), to jego dynamikę opisuje poniższe nielokalne równanie różniczkowe
p0 Z 2π
At (α, t) = − Aα0 (α0 , t) ln |A(α, t) − A(α0 , t)| dα0 , t 0, α ∈ [0, 2π). (4)
2π 0
Jednym ze sposobów na badanie powyższego równania jest metoda zaproponowana
w [14], która polega na formalnej aproksymacji prawej strony równania (4) za po-
mocą rozwinięcia w szereg Taylora względem zmiennej α0 ∈ [0, 2π]. Utożsamiając
R2 ≡ C i uwzględniając dwa najbardziej znaczące wyrazy tego rozwinięcia otrzy-
mujemy przybliżenie w postaci potoku geometrycznego z : [0, ∞) × R 7→ C, który
spełnia następujące równanie

z
t= −zsss + 23 zss
2
zs , t > 0, s ∈ R,
2
(5)
|zs | = 1, t > 0, s ∈ R.
Załóżmy, że µ ∈ R oraz θ+ , θ− ∈ [0, 2π) są parametrami takimi, że |θ+ − θ− | =

6 π.
Wówczas krzywa następującej postaci
 s +
√

2
ei(θ −µ ln s) , s > 0,
1+µ

z0 (s) := s −
√ ei(θ −µ ln |s|) , s < 0,


1+µ 2
opisuje dwie przystające do siebie spirale logarytmiczne i jest strukturą często spo-
tykaną w modelowaniu ruchu turbulentnego płynu. Naszym pierwszym celem będzie
opisanie wyników zawartych w pracy [24], które mówią o tym, że dowolna krzywa
z0 (s) jest osobliwością rozwijaną w skończonym czasie przez pewne samopodob-
ne rozwiązanie układu (5). Dodatkowym rezultatem będzie znalezienie rozwinięć
asymptotycznych dla otrzymanych rozwiązań. W dalszym ciągu będziemy rozważać
zmodyfikowane równanie Kortewega-de Vriesa
3
kt + kxxx − k 2 ks = 0, t > 0, s ∈ R, (6)
2
z warunkiem początkowym postaci
k0a,µ (x) = aδ(x) + µ p.v. (1/x), a ∈ R, µ ∈ (−1, 1),
gdzie δ(x) jest deltą Diraca, a p.v. (1/x) jest wartością główną Cauchy’ego. Naszym
kolejnym celem będzie przedstawienie wyników zawartych w [23], które mówią o
tym, że dla dowolnego warunku początkowego postaci k0a,µ (x) istnieje globalne gład-
kie rozwiązanie samopodobne równania (6). W pracach [23] oraz [24] pokazaliśmy,
że funkcjami profilowymi służącymi do konstrukcji rozwiązań samopodobnych są
WSTĘP 7
rzeczywiste oraz czysto urojone rozwiązania Ablowitza-Segura niejednorodnego rów-

nania (1). W dowodach powyższych wyników kluczowy okaże się ostatni rezultat z
pracy [21], który dostarcza nam bezpośrednich wzorów na wartości całek Cauchy’ego
rozwiązań Ablowitza-Segura w zależności od odpowiadających im współczynników
Stokesa w stowarzyszonym probemie Riemanna-Hilberta.
W Rozdziale 1 opiszemy podejście używające problemu Riemanna-Hilberta do
znajdowania odpowiednich rozwiązań drugiego równania Panlevé. Następnie skupi-
my się na szczególnej klasie rozwiązań Ablowitza-Segura, dla których przytoczymy
wyniki dotyczące rozwinięć asymptotycznych oraz wartości całek Cauchy’ego. Roz-
dział 2 został poświęcony dwuwymiarowemu równaniu Eulera. Opiszemy w nim
twierdzenia o istnieniu i jednoznaczności gładkich oraz słabych rozwiązań tego rów-
nania. Podamy również warunek dostateczny na to, aby gładkie rozwiązanie było
globalne. W Rozdziale 3 skupimy się na obszarach o stałej wirowości dla dwuwy-
miarowego równania Eulera. Wyprowadzimy potok geometryczny będący formalną
aproksymacją dynamiki brzegu tych obszarów. Dla otrzymanego potoku zdefiniu-
jemy klasę rozwiązań samopodobnych, których profile są rozwiązaniami drugiego
równania Painlevé. W ostatnim Rozdziale 4 przedstawimy wyniki zawarte w pra-
cach [23] oraz [24], które zostały już omówione powyżej.
Toruń, sierpień 2020 Kamil Dunst

Preliminaria
Definicje analityczne
Będziemy pisać A . B, jeżeli istnieje stała C, taka, że prawdziwa jest nierówność
A ¬ CB. Jeżeli stała C = Cm jest zależna od pewnego parametru m, to będziemy
stosować oznaczenie A .m B. Ponadto będziemy używali notacji A ∼ B, gdy istnieją
stałe C1 oraz C2 takie, że C1 B ¬ A ¬ C2 B.
Definicja 1. Dla dowolnych funkcji f, g : R 7→ C wprowadzamy oznaczenie
f (x) = O(g(x)), x → ∞ (odp. x → −∞),
jeśli istnieje x0 ∈ R, takie że |f (x)| . |g(x)| dla każdego x > x0 (odp. x < x0 ).
Dla dowolnej liczby całkowitej n 1 przez Mn (C) oznaczamy zbiór macierzy kwa-
dratowych A = [aij ]i,j=1,...,n , których współczynniki znajdują się w ciele liczb zespo-
lonych. Wtedy normę Frobeniusa macierzy A ∈ Mn (C) definiujemy jako
v
u n
q uX
||A|| := tr(A A∗ ) = t |aij |2 .
i,j=1
Definicja 2. Niech f, g : R 7→ Mn (C) będą funkcjami o wartościach macierzowych

postaci f (x) = [fij (x)]i,j=1,...,n oraz g(x) = [gij (x)]i,j=1,...,n . Wprowadzamy oznaczenie
f (x) = O(g(x)), x → ∞ (odp. x → −∞),
gdy fij (x) = O(gij (x)) przy x → ∞ (odp. przy x → −∞) dla dowolnych 1 ¬ i, j ¬ n.
Analiza zespolona
Definicja 3. Niech D ⊂ C będzie zbiorem otwartym. Powiemy, że funkcja f :
D 7→ C jest holomorficzna, jeżeli jest różniczkowalna w sensie zespolonym w każdym
punkcie swojej dziedziny.
Definicja 4. Załóżmy, że D ⊂ C jest zbiorem otwartym. Powiemy, że funkcja f :

D 7→ C jest meromorficzna, jeżeli jest holomorficzna na zbiorze D \ S dla pewnego
zbioru S ⊂ D punktów izolowanych, które są biegunami odwzorowania f .
9
10 WSTĘP
Definicja 5. Wprowadźmy oznaczenie C+ := {z ∈ C | <(z) > 0} i określmy holo-

morficzną funkcję Γ : C+ 7→ C według poniższego wzoru
Z ∞
Γ(z) := xz−1 e−x dx, z ∈ C+ .
0
Wiadomo, że Γ(z) posiada meromorficzne rozszerzenie na zbiór liczb zespolonych,

które nazywamy funkcją Gamma Eulera.
Definicja 6. Niech γ : (a, b) → C, gdzie −∞ ¬ a < b ¬ ∞, będzie gładką krzywą
zorientowaną. Wówczas w naturalny sposób możemy wyróżnić jego lewą (+) i prawą
(–) stronę, tak jak to zilustrowano na Rysunku 1.
+
−
γ
Rysunek 1: Lewa (+) i prawa (–) strona konturu γ.
Przestrzenie funkcyjne
Niech U ⊂ Rn będzie zbiorem otwartym oraz niech µ oznacza miarę Lebesgue’a na
przestrzeni euklidesowej Rn . Jeżeli X jest przestrzenią pewnych funkcji skalarnych,
to przez oznaczenie f = (f1 , . . . , fm ) ∈ X rozumiemy oczywiście, że f1 , . . . , fm ∈ X.
Definicja 7. Wielowskaźnikiem n-wymiarowym nazywamy ciąg n nieujemnych liczb
całkowitych postaci
α = (α1 , . . . , αn ) , αi ∈ {0, 1, 2, . . .}, i = 1, . . . , n,
a jego rząd określamy jako

|α| := α1 + . . . + αn .
Z wielowskaźnikiem α stowarzyszamy poniższy operator różniczkowy
∂ |α| u(x)
Dα u(x) := α1 α
= ∂xα11 . . . ∂xαnn u.
∂x1 . . . ∂xn n
Definicja 8. Dla dowolnego k ∈ {0, 1, 2, . . .} oznaczamy przez C k (U ) przestrzeń

funkcji k-krotnie różniczkowalnych w sposób ciągły, na której zadana jest następu-
jąca norma
|u|C k := max{sup |Dα u(x)|}.
|α|¬k x∈U
WSTĘP 11
Ponadto używamy notacji C ∞ (U ) dla przestrzeni funkcji gładkich. Natomiast po-

przez C0k (U ) oznaczamy podprzestrzeń C k (U ) składającą się z funkcji u ∈ C k (U ),
dla których następujący zbiór
supp u := {x ∈ U | u(x) 6= 0},
nazywany nośnikiem funkcji u, jest zwarty w U .
Definicja 9. Dla dowolnej liczby rzeczywistej p 1 definiujemy Lp (U ) jako prze-
strzeń funkcji mierzalnych w sensie Lebesgue’a f : U →
7 C, dla których wartość
Z 1/p
p
|f |Lp := |f (x)| dµ(x)
U
jest skończona. Podobnie definiujemy L∞ (U ) jako przestrzeń funkcji mierzalnych

dla których
|f |L∞ := inf{M > 0 µ({x | |f (x)| > M }) = 0} (7)

ma wartość skończoną. Na przestrzeni L2 (U ) określamy iloczyn skalarny wzorem

Z
(f, g)2 := f (x)g(x) dµ(x), f, g ∈ L2 (U ) .
U
Znana nierówność Cauchy’ego-Schwarza mówi nam, że

|(f, g)2 | ¬ |f |L2 |g|L2 , f, g ∈ L2 (U ) .
Definicja 10. Dla p ∈ [1, ∞] przestrzeń Lploc (U ) definiujemy jako przestrzeń funkcji
mierzalnych f : U 7→ C, które spełniają warunek
f ∈ Lp (K),
dla każdego zbioru zwartego K ⊂ U .
Definicja 11. Niech 0 < γ ¬ 1 będzie liczbą rzeczywistą. Przestrzeń Höldera
C 0,γ (U ) definiujemy jako podprzestrzeń C 0 (U ) ∩ L∞ (U ), składającą się z funkcji
u, dla których wartość
|u(x) − u(y)|
|u|γ := sup ,
x,y∈U, x6=y |x − y|γ
nazywana półnormą Höldera, jest skończona. Na przestrzeni tej określamy normę
|u|C γ := |u|γ + |u|L∞ .
Definicja 12. Niech u, w ∈ L1loc (U ) oraz niech α będzie wielowskaźnikiem. Jeżeli
dla każdej funkcji testowej φ ∈ C0∞ (U ) zachodzi następująca równość
Z Z
u(x)Dα φ(x) dx = (−1)|α| w(x)φ(x) dx,
U U
to odwzorowanie w nazywamy słabą pochodną funkcji u odpowiadająca operatorowi

Dα i zapisujemy to przez w = Dα u.
12 WSTĘP
Definicja 13. Niech m 0 będzie liczbą całkowitą. Przestrzeń Sobolewa H m (U )

składa się z funkcji u ∈ L2 (U ) takich, że słaba pochodna Dα u ∈ L2 (U ) dla |α| ¬ m.
W przestrzeni tej określamy normę wzorem
 1/2
|Dα u|2L2  u ∈ H m (Rn ).

X
||u||m :=  ,
0¬|α|¬m
Operatory różniczkowe na R2
Niech Ω ⊂ R2 będzie zbiorem otwartym.
Definicja 14. Załóżmy, że funkcja u : Ω 7→ R2 jest różniczkowalna.
• Dywergencją u nazywamy odwzorowanie określone następująco
div u(x1 , x2 ) := ∂x1 u1 (x1 , x2 ) + ∂x2 u2 (x1 , x2 ), (x1 , x2 ) ∈ Ω.
• Wirowością u nazywamy funkcję zdefiniowaną w sposób
curl u(x1 , x2 ) := −∂x2 u1 (x1 , x2 ) + ∂x1 u2 (x1 , x2 ), (x1 , x2 ) ∈ Ω.
Definicja 15. Niech u = (u1 , u2 ) będzie funkcją wektorową oraz u, w, v ∈ L1loc (Ω).
• Jeżeli dla każdej funkcji testowej φ ∈ C0∞ (U ) zachodzi następująca równość

Z Z
w(x)φ(x) dx = − u(x) · ∇φ(x) dx,
Ω Ω
to w nazywamy słabą dywergencją funkcji u.
• Oznaczmy przez ∇⊥ := [−∂x2 , ∂x1 ] prostopadły gradient. Jeśli dla każdej funk-
cji testowej φ ∈ C0∞ (U ) zachodzi równość
Z Z
v(x)φ(x) dx = − u(x) · ∇⊥ φ(x) dx,
Ω Ω
to v nazywamy słabą wirowością funkcji u.
Transformacja Fouriera-Plancherela
Definicja 16. Niech f : Rn 7→ C będzie funkcją gładką. Mówimy, że f jest szyb-
ko malejąca, gdy dla dowolnego wielomianu R : Rn 7→ C oraz wielowskaźnika α
prawdziwa jest następująca nierówność
sup |R(x)Dα f (x)| < ∞ .

x∈Rn
WSTĘP 13
Definicja 17. Zbiór wszystkich funkcji szybko malejących oznaczamy przez S(Rn ).
Tworzą one zespoloną przestrzeń liniową, określaną mianem przestrzeni Schwartza.
Definicja 18. Niech f ∈ S(Rn ). Określmy następujące odwzorowanie
1 Z
F(f )(ξ) := n/2
f (x)e−iξ·x dx, ξ ∈ Rn .
(2π) Rn
Operator F : S(Rn ) 7→ S(Rn ) nazywamy Transformacją Fouriera.

Okazuje się, że operator odwrotny F −1 : S(Rn ) 7→ S(Rn ) dany jest wzorem
1 Z
F −1 (f )(t) := f (x)eiξ·x dx, ξ ∈ Rn .
(2π)n/2 R2
Ponadto prawdziwa jest następujący wzór Parsevala
|F(f )|L2 = |f |L2 , f ∈ S(Rn ).
Oznacza to, że Transformacja Fouriera jest izometrią ze względu na normę L2 (Rn ),
a zatem możemy ją rozszerzyć na przestrzeń L2 (Rn ).
Definicja 19. Rozszerzenie Transformacji Fouriera F : L2 (Rn ) 7→ L2 (Rn ) nazywa-
my Transformacją Fouriera-Plancherela.
Definicja 20. Poprzez Z(Rn ) oznaczamy podprzestrzeń S(Rn ), składającą się z
funkcji φ, dla których zachodzi równość
Dα (Fφ)(0) = 0,
gdzie α jest dowolnym wielowskaźnikiem.
Nierówności pomocnicze
Lemat 1 (Zanurzanie przestrzeni Sobolewa). Dla dowolnych liczb całkowitych s >
n/2 oraz k 0 przestrzeń H s+k (Rn ) zanurza się w sposób ciągły w C k (Rn ), czyli
|u|C k . ||u||s+k , u ∈ H s+k (Rn ).
Lemat 2. Dla każdego γ ∈ (0, 1) zanurzenie przestrzeni Sobolewa H 2 (R2 ) w prze-
strzeń Höldera C γ (R2 ) jest ciągłe, czyli
|u|C γ .γ ||u||2 , u ∈ H 2 (R2 ).
Lemat 3. Dla u, v ∈ L∞ (R2 ) ∩ H m (R2 ) prawdziwe jest oszacowanie

||Dα (uv) − uDα v||0 .m |∇u|L∞ ||Dm−1 v||0 + ||Dm u||0 |v|L∞ .
X
0¬|α|¬m
Lemat 4 (Nierówność Gronwalla). Niech q, u, c : [0, T ] 7→ R będą nieujemnymi

funkcjami ciągłymi oraz niech q będzie dodatkowo różniczkowalna. Jeżeli zachodzi
q 0 (t) ¬ u(t)q(t) + c(t), t ∈ [0, T ],
to ma miejsce następująca nierówność
Z t Z t
q(t) ¬ q(0) + c(s) ds exp u(s) ds , t ∈ [0, T ].
0 0
Rozdział 1.
Równanie Painlevé II
W tym rozdziale zajmiemy się równaniem Painlevé II (PII) postaci
u00 (z) = zu(z) + 2u3 (z) − α, z ∈ C. (1.1)
gdzie α ∈ C jest dowolnym parametrem. Okazuje się, że rozwiązania powyższego

równania są funkcjami meromorficznymi określonymi na płaszczyźnie zespolonej. Do
znajdowania tych rozwiązań użyjemy podejścia opartego na problemie Riemanna-
Hilberta, w których funkcje spełniające (1.1) parametryzowane są przez trójkę liczb
zespolonych, zwanych współczynnikami Stokesa. Następnie zajmiemy się szczegól-
ną klasą rozwiązań tego równania oraz przytoczymy wyniki dotyczące rozwinięć
asymptotycznych oraz wartości całek Cauchy’ego dla rzeczywistych i czysto urojo-
nych rozwiązań Ablowitza-Segura.
1.1. Podejście klasyczne

Na początku tego podrozdziału pokażemy, że równanie (1.1) posiada jednoznaczne
rozwiązanie lokalne. W tym celu przytoczymy następujący zespolony odpowiednik
Twierdzenia Picarda.
Twierdzenie 1.1. ([15, Theorem A.3. (n=2)]) Niech Ω ⊂ C3 będzie zbiorem otwar-
tym i spójnym, (z0 , w1,0 , w2,0 ) ∈ Ω oraz f1 , f2 : Ω 7→ C będą funkcjami analityczny-
mi. Wprowadźmy następujące oznaczenie
B(z0 , w1,0 , w2,0 ; r) := B(z0 , r) × B(w1,0 , r) × B(w2,0 , r).
Załóżmy, że istnieją stałe r, M > 0 takie, że B(z0 , w1,0 , w2,0 ; r) ⊂ Ω oraz
|fj (z, w1 , w2 )| ¬ M, (z, w1 , w2 ) ∈ B(z0 , w1,0 , w2,0 ; r), j = 1, 2.
Wtedy następujące zagadnienie Cauchy’ego
wj0 = f (z, w1 , w2 ), wj (z0 ) = wj,0 , j = 1, 2,
15
16 ROZDZIAŁ 1. RÓWNANIE PAINLEVÉ II
posiada dokładnie jedno analityczne rozwiązanie (w1 (z), w2 (z)) określone na pew-
nym otoczeniu U punktu z0 takim, że

B z0 , r(1 − e−1/3M ) ⊂ U.
Wniosek 1.2. Dla dowolnej trójki liczb zespolonych (z0 , u0 , u00 ) ∈ C3 , równanie
(1.1) z warunkiem początkowym postaci
u(z0 ) = u0 , u0 (z0 ) = u00 ,
posiada lokalne rozwiązanie, które jest wyznaczone jednoznacznie.
Okazuje się, że lokalne rozwiązanie równania Painlevé II otrzymane we Wniosku 1.2
można przedłużyć do funkcji meromorficznej. Mówi o tym następujące twierdzenie.
Twierdzenie 1.3. ([15, Theorem 2.1.]) Każde lokalne rozwiązanie równania (1.1)
posiada analityczne przedłużenie do jednowartościowej funkcji meromorficznej na C.
Poniższy lemat traktuje o biegunach meromorficznego rozszerzenia rozwiązania PII
otrzymanego w Twierdzeniu 1.3.
Lemat 1.4. Niech u będzie meromorficznym przedłużeniem rozwiązania równania
(1.1) i niech z0 będzie jego punktem osobliwym. Wtedy funkcja u ma w punkcie z0
biegun pierwszego rzędu oraz res(u, z0 ) ∈ {−1, 1}.
Dowód. Załóżmy bez straty ogólności rozumowania, że z0 = 0 jest biegunem rzędu
m 1. Z Twierdzenia 1.3 możemy w pewnym sąsiedztwie z0 rozpisać funkcję u w
postaci szeregu Laurenta
∞
an z n ,
X
u(z) = a−m 6= 0. (1.2)
n=−m
Korzystając z rozwinięcia (1.2) oraz z równania (1.1), w pewnym sąsiedztwie punktu

z0 otrzymujemy równość
∞ ∞
!3 ∞
n−2 n
an z n+1 − α.
X X X
n(n − 1)an z =2 an z + (1.3)
n=−m n=−m n=−m
Zauważmy, że współczynnik stojący przy potędze z −3m po prawej stronie równania

(1.3) wynosi 2(a−m )3 . Z drugiej strony odpowiadający mu współczynnik po lewej
stronie tego równania jest równy 0 dla m 2 oraz 2a−m dla m = 1. Wynika stąd,
że m = 1 oraz (a−1 )2 = 1, co kończy dowód lematu.
Definicja 1.5. Niech u będzie odwzorowaniem meromorficznym otrzymanym w
Twierdzeniu 1.3. Oznaczmy przez S ⊂ C zbiór jej biegunów. Funkcję u nazywamy
rzeczywistym rozwiązaniem równania Painlevé II, gdy
u(x) ∈ R, x ∈ R \ S.
Ponadto u nazywamy czysto urojonym rozwiązaniem równania Painlevé II, gdy
u(x) ∈ iR, x ∈ R \ S.
1.2. PROBLEM RIEMANNA-HILBERTA 17
Propozycja 1.6. Jeżeli u jest czysto urojonym rozwiązaniem równania (1.1), to nie
posiada ono biegunów na osi rzeczywistej.
Dowód. Oznaczmy przez S zbiór biegunów funkcji u oraz niech T := S ∪ {z | z ∈ S}.
Określmy teraz następującą funkcję pomocniczą
g(z) := −u(z), z ∈ Ω := C \ T,
oraz ustalmy dowolny punkt z0 ∈ Ω. Z holomorficzności funkcji u na pewnym oto-

czenia punktu z0 otrzymujemy
∞
X
g(z) = −u(z) = − an (z − z0 )n
n=0
∞ ∞
an (z − z0 )n .
X X
=− an (z − z0 )n = −
n=0 n=0
Tak więc funkcja g rozwija się w szereg Taylora w okolicy punktu z0 . Ponieważ zbiór
Ω jest niezmienniczy ze względu na operację sprzężenia, wnioskujemy, że g jest holo-
morficzna na tym zbiorze. Ponadto z faktu, że u jest czysto urojonym rozwiązaniem
równania PII uzyskujemy
u(x) = g(x), x ∈ R \ T,
co w połączeniu z twierdzeniem o jednoznaczności funkcji holomorficznej prowadzi

do następującej tożsamości
u(z) = g(z) = −u(z), z ∈ Ω.
Załóżmy teraz, że u ma biegun w pewnym punkcie x0 ∈ R. Korzystając z powyższego

wzoru, w sąsiedztwie punktu x0 otrzymujemy
(z − x0 )u(z) = −(z − x0 )u(z) = −(z − x0 )u(z). (1.4)
Z Lematu 1.4 punkt x0 jest biegunem pierwszego rzędu, więc prawdziwa jest równość
lim (z − x0 )u(z) = z→x

a := res(u, x0 ) = z→x lim (z − x0 )u(z).
0 0
Zatem przechodząc w (1.4) do granicy z z → x0 otrzymujemy a = −a, co prowa-

dzi do sprzeczności, gdyż Lemat 1.4 mówi, że a ∈ {−1, 1}. W ten sposób dowód
propozycji został zakończony.
1.2. Problem Riemanna-Hilberta

W celu znalezienia odpowiednich profili rozwiązań równania PII użyjemy podejścia
opartego na problemie Riemanna-Hilberta, które zostało zapoczątkowane w pracach
[10] oraz [20]. Załóżmy, że α ∈ C jest stałą taką, że Re α ∈ (− 21 , 12 ) oraz Σ jest
konturem na płaszczyźnie zespolonej (parametryzowanej przez λ), składającym się

z sześciu półprostych zorientowanych od 0 do nieskończoności, tak jak to zostało
pokazane na rysunku 1.1.
γk := {λ ∈ C \ {0} | arg λ = π/6 + (k − 1)π/3}, k = 1, 2, . . . , 6.
γ2
γ3 Ω3 Ω2 γ1
Ω4 Ω1
O
γ4
γ6
Ω5 Ω6
γ5
Rysunek 1.1: Kontur Σ
Uporządkowaną trójkę liczb zespolonych (s1 , s2 , s3 ) ∈ C3 nazywamy współczynnika-

mi Stokesa, jeśli spełniona jest następująca zależność
s1 − s2 + s3 + s1 s2 s3 = −2 sin(πα). (1.5)
Problem Riemanna-Hilberta polega na znalezieniu funkcji o wartościach w zbiorze

M2 (C) postaci Ψ(λ) = Ψ(λ; x), która spełnia poniższe warunki
1. Funkcja Ψ(λ) jest analityczna na zbiorze C \ Σ i dla dowolnego λ ∈ Σ \ {0}
istnieją granice Ψ∓ (λ) := limλ0 →λ Ψ(λ0 ), gdzie parametr λ0 leży po prawej (–)
lub lewej (+) stronie konturu Σ.
2. Dla dowolnego 1 ¬ k ¬ 6 spełnione są następujące warunki
Ψ+ (λ) = Ψ− (λ)Sk , λ ∈ γk ,
gdzie macierze S1 , . . . , S6 , nazywane macierzami skoku, są postaci

! ! !
1 0 1 s2 1 0
S1 := , S2 := , S3 := ,
s1 1 0 1 s3 1
! ! !
1 s1 1 0 1 s3
S4 := , S5 := , S6 := .
0 1 s2 1 0 1
1.2. PROBLEM RIEMANNA-HILBERTA 19
3. Funkcja Ψ(λ) ma następujące rozwinięcie asymptotyczne
Ψ(λ) = (I + O(λ−1 ))e−θ(λ)σ3 , λ → ∞,
gdzie θ(λ, x) := i( 34 λ3 + xλ) jest funkcją fazową oraz

!
1 0
σ3 :=
0 −1
jest trzecią macierzą Pauliego.
4. Prawdziwe są następujące równości

 
|λ|α |λ|α
Ψ(λ) = O α , λ → 0, gdy −1/2 < Re α ¬ 0
|λ| |λ|α
oraz  
|λ|−α |λ|−α
Ψ(λ) = O −α , λ → 0, gdy 0 < Re α < 1/2.
|λ| |λ|−α
Wiadomo, że dla dowolnej trójki (s1 , s2 , s3 ) ∈ C3 współczynników Stokesa istnie-

je dokładnie jedno rozwiązanie Ψ(λ, x) powyższego problemu Riemanna-Hilberta,
które jest meromorficzne ze względu na zmienną x (patrz [10], [12], [20]). Ponadto
funkcja u(x) zdefiniowana za pomocą granicy
u(x) := lim (2λΨ(λ, x)eθ(λ,x)σ3 )12

λ→∞
jest rozwiązaniem równania PII ze współczynnikiem α zadanym w powyższym pro-

blemie Riemanna-Hilberta. Powyższe rozumowanie określa nam odwzorowanie
{(s1 , s2 , s3 ) ∈ C3 spełniające (1.5)} → {rozwiązania równania PII},
które jest bijekcją między współczynnikami Stokesa, a zbiorem rozwiązań drugiego

równania Painlevé (patrz [12]). Poniższa propozycja dostarcza nam informacji o
relacji między współczynnikami Stokesa, a symetriami rozwiązań równania (1.1).
Propozycja 1.7. (patrz [12, strona 385]) Niech u(z) będzie rozwiązaniem równania
PII ze stałą α oraz niech (s1 , s2 , s3 ) ∈ C3 będzie trójką odpowiadających mu współ-
czynników Stokesa. Wtedy funkcja u(z) jest rozwiązaniem równania PII ze stałą
α oraz odpowiadające jej współczynniki Stokesa wynoszą (s3 , s2 , s1 ). Ponadto, od-
wzorowanie −u(z) jest rozwiązaniem tego równania ze stałą −α i współczynnikami
Stokesa (−s1 , −s2 , −s3 ).
Wniosek 1.8. Niech <(α) ∈ (−1/2, 1/2). Wtedy u jest rzeczywistym rozwiązaniem
drugiego równania Painlevé wtedy i tylko wtedy, gdy α ∈ (−1/2, 1/2) oraz dla
odpowiadających mu współczynników Stokesa (s1 , s2 , s3 ) ∈ C3 zachodzi
s2 ∈ R, s3 = s1 .
Dowód. Oznaczmy ponownie przez S zbiór biegunów funkcji u. Wówczas u jest rze-
czywistym rozwiązaniem PII, wtedy i tylko wtedy, gdy
u(x) = u(x), x ∈ R \ S. (1.6)
Korzystając z twierdzenia o jednoznaczności funkcji holomorficznej, (1.6) jest rów-

noważne z następującym równaniem
u(z) = u(z), z ∈ C \ S. (1.7)
Zauważmy, że uwzględniając Propozycję 1.7 wnosimy, że wzór (1.7) jest tożsamy z

następującymi warunkami
α = α, (s1 , s2 , s3 ) = (s3 , s2 , s1 ),
co kończy dowód wniosku.

Korzystając z poniższej równości dla czysto urojonych rozwiązań równania (1.1)
−u(x) = u(x), x ∈ R \ S,
oraz z Propozycji 1.7 i postępując w sposób analogiczny jak w poprzednim dowodzie,

możemy pokazać, że prawdziwy jest następujący wniosek.
Wniosek 1.9. Niech <(α) ∈ (−1/2, 1/2). Wtedy u jest czysto urojonym rozwią-
zaniem równania (1.1) wtedy i tylko wtedy, gdy α ∈ iR oraz odpowiadające mu
współczynniki Stokesa spełniają następujące zależności
s2 ∈ iR, s3 = −s1 .
1.3. Rozwiązania Ablowitza-Segura

W niniejszym podrozdziale skupimy się na rozwiązaniach drugiego równania Pain-
levé spełniających następujący warunek
u(x) → 0, x → ∞. (1.8)
Zauważmy, że gdy rozwiązanie u spełnia (1.8), to dla argumentów x → ∞ czynnik

nieliniowy 2u3 (x) jest zaniedbywalnie mały w porównaniu z xu(x). Tak więc dla
równania jednorodnego (α = 0) spodziewamy się zachowania asymptotycznego
u(x) = kAi(x)(1 + o(1)), x → ∞, (1.9)
gdzie k ∈ C jest stałą oraz Ai(x) jest funkcją Airy’ego spełniającą równanie
Ai00 (x) = xAi(x), x ∈ R. (1.10)
Okazuje się, że prawdziwe jest następujące twierdzenie.

1.3. ROZWIĄZANIA ABLOWITZA-SEGURA 21
Twierdzenie 1.10. (patrz [11]) Niech u będzie rozwiązaniem jednorodnego równa-

nia Painlevé II spełniającym warunek (1.8). Wtedy istnieje k ∈ C takie, że praw-
dziwe jest równanie (1.9). Ponadto, dla każdego k ∈ C istnieje rozwiązanie u jedno-
rodnego równania Painlevé II, dla którego zachodzi wzór (1.9).
Dla równania jednorodnego wyróżniamy dwie szczególne klasy rozwiązań, które nie
posiadają biegunów na osi rzeczywistej.
Definicja 1.11. Powiemy, że u jest rzeczywistym rozwiązaniem Ablowitza-Segura
drugiego równania Painevé, jeśli spełnia zależność asymptotyczną (1.9) z para-
metrem k ∈ (−1, 1). Ponadto powiemy, że u jest czysto urojonym rozwiązaniem
Ablowitza-Segura, jeśli zależność (1.9) jest spełniona z parametrem k ∈ iR.
Okazuje się, że rzeczywistym rozwiązaniom Ablowitza-Segura odpowiadają współ-
czynniki Stokesa
s1 = −ik, s2 = 0, s3 = ik, (1.11)
gdzie k ∈ (−1, 1). Ponadto czysto urojonym rozwiązaniom Ablowitza-Segura odpo-
wiadają współczynniki (1.11) z parametrem k ∈ iR. W kolejnym kroku rozszerzymy
definicję rozwiązań Ablowitza-Segura na niejednorodne (α 6= 0) równanie PII ze
stałą α spełniającą <(α) ∈ (−1/2, 1/2).
Definicja 1.12. Powiemy, że u jest rzeczywistym rozwiązaniem Ablowitza-Segura
dla niejednorodnego równania PII, jeśli odpowiadające mu współczynniki Stokesa
mają postać
s1 = − sin(πα) − ik, s2 = 0, s3 = − sin(πα) + ik, (1.12)
gdzie α ∈ (−1/2, 1/2) oraz k ∈ (− cos(πα), cos(πα)). Ponadto powiemy, że u jest
czysto urojonym rozwiązaniem Ablowitza-Segura, jeśli odpowiadają mu współczyn-
niki (1.12), gdzie α, k ∈ iR.
Uwaga 1.13. Używając Wniosku 1.8 (odp. 1.9) otrzymujemy, że rzeczywiste (odp.
czysto urojone) rozwiązania Ablowitza-Segura równania (1.1) są rzeczywistymi (odp.
czysto urojonymi) rozwiązaniami drugiego równania Painlevé w sensie podanej wcze-
śniej Definicji 1.5.
W dalszym ciągu pracy będziemy używali skrótowego zapisu u = u( · ; α, k) dla roz-
wiązania równania Painlevé II wyznaczonego przez współczynniki Stokesa (1.12),
gdzie α, k ∈ C. Wiadomo, że rozwiązania Ablowitza-Segura nie posiadają biegu-
nów na osi rzeczywistej. Dla rozwiązań czysto urojonych zostało to udowodnione w
Propozycji 1.6, natomiast dla rozwiązań rzeczywistych udowodniono to w ([5, The-
orem 2]). Poniższe twierdzenie mówi nam o zachowaniu asymptotycznym rozwiązań
Ablowitza-Segura, gdy x ∈ R oraz x → +∞.
Twierdzenie 1.14. (patrz [5, Theorem 2, Theorem 3]) Niech u będzie rzeczywi-
stym lub czysto urojonym rozwiązaniem Ablowitza-Segura dla drugiego równania
Painlevé. Wtedy prawdziwe jest następujące rozwinięcie asymptotyczne
α 2α(1 − α2 ) 4α(1 − α2 )(10 − 3α2 )
u(x; α, k) = + + + O(x−10 ), x → +∞. (1.13)
x x4 x7
Kolejne dwa twierdzenia dotyczą zachowań asymptotycznych rozwiązań Ablowitza-

Segura, gdy x ∈ R oraz x → −∞.
Twierdzenie 1.15. (patrz [5, Theorem 2]) Załóżmy, że u jest czysto urojonym
rozwiązaniem Ablowitza-Segura równania PII. Wtedy dla x → −∞ zachodzi nastę-
pująca równość asymptotyczna
α d 2 3

7
u(x; α, k) = + 1/4
sin (−x)3/2 − d2 ln(−x) + φ + O((−x)− 4 ). (1.14)
x (−x) 3 4
gdzie stałe d and φ zadane są wzorami

i q
d = d(k, α) = √ ln(cosh2 (iπα) + |k|2 ),
π
(1.15)
3 2 1 π

φ = φ(k, α) − d ln 2 + arg Γ id2 − + arg (i sinh(iπα) − ik).
2 2 4
Twierdzenie 1.16. (patrz [5, Theorem 3]) Niech u będzie rzeczywistym rozwiąza-
niem Ablowitza-Segura równania PII. Wówczas dla x → −∞ prawdziwe jest rozwi-
nięcie asymptotyczne (1.14) ze stałymi d i φ zadanymi wzorami
1 q
d = d(k, α) = √ − ln(cos2 (πα) − k 2 ),
π
(1.16)
3 2 1 2 π

φ = φ(k, α) = − d ln 2 + arg Γ id − − arg (− sin(πα) − ki).
2 2 4
W dalszej części pracy będą nam potrzebne kolejne dwa twierdzenia, które dostar-
czają nam dokładne wzory na wartości całek Cauchy’ego dla rozwiązań Ablowitza-
Segura drugiego równania Painlevé.
Twierdzenie 1.17. ([21, Theorem 1.2.]) Jeśli u jest rzeczywistym rozwiązaniem

Ablowitza-Segura równania PII, to prawdziwa jest poniższa równość
Z x !
1 cos(πα) + k
lim u(y; α, k) dy = ln . (1.17)
x→+∞ −x 2 cos(πα) − k
Twierdzenie 1.18. ([21, Theorem 1.1.]) Niech u będzie czysto urojonym rozwią-
zaniem Ablowitza-Segura drugiego równania Painlevé. Wówczas prawdziwa jest na-
stępująca równość
Z x
cos(πα) + k

lim exp u(y; α, k) dy = , (1.18)
x→+∞ −x (cos2 (πα) − k 2 )1/2
Rozdział 2.
Dwuwymiarowe równanie Eulera
W niniejszym rozdziale będziemy zajmować się nieściśliwym 2D równaniem Eulera

x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞),
(
ut (x, t) + u(x, t) · ∇u(x, t) + ∇p(x, t) = 0,
(2.1)
div u(x, t) = 0, x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞),
gdzie pole prędkości u : R2 × [0, ∞) → R2 oraz funkcja ciśnienia p : R2 × [0, ∞) → R
są niewiadomymi, zaś
u · ∇u := u1 ∂x1 u + u2 ∂x2 u
jest operatorem adwekcji. Na początku rozdziału zaprezentujemy równanie charak-
terystyk, opisującą trajektorie cząsteczek cieczy. Następnie, po wprowadzeniu kilku
niezbędnych definicji, zacytujemy twierdzenia o istnieniu i jednoznaczności gład-
kich oraz słabych rozwiązań równania (2.1). Na końcu rozdziału pokażemy, że jeżeli
początkowa wirowość gładkiego rozwiązania jest ograniczona, to jest ono globalne.
2.1. Równanie charakterystyk

W tym podrozdziale zakładamy, że u jest gładkim rozwiązaniem równania (2.1).
Zajmiemy się badaniem jego własności przy pomocy równania charakterystyk. W
tym celu oznaczmy przez X(α, t) położenie w czasie t cząsteczki, która w chwili
początkowej znajduje się w punkcie α ∈ R2 . Dynamika wspomnianej cząsteczki
opisana jest poniższym równaniem różniczkowym
dX
(α, t) = u(X(α, t), t), X(α, t)|t=0 = α, t 0, α ∈ R2 . (2.2)
dt
Wprowadźmy teraz następujące oznaczenie
J(α, t) := det(∇α X(α, t)), t 0, α ∈ R2 .
Nietrudno sprawdzić, że uwzględniając (2.2) dostajemy równość
d
J(α, t) = (div u)|(X(α,t),t) J(α, t), t 0, α ∈ R2 , (2.3)
dt
którą wykorzystamy w dowodzie poniższego lematu.
23
24 ROZDZIAŁ 2. DWUWYMIAROWE RÓWNANIE EULERA
Lemat 2.1. Niech Ω ⊂ R2 będzie otwartym i ograniczonym zbiorem z gładkim

brzegiem. Wtedy dla każdej funkcji gładkiej f prawdziwa jest następująca równość
d Z Z
f dx = (ft + divx (f u)) dx, t 0. (2.4)
dt X(Ω,t) X(Ω,t)
Dowód. Stosując zamianę zmiennych postaci x = X(α, t) otrzymujemy

Z Z
f (x, t) dx = f (X(α, t), t)J(α, t) dα, t 0.
X(Ω,t) Ω
Zauważmy, że korzystając z równań (2.2) oraz (2.3), dla t 0 uzyskujemy równości

" ! #
d Z Z
∂f ∂X ∂J
f dx = + · ∇f + f dα
dt X(Ω,t) Ω ∂t ∂t ∂t
!
Z
∂f
= + ux · ∇f + f divx u J dα
Ω ∂t
Z
= (ft + divx (f u)) dx.
X(Ω,t)
Tym samym dowód lematu został zakńczony.

Propozycja 2.2. Niech u : R2 7→ R2 będzie gładkim polem wektorowym. Wówczas
następujące warunki są równoważne
(i) Dla każdego Ω ⊂ R2 oraz t 0 otrzymujemy
µ(X(Ω, t)) = µ(Ω);
(ii) Pole u jest bezdywergencyjne, czyli

div u ≡ 0;
(iii) Prawdziwa jest następująca równość

J(α, t) = 1, t 0, α ∈ R2 .
Dowód. Wykażemy prawdziwość następujących implikacji

• (i)⇒(ii) Stosując równanie (2.4) z funkcją f ≡ 1 uzyskujemy
d Z Z
0= dx = divx u dx, t 0, Ω ⊂ R2 ,
dt X(Ω,t) X(Ω,t)
co wobec dowolności Ω i t pociąga za sobą, że div u ≡ 0.

• (ii)⇒(iii) Ze wzoru (2.3) otrzymujemy tożsamość
Jt (α, t) = 0 t 0, α ∈ R2 .
Stąd, dla α ∈ R2 funkcja J(α, ·) jest stała. Z drugiej strony, równość X(α, 0) =
α pociąga za sobą, że J(α, 0) = 1 dla α ∈ R2 .
2.1. RÓWNANIE CHARAKTERYSTYK 25
• (iii)⇒(i) Stosując zamianę zmiennych x = X(α, t) otrzymujemy

Z Z Z
µ X(Ω, t) = dx = J(α) dα = dα = µ(Ω), t 0, Ω ⊂ R2 .
X(Ω,t) Ω Ω
W ten sposób dowód propozycji został zakończony.

Okazuję się, że wirowość ω = curl u jest stała na trajektoriach cząsteczek. Mówi o
tym poniższy lemat.
Lemat 2.3. Niech u będzie gładkim rozwiązaniem równania (2.1) oraz niech ω =
curl u. Wówczas prawdziwa jest następująca równość
ω (X(α, t), t) = ω0 (α), t 0, α ∈ R2 .
Dowód. Zauważmy, że działając operatorem curl na równanie (2.1) otrzymujemy

następującą równość
ωt + u · ∇ω = 0,
która pociąga za sobą następujący wynik
d d
ω (X(α, t), t) = ωt (X(α, t), t) + X(α, t) · ∇ω (X(α, t), t)
dt dt
= ωt (X(α, t), t) + u (X(α, t), t) · ∇ω (X(α, t), t)

= ωt + u · ∇ω = 0, t 0, α ∈ R2 .
(X(α,t),t)
Zatem dla każdego t 0 zachodzi
ω (X(α, t), t) = ω (X(α, 0), 0) = ω(α, 0) = ω0 (α), α ∈ R2 ,
co kończy dowód lematu.
Wniosek 2.4. Natychmiastową konsekwencją Lematu 2.3 jest fakt, że dla gładkich
rozwiązań u równania (2.1) oraz ω = curl u otrzymujemy
|ω(·, t)|L∞ = |ω0 |L∞ , t 0. (2.5)
Lemat 2.5. Niech u będzie gładkim rozwiązaniem równania (2.1) oraz niech ω =
curl u. Wtedy dla każdego p 1 prawdziwa jest następująca równość
|ω(·, t)|Lp = |ω0 |Lp , t 0. (2.6)
Dowód. Zauważmy, że korzystając z Propozycji 2.2 oraz z Lematu (2.3), dla każdego
t 0 poprzez podstawienie x = X(α, t) uzyskujemy
Z Z Z
|ω(x, t)|p dx = |ω(X(α, t), t)|p J(α, t) dα = |ω0 (α)|p dα,
R2 R2 R2
co kończy dowód lematu.

2.2. Rozwiązania równania Eulera

Celem tego podrozdziału jest przedstawienie klasycznych rezultatów o istnieniu i
jednoznaczności gładkich oraz słabych rozwiązań nieściśliwego 2D równania Eulera.
Każda z dwóch jego części zaczyna się niezbędnym wprowadzeniem, a na ich końcu
znajdują się odpowiednie twierdzenia.
2.2.1. Rozwiązania gładkie

W tej części sformułujemy twierdzenie mówiące o istnieniu i jednoznaczności gład-
kich rozwiązań równania (2.1). Będziemy w tym celu potrzebowali operatora pro-
jekcji Leraya, do którego określenia teraz przejdziemy.
Definicja 2.6. Niech v ∈ L2 (R2 ) oraz niech funkcja macierzowa m : R2 7→ M2 (R)

będzie określona następującym wzorem
" #
1 ξ22 −ξ1 ξ2
m(ξ) := 2 , ξ ∈ R2 .
|ξ| −ξ ξ
1 2 ξ12
Zauważmy, że m(ξ) jest odwzorowaniem ograniczonym, skąd wynika, że ma miejsce

następująca zależność
mF(v) ∈ L2 (R2 ).
Zatem odwzorowanie P : L2 (R2 ) 7→ L2 (R2 ) dane wzorem
P (v) := F −1 (mF(v)), u ∈ L2 (R2 ),
jest dobrze określone i nazywamy je projekcją Leraya. Równość m2 = m pociąga za

sobą, że P ◦ P = P , więc użyta terminologia jest zasadna.
W oczywisty sposób operator P jest ograniczony na przestrzeni L2 (R2 ). Ponadto

ma kilka przydatnych własności, które zaprezentujemy w poniższym lemacie.
Lemat 2.7. ([25, Lemma 3.6]) Niech P będzie operatorem określonym powyżej.
Zdefiniujmy operator pomocniczy Qv := v − P v. Wtedy, dla dowolnej liczby całko-
witej m 0, zachodzą następujące równości.
1. Jeżeli u ∈ H m (R2 ), to P u, Qu ∈ H m (R2 ). Ponadto dla pewnej funkcji skalarnej φ
Qu = ∇φ.
2. Pole wektorowe P v jest bezdywergencyjne oraz jest prostopadłe do pola Qv, czyli
Z
div P v = 0, P v · Qv = 0, v ∈ H m (R2 ).
R2
2.2. ROZWIĄZANIA RÓWNANIA EULERA 27
3. Dla dowolnego wielowskaźnikiem α o rzędzie |α| ¬ m otrzymujemy
P (Dα v) = Dα (P v), v ∈ H m (R2 ).
4. Operator P jest symetryczny, czyli
(P v, w)m = (v, P w)m , v, w ∈ H m (R2 ).
Zauważmy, że równanie (2.1) możemy zapisać w następującej abstrakcyjnej formie.
ut + P (u · ∇u) = 0, t ∈ [0, ∞). (2.7)
Istotnie, korzystając z Lematu 2.7, działając na równanie (2.1) operatorem P do-

stajemy równanie (2.7). Z drugiej strony, dodając obustronnie do tego równania
wyrażenie Q(u · ∇u), otrzymujemy, że spełnione jest równanie (2.1), w którym ci-
śnienie wyznaczone jest ze wzoru ∇p = −Q(u · ∇u). Rozwiązań równania (2.7)
będziemy szukać w następującej przestrzeni funkcyjnej
V m (R2 ) := {u ∈ H m (R2 ) : div u = 0}.
Korzystając z wyników zawartych na stronach 104-112 monografii [25], otrzymujemy

następujący rezultat o lokalnym istnieniu i jednoznaczności gładkich rozwiązań.
Twierdzenie 2.8. Dla liczby całkowitej m 3 oraz warunku początkowego u0 ∈
V m (R2 ) istnieje dokładnie jedno rozwiązanie u równania (2.7) takie, że
u ∈ C ([0, T ∗ ); V m ) ∩ C 1 ([0, T ∗ ); V m−2 )
dla pewnego maksymalnego czasu istnienia rozwiązań T ∗ > 0. Ponadto gdy T ∗ < ∞,
to koniecznie zachodzi równość limt→T ∗ ||u(·, t)||m = ∞.
2.2.2. Rozwiązania słabe

W tej części sformułujemy pojęcie słabego rozwiązania równoważnego skalarnego
równania wirowości oraz przytoczymy twierdzenie mówiące o jego globalnym ist-
nieniu i jednoznaczności dla warunku początkowego będącego ograniczoną funkcją
całkowalną. Przypomnijmy, że działając operatorem curl na równanie (2.1) mamy
ωt + u · ∇ω = 0, (2.8)
gdzie pole prędkości u jest dane przez całkę Biota-Savarta

Z
1 ⊥
u(x, t) = K(x − y)ω(y) dy, K(x) = ∇ log |x|. (2.9)
R2 2π
Zasadność wzoru (2.9) zostanie wykazana w kolejnym podrozdziale. Ponieważ funk-
cję ciśnienia ∇p = −Q(u · ∇u) wyznaczamy za pomocą u, to powyższe równanie
skalarne jest w istocie równoważne z równaniem (2.1). Istnienie i jednoznaczność
globalnych słabych rozwiązań (2.8)-(2.9) z początkową wirowością będącą klasy

ω0 ∈ L1 (R2 ) ∩ L∞ (R2 ) jest klasycznym wynikiem pracy [28]. Na początku naszych
rozważań wprowadźmy następujący operator różniczkowy
D ∂
:= + u · ∇.
Dt ∂t
D
Przy takiej notacji równanie (2.8) przyjmuje postać Dt ω = 0. Niech dywergencja
gładkiej funkcji wektorowej u wynosi zero. Wtedy całkując przez części, dla funkcji
gładkich φ oraz ω znikających przy |x| → ∞ mamy następującą równość
Z Z Z Z
0=− div u φω dx = u · ∇(φω) dx = + ωu · ∇φ dx + φu · ∇ω dx,
R2 R2 R2 R2
która pociąga za sobą poniższą tożsamość

d Z Z
Dφ Z
Dω
φω dx = ω dx + φ dx. (2.10)
dt R2 R2 Dt R2 Dt
Całkując równanie (2.10) względem czasu dostajemy
Z Z
φ(x, T )ω(x, T ) dx − φ(x, 0)ω(x, 0) dx =
R2 R2
Z T Z TZ
Z
Dφ Dω
ω dx + φ dx dt.
0 R2 Dt 0 R2 Dt
Zakładając teraz, że ω jest gładkim rozwiązaniem równania (2.8) mamy równość
Z TZ
Z Z
Dφ
φ(x, T )ω(x, T ) dx − φ(x, 0)ω0 (x) dx = ω dx, (2.11)
R2 R2 0 R2 Dt
która prowadzi nas do następującej definicji słabego rozwiązania równania (2.8).
Definicja 2.9. Niech ω0 ∈ L1 (R2 ) ∩ L∞ (R2 ). Mówimy, że (u, ω) jest słabym roz-
wiązaniem równania Eulera z warunkiem początkowym ω0 , jeżeli
• ω ∈ L∞ ([0, T ]; L1 (R2 ) ∩ L∞ (R2 )),
• u = K ∗ ω oraz ω = curl u,
• dla każdej funkcji φ ∈ C 1 ([0, T ]; C01 (R2 )) zachodzi równość

Z TZ
Z Z
Dφ
φ(x, T )ω(x, T ) dx − φ(x, 0)ω0 (x) dx = ω dx. (2.12)
R2 R2 0 R2 Dt
Przejdźmy teraz do sformułowania poniższego klasycznego twierdzenia, mówiącego

o istnieniu globalnych słabych rozwiązań oraz ich jednoznaczności.
Twierdzenie 2.10. ([25, Theorem 8.1]) Niech ω0 ∈ L1 (R2 ) ∩ L∞ (R2 ). Wtedy dla
każdego T > 0 istnieje słabe rozwiązanie (u, ω) równania Eulera.
2.3. GLOBALNE ISTNIENIE ROZWIĄZAŃ GŁADKICH 29
2.3. Globalne istnienie rozwiązań gładkich

Celem tego podrozdziału jest dowód poniższego twierdzenia, które dostarcza nam
warunku dostatecznego na to, aby rozwiązanie równania Eulera otrzymane w Twier-
dzeniu 2.8 było globalne.
Twierdzenie 2.11. Niech m 3 będzie liczbą całkowitą oraz niech u0 ∈ V m+2 (R2 ).
Załóżmy ponadto, że ω = curl u, gdzie
u ∈ X := C([0, T ∗ ); V m+2 ) ∩ C 1 ([0, T ∗ ); V m )
jest rozwiązaniem równania (2.7) z maksymalnym czasem jego istnienia T ∗ otrzyma-

nym w Twierdzeniu 2.8. Jeżeli początkowa wirowość ω(·, 0) ∈ L∞ (R2 ), to T ∗ = ∞.
Pierwszym krokiem w dowodzie tego twierdzenia będzie poniższa propozycja.
Propozycja 2.12. Niech m 3, u0 ∈ V m+2 (R2 ) oraz niech u ∈ X będzie rozwią-

zaniem równania (2.7) otrzymanym w Twierdzeniu 2.8. Wtedy istnieje stała cm , dla
której prawdziwe jest następujące oszacowanie
Z T !
||u(·, T )||2m ¬ ||u0 ||2m exp cm |∇u(·, t)|L∞ dt , T < T ∗. (2.13)
0
Dowód. Ustalmy T < T ∗ . Wtedy dla dowolnego t ∈ [0, T ], z twierdzenia o dy-

wergencji oraz Lematu 2.7, dla dowolnego wielowskaźnika |α| ¬ m otrzymujemy
następujący ciąg równości
(P (u · ∇Dα u), Dα u) = (u · ∇Dα u, P (Dα u)) = (u · ∇Dα u, Dα (P u))

= (u · ∇Dα u, Dα u) = (u, ∇Dα u · Dα u)
1 1
= (u, ∇|Dα u|2 ) = − (div u, |Dα u|2 ) = 0,
2 2
który pociąga następującą tożsamość
(Dα ut , Dα u) = −(Dα P (u·∇u), Dα u) = (P (u·∇Dα u)−P (Dα (u·∇u)), Dα u). (2.14)
Sumując wyrażenie (2.14) po wielowskaźnikach |α| ¬ m oraz korzystając z nierów-

ności Schwarza i nierówności Sobolewa (patrz Lemat 3) otrzymujemy oszacowanie
 
1d
||u||2m ¬ ||u||m  ||Dα (u · ∇u) − u · ∇Dα u, Dα u||0 
X
2 dt |α|¬m

.m |∇u|L∞ ||Dm−1 ∇u||0 + ||Dm u||0 |∇u|L∞
.m |∇u|L∞ ||u||2m , t ∈ [0, T ],
co wraz z nierównością Grönwalla (patrz Lemat 4) kończy dowód propozycji.

Uwzględniając nierówność (2.13) wraz z tezą Twierdzenia 2.8, w dalszym tego ciągu
rozdziału będziemy zajmować się oszacowaniem |∇u|L∞ . W tym celu pomocna okaże
się następująca propozycja.
e ∈ S(R2 ). Niech odwzorowanie u
Propozycja 2.13. Załóżmy, że ω e będzie określone
całką Biota-Savarta
Z
ue(x) = K(x − y)ω(y)
e dy, x ∈ R2 ,
R2
gdzie jądro K dane jest wzorem
!
1 −x2 x1
K(x) := , , x ∈ R2 \ {0}.
2π |x|2 |x|2
Wtedy ue ∈ L∞ (R2 ) jest funkcją słabo różniczkowalną oraz spełniona jest równość
!
0 −1/2
Z
∇ue(x) = PV ∇K(x − y)ω(y)
e dy + ω(x).
e (2.15)
R2 1/2 0
Dowód. Zauważmy, że możemy rozbić ue na dwie składowe postaci
Z Z
e dy = K(y)ω(x
e − y) dy
2 R2Z
ZR
= K(y)ω(x
e − y) dy + K(y)ω(x
e − y) dy
B(0,1) R2 \B(0,1)
=: I1 (x) + I2 (x).
Składnik I1 szacujemy jak poniżej
Z Z
|I1 (x)| ¬ |K(y)||ω(x
e − y)| dy ¬ |ω|
e L∞ |K(y)| dy
B(0,1) B(0,1)
(2.16)
|ω|
e L∞
Z
= |y|−1 dy = |ω|
e L∞
2π B(0,1)
Z drugiej strony, ponieważ |K(y)| ¬ 1 dla y 1, dla składnika I2 otrzymujemy
Z Z
|I2 (x)| ¬ |K(y)||ω(x
e − y)| dy ¬ |ω(x
e − y)| dy
R2 \B(0,1) R2 \B(0,1)
Z (2.17)
¬ |ω(x
e − y)| dy = |ω|
e L1 .
R2
Z nierówności (2.16) oraz (2.17) wnioskujemy, że ue ∈ L∞ (R2 ). W szczególności jest to
funkcja lokalnie całkowalna, możemy zatem badać istnienie jej słabych pochodnych.
Zauważmy, że używając twierdzenia Fubiniego, dla 1 ¬ i, j ¬ 2 oraz dowolnej funkcji
testowej φ ∈ C0∞ (R2 ) dostajemy
Z Z Z
uei (x)φxj (x) dx = φxj (x) Ki (y)ω(x
e − y) dy dx
R2 R2 2
Z Z R
= Ki (y) ω(x
e − y)φxj (x) dx dy
R2 R2
Z Z
= Ki (y) − ∂xj ω(x − y)φ(x) dx dy
e
R2 2
Z Z R
= φ(x) − Ki (x − y)∂yj ω(y) dy dx.
e
R2 R2
Zatem słabe pochodne są postaci

Z
∂xj uei (x) = Ki (x − y)∂yj ω(y)
e dy, 1 ¬ i, j ¬ 2. (2.18)
R2
Powyższą całkę możemy zapisać w następującej formie

Z Z !
Ki (x − y)∂yj ω(y)
e dy = lim Ki (x − y)∂yj ω(y)
e dy
R2 ε→0 R2 \B(x,ε)
!
Z Z
y j − xj
= lim ∂xj Ki (x − y)ω(y)
e dy − Ki (x − y)ω(y)
e dS(y) .
ε→0 R2 \B(x,ε) ∂B(x,ε) |x − y|
Nietrudno sprawdzić, że prawdziwa jest poniższa równość

!
Z
y j − xj Z
lim − Ki (x − y)ω(y)
e dS(y) = ω(x)
e Ki (y)yj dS(y).
ε→0 ∂B(x,ε) |y − x| ∂B(0,1)
Ponadto, proste obliczenia prowadzą do następującego wyniku

Z
|i − j|
Ki (y)yj dS(y) = (−1)i , i, j ∈ {1, 2},
∂B(0,1) 2
co kończy dowód propozycji.
Uwaga 2.14. Korzystając z [9, Corollary 5.4] otrzymujemy, że dla dowolnej funkcji
e ∈ S(R2 ) prawdziwa jest następującą nierówność
szybko malejącej ω
Z

PV ∇K(x − y)ω(y)
e dy . |ω|
e L2 .
2

R L2
Zatem możemy zdefiniować operator K : L2 (R2 ) 7→ L2 (R2 ) jako ciągłe rozszerzenie

operatora określonego na S(R2 ). Jest on wyznaczony jednoznacznie przez zależność
Z
K(ω)(x)
e := PV ∇K(x − y)ω(y)
e dy, e ∈ S(R2 ).
ω
R2
Okazuje się, że przy pewnych założeniach pole prędkości u możemy otrzymać z

wirowości ω poprzez całkę Biota-Savarta. Mówi o tym następująca propozycja.
Propozycja 2.15. Niech ue ∈ S(R2 ) będzie funkcją wektorową o zerowej dywergen-

cji. Ponadto, niech ω
e = curl u
e. Wówczas zachodzi poniższa tożsamość
Z
e dy, x ∈ R2 .
R2
Dowód. Pokażemy, że prawdziwa jest następująca równość

1 Z
K1 (x − y)ω(y)
e dy = ue1 (x), x ∈ R2 .
2π R2
Dowód dla funkcji ue2 przebiega analogicznie. Zauważmy, że z twierdzenia o dywer-

gencji, dla każdego x ∈ R2 otrzymujemy
1 Z 1 Z
K1 (x − y)ω(y) dy = −
e K1 (y)ω(x
e + y) dy
2π R2 2π R2
1 Z
=− K1 (y)(∂x1 ue2 (x + y) − ∂x2 ue1 (x + y)) dy
2π R2
1 Z
= lim+ ∂y2 ln |y|(∂x1 ue2 (x + y) − ∂x2 ue1 (x + y)) dy
ε→0 2π R2 \B(0,ε)
1 Z y2
= lim+ ln |y|(∂x2 ue1 (x + y) − ∂x1 ue2 (x + y)) dS(y)
ε→0 2π ∂B(0,ε) |y|
(2.19)
1 Z
+ lim+ ln |y|(∂x22 ue1 (x + y) − ∂x1 ∂x2 ue2 (x + y)) dy
ε→0 2π R2 \B(0,ε)
1 Z
= lim+ εy2 ln(ε)(∂x2 ue1 (x + εy) − ∂x1 ue2 (x + εy)) dS(y)
ε→0 2π ∂B(0,1)
1 Z
+ ln |y|(∂x22 ue1 (x + y) − ∂x1 ∂y2 ue2 (x + y)) dy
2π R2
1 Z
= ln |y|(∂x22 ue1 (x + y) − ∂x1 ∂y2 ue2 (x + y)) dy.
2π R2
Ponieważ dywergencja pola wektorowego ue wynosi zero, dostajemy równość
−∂x1 ∂x2 ue2 (x + y) = ∂x21 ue1 (x + y), x, y ∈ R2 ,
która wraz z (2.19) pociąga za sobą, że
1 Z 1 Z
K1 (x − y)ω(y) dy =
e ln |y|∆ue1 (x + y) dy, x ∈ R2 .
2π R2 2π R2
Korzystając ponownie z twierdzenia o dywergencji mamy
1 Z 1 Z
ln |y|∆ue1 (x + y) dy = − ∇ ln |y| · ∇ue1 (x + y) dy
2π R2 2π R2
1 Z
= lim+ − ∇ ln |y| · ∇ue1 (x + y) dy
ε→0 2π R2 \B(0,ε)
!
1 Z 1 Z y
= lim+ ∆ ln |y|ue1 (x + y) dy+ ∇ ln |y|· ue1 (x + y) dS(y)
ε→0 2π R2 \B(0,ε) 2π ∂B(0,ε) |y|
1 Z
1 1 Z
= lim+ ue1 (x + y) dS(y) = lim ue1 (x + εy) dS(y)
ε→0 2π ∂B(0,ε) |y| ε→0 2π ∂B(0,1)
1 Z
= lim ue1 (x + εy) dS(y) = u1 (x), x ∈ R2 ,
2π ∂B(0,1) ε→0+
co kończy dowód propozycji.
Przejdziemy teraz do następującej propozycji, której celem jest pokazanie, że rów-

ność (2.15) zachodzi w ogólniejszym przypadku.
Propozycja 2.16. Załóżmy, że m 3 oraz ue ∈ V m (R2 ). Niech ω

e będzie wirowością
2
funkcji wektorowej ue. Wówczas dla x ∈ R prawdziwa jest następująca równość
!
0 −1/2
∇ue(x) = K(ω)(x)
e + ω(x),
e (2.20)
1/2 0
gdzie operator K został określony w Uwadze 2.14.

Zanim przejdziemy do dowodu Propozycji 2.16, sformułujmy następujący lemat.
Lemat 2.17. Niech m 3 oraz niech ue ∈ V m (R2 ). Wtedy istnieje ciąg uen ∈ Z(R2 )
zbieżny do ue w przestrzeni H m (R2 ) oraz taki, że div uen ≡ 0 dla każdego n 1.
Dowód. Z gęstości przestrzeni Z(R2 ) w H m (R2 ) otrzymujemy istnienie ciągu (ven )n1
o wyrazach w Z(R2 ) takiego, że
||ven − ue||m → 0, n → ∞.
Określmy teraz ciąg uen następująco
uen := P (ven ), n 1.
Z faktu, że P (Z(R2 )) ⊂ Z(R2 ) uzyskujemy
uen ∈ Z(R2 ), div uen = 0, n 1.
Z ciągłości operatora P na L2 (R2 ) oraz jego przemienności z operatorami różnicz-

kowymi Dα wynika, że P jest ciągły na przestrzeni H m (R2 ). Pociąga to za sobą
następującą zbieżność
||uen − ue||m = ||P (ven ) − P (ue)||m = ||P (ven − ue)||m . ||ven − ue||m → 0, n → ∞.
Tym samym dowód lematu został zakończony.

Dowód Propozycji 2.16. Niech uen ∈ Z(R2 ) będą funkcjami aproksymującymi z Le-
matu 2.17. Ponadto, wprowadźmy oznaczenie ω en , n 1. Wtedy korzy-
e n := curl u
2
stając z Propozycji 2.15, dla każdego x ∈ R otrzymujemy następującą równość
1 Z
uen (x) = K(x − y)ω
e n (y) dy, n 1.
2π R2
Zatem Propozycja 2.13 wraz z faktem, że dla każdego n 1 gradient w silnym sensie
∇uen jest ciągły pociągają za sobą, że zachodzi poniższa równość punktowa
!
0 −1/2
∇uen (x) = K(ω
e n )(x) + ω
e n (x), x ∈ R2 , n 1.
1/2 0
Przechodząc do granicy, otrzymujemy równość (2.20) w przestrzeni L2 (R2 ). Ciągłość

funkcji ∇ue oraz ωe implikuje ciągłość K(ω)
e jako ich różnicy. Stąd równość (2.20)
w przestrzeni L (R ) jest równością punktową dla x ∈ R2 . Tym samym dowód
2 2
propozycji został zakończony.

Zanim przejdziemy ostatecznie do dowodu Twierdzenia 2.11, udowodnimy dwie na-

stępujące propozycje, które zawierają kluczowe dla nas nierówności.
Propozycja 2.18. Ustalmy ε > 0 oraz liczbę całkowitą m 3. Niech ue ∈ V m (R2 )
iωe = curl u e ⊂ B(0, R), to dla każdej liczby rzeczywistej γ ∈ (0, 1)
e. Jeżeli supp ω
prawdziwe jest następujące oszacowanie
R

e C γ εγ + max 1, ln
|∇ue|L∞ . |ω| |ω|
e L∞ . (2.21)
ε
Dowód. Korzystając z równości (2.20), wnosimy, że nierówność (2.21) równoważna
jest poniższemu oszacowaniu
R
Z
γ

PV ∇K(x − y)ω(y) dy . |ω|C γ ε + max 1, ln |ω|L∞ .

R2 L∞ ε
Wprowadźmy teraz następujące oznaczenia
Z
I1ε (x) := PV ∇K(y) ω(x − y) − ω(x) dy,
|y|¬ε
Z
I2ε (x) := ∇K(x − y)ω(y) dy.
|x−y|ε
∇K(y) dy = 0 otrzymujemy równość

R
Korzystając z własności PV |y|¬ε
Z
PV ∇K(x − y)ω(y) dy = I1ε (x) + I2ε (x).
R2
Zauważmy, że dzięki jednorodności ∇K postaci
∇K(λx) = λ−2 ∇K(x), λ > 0, x ∈ R2 \ 0,
składnik I1ε (x) możemy oszacować w następujący sposób

Z
|ω(x − y) − ω(x)| γ
|I1ε (x)| ¬ |∇K(y)| |y| dy
|y|¬ε |y|γ
Z (2.22)
. |ω|C γ |y|γ−2 dy . |ω|C γ εγ , 0 < γ < 1.
|y|¬ε
Z drugiej strony, dla składnika I2ε (x) dostajemy

Z Z
|I2ε (x)| ¬ |∇K(x − y)ω(y)| dy + |∇K(x − y)ω(y)| dy
ε¬|x−y|<R R¬|x−y|
Z Z
. |ω|L∞ |∇K(x − y)| dy + R−2 |ω(y)| dy (2.23)
ε¬|x−y|<R R¬|x−y|
−2
. |ω|L∞ ln(R/ε) + R |ω|L∞ R
. |ω|L∞ (ln(R/ε) + 1), 1 . R.
Łącząć ze sobą nierówności (2.22) oraz (2.23) otrzymujemy oszacowanie (2.21), czym
kończymy dowód propozycji.
Propozycja 2.19. Niech m 3 będzie liczbą całkowitą. Ponadto niech ue ∈ V m (R2 )

oraz ω
e = curl u
e. Wtedy prawdziwe jest następujące oszacowanie
|∇ue|L∞ . (1 + ln+ ||ue||3 + ln+ |ω|

e L2 )(1 + |ω|
e L∞ ), (2.24)
gdzie ln+ (x) = max{ln(x), 0} dla x > 0.
Dowód. Rozważmy funkcję 0 ¬ ρ ¬ 1 taką, że ρ(r) = 0 dla r > 2R0 oraz ρ(r) =
1 dla r < R0 . Stała R0 będzie dobrana później. Korzystając z (2.20) wystarczy
oszacowanie z tezy propozycji otrzymać dla wartości głównej całki występującej w
tym wzorze. W tym celu rozbijmy tę całkę na dwie części w następujący sposób
Z Z
PV ∇K(x − y)ω(y,
e t) dy = PV ∇K(x − y)ρ(|x − y|)ω(y,
e t) dy
R2 2
RZ
+ PV ∇K(x − y) (1 − ρ(|x − y|)) ω(y,

e t) dy
R2
=: (∇ue)1 (x) + (∇ue)2 (x).
Stosując wzór (2.21) do składnika (∇ue)1 (x) otrzymujemy
R0

γ
|(∇ue)1 |L∞ . |ω|
e C γ ε + max 1, ln |ω|
e L∞
ε
R0

e 2 εγ + max 1, ln
. ||ω|| |ω|
e L∞
ε
R0

γ
. ||ue||3 ε + max 1, ln |ω|
e L∞ ,
ε
gdzie skorzystaliśmy z nierówności zawartej w Lemacie 2. Ponadto nierówność Schwa-
rza pociąga następujące oszacowanie
1
|(∇ue)2 |L∞ . |ω|
e L2 .
R0
−1/γ
Biorąc R0 := |ω|
e L2 oraz ε := ||u
e||3 kończymy dowód propozycji.
Korzystając z zaprezentowanych już w tym rozdziale wyników, możemy ostatecznie

przejść do dowodu Twierdzenia 2.11.
Dowód. Niech ω0 ∈ L∞ (R2 ). Wtedy ze wzorów (2.5) oraz (2.6) dla T < T ∗ otrzy-
mujemy następujące równości
|ω(·, T )|L∞ = |ω0 |L∞ , |ω(·, T )|L2 = |ω0 |L2 . (2.25)
Ponadto z nierówności (2.13) uzyskujemy

Z T
ln+ ||u(·, T )||3 .m ln+ (||u0 ||3 ) |∇u(·, t)|L∞ dt, T < T ∗. (2.26)
0
Korzystając z (2.25) i (2.26) oraz uwzględniając (2.24), otrzymujemy istnienie dodat-

nich stałych C1 , C2 , zależnych tylko od warunku początkowego, dla których mamy
Z T
|∇u(·, T )|L∞ ¬ C1 + C2 |∇u(·, t)|L∞ dt, T < T ∗.
0
Zauważmy, że używając nierówności Grönwalla uzyskujemy
|∇u(·, T )|L∞ ¬ C1 eC2 T , T < T ∗. (2.27)
Załóżmy przez sprzeczność, że T ∗ < ∞. Nierówności (2.27) oraz (2.13) pociągają

istnienie stałej M > 0, dla której mamy jednostajne oszacowanie postaci
||u(·, T )||m ¬ M, T < T ∗.
Tym sposobem dostajemy sprzeczność z tezą Twierdzenia 2.8, co kończy dowód.

Rozdział 3.
Dynamika obszarów o stałej

wirowości
W niniejszym rozdziale skupimy się na badaniu obszarów o stałej wirowości dla 2D

równania Eulera. Na początku tego rozdziału pokażemy, że ewolucja tych obsza-
rów podlega nielokalnemu równaniu różniczkowemu, które zostało po raz pierwszy
wyprowadzone w pracy [29]. Następnie dokonamy formalnej aproksymacji tego rów-
nania poprzez lokalny potok geometryczny, który został wprowadzony w pracy [14].
Dla otrzymanego potoku geometrycznego zdefiniujemy rozwiązania samopodobne,
których profile są czysto urojonymi rozwiązaniami niejednorodnego równania Pain-
levé II, oraz wprowadzimy klasę potencjalnych osobliwości będących podwójnymi
spiralami logarytmicznymi.
3.1. Nielokalne równanie ewolucji

Na początku tego podrozdziału zauważmy, że używając Twierdzenia 2.10 otrzymu-
jemy istnienie globalnego słabego rozwiązania startującego z warunku początkowego
ω0 (x) = p0 χΩ0 (x), x ∈ R2 ,
gdzie p0 ∈ R oraz χΩ0 (x) jest funkcją charakterystyczną ograniczonego regionu1 Ω0 .

Rozwiązanie to okazuje się być następującej postaci (patrz [25, strona 330])
ω(x, t) = p0 χΩ(t) (x), x ∈ R2 , t ∈ R, (3.1)
gdzie Ω(t) jest rodziną zbiorów ograniczonych i mierzalnych. Jeżeli dodatkowo za-
łożymy, że zbiór Ω0 ma gładki brzeg, to rezultat z pracy [3] mówi, że brzeg ∂Ω(t)
pozostaje gładki przez cały czas. Rozwiązanie ω postaci (3.1) nazywane jest łatą
wirową (ang. vortex patch) i jest wyznaczone jednoznacznie przez ewolucję brzegu
∂Ω(t). Naszym celem będzie wyprowadzenie równania opisującego tę ewolucję. Dla
1
Regionem nazywamy otwarty podzbiór Rn , który jest jednospójny, tj. każde dwa punkty można
połączyć krzywą ciągłą oraz wszystkie takie krzywe są homotopijnie równoważne.
37
38 ROZDZIAŁ 3. DYNAMIKA OBSZARÓW O STAŁEJ WIROWOŚCI
dowolnego t 0 niech A(·, t) : [0, 2π) 7→ R2 będzie parametryzacją brzegu ∂Ω(t)

zgodną z trajektoriami cząsteczek. Rozumiemy przez to, że A(·, 0) jest parametry-
zacją brzegu Ω0 , natomiast A(α, t) = X[A(α, 0), t] dla α ∈ [0, 2π). Zauważmy, że
prawo Biota-Savarta pociąga za sobą poniższą równość
" #t
p0 Z ∂ ∂
u(x, t) = − , ln |x − y| dy, t > 0, x ∈ R2 .
2π Ω(t) ∂x2 ∂x1
Korzystając teraz ze wzoru Greena uzyskujemy równanie
p0 Z
u(x, t) = ln |x − y| [−n2 (y), n1 (y)]t dS(y), t > 0, x ∈ R2 . (3.2)
2π ∂Ω(t)
Zastosujemy teraz zamianę zmiennych postaci y = A(α0 , t). Załóżmy, że A(·, t) jest
parametryzacją brzegu zgodną z ruchem wskazówek zegara. Wtedy prawdziwe są
następujące równości
Aα (α0 , t)
u(x, t) = At (α, t), [−n2 (y), n1 (y)]t = − , dS(y) = ||Aα (α0 , t)|| dα0 ,
||Aα (α0 , t)||
które pociągają za sobą, że równanie (3.2) przyjmuje postać
|A(α, t)−A(α0 , t)|
!
p0 Z 2π
At (α, t) = − ln Aα (α0 , t) dα0 , t > 0, α ∈ [0, 2π), (3.3)
2π 0 r0
gdzie r0 jest parametrem pomocniczym, którego wybór nie wpływa na ewolucję
strumienia A, gdyż nie zmienia wartości powyższej całki.
3.2. Lokalna aproksymacja indukcji

W niniejszym podrozdziale wyprowadzimy następujące równanie

z
t= −zsss + 23 (zss )2 zs , t > 0, s ∈ R,
(3.4)
|zs |2 = 1, t > 0, s ∈ R,
nazywane lokalną aproksymacją indukcji, które stanowi formalne przybliżenie rów-

nania (3.3), opisującego dynamikę obszarów o stałej wirowości. W pierwszej ko-
lejności zmienimy nieco postać (3.3). W tym celu dla dowolnego t > 0 oznacz-
my przez L(t) długość krzywej A(·, t), a następnie rozważmy nową parametryzację
A(·, t) : [0, L(t)] 7→ R2 taką, że |As (s, t)| = 1 oraz A(0, t) = A(L(t), t). Zauważmy, że
dokonując okresowego rozszerzenia funkcji A(·, t) otrzymujemy następującą równość
p0 Z s+L(t)/2
At (s, t) = − ln (|A(s, t) − A(s0 , t)|/r0 ) As (s0 , t) ds0 , t > 0, s ∈ R.
2π s−L(t)/2
Obcinając powyższą całkę do s0 ∈ [−Λ, Λ] uzyskujemy aproksymację postaci
p0 Z s+Λ
At (s, t) ≈ − ln (|A(s, t) − A(s0 , t)|/r0 ) As (s0 , t) ds0 , t > 0, s ∈ R. (3.5)
2π s−Λ
3.2. LOKALNA APROKSYMACJA INDUKCJI 39
Niech T (s, t), n(s, t) oraz k(s, t) będą odpowiednio jednostkowym wektorem stycz-
nym, wektorem normalnym oraz krzywizną ∂Ω(t) w punkcie A(s, t). Wtedy korzy-
stając z zależności
As = T, Ts = kn, ns = −kT, t > 0, s ∈ R,
oraz przybliżając funkcje A i T poprzez pierwsze wyrazy szeregu Taylora, dla do-
wolnych liczb t > 0, s ∈ R dostajemy oszacowania
A(s0 , t) ≈ A(s, t) + T (s, t)∆, (3.6)

1 h i
T (s0 , t) ≈ T (s, t) + k(s, t)n(s, t)∆ + ks (s, t)n(s, t) − k 2 (s, t)T (s, t) ∆2 , (3.7)
2
gdzie użyliśmy oznaczenia ∆ := s − s0 . Zauważmy, że z równości |T | = 1 oraz z (3.6)
wynika, że |A(s0 , t) − A(s, t)| ≈ |∆|. Wykorzystując to przybliżenie wraz z (3.7)
możemy zapisać aproksymację (3.5) w postaci
At (s, t) ≈ U (s, t)n(s, t) + W (s, t)T (s, t), t > 0, s ∈ R,
gdzie wprowadziliśmy następujące funkcje pomocnicze

!
p0 Z Λ |x| 1

2
U (s, t) = − ln k(s, t)x + ks (s, t)x dx, t > 0, s ∈ R,
2π −Λ r0 2
!
p0 Z Λ
|x| 1

W (s, t) = − ln 1 − k 2 (s, t)x2 dx, t > 0, s ∈ R.
2π −Λ r0 2
Zauważmy, że wykonując całkowanie otrzymujemy poniższe równości
p0 Λ3 1

U (s, t) = − ks (s, t) ln(Λ) − − ln(r0 ) , t > 0, s ∈ R,
6π 3
p0 Λ p 0 Λ3 2 1

W (s, t) = − (ln(Λ)−1−ln(r0 )) + k (s, t) ln(Λ)− −ln(r0 ) , t > 0, s ∈ R.
π 6π 3
Pamiętając, że cały czas mamy do czynienia z przybliżeniem, w dalszej części wy-
prowadzania równania (3.4) pomijamy znak ≈. Aby zachodziła równość Ws = kU ,
ustalmy wartość parametru r0 := Λe−1/2 . Wtedy otrzymujemy równanie postaci
p0 Λ3 1 p0 Λ

At (s, t) = − ks (s, t)n(s, t) + k 2 (s, t)T (s, t) + T (s, t), t > 0, s ∈ R.
36π 2 2π
Zauważmy, że dokonując transformacji Galileusza
!
p0 Λ
Ā(s, t) := A s − · t, t , t > 0, s ∈ R,
2π
dostajemy następujące równanie różniczkowe
p0 Λ3 1

Āt (s, t) = − k̄s (s, t)n̄(s, t) + k̄ 2 (s, t)T̄ (s, t) , t > 0, s ∈ R.
36π 2
Stosując teraz podstawienie postaci

!
36π
A(s,
e t) := Ā s , ·t , t > 0, s ∈ R,
p0 Λ3
uzyskujemy ostatecznie poniższą równość
1 e2
Aet (s, t) = −kes (s, t)n
e (s, t) − k (s, t)Te (s, t), t > 0, s ∈ R. (3.8)
2
Zdefiniujmy potok krzywych regularnych z : (0, ∞) × R → C wzorem
f1 (s, t) + iA
z(t, s) := A f2 (s, t), t > 0, s ∈ R,
gdzie Af1 (s, t) oraz A

f2 (s, t) są współrzędnymi wektora A(s,
e t). Wówczas równanie
(3.8) możemy zapisać w postaci
1
zt = −ks n − k 2 T, t > 0, s ∈ R, (3.9)
2
gdzie jak wcześniej T jest polem wektorów równoległych, n = iT jest zorientowa-
nym polem wektorów normalnych oraz k jest krzywizną określoną poprzez zależność
Ts = kn. Równanie (3.9) jest znane jako lokalna aproksymacja indukcji i formalnie
aproksymuje dynamikę obszarów o stałej wirowości 2D równania Eulera. Zauważmy,
że prawdziwa jest następująca równość
|zs (t, s)|2 = |Aes (t, s)|2 = 1, t > 0, s ∈ R.
Uwzględniając tożsamości T = zs , n = izs oraz k = zss /(izs ) otrzymujemy
!
d zss 1 zss 2 zsss zs − (zss )2 (zss )2

zt = − izs − zs = − zs +
ds izs 2 izs (zs )2 2zs
(zss )2 (zss )2 3
= −zsss + + = −zsss + (zss )2 zs , t > 0, s ∈ R,
zs 2zs 2
co ostatecznie dowodzi, że dla tak zdefiniowanego potoku geometrycznego z(t, s)
spełnione jest równanie (3.4).
3.3. Rozwiązania samopodobne

W niniejszym podrozdziale zajmujemy się szukaniem rozwiązań samopodobnych
równania (3.4) następującej postaci
s
! ! !
1
−i µ ln t
Z
t1/3 2 Zy z
z(t, s) = t e
3 3 exp √
3
u √
3
dz dy + w0 , t > 0, s ∈ R, (3.10)
0 3 0 3
gdzie u : R 7→ iR jest funkcją gładką oraz
√
233 2
w0 := (u (0) − u0 (0)).
1 − iµ
3.3. ROZWIĄZANIA SAMOPODOBNE 41
Pokażemy, że potok geometryczny z(t, s) określony zależnością (3.10) spełnia (3.4)

wtedy i tylko wtedy, gdy u(x) jest czysto urojonym rozwiązaniem drugiego równania
Painlevé postaci
u00 (x) = xu(x) + 2u3 (x) + iµ/2, x ∈ R.
W tym celu zdefiniujmy następującą funkcję pomocniczą
Z x ! !
2 Zy z
w(x) := exp √
3
u √
3
dz dy + w0 , x∈R (3.11)
0 3 0 3
i zauważmy, że równanie (3.10) możemy zapisać w postaci

1 µ
z(t, s) = t 3 e−i 3 ln t w(st−1/3 ), t > 0, s ∈ R.
Stąd prawdziwe są następujące zależności

µ
zs (t, s) = e−i 3 ln t w0 (st−1/3 ), t > 0, s ∈ R, (3.12)
− 31 −i µ
zss (t, s) = t e 3
ln t
w00 (st−1/3 ), t > 0, s ∈ R. (3.13)
Korzystając z faktu, że |zs | = 1 oraz z (3.12) otrzymujemy |w0 (x)| = 1 dla x ∈ R. Z

drugiej strony, (3.12) i (3.13) prowadzą do równości
3 3 2 µ
(zss (t, s))2 zs (t, s) = t− 3 e−i 3 ln t w0 (st−1/3 )w00 (st−1/3 ), t > 0, s ∈ R. (3.14)
2 2
Przez proste różniczkowanie (3.10) uzyskujemy
1 2 µ
zt (t, s) = t− 3 e−i 3 ln t (1 − iµ)w(st−1/3 )−st−1/3 w0 (st−1/3 ) , t > 0, s ∈ R (3.15)
3
2 µ
zsss (t, s) = t− 3 e−i 3 ln t w000 (st−1/3 ), t > 0, s ∈ R. (3.16)
Uwzględniając równości (3.14), (3.15) oraz (3.16) otrzymujemy, że dla potoku geo-
metrycznego postaci (3.10) zachodzi (3.4), wtedy i tylko wtedy, gdy w jest rozwią-
zaniem równania

 1−iµ w(x) − x w 0 (x) = −w000 (x) + 32 w0 (x)w00 (x)2 , x ∈ R,
3 3
0
(3.17)
|w (x)|2 = 1, x ∈ R.
Zauważmy, że różniczkując (3.11) otrzymujemy poniższe zależności

! !
0 2 Zx z
w (x) = exp √ 3
u √ 3
dz , x ∈ R, (3.18)
3 0 3
!
00 2 0 x
w (x) = √ 3
w (x)u √ 3
, x ∈ R, (3.19)
3 3
! !!
2 x x
w000 (x) = √
3
w0 (x) 2u2 √ 3
+ u0 √
3
, x ∈ R. (3.20)
9 3 3
Z (3.18) wynika, że warunek |w0 (x)|2 = 1 jest równoważny inkluzji u(R) ⊂ iR.
Ponadto uwzględniając (3.19) uzyskujemy dla x ∈ R następującą równość
! !
3 0 2 6 0 x 6 0 x
w (x) (w00 (x)) = √
3
w (x)w 0
(x) w0 (x)u2 √
3
= √
3
w (x)u2 √
3
. (3.21)
2 9 3 9 3
Podstawiając teraz wzory (3.20) oraz (3.21) do (3.17) dostajemy
! !!
1 − iµ x 2 0 x x
w(x) − w0 (x) = √
3
w (x) u2 √
3
− u0 √
3
, x ∈ R. (3.22)
3 3 9 3 3
Ponieważ ω 0 (0) = 1, z równania (3.22) wynika, że
√
233 2
w(0) = w0 = (u (0) − u0 (0)).
1 − iµ
Z takim doborem stałej w0 równość (3.22) zachodzi dla x = 0. Wystarczy więc teraz
pokazać równość pochodnych obu stron równania (3.22). Oznaczmy przez L(x) oraz
P (x) odpowiednio jego lewą i prawą stronę. Korzystając ponownie ze wzoru (3.19)
otrzymujemy następujące tożsamości
3L0 (x) = (1 − iµ)w0 (x) − w0 (x) − xw00 (x)
!!
0 2x x
= −w (x) iµ + √ 3
u √ 3
, x ∈ R,
3 3
√
! !!
0 3 00 2 x 0 x
3P (x) = 2 3w (x) u √ 3
−u √ 3
3 3
! ! !!
x x x
+ 2w0 (x) 2u √ 3
u0 √ 3
− u00 √
3
3 3 3
! !!
x x
= 2w0 (x) 2u3 √ 3
− u00 √ 3
, x ∈ R.
3 3
Stąd równość L0 (x) = P 0 (x) jest równoważna poniższej
! ! !
iµ x x x x
− −√3
u √
3
= 2u 3
√
3
− u00 √
3
, x ∈ R.
2 3 3 3 3
Dostajemy ostatecznie, że odwzorowanie w postaci (3.11) spełnia (3.17) wtedy i
tylko wtedy, gdy u jest czysto urojonym rozwiązaniem równania Painlevé II ze stałą
α = −iµ/2 oraz zachodzi równość w(0) = w0 .
3.4. Osobliwości spiralne

W naszej pracy interesują nas rozwiązania równania (3.4) rozwijające w skończonym
czasie osobliwości postaci
 s i(θ+ −µ ln s)
 √ 1 + µ2 e , s > 0,


z0 (s) = (3.23)
√ s

 e i(θ− −µ ln |s|)
, s < 0,
1 + µ2
3.4. OSOBLIWOŚCI SPIRALNE 43
gdzie µ ∈ R i θ± ∈ [0, 2π) są takie, że |θ+ − θ− | 6= π. Krzywa z0 nazywana jest

podwójną spiralą logarytmiczną i reprezentuje strukturę, która pojawia się często w
dynamice płynów. Zauważmy, że dla |θ+ − θ− | = π mamy z0 (s) = z0 (−s), więc dwie
składowe spirali się na siebie nakładają i mamy do czynienia z przypadkiem zdegene-
rowanym. Poniżej kilka rysunków obrazujących (3.23) dla różnych parametrów µ, θ+
oraz θ− . Zaznaczono na nich kolorem czerwonym część spirali odpowiadającą s > 0,
natomiast kolorem niebieskim część odpowiadającą s < 0. Nietrudno zauważyć, że
dla µ = 0 mamy do czynienia z dwiema półprostymi (patrz Rysunek 3.1).
i i
θ− θ− θ+
θ+
1 1
Rysunek 3.1: Z lewej: θ+ = π5 , θ− = π8 ; Z prawej: θ+ = π4 , θ− = 7π

5
.
Parametr µ odpowiada za prędkość kątową. Na Rysunku 3.2 przedstawione są po-

dwójne spirale logarytmiczne dla małej prędkości kątowej (µ = 1).
i i
1 1
Rysunek 3.2: Z lewej: θ+ = π3 , θ− = π3 ; Z prawej: θ+ = π5 , θ− = π.
Natomiast trochę większą prędkość kątową (µ = 5) zobrazowano na Rysunku 3.3.

i i
1 1
Rysunek 3.3: Z lewej: θ+ = θ− = π6 ; Z prawej: θ+ = π2 , θ− = 19π

6
.
3.5. Równanie krzywizny

W tym podrozdziale pokażemy, że krzywizna k rozwiązania (3.4) spełnia zmodyfi-
kowane skupiające równanie Kortewega-de Vriesa
3
kt + ksss + k 2 ks = 0, t > 0, s ∈ R. (3.24)
2
Następnie policzymy krzywiznę dystrybucyjną podwójnej spirali logarytmicznej (3.23).
W tym celu zapiszmy równanie (3.4) we wcześniej otrzymanej postaci (3.9).

z
t = − iks + 21 k 2 zs , t > 0, s ∈ R,
(3.25)
|z |2 = 1, t > 0, s ∈ R,
s
gdzie jak poprzednio T = zs , n = izs oraz krzywizna k jest wyznaczoną zależnością
zss = ikzs , t > 0, s ∈ R. (3.26)
Różniczkując równanie (3.26) względem t, po przekształceniu dostajemy
kt = −iztss zs − kzts zs , t > 0, s ∈ R. (3.27)
Zauważmy, że biorąc pochodną (3.25) po s, dla t > 0, s ∈ R otrzymujemy równania

1

zts = − (ikss + kks ) zs − iks + k 2 zss , (3.28)
2
1

ztss = − iksss + kkss + (ks )2 zs − 2 (ikss + kks ) zss − iks + k 2 zsss . (3.29)
2
Następnie mnożąc obustronnie równość (3.28) przez −kzs i wykorzystując zależność
zss zs = ik, dostajemy następującą tożsamość
1 1

2
− kzts zs = k (ikss + kks ) + ik iks + k 2 = ikkss + ik 4 , t > 0, s ∈ R. (3.30)
2 2
3.5. RÓWNANIE KRZYWIZNY 45
Różniczkując teraz wyrażenie zss zs = ik, po przekształceniu uzyskujemy
zsss zs = iks − zss zss = iks − k 2 , t > 0, s ∈ R. (3.31)
Zauważmy, że mnożąc (3.28) przez −izs i korzystając z zależności (3.31) mamy

1

−iztss zs = i iksss + kkss + (ks ) − 2k (ikss + kks ) + i(iks − k ) iks + k 2
2 2
2
3 2 1 4
= −ksss − k ks − ikkss − ik , t > 0, s ∈ R. (3.32)
2 2
Uwzględniając wzory (3.30) oraz (3.32) w równaniu (3.27) otrzymujemy ostatecznie,
że krzywizna rozwiązania równania (3.4) spełnia równanie mKdV postaci (3.24).
Będziemy chcieli zdefiniować teraz krzywiznę w sensie dystrybucyjnym, aby policzyć
ją dla podwójnej spirali logarytmicznej (3.23). Pierwszym krokiem w tym kierunku
jest poniższa uwaga.
Uwaga 3.1. Niech z : (a, b) → C będzie krzywą regularną taką, że |zs | ≡ 1. Oznacz-
my przez arg(zs ) dowolną ciągłą (a zatem i różniczkowalną) gałąź argumentu. Wtedy
d
krzywizna k w punkcie s dana jest zależnością k(s) = ds (arg(zs )). Tak więc dla każ-
∞
dej funkcji próbnej φ ∈ C0 (a, b) mamy poniższą równość
Z b Z b
k(s)φ(s) ds = − arg(zs (s))φ0 (s) ds.
a a
Zdefiniujemy teraz krzywiznę dla krzywych z punktem osobliwym, które spełniają

pewien warunek regularności.
Definicja 3.2 (Krzywizna w sensie dystrybucyjnym). Niech krzywa zorientowana

z : (a, b) → C spełniająca |zs | ≡ 1 będzie ciągła oraz regularna poza jej punktem
osobliwym c ∈ (a, b). Jeżeli istnieją ciągłe gałęzie argumentu
arg− (zs (s)) : (a, c) 7→ R, arg+ (zs (s)) : (c, b) 7→ R
oraz stała η > 0 spełniające poniższy warunek
|arg+ (zs (c + s)) − arg− (zs (c − s))| < π, dla 0 < s ¬ η, (3.33)
to krzywiznę w sensie dystrybucyjnym definiujemy następująco

Z c−ε Z b !
− 0 + 0
k(φ) := − lim arg (zs (s))φ (s) ds + arg (zs (s))φ (s) ds .
ε→0 a c+ε
Policzymy teraz krzywiznę dla osobliwości spiralnej zadanej wzorem (3.23). Krzywa
z : R → C ma punkt osobliwy w zerze. Określmy gałęzie argumentu w sposób
arg+ (zs (s)) := q(θ± ) + β + θ+ − µ ln |s|, s > 0,

arg− (zs (s)) := β + θ− − µ ln |s|, s < 0,
gdzie użyliśmy następujących oznaczeń

q
β := Arg (1 − iµ)/ 1 + µ2 ,

0,

 gdy θ+ − θ− ∈ (−π, π),
q(θ± ) := −2π, gdy θ+ − θ− ∈ (π, 2π),



2π, gdy θ+ − θ− ∈ (−2π, −π).
Gałęzie arg± spełniają warunek (3.33), więc możemy policzyć krzywiznę z definicji.
Z −ε Z ∞
k(φ) = − lim (β + θ− − µ ln |s|) φ0 (s) ds + (q(θ± ) + β + θ+ − µ ln |s|) φ0 (s) ds
ε→0 −∞ ε
Z
= −(β + θ− )φ(0) + (q(θ± ) + β + θ+ )φ(0) + µ lim ln |s|φ0 (s) ds
ε→0 |s|>ε
Z
φ(s)
= (θ+ − θ− + q(θ± ))φ(0) − µ lim ds.
ε→0 |s|>ε s
Otrzymujemy ostatecznie, że krzywizna podwójnej osobliwości spiralnej (3.23) jest

kombinacją liniową delty Diraca oraz wartości głównej Cauchy’ego p.v. (1/x) postaci
k = (θ+ − θ− + q(θ± ))δ − µ p.v. (1/x). (3.34)

Rozdział 4.
Wyniki dotyczące rozwiązań

samopodobnych
W niniejszym rozdziale opiszemy rezultaty zawarte w pracach [23] oraz [24]. Pierw-
szym z nich jest Twierdzenie 4.1 mówiące o tym, że dowolna podwójna spirala
logarytmiczna postaci (3.23) jest rozwijana w skończonym czasie przez pewne sa-
mopodobne rozwiązanie układu (3.4), co daje pozytywną odpowiedź na otwarty pro-
blem postawiony w pracy [26]. Dodatkowym wynikiem jest Twierdzenie 4.4, które
dostarcza nam informacji o rozwinięciach asymptotycznych otrzymanych rozwiązań.
Kolejnym rezultatem jest Twierdzenie 4.9, traktujące o istnieniu gładkich rozwią-
zań samopodobnych dla rozpraszającego równania mKdV (4.61) z warunkiem po-
czątkowymi będącym kombinacją liniową delty Diraca δ(x) oraz wartości głównej
Cauchy’ego p.v. (1/x).
4.1. Rozwiązania samopodobne rozwijające osobli-

wość spiralną
W tym rozdziale skupimy się na głównym wyniku pracy magisterskiej, którym jest
poniższe twierdzenie. Mówi ono, że każda podwójna spirala logarytmiczna postaci
(3.23) jest osobliwością rozwijaną w skończonym czasie przez pewne samopodobne
rozwiązanie układu (3.4).
Twierdzenie 4.1. Dla θ+ , θ− ∈ [0, 2π) spełniających |θ+ − θ− | 6= π oraz µ ∈ R
istnieje β ∈ [0, 2π) oraz czysto urojone rozwiązanie Ablowitza-Segura u = u( · ; α, k)
drugiego równania Painlevé takie, że funkcja
Z st− 31
   
1
−i µ 2 Z s0
z(t, s) = eiβ t e
3 3
ln t 
exp  1/3 u(s00 /31/3 ) ds00  ds0 + w0 , (4.1)
0 3 0
√
ze stałą w0 = −2 3 3 (ux (0) − u2 (0))(1 − iµ)−1 , jest gładkim rozwiązaniem geome-
trycznego potoku (3.4) i spełnia następującą nierówność
1
|z(t, s) − z0 (s)| . t 3 , s ∈ R \ {0}, t > 0, (4.2)
47
48 ROZDZIAŁ 4. WYNIKI DOTYCZĄCE ROZWIĄZAŃ SAMOPODOBNYCH
gdzie z0 (s) jest podwójną spiralą logarytmiczną określoną wzorem (3.23).

W dowodzie powyższego twierdzenia użyteczny okaże się następujący lemat.
Lemat 4.2. Jeżeli u := u( · ; α, k) jest czysto urojonym rozwiązaniem Ablowitza-
Segura równania PII, to zachodzą poniższe nierówności
|u(x)| . 1, dla x ∈ R, (4.3)

|u0 (x)| . 1, dla x 0, (4.4)
|u0 (x)| . 1 + |x|1/4 dla x ¬ 0, (4.5)
gdzie powyższe stałe są zależne tylko od rozwiązania u.

Dowód. Zauważmy, że wzory (1.13) i (1.14) pociągają istnienie stałych C0 , C1 > 0
oraz −x1 ¬ 1 ¬ x0 , dla których otrzymujemy poniższe oszacowania
|u(x; α, k)| ¬ C0 |x|−1 , x x0 , (4.6)

−1/4
|u(x; α, k)| ¬ C1 |x| , x ¬ x1 . (4.7)
Łącząc nierówności (4.6) i (4.7) z faktem, że czysto urojone rozwiązanie równania

PII nie ma biegunów na osi rzeczywistej, wnioskujemy prawdziwość (4.3). Nietrudno
sprawdzić, że mnożąc równanie (1.1) przez u0 otrzymujemy
d
((u0 )2 − xu2 − u4 + 2αu) = −u2 , x ∈ R. (4.8)
dx
Poprzez całkowanie powyższego równania dostajemy
Z x
0 2 2 4
u (x) = xu(x) + u(x) − 2αu(x) + L0 − u(y)2 dy, x x0 , (4.9)
x0
gdzie wprowadziliśmy następujące oznaczenie

Z x0
0 2 4
L0 := u (0) − u(0) + 2αu(0) − u(y)2 dy.
0
Ze wzorów (4.6) i (4.9), dla x x0 mamy

Z x
|u0 (x)|2 ¬ |x||u(x)|2 + |u(x)|4 − 2|α||u(x)| + |L0 | + |u(y)|2 dy
x0
¬ C02 x−1 4 −4 −1
0 + C0 x0 + 2|α|C0 x0 + |L0 | +
2 −2
C0 x0 /2.
Pokazuje to prawdziwość nierówności (4.4). Z drugiej strony, ponownie wykonując

całkowanie równania (4.8) uzyskujemy
Z x1
0 2 2 4
u (x) = xu(x) + u(x) − 2αu(x) + L1 + u(y)2 dy, x ¬ x1 , (4.10)
x
gdzie użyliśmy oznaczenia

Z 0
0 2 4
L1 := u (0) − u(0) + 2αu(0) + u(y)2 dy.
x1
4.1. ROZWIĄZANIA SAMOPODOBNE ROZWIJAJĄCE OSOBLIWOŚĆ . . . 49
Zauważmy, że ze wzorów (4.7) oraz (4.10) otrzymujemy następujące oszacowanie

Z x1
0 2 2 4
|u (x)| ¬ |x||u(x)| + |u(x)| + 2|α||u(x)| + |L1 | + |u(y)|2 dy
x
¬ C12 |x|1/2 + C14 |x1 |−1 + 2|α|C1 |x1 |−1/4 + |L1 | + 2C02 |x|1/2
. 1 + |x|1/2 , x ¬ x1 ,
które kończy dowód lematu.
Twierdzenie 4.1 okaże się konsekwencją następującej propozycji.
Propozycja 4.3. Dla a ∈ (−π/2, π/2) oraz µ ∈ R, istnieją θ± ∈ [0, 2π) takie,
że exp i(θ+ − θ− ) = exp(2ia) i czysto urojone rozwiązanie u równania PII, dla
których funkcja z(t, s) zadana wzorem (3.10) jest gładkim rozwiązaniem równania
(3.4) spełniającym następującą nierówność
1
|z(t, s) − z0 (s)| . t 3 , s ∈ R \ {0}, t > 0, (4.11)
gdzie z0 (s) jest podwójną spiralą logarytmiczną określoną wzorem (3.23).
Dowód. Weźmy k ∈ iR takie, że
(cos(iπµ/2) − k)(cos2 (iπµ/2) − k 2 )−1/2 = eia
i zdefiniujmy u := u( · ; −iµ/2, k). Z Twierdzenia 1.18 uzyskujemy równość
cos(iπµ/2) − k
Z x
lim exp u(y) dy = = eia . (4.12)
x→+∞ −x (cos2 (iπµ/2) − k 2 )1/2
Pokażemy, że funkcja z dana wzorem (3.10) jest rozwiązaniem równania (3.4) speł-
niającym nierówność (4.11). W tym celu zdefiniujmy funkcję
√
3
√3
v(x) := (2/ 3)u(x/ 3), x ∈ R. (4.13)
Równanie PII z parametrem α = −iµ/2 jest postaci
u00 (x) = xu(x) + 2u3 (x) + iµ/2, x ∈ C, (4.14)
co pociąga za sobą, że
2 √ 2 √ √ √
v 00 (s) = u00 (s/ 3) = (s/ 3u(s/ 3) + 2u3 (s/ 3) + iµ/2)
3 3 3 3
3 3
1 √ √ 1 √ √
= (2s/ 3)u(s/ 3) + (2u(s/ 3)/ 3)3 + iµ/3
3 3 3 3
3 2
1 1 3
= sv(s) + v(s) + iµ/3.
3 2
Zauważmy, że z Lematu 4.2 otrzymujemy następujące oszacowania
|v(s)|2 . 1, |v 0 (s)| . 1, s 0, (4.15)

2 0 1/4
|v(s)| . 1, |v (s)| . 1 + |s| , s ¬ 0. (4.16)
Ponadto, nietrudno sprawdzić, że dla funkcji w danej wzorem (3.11) prawdziwe są

poniższe tożsamości
w00 = w0 v, w000 = w0 v 0 + w0 v 2 . (4.17)
Stąd uwzględniając równania (3.17) oraz (4.17) dostajemy
iµ − 1 s 3 1
w + w0 = w0 v 0 + w0 v 2 − w0 w02 v 2 = w0 v 0 − w0 v 2 . (4.18)
3 3 2 2
Zdefiniujmy teraz funkcję pomocniczą f wzorem
f (s) := eiµ ln |s| w(s)/s, s 6= 0. (4.19)
Różniczkując f i używając (4.18) uzyskujemy równości

f 0 (s) = eiµ ln |s| [(iµ − 1)w + sw0 ]/s2 = 3s−2 v 0 − v 2 /2 w0 eiµ ln |s| , (4.20)

sf 0 (s) = eiµ ln |s| [(iµ − 1)w + sw0 ]/s = 3s−1 v 0 − v 2 /2 w0 eiµ ln |s| , (4.21)
które w połączeniu z (4.15) oraz (4.16) dają następujące oszacowanie asymptotyczne
sf 0 (s) = O(|s|−3/4 ), s → ±∞ (4.22)
Zauważmy, że dzięki równaniu (4.20) i oszacowaniom (4.15) oraz (4.16) otrzymujemy

całkowalność f 0 , co pociąga za sobą istnienie granic f (s) → f± przy s → ±∞.
Ponadto z (4.20) prawdziwe są poniższe równości
Z +∞
1 1

f (s) = f+ − 3 2
v 0 − v 2 w0 eiµ ln |r| dr, s > 0, (4.23)
s r 2
Z s
1 1 2

f (s) = f− + 3 2
v − v w0 eiµ ln |r| dr,
0
s < 0. (4.24)
−∞ r 2
Używając teraz (4.21) otrzymujemy następującą tożsamość
sf 0 (s) = eiµ ln |s| (iµ − 1)w(s)s−1 + eiµ ln |s| w0 (s)

(4.25)
= −(1 − iµ)f (s) + eiµ ln |s| w0 (s).
Zatem prawdziwe jest rozwinięcie asymptotyczne postaci
w0 (s) = (1 − iµ)e−iµ ln |s| f (s) + e−iµ ln |s| sf 0 (s)

(4.26)
= (1 − iµ)e−iµ ln |s| f± + O(|s|−3/4 ), s → ±∞,
4.1. ROZWIĄZANIA SAMOPODOBNE ROZWIJAJĄCE OSOBLIWOŚĆ . . . 51
które wraz z faktem, że |w0 (s)| = 1 pociąga za sobą, że f± możemy zapisać jako
±
f± = (1 + µ2 )−1/2 eiθ
dla pewnych θ± ∈ [0, 2π). Uwzględniając (4.22) i (4.26) uzyskujemy
w0 (s) sf 0 (s) + (1 − iµ)f (s) f+

lim 0 = lim = .
s→+∞ w (−s) s→+∞ (−s)f 0 (−s) + (1 − iµ)f (−s) f−
Zauważmy, że łącząc następującą równość

Z s Z s/ √
3
3
!
0
w (s) = exp v(y) dy = exp 2 √ u(y) dy , s ∈ R,
0 −s/ 3 3
z równaniem (4.12) otrzymujemy

Z s/ √
 
0 3
+ −θ − ) f+ w (s) 3
ei(θ = = lim 0 = lim exp 2 √ u(y) dy  = e2ia .
f− s→+∞ w (−s) s→+∞ −s/ 3
3
Natomiast ze wzoru (4.19) dostajemy tożsamość

−1/3 |
sf (st−1/3 ) = eiµ ln |st t1/3 w(st−1/3 ), s ∈ R \ {0}, t > 0,
która prowadzi do faktu, że dla s ∈ R± oraz t > 0 mamy

µ 1 1 ± 1
z(t, s) − z0 (s) = e−i 3 ln t t 3 w(st− 3 ) − seiθ (1 + µ2 )− 2 e−iµ ln |s|
−1 1 1 ± 1
= e−iµ ln |s| [eiµ ln(|s|t 3 )
t 3 w(st− 3 ) − seiθ (1 + µ2 )− 2 ] (4.27)
1
= se−iµ ln |s| [f (st− 3 ) − f± ].
Dla s > 0, używając (4.15), (4.23) wraz z (4.27) otrzymujemy nierówność

Z −1/3
st 1

1

|z(t, s) − z0 (s)| = 3s

2
v0 − v 2 w0 eiµ ln |r| dr
−∞ r 2
Z st−1/3
1 1
.s 2
dr = t 3 , t > 0.
−∞ r
Załóżmy teraz, że s < 0 oraz |st−1/3 | ¬ 1. Wtedy równania (4.16), (4.24) i (4.27)
implikują następujące oszacowanie
Z st− 13 Z st− 3 1
1 1 2 1

1
0
|z(t, s) − z0 (s)| ¬ 3|s| 2 v −
v dr . |s| (1 + |r| 4 ) dr
−∞ r 
2 −∞

r2
1 1
4 (|s|t− 3 ) 4 
!
1 4 1 1
= |s| 1 + = |s|  + . t1/3 ,
|s|t− 3 3 (|s|t− 13 ) 43 |s|t− 3
1
3 |s|t− 13
Z drugiej strony, dla s < 0 oraz |st−1/3 | 1, całkowanie przez części wraz z relacją
(4.17) pociąga równość
Z s
1 1

2
v 0 − v 2 w0 eiµ ln |r| dr
−∞ r 2
v(s) 0 iµ ln |s| Z s
v 0 iµ ln |r| 3 Z s v 2 0 iµ ln |r|
= 2 we + (2 − iµ) we dr − we dr.
s −∞ r 3 2 −∞ r2
Uwzględniając powyższą równość oraz ponownie korzystając z tożsamości (4.16),
(4.24) oraz (4.27) otrzymujemy ostatecznie następujące oszacowanie
Z −1/3
st 1

1

|z(t, s) − z0 (s)| ¬ 3|s| v0 − v 2 w0 eiµ ln |r| dr

−∞ r2 2
Z st− 13 −1
|s| 1 Z st 3
1
. − 31 2
+ |s| dr + |s| dr
(|s|t ) −∞ |r|3 −∞ r2
|s| 1 |s| |s| |s| 1 |s| |s| 1
= + + 1 ¬ 1 + 1 + 1 . t ,
3
1 1
(|s|t− 3 )2 2 (|s|t− 3 )2 |s|t− 3 |s|t− 3 2 |s|t− 3 |s|t− 3
które kończy dowód propozycji.
Dowód Twierdzenia 4.1. Niech a ∈ (−π/2, π/2) będzie dane wzorem
− θ− )/2, gdy θ+ − θ− ∈ (−π, π),

 +



(θ
a = (θ+ − θ− − 2π)/2, gdy θ+ − θ− ∈ (π, 2π),

(θ − θ− + 2π)/2, gdy θ+ − θ− ∈ (−2π, −π).
 +

Wtedy z Propozycji 4.3 otrzymujemy istnienie θ̃+ , θ̃− ∈ [0, 2π) i czysto urojonego
rozwiązania Ablowitza-Segura ũ równania PII takich, że
exp(i(θ̃+ − θ̃− )) = exp(2ia) = exp(i(θ+ − θ− )), (4.28)
dla których istnieje funkcja z̃ zadana wzorem (3.10) z profilem ũ, która jest gładkim
rozwiązaniem układu (3.4) spełniającym poniższą nierówność
1
|z̃(t, s) − z̃0 (s)| . t 3 , s ∈ R \ {0}, t > 0.
Powyższy warunek początkowy jest dany przez

 +
s(1 + µ2 )−1/2 ei(θ̃ −µ ln |s|) , s > 0,
z̃0 (s) =
i(θ̃− −µ ln |s|)

s(1 + µ2 )−1/2 e , s < 0.
Definiując β := θ− − θ̃− i używając niezmienniczości ze względu na obrót układu

(3.4) wnioskujemy, że funkcja z := eiβ z̃ spełnia równanie (3.4) oraz
1
|z(t, s) − z0 (s)| = | exp(i(θ− − θ̃− ))z̃(t, s) − z0 (s)| = |z̃(t, s) − z̃0 (s)| . t 3 ,
dla s ∈ R \ {0} i t > 0, co kończy dowód twierdzenia.

4.2. ASYMPTOTYKA ROZWIĄZAŃ SAMOPODOBNYCH 53
4.2. Asymptotyka rozwiązań samopodobnych

W tym podrozdziale skupimy się na rozwinięciach asymptotycznych rozwiązania
samopodobnego otrzymanego w Twierdzeniu 4.1 na następujących obszarach
S− := {(t, s) ∈ R+ × R | s ¬ −t1/3 },
S+ := {(t, s) ∈ R+ × R | s t1/3 }.
Twierdzenie 4.4. Niech z(t, s) będzie rozwiązaniem samopodobnym układu (3.4)
otrzymanym w Twierdzeniu 4.1. Wtedy istnieją funkcje reszty R± : S± 7→ C speł-
niające oszacowania
|R+ (t, s)| . s−8 t3 , (t, s) ∈ S+ ,
|R− (t, s)| . s−2 t, (t, s) ∈ S− ,
dla których prawdziwe są poniższe rozwinięcia asymptotyczne

eiµ ln |s| z(t, s) − z0 (s) = f+ a2 (iµ − 1)s−2 t
f+
+ (iµ − 1)(a5 + a22 (2 + iµ))s−5 t2 + R+ (t, s), (t, s) ∈ S+ ,
2
eiµ ln |s| z(t, s) − z0 (s) = 3f− (1 − iµ)D0 (−s)−1/2 t1/2

− 3f− (1 − iµ)D1 (−s)−5/4 t3/4 cos Φ −s(3t)−1/3 + R− (t, s), (t, s) ∈ S− .
Powyżej wprowadziliśmy następujące oznaczenia
2 3
Φ(x) := x3/2 − d2 ln x + φ, x > 0,
3 4
2 −1/2 iθ±
f± := (1 + µ ) e , a2 := iµ + µ2 /2, a5 := (4 + µ2 )(6iµ + 3µ2 /2),
√ √
D0 := 2d2 / 3, D1 := 2d/ 3,
4
gdzie stałe φ(−iµ/2, k) oraz d(−iµ/2, k) są wyznaczone wzorami (1.15) dla jedynej
liczby czysto urojonej k ∈ iR takiej, że
+ −θ − )
(cos(iπµ/2) − k)(cos2 (iπµ/2) − k 2 )−1/2 = ei(θ .
Twierdzenie 4.4 okaże się konsekwencją dwóch kolejnych propozycji.
Propozycja 4.5. Rozwiązanie samopodobne równania (3.4) otrzymane w Propo-
zycji 4.3 ma w regionie S+ następujące rozwinięcie asymptotyczne

eiµ ln s z(t, s) − z0 (s) = f+ a2 (iµ − 1)s−2 t
f+ (4.29)
+ (iµ − 1)(a5 + a22 (2 + iµ))s−5 t2 + R+ (t, s), (t, s) ∈ S+ ,
2
gdzie wprowadziliśmy oznaczenia
+
f+ := (1 + µ2 )−1/2 eiθ , a2 := iµ + µ2 /2, a5 := (4 + µ2 )(6iµ + 3µ2 /2)
oraz na resztę R+ mamy następujące oszacowanie
|R+ (t, s)| . s−8 t3 , (t, s) ∈ S+ .
Dowód. Niech profil u oraz funkcje pochodne v, w, f będą określone jak w dowodzie
Propozycji 4.3. Dla prostoty oznaczeń wprowadźmy następującą funkcję pomocniczą
v0 (x) := v 0 (x) − v 2 (x)/2.
Z Lematu 4.2 otrzymujemy, że v0 jest ograniczona na dodatniej półosi rzeczywistej,

czego użyliśmy już we wcześniejszym podrozdziale. Teraz będziemy potrzebowali
lepszej aproksymacji wartości v0 (x) dla dużych wartości argumentu x. W tym celu
zauważmy, że korzystając z (1.13) i ze wzoru u00 = xu + 2u3 − α otrzymujemy
2α 40α(1 − α2 )
u00 (x) = + + O(x−9 ), x → ∞. (4.30)
x3 x6
Stąd u00 jest całkowalna. Pociąga to istnienie granicy limx→∞ u0 (x). Ponieważ u(x)
zbiega do zera przy x → ∞ mamy poniższą równość
lim u0 (x) = 0. (4.31)

x→∞
Zauważmy, że uwzględniając (4.30) oraz (4.31), poprzez całkowanie dostajemy
0 α 8α(1 − α2 )
u (x) = − 2 − 5
+ O(x−8 ), x → ∞. (4.32)
x x
Korzystając ponownie z (1.13) uzyskujemy rozwinięcie asymptotyczne postaci
α2 4α2 (1 − α2 )
u2 (x) = + + O(x−8 ), x → ∞. (4.33)
x2 x5
Zatem ze wzorów (4.32) oraz (4.33) otrzymujemy ostatecznie równość
2α(1 + α) 24α(1 − α2 )(2 + α)

v0 (x) = − − + O(x−8 ), x → ∞,
x2 x5
którą dla α = −iµ/2 możemy zapisać w następujący sposób
a2 a5
v0 (x) = + + O(x−8 ), x → ∞. (4.34)
x2 x5
W dalszej części zauważmy, że prawdziwa jest następująca tożsamość
w0 (x)eiµ ln(x) = (1 − iµ)f+ + (1 − iµ)(f (x) − f+ ) + xf 0 (x), x ∈ R \ {0}. (4.35)
Oczywiście funkcja f jest różniczkowalna na R \ {0} i jej pochodna wynosi
3w0 (x)eiµ ln(x)

f 0 (x) = v0 (x), x 6= 0.
x2
Stąd oraz ze wzorów (4.34) i (4.35) uzyskujemy równość
w0 (x)eiµ ln(x) = (1 − iµ)f+ + O(x−3 ), x → ∞. (4.36)

Z drugiej strony, równania (4.34) oraz (4.36) pociągają za sobą, że
3(1 − iµ)f+ a2
xf 0 (x) = + O(x−6 ), s → ∞. (4.37)
x3
Korzystając ponownie z (4.34) mamy poniższą relację asymptotyczną
Z ∞
w0 (s)eiµ ln(s)
f (x) − f+ = −3 v0 (s) ds
x s2 (4.38)
Z ∞
w0 (s)eiµ ln(s) Z ∞ 0
w (s)eiµ ln(s)
= −3a2 ds − 3a 5 ds + O(x−9 ), x → ∞.
x s4 x s7
Zauważmy, że uwzględniając tożsamość (4.36) otrzymujemy
f (x) − f+ = (iµ − 1)f+ a2 x−3 + O(x−6 ), x → ∞.
Biorąc pod uwagę powyższą równość wraz z równaniami (4.35) oraz (4.37) możemy
ulepszyć rozwinięcie asymptotyczne (4.36) w sposób
w0 (x)eiµ ln(x) = (1 − iµ)f+ + (2 + iµ)(1 − iµ)f+ a2 x−3 + O(x−6 ), x → ∞. (4.39)
Korzystając teraz z (4.39), pierwszą całkę we wzorze (4.38) możemy zapisać w na-
stępującej postaci
w0 (s)eiµ ln(s)
Z ∞
− 3a2 4
ds
x s
Z ∞ Z ∞
1 1

= 3a2 (iµ − 1)f+ 4
ds + a 2 (2 + iµ) 7
ds + O(x−9 ) (4.40)
x s x s
iµ

−3
= a2 (iµ − 1)f+ x + a2 1 +2
(iµ − 1)f+ x−6 + O(x−9 ), x → ∞.
2
Natomiast dla drugiej całki w (4.38) otrzymujemy
Z ∞
w0 (s)eiµ ln(s) Z ∞
1
−3a5 7
ds = 3a5 (iµ − 1)f+ ds + O(x−9 )
x s x s7 (4.41)
1
= (iµ − 1)f+ a5 x−6 + O(x−9 ), x → ∞.
2
Zauważmy, że wstawiając (4.40) oraz (4.41) do równania (4.38) otrzymujemy poniż-
sze rozwinięcie asymptotyczne
f (x) − f+ = a2 (iµ − 1)f+ x−3

1 (4.42)
+ (iµ − 1)f+ a5 + a22 (2 + iµ) x−6 + O(x−9 ), x → ∞.
2
Korzystając ostatecznie ze wzoru (4.42) oraz równania (4.27) dostajemy dla s t1/3
równość (4.29), co kończy dowód propozycji.
Propozycja 4.6. Niech z(t, s) będzie rozwiązaniem samopodobnym otrzymanym w

Propozycji 4.3. Wtedy istnieje funkcja reszty R− : S− 7→ C spełniająca oszacowanie
|R− (t, s)| . s−2 t, (t, s) ∈ S− ,
taka, że dla (t, s) ∈ S− prawdziwe jest poniższe rozwinięcie asymptotyczne

e−iµ ln |s| z(t, s) − z0 (s) = 3f− (1 − iµ)D0 (−s)−1/2 t1/2
(4.43)
− 3f− (1 − iµ)D1 (−s)−5/4 t3/4 cos Φ −s(3t)−1/3 + R− (t, s).
Powyżej użyliśmy następujących oznaczeń

2 3
Φ(x) := x3/2 − d2 ln x + φ, x > 0,
3 4 √ √
2 −1/2 iθ−
e , D0 := 2d2 / 3, D1 := 2d/ 3,
4
f− := (1 + µ )
ze stałymi φ(−iµ/2, k), d(−iµ/2, k) wyznaczonymi wzorami (1.15) dla jedynej liczby
czysto urojonej k ∈ iR takiej, że
+ −θ − )/2
(cos(iπµ/2) − k)(cos2 (iπµ/2) − k 2 )−1/2 = ei(θ .
Dowód. Niech profil u oraz funkcje pochodne v, w, f będą określone jak w dowodzie
Propozycji 4.3. Wprowadźmy następującą stałą pomocniczą
D2 := 35/12 iµd.
Zauważmy, że wzór (1.14) pociąga za sobą, że przy x → −∞ dla profilu u dostajemy
poniższą równość
d2 iµd
u2 (x) = 1/2
cos2 (Φ(−x)) + 5/4
sin(Φ(−x)) + O((−x)−2 ). (4.44)
(−x) (−x)
Zatem dla funkcji v, ze wzorów (1.14) oraz (4.44) otrzymujemy następujące rozwi-
nięcie asymptotyczne przy x → −∞
D1 √
cos(Φ(−x/ 3)) + O((−x)−1 ),
3
v(x) = 1/4
(4.45)
(−x)
D0 √
v 2 (x) =
3
1 + cos(2Φ(−x/ 3)
(−x)1/2
√ (4.46)
D2
3)) + O((−x)2 ).
3
+ 5/4
cos(Φ(−x/
(−x)
Lemat 4.2 daje nam poniższe oszacowanie
v 0 (x) = O((−x)1/4 ), x → −∞. (4.47)
Ponadto nietrudno sprawdzić, że prawdziwa jest równość
Z x
w0 (s)eiµ ln |s| 0 3 Z x w0 (s)eiµ ln |s| 2
f (x) − f− = 3 v (s) ds − v (s) ds. (4.48)
−∞ s2 2 −∞ s2
Całkując teraz pierwszy składnik (4.48) przez części otrzymujemy
w0 (s)eiµ ln |s| 0
Z x
w0 (x)eiµ ln |x|
3 v (s) ds = 3 v(x)
−∞ s2 x2
Z x
w0 (s)eiµ ln |s| (sv(s) + iµ − 2) w0 (x)eiµ ln |x|
−3 v(s) ds = 3 v(x) (4.49)
−∞ s3 x2
Z x
w0 (s)eiµ ln |s| 2 Z x
w0 (s)eiµ ln |s|
−3 v (s) ds + 3(2 − iµ) v(s) ds.
−∞ s2 −∞ s3
Korzystając z poniższego rozwinięcia asymptotycznego
w0 (x)eiµ ln |x| = (1 − iµ)f− + O((−x)−3/4 ), x → −∞ (4.50)
dostajemy równość następującej postaci
w0 (x)eiµ ln |x| 3(1 − iµ)f− v(x)

3 2
v(x) = + O((−x)−3 ), x → −∞. (4.51)
x x2
Z drugiej strony, ze wzoru (4.45) uzyskujemy, że
!!
3(1 − iµ)f− v(x) 3(1 − iµ)f− D1 −x
2
= 9/4
cos Φ √
3
+ O((−x)−3 ), x → −∞. (4.52)
x (−x) 3
Stosując teraz (4.50) do drugiego składnika (4.48) otrzymujemy
w0 (s)eiµ ln |s|
Z x
3(2 − iµ) v(s) ds
−∞ s3
Z x
v(s)
= 3(2 − iµ)(1 − iµ)f− ds + O((−x)−3 ), x → −∞.
−∞ s3
Nietrudno sprawdzić, że korzystając ze wzoru (4.45) i całkując przez części mamy

Z x
v(s)
3
ds = O((−x)−3 ), x → −∞. (4.53)
−∞ s
Uwzględniając równości (4.49), (4.51), (4.52) oraz (4.53) możemy zapisać wzór (4.48)
w następującej postaci
3(1 − iµ)f− D1 √3
f (x) − f− = 9/4
cos(Φ(−x/ 3))
(−x)
(4.54)
9 Z x w0 (s)eiµ ln |s| 2
− v (s) ds + O((−x)−3 ), x → −∞,
2 −∞ s2
który w szczególności pociąga za sobą oszacowanie
f (x) − f− = O((−x)−3/2 ), x → −∞. (4.55)

Ponownie korzystając z (4.50) otrzymujemy

3w0 (x)eiµ ln |x| 0 1
xf 0 (x) = (v (x) − v 2 (x))
x 2
3(1 − iµ)f− v 0 (x)
= + O((−x)−3/2 ), x → −∞.
x
Zauważmy teraz, że uwzględniając (4.55), (4.56) wraz z poniższą równością
w0 (x)eiµ ln |x| = (1 − iµ)f− + (1 − iµ)(f (x) − f− ) + xf 0 (x), x < 0,
dostajemy następujące rozwinięcie asymptotyczne
0 iµ ln |x| 3(1 − iµ)f− v 0 (x)
w (x)e = (1 − iµ)f− + + O((−x)−3/2 ), x → −∞, (4.56)
x
które pociąga za sobą, że całkę w rozbiciu (4.54) możemy zapisać następująco
9 Z x w0 (s)eiµ ln |s| 2 9 Z x
v 2 (s)
− v (s) ds = (iµ − 1)f− ds
2 −∞ s2 2 −∞ s2
(4.57)
9 Z x
3v 2 (s)v 0 (s)
+ (iµ − 1)f− ds + O((−x)−3 ), x → −∞.
2 −∞ s3
Zauważmy, że całkując przez części dostajemy
Z x
3v 2 (s)v 0 (s) v 3 (x) Z x
v 3 (s) 15
3
ds = 3
+ 3 4
ds = O((−x)− 4 ), x → −∞.
−∞ s x −∞ s
Z drugiej strony, pierwszy składnik (4.57) szacujemy za pomocą rozwinięcia asymp-

totycznego (4.46) i uzyskujemy przy x → −∞ następującą równość
9 Z x
v 2 (s) 9 Z x
1
(iµ − 1)f− 2
ds = (iµ − 1)f− D0 ds
2 −∞ s 2 −∞ (−s)5/2
9 Z x
1 √3
+ (iµ − 1)f− D0 5/2
cos(2Φ(−s/ 3)) ds (4.58)
2 −∞ (−s)
!!
9 Z x
1 −s
+ (iµ − 1)f− D2 cos Φ √ ds + O((−x)−3 ).
−∞ (−s)9/4
3
2 3
Całkując przez części nietrudno pokazać, że dwie ostatnie całki we wzorze (4.58)
są rzędu takiego samego jak otrzymana reszta, co implikuje, że przy x → −∞
prawdziwa jest następująca tożsamość
9 Z x
v 2 (s)
(iµ − 1)f− 2
ds = 3(iµ − 1)f− D0 (−x)−3/2 + O((−x)−3 ). (4.59)
2 −∞ s
Uwzględniając równości (4.59) oraz (4.57) we wzorze (4.54) mamy

f (x) − f− = 3(iµ − 1)f− D0 (−x)−3/2
√ (4.60)
+ 3(1 − iµ)f− D1 (−x)−9/4 cos(Φ(−x/ 3)) + O((−x)−3 ),
3
x → −∞.
Korzystając ostatecznie ze wzoru (4.27) i z równania (4.60) dostajemy tezę propo-
zycji, co kończy dowód.
4.2. RÓWNANIE MKDV ZE SZCZEGÓLNYMI WARUNKAMI . . . 59
Możemy teraz przejść do dowodu Twierdzenia 4.4.
Dowód. Dowód Twierdzenia 4.9 mówi nam, że rozwiązanie w nim otrzymane jest w
istocie obrotem eiβ z̃ rozwiązania uzyskanego w Propozycji 4.3. Dla prostoty użyjemy
oznaczeń ze wspomnianego dowodu. Dzięki Propozycjom 4.5 oraz 4.6 otrzymujemy

eiµ ln |s| z̃(t, s) − z̃0 (s) = f˜+ a2 (iµ − 1)s−2 t
f˜+
+ (iµ − 1)(a5 + a22 (2 + iµ))s−5 t2 + R̃+ (t, s), (t, s) ∈ S+ ,
2
eiµ ln |s|
z̃(t, s) − z̃0 (s) = 3f˜− (1 − iµ)D0 (−s)−1/2 t1/2

− 3f˜− (1 − iµ)D1 (−s)−5/4 t3/4 cos Φ −s(3t)−1/3 + R̃− (t, s), (t, s) ∈ S− ,
gdzie f˜± = (1 + µ2 )−1/2 eiθ̃ . Zauważmy, że mnożąc powyższe równości przez eiβ
+
otrzymujemy tezę twierdzenia z resztami R± := eiβ R̃± , co kończy dowód.
4.3. Równanie mKdV ze szczególnymi warunkami

początkowymi
W tym podrozdziale będziemy zainteresowani następującym zagadnieniem Cau-
chy’ego dla zmodyfikowanego równania Kortewega-de Vriesa (mKdV)
3

k + kxxx ± k 2 kx = 0, t > 0, x ∈ R,

t
2 (4.61)
k(0) = k , x ∈ R,

0
gdzie u0 ∈ S 0 (R) jest warunkiem początkowym. Powyższe równanie ze znakiem

”+” nazywamy skupiającym, natomiast ze znakiem ”−” rozpraszającym, równaniem
mKdV. Będziemy zajmować się warunkami początkowymi następującej postaci
k0a,µ (x) := aδ(x) + µ p.v. (1/x), x ∈ R, (4.62)
gdzie a, µ ∈ R są parametrami, δ(x) jest deltą Diraca, natomiast p.v. (1/x) jest
wartością główną Cauchy’ego. Transformata Fouriera warunku początkowego wynosi
a,µ
(2π)1/2 kd
0 (ξ) = a − iπµ sgn ξ, ξ ∈ R.
Uwaga 4.7. Bezpośrednie obliczenia pokazują, że jeśli u jest rozwiązaniem równania

PII z dowolną stałą α ∈ C, to funkcja k dana wzorem
k(t, x) := −2(3t)−1/3 u(x(3t)−1/3 ), t > 0, x ∈ R, (4.63)

jest rozwiązaniem rozpraszającego równania mKdV. Istotnie, różniczkując powyższe

równanie otrzymujemy

kt (t, x) = 2(3t)−4/3 u(x(3t)−1/3 ) + x(3t)−1/3 u0 (x(3t)−1/3 ) ,
kx (t, x) = −2(3t)−2/3 u0 (x(3t)−1/3 ),
−2 00 −2
kxx (t, x) = u (x(3t)−1/3 ) = x(3t)−1/3 u(x(3t)−1/3 ) + 2u3 (x(3t)−1/3 ) − α ,
3t 3t
gdzie w ostatniej równości skorzystaliśmy z faktu, że u jest rozwiązaniem równania
(1.1). Wprowadźmy oznaczenie s := x(3t)−1/3 . Wówczas otrzymujemy równanie
kt (t, x) = 2(3t)−4/3 (u(s) + su0 (s)) . (4.64)
Zauważmy również, że prawdziwe są następujące równości

kxxx (t, x) = −2(3t)−4/3 u(s) + su0 (s) + 6u2 (s)u0 (s) ,
3 (4.65)
− k 2 (t, x)kx (t, x) = 12(3t)−4/3 u(s)u0 (s).
2
Dodając do siebie (4.64) oraz (4.65) otrzymujemy, że funkcja k postaci (4.63) spełnia
rozpraszające równanie mKdV.
Uwaga 4.8. W podobny sposób możemy pokazać, że jeśli u jest rozwiązaniem (1.1)
z α ∈ C, to odwzorowanie k dane wzorem
k(t, x) := −2i(3t)−1/3 u(x(3t)−1/3 ), t > 0, x ∈ R, (4.66)
jest rozwiązaniem skupiającego równania mKdV.

Twierdzenie 4.9. Dla dowolnego a ∈ R oraz µ ∈ (−1, 1) istnieje rzeczywiste roz-
wiązanie u drugiego równania Painlevé, takie że odpowiadająca mu funkcja dana
wzorem (4.63) jest gładkim, samopodobnym rozwiązaniem rozpraszającego równa-
nia (4.61) spełniającym warunek
lim k(t) = aδ(x) + µ p.v. (1/x) (4.67)

t→0+
w sensie dystrybucji temperowanych S 0 (R). Ponadto mamy poniższą zbieżność punk-

tową w przestrzeni częstotliwości
lim (2π)1/2 k(t,

b ξ) = a − iπµ sgn ξ, ξ ∈ R \ {0}. (4.68)
t→0+
Propozycja 4.10. Ustalmy α ∈ (−1/2, 1/2) i k ∈ (− cos(πα), cos(πα)) oraz załóż-

my, że u( · ; α, k) jest rzeczywistym rozwiązaniem Ablowitza-Segura drugiego równa-
nie Painlevé. Wtedy jego transformata Fouriera posiada następujące granice
!
1/2 1 cos(πα) + k
lim (2π) ub(ξ; α, k) = ln ∓ iπα. (4.69)
ξ→0± 2 cos(πα) − k
Dowód. Niech φ = φ(α, k) oraz d = d(α, k) będą dane wzorami (1.16) oraz niech
2 3
Φ(x) := x3/2 − d2 ln(x) + φ, x > 0.
3 4
Weźmy M > 1 takie, że
3
Φ0 (x) = x1/2 − d2 x−1 6= 0, xM (4.70)
4
oraz określmy następujące funkcje pomocnicze
α
g(x) := · 1R\(−1, 1) , x ∈ R,
x
d
h(x) := cos(Φ(−x)) · 1(−∞, −M ) , x ∈ R, (4.71)
(−x)1/4
f (x) := u(x) − g(x) − h(x), x ∈ R,
Ze wzoru (1.17) otrzymujemy, że
!
1 cos(πα) + k
(2π)1/2 ub(0) = ln ,
2 cos(πα) − k
zatem wystarczy dowieść równości
lim (2π)1/2 (ub(ξ) − ub(0)) = ∓iπα.
ξ→0±
Z liniowości transformaty Fouriera uzyskujemy następujące rozbicie

(2π)1/2 (ub(ξ) − ub(0)) = (2π)1/2 (fb(ξ) − fb(0)) + (gb(ξ) − gb(0)) + (h(ξ)
b − h(0))
b .
(4.72)
Z rozwinięć asymptotycznych (1.13) oraz (1.14) wynika, że f ∈ L1 (R). Z ciągłości
transformaty Fouriera dla funkcji całkowalnych otrzymujemy
lim fb(ξ) = fb(0) . (4.73)
ξ→0
Wprowadźmy teraz poniższe oznaczenia

I1 (ξ) := (2π)1/2 (gb(ξ) − gb(0)), I2 (ξ) := (2π)1/2 (h(ξ)
b − h(0)).
b
Będziemy chcieli zbadać zachowanie obu powyższych wyrażeń przy ξ → 0. Ponieważ

g jest funkcją nieparzystą mamy gb(0) = 0, co pociąga za sobą następującą równość
I1 (ξ) = (2π)1/2 (gb(ξ) − gb(0)) = (2π)1/2 gb(ξ)

Z −1 −iξx
e Z T
e−iξx
Z T
sin(ξx) (4.74)
= α lim dx + dx = −2iα lim dx .
T →∞ −T x 1 x T →∞ 1 x
Zauważmy, że dla ξ > 0 mamy poniższą równość
Z T
sin(ξx) π Z ξ sin(y)
lim dx = − dy .
T →∞ 1 x 2 0 y
Z drugiej strony, dla ξ < 0 dostajemy

Z T
sin(ξx) π Z 0 sin(y)
lim dx = − + dy .
T →∞ 1 x 2 ξ y
Powyższe równości wraz z (4.74) implikują następujące zbieżności jednostronne
lim I1 (ξ) = ∓απi. (4.75)

ξ→0±
Pozostał nam zatem do zbadania ostatni składnik wyrażenia (4.72). Stosując posta-
wienie x = −y i całkując przez części dostajemy
eiξx − 1
Z T
(2π) 1/2
(h(ξ)
b − h(0))
b = d lim (sin Φ(x))0 dx
T →+∞ M x1/4 Φ0 (x)
eiξM − 1 (4.76)
= −d 1/4 0 sin Φ(M )
M Φ (M )
Z T
− d lim (iξeiξx J1 (x) − (eiξx − 1)J2 (x)) dx,
T →+∞ M
gdzie wprowadziliśmy następujące oznaczenia
sin Φ(x) (x1/4 Φ0 (x))0

J1 (x) := , J2 (x) := sin Φ(x), x M.
x1/4 Φ0 (x) x1/2 Φ0 (x)2
Zauważmy, że prawdziwe są oszacowania asymptotyczne
x1/2 Φ0 (x)2 ∼ x3/2 oraz [x1/4 Φ0 (x)]0 ∼ x−1/4 , x → +∞, (4.77)
które pociągają za sobą, że
(eiξx − 1)J2 (x) = O(x−7/4 ), x → +∞
jednostajnie dla ξ ∈ [−1, 1]. Stąd twierdzenie o zbieżności zmajoryzowanej daje

Z T Z +∞
lim lim (eiξx − 1)J2 (x) dx = lim(eiξx − 1)J2 (x) dx = 0. (4.78)
ξ→0 T →+∞ M M ξ→0
Ponownie całkując przez części otrzymujemy

Z T
iξx
Z T
iξeiξx
lim iξe J1 (x) dx = lim sin Φ(x) dx
y→∞ M T →+∞ M x1/4 Φ0 (x)
(4.79)
iξeiξM Z T
= 1/4 0 cos Φ(M ) − lim (ξ 2 eiξx J3 (x) + iξeiξx J4 (x)) dx,
M Φ (M )2 T →+∞ M
gdzie zdefiniowaliśmy funkcje pomocnicze
cos Φ(x) [x1/4 Φ0 (x)2 ]0

J3 (x) := , J4 (x) := cos Φ(x), x M.
x1/4 Φ0 (x)2 x1/2 Φ0 (x)4
Nietrudno sprawdzić że przy x → +∞ dostajemy wzory
x1/4 Φ0 (x)2 ∼ x5/4 , [x1/4 Φ0 (x)2 ]0 ∼ x1/4 oraz x1/2 Φ0 (x)4 ∼ x5/2 , (4.80)
które pociągają za sobą, że
ξ 2 eiξx J3 (x) = O(x−5/4 ) oraz iξeiξx J4 (x) = O(x−9/4 ), x → +∞,
jednostajnie dla ξ ∈ [−1, 1]. Zatem używając ponownie twierdzenia Lebesgue’a o

zbieżności zmajoryzowanej otrzymujemy
Z T
lim lim (ξ 2 eiξx J3 (x) + iξeiξx J4 (x)) dx = 0,
ξ→0 T →+∞ M
co wraz z (4.79) daje poniższą równość

Z T
lim lim iξeiξx J1 (x) dx = 0. (4.81)
ξ→0 T →+∞ M
Zauważmy, że uwzględniając (4.76), (4.78) oraz (4.81), prawdziwa jest następująca

równość graniczna
lim(2π)1/2 (h(ξ)
b − h(0))
b = 0, (4.82)
ξ→0
Zatem ze wzoru (4.72) oraz z równości (4.73),(4.75) i (4.82) mamy ostatecznie
lim (2π)1/2 (ub(ξ) − ub(0)) = ∓απi ,

ξ→0±
co kończy dowód.
Dowód Twierdzenia 4.9. Weźmy α := −µ/2 oraz k ∈ (− cos(πα), cos(πα)) takie, że
!
1 cos(πα) + k a
ln =− .
2 cos(πα) − k 2
Wtedy ze wzoru (1.17), dla rzeczywistego rozwiązania Ablowitza-Segura u = u( · ; α, k)

zachodzi poniższa równość
Z y Z y
a
lim u(x) dx = lim u(x; α, k) dx = − . (4.83)
y→+∞ −y y→+∞ −y 2
Niech odwzorowania Φ, f, g, h, J1 , J2 , J3 , J4 oraz stała M > 0 będą określone jak
w dowodzie poprzedniej propozycji. Wtedy dla dowolnej funkcji Schwartza ϕ ∈ S(R)
oraz liczb rzeczywistych t > 0, z M , mamy następujące rozbicie
Z Z +∞ Z +∞
t−1/3 u(xt−1/3 )ϕ(x) dx = t−1/3 f (xt−1/3 )ϕ(x) dx + t−1/3 h(xt−1/3 )ϕ(x) dx
R zt1/3 zt1/3
Z zt1/3 Z −zt1/3
+ t−1/3 u(xt−1/3 )ϕ(x) dx + t−1/3 f (xt−1/3 )ϕ(x) dx
−zt1/3 −∞
Z −zt1/3 Z −zt1/3
−1/3 −1/3
+ t g(xt )ϕ(x) dx + t−1/3 h(xt−1/3 )ϕ(x) dx.
−∞ −∞
Stąd, stosując zamianę zmiennych w sumie powyżej otrzymujemy

Z Z +∞ Z −z
1 1
t− 3 u(xt− 3 )ϕ(x) dx = h(x)ϕ(xt1/3 ) dx + h(x)ϕ(xt1/3 ) dx
R z −∞
Z z Z −z (4.84)
1/3 µZ ϕ(x) 1/3
+ u(x)ϕ(xt ) dx − dx + g(x)ϕ(xt ) dx.
−z 2 |x|>zt 1/3 x −∞
Nietrudno sprawdzić, że prawdziwa jest poniższa równość graniczna

Z z Z z
1/3
lim u(x)ϕ(xt ) dx = ϕ(0) u(x) dx. (4.85)
t→0+ −z −z
Zauważmy ponadto, że prawdziwe są oszacowania asymptotyczne

h(x)ϕ(xt1/3 ) = O(x−4 ), x → +∞,
1/3 −7/4
(4.86)
h(x)ϕ(xt ) = O((−x) ), x → −∞,
które są jednostajne dla t ∈ [0, 1]. Stąd twierdzenie o zbieżności zmajoryzowanej
pociąga za sobą następujące równości
Z +∞ Z +∞
lim+ h(x)ϕ(xt1/3 ) dx = ϕ(0) h(x) dx = O(z −3 ), z → +∞, (4.87)
t→0 z z
Z −z Z −z
lim+ h(x)ϕ(xt1/3 ) dx = ϕ(0) h(x) dx = O(z −3/4 ), z → +∞. (4.88)
t→0 −∞ −∞
Przejdźmy teraz do oszacowania ostatniego składnika (4.84). Całkując przez części,

dla dowolnego z M dostajemy
Z −z Z +∞
g(x)ϕ(xt1/3 ) dx = dx−1/4 cos Φ(x)ϕ(−xt1/3 ) dx
−∞ z
d sin Φ(z)ϕ(−zt1/3 ) Z +∞
=− + dt1/3
J1 (x)ϕ0 (−xt1/3 ) dx (4.89)
z 1/4 Φ0 (z) z
Z +∞
+d J2 (x)ϕ(−xt1/3 ) dx,
z
Uwzględniając (4.77), otrzymujemy oszacowanie

J2 (x)ϕ(−xt1/3 ) = O(x−7/4 ), x → +∞,
które jest jednostajnie dla t ∈ [0, 1]. Zatem z twierdzenia Lebesgue’a o zbieżności
zmajoryzowanej dostajemy równość
Z +∞ Z +∞
lim J2 (x)ϕ(−xt 1/3
) dx = ϕ(0) J2 (x) dx = O(z −3/4 ), z → +∞. (4.90)
t→0+ z z
Z drugiej strony, całkując ponownie przez części, dla z M otrzymujemy

Z +∞
J1 (x)ϕ0 (−xt1/3 ) dx
z
(4.91)
cos Φ(z)ϕ0 (−zt1/3 ) Z +∞ 1/3
= 1/4 0 2
− t J3 (x)ϕ00 (−xt1/3 ) + J4 (x)ϕ0 (−xt1/3 ) dx,
z Φ (z) z
Wzory (4.80) zapewniają nam prawdziwość następujących oszacowań
J3 (x)ϕ00 (−xt1/3 ) = O(x−5/4 ), J4 (x)ϕ0 (−xt1/3 ) = O(x−9/4 ), x → +∞,
które są jednostajne dla t ∈ [0, 1]. Zatem uwzględniając (4.91) i korzystając raz
jeszcze z twierdzenia o zbieżności zmajoryzowanej otrzymujemy równość
Z +∞
lim+ t1/3 J1 (x)ϕ0 (−xt1/3 ) dx = 0, z M. (4.92)
t→0 z
Ponieważ z 1/4 Φ0 (z) ∼ z 3/4 przy z → +∞, prawdziwa jest relacja asymptotyczna
d sin Φ(z)ϕ(0)
− = O(z −3/4 ), z → +∞,
z 1/4 Φ0 (z)
która w połączeniu ze wzorami (4.89), (4.90) oraz (4.92) pociąga za sobą, że

Z −z
lim+ g(x)ϕ(xt1/3 ) dx = O(z −3/4 ), z → +∞ (4.93)
t→0 −∞
Przechodząc w równości (4.84) do granicy z t → 0+ , dla z M otrzymujemy

Z Z +∞ Z −z
1 1 1
lim+ t− 3 u(xt− 3 )ϕ(x) dx = lim+ h(x)ϕ(xt1/3 ) dx + lim+ h(x)ϕ(xt 3 ) dx
t→0 R t→0 z t→0 −∞
Z z Z −z
µ Z
ϕ(x)
+ ϕ(0) u(x) dx − lim+ dx + lim+ g(x)ϕ(xt1/3 ) dx.
−z 2 t→0 |x|>t x t→0 −∞
Z drugiej strony, przechodząc w powyższej równości do granicy z z → ∞ i uwzględ-

niając wzory (4.85), (4.87), (4.88) oraz (4.93), prawdziwa jest poniższa równość
Z z
Z
1 1 µ Z
ϕ(x)
lim+ t− 3 u(xt− 3 )ϕ(x) dx = − lim+ dx + ϕ(0) lim u(x) dx,
t→0 R 2 t→0 |x|>t x z→+∞ −z
która wraz z (4.83) pociąga za sobą, że

Z
1 1 µ a
lim+ t− 3 u(xt− 3 )ϕ(x) dx = − p.v. (1/x)(ϕ) − δ(ϕ). (4.94)
t→0 R 2 2
Rozważmy teraz funkcję ϕ̃(x) := ϕ(x31/3 ) dla x ∈ R. Wtedy z (4.94) otrzymujemy

Z Z
−1/3
lim k(t, x)ϕ(x) dx = −2 lim+ t u(xt−1/3 )ϕ(x31/3 ) dx
t→0+ R t→0 R
Z
−1/3
= −2 lim+ t u(xt−1/3 )ϕ̃(x) dx
t→0 R
= µ p.v. (1/x)(ϕ̃) + aδ(ϕ̃) = µ p.v. (1/x)(ϕ) + aδ(ϕ),
gdzie ostatnia równość wynika z faktu, że delta Diraca δ oraz wartość główna Cau-
chy’ego p.v. (1/x) są niezmiennicze ze względu na dylatację. W ten sposób dowód
pierwszej części twierdzenia został zakończony. Dowód drugiej części będzie natych-
miastową konsekwencją Propozycji 4.10, która daje nam poniższą równość graniczną
a π
lim± (2π)1/2 ub(ξ) = − ± i µ. (4.95)
ξ→0 2 2
Korzystając z (4.95) oraz z własności
b ξ) = −2 lim u
lim k(t, b(ξ(3t)1/3 )
t→0+ +
t→0
otrzymujemy drugą część twierdzenia, czym kończymy dowód.

Uwaga 4.11. W pracy [2] zostało pokazane, że dla czysto urojonego rozwiązania
jednorodnego (α = 0) równania PII mamy
Z x !
1+k
lim u(y; 0, k) dy = i Arg √ , k ∈ iR,
x→+∞ −x 1 − k2
gdzie Arg(z) ∈ [−π, π) oznacza wartość główną argumentu. Nietrudno sprawdzić, że
<( √1+k
1−k2
) > 0, więc argument tej liczby będzie w przedziale (−π/2, π/2). Gdybyśmy
Rx
pokazali ciągłość limx→+∞ −x u(y; α, k) dy w zależności od parametru α, korzystając
z wyniku (1.18) mielibyśmy
 
Z x
cos(πα) + k 
lim u(y; α, k) dy = i Arg  q , α, k ∈ iR. (4.96)
x→+∞ −x cos(πα) − k 2
Uzasadniając jak poprzednio wartość powyższej całki byłaby w przedziale (−π/2, π/2).
Zakładając prawdziwość wzoru (4.96) i korzystając z dowodu Twierdzenia 4.9, nie-
trudno pokazać prawdziwość poniższego stwierdzenia.
Hipoteza 4.12. Dla dowolnego a ∈ (−π, π) oraz µ ∈ R istnieje czysto urojone
rozwiązanie u drugiego równania Painlevé, takie że odpowiadająca funkcja (4.66) jest
gładkim, samopodobnym rozwiązaniem skupiającego równania (4.61) spełniającym
lim k(t) = aδ(x) + µ p.v. (1/x) (4.97)

t→0+
w sensie dystrybucji temperowanych S 0 (R). Ponadto, mamy poniższą zbieżność

punktową w przestrzeni częstotliwości
b ξ) = a − iπµ sgn ξ,
lim k(t, ξ ∈ R \ {0}. (4.98)
t→0+
Uwaga 4.13. Dowód 4.12 przebiega analogicznie jak dowód Twierdzenia 4.9. Po-
kazuje się, że szukanym profilem u(x; α, k) jest rozwiązanie z parametrami α = iµ/2
oraz k ∈ iR dobranym w taki sposób, że
 
Z x
cos(πα) + k  ia
lim u(y; α, k) dy = i Arg  q = .
x→+∞ −x
cos(πα) − k 2 2
Bibliografia
[1] M.J. Ablowitz, H. Segur, Asymptotic solutions of the Korteweg-de Vries equ-
ation, Studies in Appl. Math. 57 (1976/77), no. 1, 13–44.
[2] J. Baik, R. Buckingham, J. DiFranco, A. Its, Total integrals of global solutions

to Painlevé II, Nonlinearity 22 (2009), no. 5, 1021–1061.
[3] J.Y. Chemin, Persistance de structures géométriques dans les fluides incom-
pressibles bidimensionnels, Annales scientifiques de l’É.N.S. 4e Serie 26 (1993),
no. 4, 517-542.
[4] M. Christ, J. Colliander, T. Tao, Asymptotics, frequency modulation, and low

regularity ill-posedness for canonical defocusing equations, Amer. J. Math. 125
(2003), no. 6, 1235–1293.
[5] D. Dai, W. Hu, Connection formulas for the Ablowitz-Segur solutions of the
inhomogeneous Painlevé II equation, Nonlinearity 30 (2017), no. 7, 2982–3009.
[6] P. Deift, X. Zhou, A steepest descent method for oscillatory Riemann-Hilbert

problems. Asymptotics for the MKdV equation, Ann. of Math. (2) 137 (1993),
no. 2, 295–368.
[7] P. Deift, X. Zhou, Asymptotics for the Painlevé II equation, Comm. Pure Appl.
Math. 48 (1995), no. 3, 277–337.
[8] E. DiBenedetto, Degenerate Parabolic Equations. Springer-Verlag, New York,

1993.
[9] J. Duoandikoetxea, Fourier Analysis. American Mathematical Society, Provi-

dence, RI, 2000.
[10] H. Flaschka, A.C. Newell, Monodromy- and spectrum-preserving deformations

I, Comm. Math. Phys. 76 (1980), no. 1, 65–116.
[11] S. P. Hastings, J. B. McLeod, A boundary value problem associated with the se-
cond Painlevé transcendent and the Korteweg-de Vries equation, Arch. Rational
Mech. Anal., 73 (1980), no. 1, 31-51.
67
68 BIBLIOGRAFIA
[12] A.S. Fokas, A.R. Its, A. Kapaev, V. Novokshenov, Painlevé transcendents. The
Riemann-Hilbert approach, Mathematical Surveys and Monographs, 128. Ame-
rican Mathematical Society, Providence, RI, 2006.
[13] G. Fonseca, F. Linares, G. Ponce, Global well-posedness for the modified

Korteweg-de Vries equation, Comm. Partial Differential Equations 24 (1999),
no. 3-4, 683–705.
[14] R.E. Goldstein, D.M. Petrich, Solitons, Euler’s equation, and vortex patch dy-
namics, Phys. Rev. Lett. 69 (1992), no. 4, 555–558.
[15] V. Gromak, I. Laine, S. Shimomura, Painlevé differential equations in the com-

plex plane, De Gruyter Studies in Mathematics, 28. Walter de Gruyter & Co.,
Berlin, 2002
[16] B. Harrop-Griffiths, Long time behavior of solutions to the mKdV, Comm. Par-
tial Differential Equations 41 (2016), no. 2, 282–317.
[17] A. Hinkkanen, I. Laine, Solutions of the first and second Painlevé equations are
meromorphic, J. Anal. Math. 79 (1999), 345-377.
[18] F. de la Hoz, Numerical study of a flow of regular planar curves that develop
singularities at finite time, SIAM J. Appl. Math. 70:1 (2009), 279-301.
[19] A.R. Its, A.A. Kapaev, Quasi-linear Stokes phenomenon for the second Painlevé
transcendent, Nonlinearity 16 (2003), no. 1, 363–386.
[20] M. Jimbo, M. Tetsuji, K. Ueno, Monodromy preserving deformation of linear

ordinary differential equations with rational coefficients Physica D (1981) 306–
362.
[21] P. Kokocki, Total integrals of solutions for the Painlevé II equation and singu-
larity formation in the vortex patch dynamics, preprint arXiv:1808.09039
[22] P. Kokocki, Improved asymptotics for the Ablowitz-Segur solutions of the inho-
mogeneous Painlevé II equation, preprint arXiv:1905.02131
[23] P. Kokocki, K. Dunst On global solutions of defocusing MKDV equation with

specific initial data of critical regularity - wysłana do publikacji.
[24] P. Kokocki, K. Dunst Spiral singularities of a semiflow related with the 2D Euler
equation - wysłana do publikacji.
[25] A.J. Majda, A.J. Bertozzi, Vorticity and incompressible flow. Cambridge Texts
in Applied Mathematics. Cambridge University Press, 2002.
[26] G. Perelman, L. Vega, Self-similar planar curves related to modified Korteweg-

de Vries equation, J. Differential Equations 235 (2007), no. 1, 56–73.
BIBLIOGRAFIA 69
[27] H. Triebel, Theory of Function Spaces. Springer, Basel, 1983.
[28] V.I. Yudovitch, Non-stationary flow of an ideal incompressible liquid. USSR

Comput. Math. Math. Phys. 3 (1963), 1407–1456.
[29] N.J. Zabusky, M.H. Hughes, K.V. Roberts, Contour dynamics for the Euler
equations in two dimensions, J. Comput. Phys. 30 (1979), no. 1, 96–106.

Rozwiązania Równania Painlev e II

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rozwiązania Równania Painlev e II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Wydział Matematyki i Informatyki

Rozwiązania równania Painlevé II

Opiekun pracy dyplomowej

Pracę przyjmuję i akceptuję Potwierdzam złożenie pracy dyplomowej

2. Dwuwymiarowe równanie Eulera 23

3. Dynamika obszarów o stałej wirowości 37

4. Wyniki dotyczące rozwiązań samopodobnych 47

Równania Painlevé są klasą równań różniczkowych zwyczajnych drugiego rzędu

u00 (z) = zu(z) + 2u3 (z) − α, z ∈ C, (1)

gdzie u : [0, ∞) × R2 7→ R2 jest polem wektorowym reprezentującym przepływ

ωt (x, t) + u(x, t) · ∇ω(x, t) = 0, x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞). (3)

gdzie prędkość u dana jest poprzez poniższą całkę Biota-Savarta

ω(x, t) = p0 χΩ(t) (x), x ∈ R2 , t ∈ [0, ∞),

Załóżmy, że µ ∈ R oraz θ+ , θ− ∈ [0, 2π) są parametrami takimi, że |θ+ − θ− | =

k0a,µ (x) = aδ(x) + µ p.v. (1/x), a ∈ R, µ ∈ (−1, 1),

rzeczywiste oraz czysto urojone rozwiązania Ablowitza-Segura niejednorodnego rów-

Toruń, sierpień 2020 Kamil Dunst

Definicja 1. Dla dowolnych funkcji f, g : R 7→ C wprowadzamy oznaczenie

f (x) = O(g(x)), x → ∞ (odp. x → −∞),

Definicja 2. Niech f, g : R 7→ Mn (C) będą funkcjami o wartościach macierzowych

f (x) = O(g(x)), x → ∞ (odp. x → −∞),

Definicja 4. Załóżmy, że D ⊂ C jest zbiorem otwartym. Powiemy, że funkcja f :

Definicja 5. Wprowadźmy oznaczenie C+ := {z ∈ C | <(z) > 0} i określmy holo-

Wiadomo, że Γ(z) posiada meromorficzne rozszerzenie na zbiór liczb zespolonych,

Rysunek 1: Lewa (+) i prawa (–) strona konturu γ.

α = (α1 , . . . , αn ) , αi ∈ {0, 1, 2, . . .}, i = 1, . . . , n,

a jego rząd określamy jako

Definicja 8. Dla dowolnego k ∈ {0, 1, 2, . . .} oznaczamy przez C k (U ) przestrzeń

Ponadto używamy notacji C ∞ (U ) dla przestrzeni funkcji gładkich. Natomiast po-

jest skończona. Podobnie definiujemy L∞ (U ) jako przestrzeń funkcji mierzalnych

ma wartość skończoną. Na przestrzeni L2 (U ) określamy iloczyn skalarny wzorem

Znana nierówność Cauchy’ego-Schwarza mówi nam, że

to odwzorowanie w nazywamy słabą pochodną funkcji u odpowiadająca operatorowi

Definicja 13. Niech m ­ 0 będzie liczbą całkowitą. Przestrzeń Sobolewa H m (U )

|Dα u|2L2  u ∈ H m (Rn ).

Definicja 14. Załóżmy, że funkcja u : Ω 7→ R2 jest różniczkowalna.

• Dywergencją u nazywamy odwzorowanie określone następująco

div u(x1 , x2 ) := ∂x1 u1 (x1 , x2 ) + ∂x2 u2 (x1 , x2 ), (x1 , x2 ) ∈ Ω.

• Wirowością u nazywamy funkcję zdefiniowaną w sposób

curl u(x1 , x2 ) := −∂x2 u1 (x1 , x2 ) + ∂x1 u2 (x1 , x2 ), (x1 , x2 ) ∈ Ω.

• Jeżeli dla każdej funkcji testowej φ ∈ C0∞ (U ) zachodzi następująca równość

to w nazywamy słabą dywergencją funkcji u.

to v nazywamy słabą wirowością funkcji u.

sup |R(x)Dα f (x)| < ∞ .

Operator F : S(Rn ) 7→ S(Rn ) nazywamy Transformacją Fouriera.

Lemat 4 (Nierówność Gronwalla). Niech q, u, c : [0, T ] 7→ R będą nieujemnymi

W tym rozdziale zajmiemy się równaniem Painlevé II (PII) postaci

u00 (z) = zu(z) + 2u3 (z) − α, z ∈ C. (1.1)

gdzie α ∈ C jest dowolnym parametrem. Okazuje się, że rozwiązania powyższego

1.1. Podejście klasyczne

B(z0 , w1,0 , w2,0 ; r) := B(z0 , r) × B(w1,0 , r) × B(w2,0 , r).

Załóżmy, że istnieją stałe r, M > 0 takie, że B(z0 , w1,0 , w2,0 ; r) ⊂ Ω oraz

|fj (z, w1 , w2 )| ¬ M, (z, w1 , w2 ) ∈ B(z0 , w1,0 , w2,0 ; r), j = 1, 2.

Wtedy następujące zagadnienie Cauchy’ego

wj0 = f (z, w1 , w2 ), wj (z0 ) = wj,0 , j = 1, 2,

Korzystając z rozwinięcia (1.2) oraz z równania (1.1), w pewnym sąsiedztwie punktu

Zauważmy, że współczynnik stojący przy potędze z −3m po prawej stronie równania

oraz ustalmy dowolny punkt z0 ∈ Ω. Z holomorficzności funkcji u na pewnym oto-

co w połączeniu z twierdzeniem o jednoznaczności funkcji holomorficznej prowadzi

u(z) = g(z) = −u(z), z ∈ Ω.

Załóżmy teraz, że u ma biegun w pewnym punkcie x0 ∈ R. Korzystając z powyższego

(z − x0 )u(z) = −(z − x0 )u(z) = −(z − x0 )u(z). (1.4)

Definicja 13. Niech m 0 będzie liczbą całkowitą. Przestrzeń Sobolewa H m (U )

Zauważmy, że korzystając z równań (2.2) oraz (2.3), dla t 0 uzyskujemy równości

ω (X(α, t), t) = ω0 (α), t 0, α ∈ R2 .

Zatem dla każdego t 0 zachodzi

|ω(·, t)|L∞ = |ω0 |L∞ , t 0. (2.5)

|ω(·, t)|Lp = |ω0 |Lp , t 0. (2.6)