EDUKASAUN SAÚDE

Topiku : Autismu
Sub Tópiku : Autism Spectrum Disorder (ASD)
Targetu : Inan-Aman
Fatin : Lau-hata
Horas : 00:50 Minutus

A. Objetivu
1. Objetivu geral
Hatene no komprende konaba moras autismu.

2. Objetivu espesifiku
1. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba definisaun husi
moras autismu.
2. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba klasifikasaun
husi moras autism.
3. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba etiologia husi
moras autismu.
4. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba manifestasaun
klinika husi moras autismu.
5. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba asaun
prevensaun husi moras autismu.
6. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba gestaun husi
moras autismu.
7. Atu inan-aman bele hatene no komprende konaba komplikasaun
husi moras autismu.
B. Atividade Edukasaun Saúde

Nu Fase Horas Atividades Media

1. Introdusaun 10 mnt 1. Loke sesaun Verbal

2. Hato’o komprimenta
3. Introduz a’an
4. Aprezenta topiku
5. Aprezenta objetivu
6. Konkordasaun tempu
7. Halo aprezentasaun
2. Dezenvolvimentu 30 mnt Esplika tuir sistematiku konaba:
1. Definisaun
Flipchart
2. Klasifikasaun
Projector
3. Etiologia
Laptop
4. Manifestasaun klinika
Kuadru
5. Asaun prevensaun
Spidol
6. Gestaun
7. Komplikasaun
3. Sintese 10 mnt 1. Konkluzaun
2. Husu no hatan Verval
3. Validasaun Leaflet
4. Fahe leaflet
5. Agredesementu
6. Taka asaun

C. Metodu
a. Expositivu
b. Husu no hatan
D. Evaliasaun
a. Estandarte ba preparasaun
1. Preparasaun material (laptop, leaflet, projector, kuadru,spidol) ho media
(power point)
2. Prepara fatin ba audensia sira, (meza,kadeira ho forma hanesan letra U).
3. Paetisipante mai molok 15 minutus, hodi halo aprezentasaun ba
edukasaun saude.

b. Estandarte ba prosesu nian

1. Inan-aman sira bele marka tempu ne’ebe mak determinadu tia ona.
2. Inan-aman sira bele hato’o problema ou duvida ruma.
3. Inan-aman sira bele tuir partisipasaun ne’e to’o remata.

c. Estandarte ba resultadu
1. 75% Inan-aman sira bele hatene no komprende konaba difinisaun husi
moras autismu ba labarik sira.
2. 75% Inan-aman sira bele hatene no komprende konaba klasifikasaun
husi moras autismu.
3. 75% Inan-aman sira bele hatene no komprende konaba etiologia husi
moras autismu ba labarik.
4. 75% Inan-aman bele hatene no komprende konaba manifestasaun
klinika ba labarik moras autismu sira.
5. 75% Inan-aman bele hatene no komprende konaba asaun prevensaun ba
labarik moras autismu sira.
6. 75% Inan-aman bele hatene no komprende konaba gestaun ba moras
autismu ba labarik sira.
7. 75% Inan-aman bele hatene no komprende konaba komlikasaun husi
moras autismu ba labarik sira.
E. Kestionariu

1. Tuir ita bo’ot sira nia hatene saida mak moras autismu ?
2. Klasifikasaun ba moras autismu ne’e iha hira ?
3. Moras autismu ne’e kauza husi saida ?
4. Tuir ita bo’ot sira nia hatene sinais no sintomas husi moras autismu ne’e
mosu oinsa ?
5. Maneira oinsa mak atu prevene bainhira hetan moras autismu ?
6. Oinsa atu halo tratamentu ba moras autismu ?
7. Tuir ita bo’ot sira nia hatene komplilkasaun ba moras autismu mak oinsa ?
F. Referensias Bibliografikas

http://rizkyadindabenk.blogspot.com/2015/06/makalah-anak-berkebutuhan-
khusus-autisme.html?m=1 (data asesu 22 de outobru 2022)
https://www.academia.edu/4574225/MAKALAH_AUTISME (data asesu 22
de outobru 2022)
http://journal.unair.ac.id/download-fullpapers-palim4f33d9ae81full.pdf (data
asesu 22 de outobru 2022)
https://jurnal.ugm.ac.id/buletinpsikologi/article/viewFile/11944/8798 (data
asesu 23 de outobru 2022)
https://id.m.wikipedia.org/wiki/Autisme (data asesu 25 de outobru 2022)
http://ejournal.umm.ac.id/index.php/sainmed/article/view/1084 (data asesu 25
de outobru 2022)

G. Anexus :
- Materia
- Leaflet
 AUTISMU

1. Definisau
Autismu mai husi lian Yunani nebe forma husi liafuan rua mak hanesan
‘aut’ katak pesoal no ‘isme’ katak komprende,autismu mos hanesan problema ida
nebe iha funsaun kakutak nian ne’ebé relasiona ho problema iha linguajen,atetude
no problema mos ba interasaun social. Autismu hanesan grupu ida husi problema
kresimentu ba labarik sira ne’ebé sira labele kria relasaun diak iha social nune
bele hamosu izolamentu ba labarik atu halo interasaun ho ema seluk
(Veskarisyanti,2008).

Autismu rekonese iha tinan 1946 husi matenek nain ida iha Amerika ho
naran Leo Kanner,nia hatete katak autismu hanesan sinais ida ne’ebe labarik sira
halo izolamentu iha sira nia an no lakoi halo interasaun ba ambiente seluk,autismu
mos klasifika ba iha problema autism spectrum disorder (ASD) hanesan problema
kresimentu ba sistema nervosu ne’ebe fo afeta ba kapasidade linguajen no
interasaun social.
Autismu hanesan problema geral iha kresimentu ne’ebé mosu depois
labarik ne’e moris no sei hetan problema iha komunikasaun,interasaun
social,imajinasaun no hahalok (Wright,2007).

2. Klasifikasaun

Tuir yatim (2002) ne’ebé haktuir iha YAI katak labarik autismu fahe ba
klasifikasaun tolu (3)

Autismu Persepsaun

Autismu persepsaun konsidera hanes an autismu proriu tamba mosu

depois bebe moris autismu nee mosu tamba husi fator oioin bele mos husi
familia,ou husi ambiente ka fator sira seluk.Difikuldade ba labarik ho problema
linguajen partense ba reasaun entre istimulasaun husi liur no labarik mos labele
servisu hamutuk ho ema seluk.

Autisme Reaksaun

Autismu reaksaun mosu tamba problema oioin nebe hamosu ansiadu

hanesan moras ou familia ruma mate,no labarik mos sei hatudu karakter ho
movimentu nebe halo fila-fila ou dalaruma mos mosu konvulsaun.

Autismu ne’ebe mosu antes labarik boot

Autismu ida nee mosu antes labarik nee boot,tamba kauja husi
anormalidade tesidu nian ihab kakutak,nebe mosu antes labarik nee moris tan nee
difisil uitoan atu fo hanorin ka atu muda atetudi nebe iha labarik nee rasik.

3. Etiologia

Faktores Genetika

Husi 20% kauza ba moras autismu ne’ebé hetan husi fator

genetika,problema ne’e mosu tamba mutasaun iha genetika ou problema seluk
hanesan tuberous sclerosis no sindrom frangile tan ne’e bele hamosu
anormalidade iha kromosona.
.
Problema iha sistema nervosu

Problema ne’e mosu iha fulan tolu antes labarik moris ne’ebe hetan
problema iha formasaun kakutak nian liuliu iha kakutak kiik,tan ne’e menus selula
purkinye iha kakutak kiik ba labarik autismu sira.Tamba kakutak kiik iha funsaun
atu kontrola servisu ba motoriku nian
 Desekilibriu ba kimiku

Estudu barak mak hetan rejultadu husi sintoma ba autismu tamba relasiona
ho hahan ou menus subtansia kimiku iha isin lolon, no alerjia ba hahan ruma mak
hanesan susu-ben,naan masin-midar nst. (Maulana,2007).

4. Manifestasaun klinika

Labarik ne’ebe sofre moras autismu sei hatudu karakteristika hanesan tuir mai
ne’e:

Problema iha setor komunikasaun

a. Liafuan ne’ebe koalia sai dalaruma la iha nia siknifikadu.
b. Parte balun labarik autismu sira susar atu kaolia no dezemvolvimentu ba
linguajen ne’ebe kleur.
c. Wainhira atu halo komunikasaun ba ema seluk sira la uja linguajen oral
maibe dalaruma sira uja linguajen fijiku.
d. Gosta hasara tuir liafuan ruma ou musika ruma maske la hatene nia
siknifikadu.

Problema iha setor interasaun social

a. Gosta tuur mesak lakoi ema atu hamaluk.
b. Kontaktu matan ne’ebe ladun diak wainhira atu halo interasaun.
c. La gosta wainhira atu halimar hamutuk.

Problema iha setor sensoriku

a. Dalaruma la senti waihira ita kaer sira nia isin.
b. Dalaruma mos la senti moras wainhira baku sira nia isin.
c. Taka sira nia tilun wainhira barulhu ne’ebe makas.
d. Gosta horon ka lambe sasan ne’ebe sira kaer.
Problema iha setor emosional
a. Dalaruma nervozu hela deit,tanis no hamnasa ne’ebe la iha razaun.
b. Dalaruma ho hahalok ne’ebe agresivu no estraga sasan.
c. Dalaruma sira prejudika ba sira nia aan rasik.
d. La iha empatia ba ema seluk.

5. Asaun prevensaun

Atu prevene moras autismu ba labarik sira tenke halo tuir pontu hira tuir mai ne’e:

a. Tenke submete ba moris ne’ebe saudavel liliu ba inan isin-rua sira,no ba

kontrola saude durante isin-rua no tenke han hahan ne’ebe riku ho
nutrisaun no bele mos halo ginastiku ne’ebe kaman.
b. Evita ka labele konsumu alkohol ou sigaru durante isin-rua.
c. Evita atu konsumu aimoruk ne’ebe ho dosis aas.
d. Tenke hetan ona vazinasaun molok isin-rua,liuliu vazinasaun ba moras
rubella.

6. Gestaun ba moras autismu

1. Kauzativu
Medikamentus
La iha ai-moruk rasik ba moras autismu wainhira atu halo kurativu,maibe
iha ai-moruk balu bele rekomenda hanesan:
a. Children Pollen Powder Capsule 250 Mg,VO, 2x/dia
b. Zing 125 Mg, VO, 2x/dia
c. Spirulina 250 Mg,VO, 3x/dia
d. Vitality Softgel Capsules 125 Mg,VO, 2x/dia
e. Beneficial 125 Mg,VO, 2x/dia
f. Cordiceps Mycelium Capsules 250 Mg, VO, 3x/di
Terapia
 Terapia akupuntura
Hanesan metodu ida ne’ebe tu’u daun iha isin,atu bele istimula sitema
nervoju iha kakutak.
 Terapia muzika
Terapia uja muzika ho nia objetivu atu fo vibrasaun ondas hodi fo
influensia ba membrana kakutak nian.
 Terapia familia
Inan-anam ne,ebe iha oan autismu,tenke ser akompanha no fo atensaun
tomak ba sira nia oan nune bele hamosu relasaun emosional ne’ebe diak.

2. Konservativu

Metodu ABA
Metodu ABA (Appliet Behavioral Analisis) hanesan metodu ne’ebe
eksesu husi metodu seluk ne’ebe ho estruturalmente no iha rejultadu
sufsiente ba pasiente,no nia gestaun halo to iha oras 4-8 iha loron ida.Iha
metodu ida ne’e sei hanorin ou treinu labarik sira konaba ablidade ne’ebe
diak ba iha iha moris lorloron,oinsa halo komunikasaun no interasaun
ne’ebe diak.
Tama iha grupu especial
Iha grupu ida ne’e sira bele hetan kurikulum ne’ebe especial no halao
ho maneira individual,ba labarik ne’ebe sidauk halimar bele tama iha grupu
ida ne’e.Iha ne’e labarik bele simu asistensia integradu ne’ebe hetan husi
psikiatra,psikologia,terapia no ortopedadok.
7. Komplikasaun

a. Konvulsaun
Konvulsaun sempre akontese ba labarik ne’ebe sofre moras
autismu,ne’ebe akontese wainhira sira isin-manas ka dalaruma sira
nervozu.

b. Problema iha saude mental

Problema ne’e bele halo labarik iha risku ba depresaun no ansiadade.

c. Komplikasaun seluk mak

Labarik autismu sira sempre toba hela de’it no hakarak han hela de’it no
bele mos lakoi atu han no bele problema mos iha sistema digestivu ou soe
bee-boot la ho normal.