Tarih Ders

Notları

Bilgi Sarmal Yayınları

Tarih Zümresi

bilgisarmaltarih
10.2. ÜNİTE
BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ
(1302-1453)
KURULUŞ DÖNEMİ

GELİŞMELERİ
OSMANLI DEVLETİ’NİN

KURULUŞUYLA İLGİLİ

GÖRÜŞLER
OSMANLI-BİZANS

İLİŞKİLERİ
BALKAN FETİHLERİ
TÜRK SİYASİ BİRLİĞİNİ

SAĞLAMA FAALİYETLERİ
TÜRK DEVLETLERİNİN

LİDERLİK MÜCADELESİ
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Kuruluş Dönemi • Anadolu’ya yerleşen Türkmen boyları ilk zamanlar
Selçuklu hâkimiyetinde yaşasalar da Kösedağ
Gelişmeleri
Savaşı’ndan sonra bağımsız birer siyasi teşekkül
• Bir devletin bir bölgede uyguladığı politikalarla o
hâline gelmeye başlamışlardır.
bölgenin coğrafi özellikleri arasındaki ilişki
“jeopolitik” olarak adlandırılmaktadır. Anadolu bu
anlamda dünyanın jeopolitik olarak önemli Osmanlı Devleti’nin
bölgelerinden biridir. Bu yüzden Anadolu tarih Kuruluşu İle İlgili Görüşler
boyunca birçok devlet ve topluluğun hâkim olmak
istediği bir coğrafya olmuştur. Osmanlı Kuruluş Dönemi Kaynakları
• Türkler de XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren • Osmanlı Beyliği’nin kuruluşuna dair farklı görüşler
Anadolu’ya göç etmeye başlamışlardır. vardır. Bunun sebebi de kuruluş dönemi
• Türklerden önce Anadolu, Bizans’ın komşu kaynaklarının yetersiz olmasıdır.
devletlerle yaptığı savaşlar yüzünden birçok • Dönemi anlatan ilk kaynakların da kuruluştan
anlamda geri kalan bir bölge olmuştur. Ayrıca yaklaşık bir asır sonra kaleme alınması dönemin
Bizans’ın kötü yönetiminden ve savaşlardan aydınlatılmasını zorlaştırmıştır.
Anadolu halkı büyük zarar görmüştür. • Osmanlı Devleti’nde tarih yazıcılığı anlayışı XV.
• Türkler, XII. yüzyıldan itibaren daha çok yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bu anlamda
Anadolu’nun doğu ve iç bölgelerine yerleşmeye Osmanlı tarihçiliğinin kuruluşu II. Murad,
başlamış, batı bölgelerine giden Türkler Haçlı gelişmesi II. Mehmed, yükselmesi ise II.
Seferleri’nin etkisiyle bir süre geri çekilmek Bayezid zamanlarında gerçekleşmiştir.
zorunda kalmıştır.

1
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
• Tarihçiler, Osmanlı kuruluş dönemlerini açıklamak
Oğuz Boyları
için Pachymeres, Nikephoros, Kantakouzenos ile
İbn-i Batuta, el-Ömerî, İbn-i Said ve İbn-i
Haldun gibi isimlerin eserlerinden de
faydalanmışlardır.
• Osmanlılar hakkındaki ilk bilgilere Yahşi Fakih
Menâkıbnâmesi’nde rastlanmıştır. Bu eserden
faydalanarak da Aşıkpaşazade tarafından
“Aşıkpaşazâde Tarihi” kaleme alınmıştır.
Osmanlı kuruluş dönemleri hakkında bilgi veren ilk
kaynak ise Ahmedî’nin “İskendernâme” adlı
eseridir.

Osmanlılar ile ilgili bilgi veren ilk kaynak

Yahşi Fakih Menâkıbnâmesi

Osmanlı Kuruluş dönemleri hakkında

bilgi veren ilk kaynak

İskendemâme (Ahmedî)

Osmanlı Beyliği’nin Osmanlı Devleti’nin

Menşei (Kökeni) Kuruluşuna Dair Bazı Önemli
• Osmanlıların; Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı
Günhan Soyu’nun Kayı Boyu’na mensup olduğu
Görüşler
Osmanlı Beyliği’nin kuruluşuna dair Paul Wittek,
kabul edilmekte ancak Kayı Boyu’nun ne zaman
Mehmet Fuat Köprülü ve Halil İnalcık da çeşitli
Anadolu’ya geldiği ile ilgili net bilgilere
görüşler ortaya koymuşlardır.
ulaşılamamaktadır.
• Kayılar Anadolu’ya geldikten sonra ilk olarak
Paul Wittek: Osmanlı Beyliği’nin
Ahlat Sürmeli Çukur bölgesine daha sonra
kuruluşunu gaza tezi ile
Karacadağ’a (Ankara) ve en son olarak da
açıklamıştır. 1937’deki bu teze
Bitinya (Marmara’nın doğusu) bölgesindeki Söğüt
göre fetihler yoluyla İslamiyet
ve Domaniç’e yerleşmişlerdir.
yayılmış aynı zamanda ganimet
elde edilmiştir. Ayrıca
Kayı Boyu Anadolu’da
Wittek, Osmanlı’nın Kayı
Ahlat Söğüt ve Boyu’na dayanmadığını
Sürmeli Karacadağ Domaniç
Çukur iddia etmiştir.
(Ankara) (Bilecik)
(Bitlis)

2
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Mehmet Fuat Köprülü: Osmanlı
Beyliği’nin kuruluşu basit bir
şekilde ortaya koyulamayacak kadar
karışıktır ve farklı etkenlerin bir
araya gelmesi ile bu durum
açıklanabilir.

Fuat Köprülü’ye Göre Osmanlı Beyliği’nin Kısa

Sürede Büyümesinin Sebepleri
✓ Gaza politikası doğrultusunda yapılan seferler
ve savaşlar
✓ Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve beyliklerin
kurulduğu dönemde Anadolu’daki siyasi boşluk Osmanlı - Bizans İlişkileri
✓ Türklerin ordu ve devlet teşkilatlanmasındaki
Osman Gazi Dönemi
becerileri
✓ Kuruluş Dönemi hükümdarlarının yetenekli • Osmanlı Beyliği Osman Gazi zamanında ilk etapta
olması Bizans tekfurları ile iyi ilişkiler kurmuş ancak
✓ Gaziyân-ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Bâcıyân-ı daha sonra fetih hareketlerine hız vererek bazı
Rûm ve Abdalân-ı Rûm gibi askerî, sosyal ve şehirleri ele geçirmiştir.
iktisadi grupların varlığı • Osman Gazi ilk olarak Kulacahisar’ı ele geçirmiş
✓ Beyliğin kurulduğu bölgenin jeopolitik konumu daha sonra İnegöl tekfuru (Bizans valisi) ile
✓ Diğer Türk beyliklerinin, Osmanlı Beyliği’ne yaptığı Domaniç Beli Savaşı’nı kazanarak
verdikleri destek Karacahisar Kalesi’ne hâkim olmuş ve beyliğin
merkezini buraya taşımıştır.
Halil İnalcık: Osmanlı Beyliğinin • Karacahisar’ın fethi sonrası şehirdeki kilise
büyümesini daha çok sosyal camiye çevrilmiş, şehre kadı tayini yapılmış ve ilk
etmenlere bağlar. pazar vergisi de alınmaya başlanmıştır.

DİKKAT
Halil İnalcık’a Göre Osmanlı Beyliği’nin Kısa
İlk Osmanlı Kadısı
Sürede Büyümesinin Sebepeleri
Osman Gazi Dursun Fakih’i ilk Osmanlı kadısı
✓ Doğu’daki Moğol baskısıyla Türkmen kitlelerinin
olarak Karacahisar’a atamıştır.
batı Anadolu’ya göç etmesi
✓ Anadolu beyliklerinin gaza düşüncesini terk
etmesi ve Osmanlıların bu anlayışı devam
ettiren tek beylik olması
✓ 1302 tarihli Koyunhisar Savaşı’nda Bizans’a
üstünlük kurulması ve bu durumun gaza
anlayışına sahip Türkmen toplulukları
üzerindeki olumlu etkisi

3
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)

• Osman Gazi bu tarihten sonra sistemli fetih

hareketlerine girişmiş ve 1299’da İnegöl’ü AKLINDA KALSIN
fethetmiştir. 1299 Yılının Osmanlı Kuruluş Tarihi Olması Meselesi
• Osman Gazi Bilecik şehrini de ele geçirdikten Osmanlı Maarif Nezareti, 1914 tarihinde Osmanlı
sonra İznik’i kuşatmıştır. Bu kuşatma Bizans ile Devleti’nin kuruluş senesinin tespiti için
Osmanlıları karşı karşıya getirmiş ve taraflar Efdaleddin Beyi görevlendirilmiştir. Efdaleddin
arasında Koyunhisar Savaşı yaşanmıştır. Savaşı Bey, yaptığı araştırmalar sonucunda kesin bir
Osmanlı Beyliği kazanmıştır. sonuca ulaşamamış ve çeşitli tahminler yürüterek
1299 tarihinde karar kılmıştır. Ancak kendisinin de
Koyunhisar (Bafeus) Savaşı’nın Sonuçları
elinde bu tarihin kuruluş tarihi olarak
(1302) (Osmanlı-Bizans)
belirlenmesini sağlayacak belgeler yoktur.
✓ Osmanlı-Bizans arasındaki bu ilk savaşla, İzmit
yolu Türklere açıldı, Bursa’ya çıkan yolların
büyük bölümü kontrol altına alındı. • Koyunhisar zaferinden sonra Bursa’ya yoğunlaşan
✓ Büyük bir prestij ve güç kazanan Osmanlılar Osman Gazi, uzunca bir süre şehri abluka altına
için 1302 tarihi devletin kuruluş tarihi olarak almış fakat vefat etmesi sebebiyle şehri
kabul edildi. alamamıştır.

4
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Orhan Gazi Dönemi • Çimpe Kalesi Rumeli’nin fethinde bir üs olarak
• Orhan Gazi babasının başlattığı kuşatmayı kullanılmıştır. Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman
sonlandırarak 1326’da Bursa’yı fethetmiştir. Paşa; Malkara, Bolayır ve Tekirdağ’a kadar olan
• Orhan Gazi daha sonra İznik’i kuşatmış fakat bölgeleri ele geçirmiştir.
burayı kaybetmek istemeyen Bizans ile Osmanlı • Bu dönemde Balkan devletleri arasındaki siyasi ve
kuvvetleri arasında Palekanon Savaşı yaşanmıştır. dinî çekişmeler, Osmanlı Beyliği’nin Rumeli’de
Savaşı Osmanlılar kazanmıştır. ilerlemesini kolaylaştırmıştır.
• 1359’dan sonra Edirne-Çorlu arasındaki kaleler ele
Palekanon (Maltepe) Savaşı’nın Sonuçları
geçirilmiştir. Daha sonra Çorlu ve Lüleburgaz da
(1329) (Osmanlı-Bizans)
alınmıştır.
✓ Osmanlıların İslam dünyasındaki itibarı arttı. • 1361’de şehzade Murad, Bizans’ı Sazlıdere
✓ Bizans’ın Anadolu’ya dair umutları sona erdi. Savaşı’nda mağlup etmiştir. Orhan Gazi’nin
✓ İznik ve İzmit’in fethinin önü açıldı. 1362’de vefat etmesi üzerine tahta I. Murad
geçmiştir.
• Orhan Gazi 1331’de de İznik’i fethederek beyliğin
merkezini buraya taşımış daha sonra da İzmit’i
alarak Kocaeli Yarımadası’nın kontrolünü
sağlamıştır. Kocaeli Yarımadası’nın hâkimiyeti ile
Bitinya bölgesi Osmanlıların kontrolüne
geçmiştir.

I. Murad Dönemi
• 1363’te Edirne fethedilmiştir. Edirne’nin
fethinden sonra Lala Şahin Paşa, önce Filibe’yi
ertesi yıl da Gümülcine’yi
Osmanlı topraklarına katmıştır.
Devletin merkezi Edirne’ye
taşınmıştır.
Balkan Fetihleri • Sırplarla 1371’de yapılan Çirmen
Savaşı’nı Osmanlılar kazanmıştır.
Orhan Gazi Dönemi
• Osmanlı Beyliği’nin Bizans’taki taht kavgalarına
müdahil olması ve Karesioğullarını alması, kuruluş Çirmen Savaşı’nın Sonuçları
döneminde Rumeli’ye geçişi kolaylaştırmıştır. (1371) (Osmanlı-Haçlı)
• Orhan Gazi, Bizans içinde yaşanan taht ✓ Bizans’ın Avrupa ile bağlantısı kesildi.
kavgalarında ve Sırplara karşı, kayınpederi ✓ Makedonya’nın fethi kolaylaştı ve Osmanlılar
Kantakuzenos’a (Kantakuzen) yardım etmiştir. Bizans’a, Bulgar ve Sırp prensliklerine
Bu yardımlarından dolayı da Bizans, Gelibolu’daki üstünlüğünü kabul ettirdi.
Çimpe Kalesi’ni Osmanlılara vermiştir (1353).

5
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)

AKLINDA KALSIN
Sırp Sındığı Savaşı Neden Müfredattan Çıkarıldı?
Bu savaşı yazan tarihî kaynaklar çok daha sonra
kaleme alınmıştır ve savaşın tarihi ile ilgili farklı
bilgiler mevcuttur. Bu savaştan bahseden
yabancı kaynaklar 1371 tarihini verirler.
Dolayısıyla Sırp Sındığı Savaşı diye adlandırılan
savaş Çirmen Savaşı’dır.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi Murad I Maddesi, AÖF
Ders Kitapları
• Osmanlı akıncılarının Ploşnik Savaşı’nda Sırp ve
Bosna kuvvetlerine yenilmesinden cesaret alan
Avrupalı devletler büyük bir Haçlı ordusu
hazırlamıştır.
• 1389’da gerçekleşen I. Kosova Savaşı’nı Osmanlı
Yıldırım Bayezid Dönemi
ordusu kazanmıştır.
AKLINDA KALSIN
I. Kosova Savaşı’nın Sonuçları
(1389) (Osmanlı-Haçlı) I. Bayezid Neden Yıldırım Unvanı Aldı?
I. Bayezid, Batı kaynaklarında isminden ziyade
✓ I. Murat savaş meydanında şehit olurken Tuna
“Yıldırım” lakabıyla anılır. Bazı Fransız yazarlar,
Nehri’nin güneyi Osmanlı egemenliği altına
bu lakabın yerine “L’Eclair” yani “şimşek”
girdi.
kelimesini kullanırlar. Sultanın daha şehzâdeliği
✓ Balkanlarda Osmanlı karşısında direnebilecek
döneminden itibaren aldığı bu unvan ile ilgili
tek güç Macar Krallığı oldu.
çeşitli rivayetler vardır. Bu konuda en kuvvetli
✓ I. Kosova Savaşı’nda şehit olan I. Murat’ın
rivayet ise I. Murad’ın 1387’de Karamanoğulları
yerine I. Bayezid (Yıldırım) tahta çıktı.
üzerine düzenlediği ve Şehzâde Bâyezid’in de
katıldığı seferde, Bayezid’in süratli ve cesur
tavırlarıyla bu unvanı aldığı yönündedir.
DİKKAT
• 1391 ve 1395 tarihlerinde Yıldırım Bayezid
I. Kosova Savaşı’nda Osmanlı ordusu ilk kez top
tarafından İstanbul iki defa kuşatılmıştır.
kullanmıştır. Ancak buradaki amaç topun sesiyle
Yıldırım, ikinci İstanbul Kuşatması’nda Anadolu
düşmanı korkutmak olmuştur.
(Güzelce) Hisarı’nı yaptırmıştır.
• Osmanlı Devleti’nin batı yönündeki ilerleyişini
engellemek isteyen Haçlılar (Macar, Fransız,
Alman, İngiliz, Belçikalı, İtalyan ve Hollandalı
askerler) ile Osmanlı Devleti arasında 1396
yılında Niğbolu Savaşı yaşanmış, savaşı Osmanlı
Devleti kazanmıştır.

6
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Niğbolu Savaşı’nın Sonuçları • Edirne-Segedin Antlaşması ile batıyı güvence
(1396) (Osmanlı-Haçlı) altına aldığını düşünen II. Murad, tahtı II.
✓ Bulgar Krallığına son veren ve Avrupa’yı baskı Mehmed’e (Fatih) bırakmıştır.
altına alan Osmanlı Devleti, Macarları etkisiz • 12 yaşındaki bir çocuğun tahtta olmasını fırsat
hâle getirdi. bilen Haçlıların harekete geçmesi üzerine devlet
✓ İslam dünyasında büyük bir itibar kazanan adamlarının isteğiyle II. Murad tekrar tahta
Yıldırım Bayezid, “Sultan-ı İklim-i Rum” çıkmış, 1444’teki Varna Savaşı’nda Haçlılar
unvanını aldı ve bu özgüvenle Timur’un mağlup edilmiştir.
karşısına dikildi. • Osmanlı’yı Balkanlardan atmak isteyen Haçlılar
ile 1448’de II. Kosova Savaşı yapılmıştır. Bu
savaşı da kazanan Osmanlı’nın Balkanlardaki
I. Mehmed (Çelebi) Dönemi
hâkimiyeti kesinleşmiştir.
• Fetret Devri sonrasında, Çelebi Mehmet; Erdel,
Macaristan ve Mora üzerine akınlar düzenledi.
• 1417 tarihinde Akçahisar ve Avlonya fethedilerek, AKLINDA KALSIN
Eflak ve Bosna vergiye bağlandı. II. Murad’ın Tahtı Terk Etmesi ve II.
• 1416 tarihinde Venediklilerle ilk deniz savaşı Mehmed’in İlk Saltanatı
yapıldı ancak Osmanlılar bu savaşı kaybetti. II. Murad, Balkanlarda yaşanan başarısızlıklar,
kendisine karşı oluşan muhalefet ve büyük oğlu
Alaeddin Bey’in ölümünün etkisiyle 1444’te tahtı
12 yaşındaki oğlu II. Mehmed’e bıraktı. Ancak
bunu fırsat bilen Balkan Devletleri Osmanlı’ya
karşı saldırıya geçince bazı devlet adamlarının
çağrısıyla ordunun başına geçti ve Varna
Savaşı’nın muzaffer komutanı oldu. Bu dönemde
II. Murad Dönemi padişah hala II. Mehmed idi. 1446 yılında
• II. Murad Balkanlarda hâkimiyet kurmak için Vezirazam Çandarlı Halil’in de kışkırttığı bir
Sırbistan ve Macaristan’a sefer düzenlemiş, bu yeniçeri isyanı (Buçuktepe Vakası) ile II.
seferlerin sonucunda 1444’de Balkan krallıkları ile Mehmed tahttan indirildi ve II. Murad tekrar
Edirne Segedin Antlaşması yapılmıştır. tahta çıktı.

Edirne Segedin Antlaşması (1444) (II. Murat)

(Osmanlı – Haçlı)
✓ Tuna Nehri sınır olacak ve taraflar on yıl
boyunca birbirleriyle savaşmayacaktı.
✓ Sırbistan, Osmanlı Devleti’ne vergi veren
bağımsız bir krallık hâline gelecekti.
✓ Eflâk, Macaristan’ın himayesine girmekle
birlikte Osmanlılara vergi ödemeye devam
edecekti.

7
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Osmanlıların Rumeli ve
Dervişler ve Ahilerin Desteği
Balkanlara Yerleşmesini Dervişler ve ahilerin öncülük ettiği Gaziyân- ı Rûm,
Kolaylaştıran Etmenler Ahiyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm ve Bâcıyân-ı Rûm
gibi gruplar fetihlerde Osmanlı’ya büyük destek
Osmanlıların Rumeli ve Balkanlara Yerleşmesini
sağlamışlardır. Ayrıca bu derviş ve ahiler, Rumeli’de
Kolaylaştıran Etmenler tekke ve zaviyeler açarak Türk İslam kültürünü
İskân Siyaseti yaymışlardır.
✓ Balkanlarda yeni fethedilen yerlerin daha uzun
Balkanların Siyasi-Ekonomik Durumu
süre elde kalması için Anadolu’daki Türk
XIV. yüzyılda Balkanlardaki küçük krallıklar ve
ailelerinin bu bölgelere yerleştirilmesidir.
feodal senyörlerin aralarındaki rekabet ve çekişmeler
✓ İlk kez Orhan Gazi’nin Rumeli’ye geçişinden Osmanlılara karşı birlik olmalarını engellemiştir.
sonra uygulanmaya başlanmıştır. İskâna tabi
Fetih Siyaseti
tutulanların bütün ihtiyaçları belli bir süre devlet
Osmanlılar öncü akınlar düzenleyerek bölgedeki
tarafından karşılanmış ve devlet, halkı iskâna
güçleri haraca bağlamış, uygun zamanın geldiği
teşvik etmiştir.
düşünüldüğünde de o bölgeyi hâkimiyeti altına
✓ İskâna tabi olanlara toprak verilmiş, onlardan
almıştır. Hâkimiyet altına alınan bölgede de eski
belirli bir süre vergi alınmamıştır ve iskân
düzen ve kanunlar kısmen korunmuş, tımar ve iskân
edilenlerin, geçerli bir sebep olmadan eski
siyaseti ile bölge, Osmanlı Devleti’ne bağlı hâle
yerlerine dönmelerine izin verilmemiştir.
getirilmiştir.
✓ İskân politikasının amaçları şunlardır:
İmar Faaliyetleri
➢ Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini ve
Osmanlılar ele geçirdikleri bölgelerde han, hamam,
İslamlaşmasını sağlayarak o bölgelerde kalıcı
köprü, medrese, zaviye, imaret, tekke, cami ve
olmak
mescit gibi Türk İslam eserleri inşa etmişlerdir.
➢ Konargöçer Türkmenleri yerleşik hayata
geçirmek
➢ Gayrimüslimlerin isyan hareketlerine engel
olmak
➢ Kavgalı olan iki aileden biri iskân ettirilerek
Anadolu’da asayişi sağlamak
➢ Sefere çıkan orduya lojistik destek sağlamak
ve fetihlerde sürekliliği sağlamak
İstimalet Politikası
Gönül alma, cezbettirme anlamlarına gelen
istimalet siyaseti ile Müslüman olmayan ahali
çeşitli vaatlerle kazanılmaya çalışılmıştır. Bu
politika ile Balkanlardaki gayrimüslim ahalinin
dinlerine müdahale edilmemiş, kilise ve
manastırlara vergi muafiyeti getirilmiştir.

8
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Türk Siyasi Birliğini
Sağlama Faaliyetleri
(Osmanlı Devleti’nin
Anadolu Siyaseti)
Ankara Savaşı’na Kadar Anadolu’da Osmanlı
Egemenliği
Orhan Gazi Dönemi’nde Karesioğullarının
Osmanlılara katılması
I. Murat Dönemi’nde çeyiz yoluyla
Germiyanoğullarından, satın alma ile
Hamitoğullarından toprak alınması
I. Bayezid Dönemi’nde; Saruhanoğulları,
Aydınoğulları, Menteşeoğulları,
Germiyanoğulları, Karamanoğulları, Hamitoğulları,
Eretna Beyliği ve Candaroğulları’nın Kastamonu
kolunun savaş yoluyla Osmanlı hâkimiyetine girmesi
• Orhan Gazi döneminde Karesioğulları Beyliği’nin
Osmanlıların hâkimiyetine girmesi (1345) Anadolu
siyasi birliğini kurma yolundaki ilk adımdır.
9
• Karamanoğulları beyliği kendisini Anadolu Selçuklu
devletinin varisi olarak görmüştür. Gaza politikasına
önem verdiğini göstermek için 1367 yılında
Latinlerin elindeki Gorigos Kalesi’ne (Mersin Kız
Kalesi) sefer düzenlemiş ancak başarısız olmuştur.
• 1387 tarihinde de Anadolu hâkimiyeti için Osmanlı
ile girdiği mücadeleyi kaybetmiştir. Bu durum da
Osmanlıların Anadolu’daki nüfuzunu arttırmıştır.
• Orhan Gazi ve I. Murad, gaza anlayışına uygun bir
biçimde Anadolu beyliklerini kontrol altına almışlar
ve vassallık (daha güçlü bir devletin koruması
altına girme) statüsünde bu beylikleri Osmanlı’ya
bağlamışlardır.
• Bayezid bir cihan devleti kurma hayaliyle birçok
Anadolu beyliğinin topraklarını savaş yoluyla
almıştır.
• Yıldırım Bayezid’in gaza anlayışına uygun olmayan
Anadolu politikası, Anadolu’daki Türk ve Müslüman
ahalinin tepkisini çekmiştir.
DİKKAT
Osmanlı Devleti’nin Anadolu hâkimiyeti konusunda
uyguladığı bir diğer yöntem de ele geçirilen
topraklara şehzadelerin sancakbeyi (askerî vali)
olarak gönderilmesidir. Bu sayede bölge halkının
Osmanlı yönetimine ısındırılması sağlanmıştır.
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Türk Devletlerinin Liderlik • İki ordu 1402 tarihinde Ankara’nın Çubuk

Mücadelesi Ovası’nda karşı karşıya gelmiştir. Timur’un filleri

etkin bir şekilde kullanması ve Osmanlı
ordusundaki Türkmen birliklerinin Moğol ordusuna
Ankara Savaşı geçmesi ile Timur savaştan galip ayrılmıştır.
• Türk tarihinin en önemli savaşlarından biri olan
• Yıldırım Bayezid Timur’a esir düşmüş bir süre
1402 Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid ile
sonra da Akşehir’de hayatını kaybetmiştir.
Timur karşı karşıya gelmiştir.
• Esasen Moğol kökenli olan Timur, Türk kültürünü
AKLINDA KALSIN
büyük ölçüde benimsemesi yüzünden Türkleşmiş
Yıldırım Bayezid Nasıl Öldü?
Moğol kabul edilir.
Yıldırım Bayezid savaştan sonra Timur’a esir
• Timur, Anadolu’ya gelmeden önce Karadeniz’in
düşmüş ve Akşehir’de vefat edene kadar esaret
kuzeyindeki Altın Orda Devleti üzerine sefer
altında kalmıştır. 9 Mart 1403’te vefat eden
düzenleyerek bu devletin zayıflamasına neden
Yıldırım Bayezid’in nasıl vefat ettiği tartışmalı
olmuştur. Altın Orda Devleti zayıflayınca da
bir konudur. Birçok tarihçi, ateşli humma
Moskova Knezliği nüfuzunu artırmış ve Rus
hastalığından öldüğünü belirtmektedir.
Çarlığı hâline dönüşmüştür.

Ankara Savaşı’nın Sebepleri Ankara Savaşı’nın Sonuçları

(1402) (Osmanlı-Timur) ✓ Anadolu’daki eski beylikler yeniden kuruldu
✓ İki hükümdarın cihan (dünya) hâkimiyeti ve Anadolu siyasi birliği bozuldu.
mücadelesi ve “Nizam-ı Âlem” anlayışı ✓ Anadolu’nun doğusunda Akkoyunlu Devleti
✓ Çin seferine çıkmayı düşünen Timur’un güç kazanarak Osmanlı Devleti’ni tehdit eder
öncelikle batıdaki Osmanlı tehlikesini ortadan hâle geldi.
kaldırmak istemesi ✓ Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzen bozuldu.
✓ Timur’un baskısından kaçan Karakoyunlu Balkan fetihleri durdu ve İstanbul’un
hükümdarı Kara Yusuf ile Bağdat hükümdarı alınması gecikti.
Ahmed Celayir’in topraklarını almak için ✓ Timur, Osmanlı Devleti’ni I. Bayezid’in dört
Osmanlı’dan yardım istemesi oğlu arasında paylaştırdı. Böylece Osmanlı
✓ Osmanlı’nın ele geçirdiği beyliklerin Timur’a Devleti’nde 11 yıllık Fetret Devri başladı.
sığınması ile bu beyliklerin iki hükümdarı
birbirlerine karşı kışkırtması
✓ İki hükümdar arasında sert ifadelerin yoğun
olduğu mektuplaşmaların yaşanması Timur’un
Sivas başta olmak üzere çeşitli şehirlerde
uyguladığı katliamlar.

10
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)

Fetret Devri • Fetret Devri’nin yol açtığı derin izler ancak

• Osmanlı Devleti’nde Ankara Savaşı’ndan I.
İstanbul’un fethi ile tam olarak kapatılabilmiştir.
Mehmed’in (Çelebi) 1413 tarihinde tahta çıktığı
• Özellikle II. Murad Dönemi’nde Osmanlıların Kayı
döneme kadar geçen süre “Fetret Devri” olarak
Boyu’ndan geldiği daha çok ön plana çıkarılarak
adlandırılır. “Fetret” gevşeme, zaaf, otorite
Anadolu’daki Türkmenler üzerinde otorite
boşluğu anlamına gelmektedir.
kurulmaya çalışılmıştır.
• Timur, Ankara Savaşı sonrası Osmanlı topraklarını
• 11 yılın sonunda diğer kardeşlerini saf dışı bırakan
Yıldırım Bayezid’in oğulları Süleyman, İsa, Musa
Çelebi Mehmed Osmanlı tahtına oturmuştur.
ve Mehmed çelebiler arasında paylaştırmış ve bu
• I. Mehmed Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak
dört kardeş arasında taht kavgaları başlamıştır.
adına Saruhanoğullarının topraklarını ele
Timur, Şehzade Mustafa’yı yanına alarak
geçirmiştir. II. Murad Dönemi’nde Aydınoğulları,
Semerkant’a götürmüştür.
Menteşeoğulları ve Hamitoğulları’na son verilmiş,
• Bu dönemde taht kavgalarının ne kadar kötü
Karamanoğulları ise II. Bayezid Dönemi’nde
sonuçlandığı görülmüş ve bu yüzden kardeş katli
ortadan kaldırılmıştır.
sonraki dönemlerde yasalaşmıştır.
• II. Murat da babasının Anadolu siyasetini devam
• Anadolu’da toprakların büyük bölümünü kaybeden
ederek Aydınoğulları, Menteşeoğulları,
Osmanlı Devleti, Balkanlarda ciddi bir toprak
Hamitoğulları ve Germiyanoğulları topraklarını
kaybına uğramamıştır.
devletin sınırlarına dâhil etmiştir.
• Çelebi Mehmed Dönemi’nin önemli olaylarından
biri de Şeyh Bedreddin İsyanı’dır. Fetret
Devri’nde Musa Çelebi‘nin kazaskeri olan ancak
bu görevi daha sonra son bulan Şeyh Bedreddin’in
isyanı zor da olsa bastırılmıştır.

11
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
ÜNİTE TESTLERİ
2022 TYT 2022 AYT
4. Timur, “han” soyundan gelmediği için “han,
1. Osmanlı Beyliği’nin kurucusu olan Osman Gazi
hakan, sultan” yerine “emir” unvanını kullanmıştır.
bir boy beyidir. Özellikle XIII. yüzyıl başlarındaki Bu durumun ortaya çıkmasında;
Moğol istilasından kaçan çok sayıda Oğuz boyu, I. ülüş,
Anadolu’nun farklı bölgelerine dağılmışlardır. II. kut,
Ertuğrul Gazi’ye bağlı olan boylar da Anadolu III. töre
Selçukluları tarafından Bizans’a sınır olan Söğüt
kavramlarından hangilerinin etkili olduğu
ve Domaniç bölgesine gönderilmiştir. savunulabilir?
Bu bilgiden hareketle aşağıdakilerden hangisi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
söylenemez?
D) I ve II E) II ve III
A) Moğol istilası, Anadolu’daki siyasi düzeni
bozmuştur. 2020 AYT
B) Osmanlı Beyliği, Kuzeybatı Anadolu’da
5. Osmanlı Devleti'nin kuruluş sürecinin konu
kurulmuştur. edildiği derste Mert Öğretmen, öğrencilerine
C) Oğuzlar, Anadolu’nun Türkleşmesinde etkili aşağıdaki bilgileri verir:
olmuştur.
● Çimpe Kalesi onun zamanında alınmıştır.
D) Anadolu’da büyük göç hareketleri yaşanmıştır.
● “Gaziler Sultanı” unvanını kullanmıştır.
E) Moğollar, Anadolu’nun uç bölgelerinde kalıcı ● Devletin ilk medresesini İznik'te yaptırmıştır.
egemenlik kurmuştur.
Mert Öğretmen'in, hakkında bilgi verdiği Osmanlı
padişahı aşağıdakilerden hangisidir?
2022 AYT A) Orhan Bey
2. II. Mehmet’in küçük yaşta tahta B) I. Murat
geçmesinden yararlanmak isteyen Avrupa C) Yıldırım Bayezit
devletlerinin, Edirne-Segedin Antlaşması’na D) Çelebi Mehmet
uymayarak Macarlar ve Lehlilerin önderliğinde E) II. Murat
kurdukları Haçlı ordusunun ilerlemesi nedeniyle
II. Murat’ın ordunun başına geçtiği savaş 2019 AYT
aşağıdakilerden hangisidir?
6. Osmanlı Devleti'nin XIV. yüzyılda kısa sürede
A) Varna Savaşı B) Birinci Kosova Savaşı gelişmesinde;
C) Çirmen Savaşı D) İkinci Kosova Savaşı I. Ahilerin desteğinin sağlanması,
E) Niğbolu Savaşı II. hoşgörü politikası izlemeleri,
III. diğer beyliklerin Osmanlı sultanını halife olarak
2021 AYT tanımaları
3. Osmanlı Devleti’nde Fetret Devri’nin
durumlarından hangileri etkili olmuştur?
yaşanmasına sebep olan savaş, aşağıdakilerden A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
hangisidir? D) I ve III E) II ve III
A) Varna B) Kosova C) Ankara
D) Niğbolu E) Mohaç

12
 10.2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası Bilgi Sarmal / AYT Soru Bankası
7. Halil Inalcık’a göre 27 Temmuz 1302 tarihli Koyunhisar 10. Osmanlı Devleti I. Murad Dönemi’nde çeyiz yoluyla
(Bafeus) Savaşı, Osmanlı Beyliği’nin gerçek kuruluş tarihi ---- Kütahya, Emet, Simav, Tavşanlı’yı; satın alma yolu
olarak kabul edilmelidir. ile ---- Akşehir, Beyşehir, Yalvaç, Seydişehir ve Isparta’yı
Buna göre Koyunhisar Savaşı’nın aşağıdaki almıştır.
özelliklerinden hangisi Halil İnalcık’ın görüşünü Verilen metinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden
doğrudan desteklemektedir? hangileri getirilmelidir?
A) Bizans ile Osmanlılar arasındaki ilk savaş olması A) Saruhanoğullarından - Germiyanoğullarından
B) Osmanlı Beyliği’ne Anadolu’da büyük bir güç ve prestij B) Germiyanoğullarından - Hamitoğullarından
kazandırması C) Karesioğullarından - Saruhanoğullarından
C) Osman Gazi’nin beyleriyle birlikte bizzat mücadele D) Candaroğullarından - Dulkadiroğullarından
etmesi E) Germiyanoğullarından - Candaroğullarında
D) Bizans ordusunda paralı askerlerin yer alması
E) Osmanlı ordusunun daha çok atlı askerlerden oluşması Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
11. Selanik’in 1430 yılındaki fethine şahit olan rahip
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası Anagnostis, Selanik’in fethinden sonra II. Murad’ın, şehrin
8. Ahmet Öğretmen, öğrencilerine “Osmanlıların Rumeli’ye ileri gelenlerinden esir düşenlerin fidyelerini bizzat
geçerek burada fetihler yapması hangi gelişmelere neden ödediğini, insancıl düşüncelerle şehrin imarı için teşebbüse
olmuştur?” sorusunu yöneltmiş, öğrencilerden; geçtiğini, halka serbesti verdiğini, evlerin sahiplerine iadesi
Ceren : Haçlılarla savaşılması için emir verdiğini, vaktiyle Latin zulmünden kaçanları
Beyza : Devşirme sisteminin uygulanması Selanik’e davet ettiğini, Hristiyanlığın gelişmesine imkân
Tarık : Taht kavgalarının artması tanıdığını özellikle anlatmıştır.
Zeynep : Bizans’ın Istanbul çevresinde sıkışması Osmanlı Devleti’nin bu politikalarının aşağıdakilerden
Alper : Gayrimüslim nüfusun artması hangisini kolaylaştırdığı söylenebilir?
cevaplarını vermiştir. A) Avrupa’da mezhep birliğinin sağlanmasını
Bu öğrencilerden hangisi öğretmeninin sorusuna yanlış B) Müslümanların isyan hareketlerine girişmesini
cevap vermiştir? C) Düzenli ordunun kurulmasını
A) Ceren B) Beyza C ) Tarık D) Balkanlardaki egemenliğin uzun yıllar devam etmesini
D) Zeynep E) Alper E) Türk siyasi birliğinin gerçekleşmesini

Bilgi Sarmal / AYT Soru Bankası

9. 1402 tarihinde Çubuk Ovası’nda gerçekleşen Ankara Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
Savaşı’nın; 12. Osmanlı Devleti’nde iskân, içe ve dışa dönük olarak iki
I. II. Mehmed’in tahta çıkması, yönde gerçekleşmektedir. Dışa dönük iskân; Müslüman
II. Fetret Devri’nin yaşanması, olmayan ve yeni fethedilen yerlere ülke içinden Türk
III. Bizans’ın Anadolu siyasi birliğini kurması topluluklarının yerleştirilmesidir ve daha çok Kuruluş
gelişmelerinden hangilerinin ortaya çıkmasında etkili Dönemi’nde uygulanmıştır. İçe dönük iskân ise ülke
olduğu söylenemez? içindeki toplulukların bir yerden başka bir yere
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III nakledilmesidir.
D) I ve II E) I ve III Bu bilgilere göre aşağıdaki bölgelerden hangisine
gerçekleştirilen iskânın içe dönük olduğu söylenebilir?
A) Edirne B) Adıyaman C) Selanik
D) Üsküp E) Silistre

13
 TARİHİN
EN ZEVKLİ

HÂLİ