Destalinizacja w bloku wschodnim:

 1953r - śmierć Stalina

 1953r - powstanie czerwcowe
 1956r - referat Nikity Chruszczowa ,,O kulcie jednostki i jego następstwach”

Powstanie czerwcowe (berlińskie) - Niezadowolenie społeczeństwa NRD zaczęło się nasilać przez
niskie, głodowe płace (brak podwyżek pensji), przy jednoczesnym zwiększeniu norm produkcyjnych,
żądano wzrostu wynagrodzeń, dodatkowo w czerwcu pojawiło się żądanie o ustąpienie rządu i
sekretarza + uwolnienie więźniów politycznych. Protesty rozszerzały się z Berlina na inne miasta i
wsie, szturmowano budynki użyteczności publicznej. Wtedy wzywano nie tylko do kwestii
wymienionych wcześniej, ale także do: zjednoczenia Niemiec, przeprowadzenia wolnych wyborów.
Powstanie spacyfikowano przy użyciu sił Niemieckich i ZSRR. SED (Partia rządząca w NRD) umocniła
władzę.

DESTANILIZACJA - proces nazywany też odwilżą, złagodzenie i ograniczenie represji i odejściu

od masowego terroru praktykowanego za Stalina

Kult jednostki – przywódca robił z siebie “Boga”, czczono imię przywódcy, mówiono o niego
wszędzie i tylko dobre rzeczy

Tajny referat - tajny referat Chruszczowa, w którym omówił on zbrodnie Stalina

• MSW - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

• SB - Służba Bezpieczeństwa

Nikita Chruszczow - najbliższy współpracownik Stalina - przejął władze po Stalinie (stał

się sekretarzem generalnym), współodpowiedzialny za wiele zbrodni np. Czystki,
represja na Polakach.

ROK 1956 W POLSCE I NA WĘGRZECH

Śmierć Bolesława Bieruta

Insurekcja Poznańska (Poznański Czerwiec)
ROK 1956 Polski Październik
Objęcie funkcji I sekretarza KC PZPR przez Władysława Gomułkę
Powstanie Węgierskie

Insurekcja poznańska (Poznański Czerwiec) -w wyniku działań związanych kolektywizacją

rolnictwa, właściciele gospodarstw rolnych na Wielkopolsce byli na krawędzi bankructwa,
narastało niezadowolenie robotników; rozpoczęli strajk, gdzie domagali się by EDWARD OCHAB
(I sekretarz KC PZPR) lub Premier JÓZEF CYRANKIEWICZ osobiście przyjechali. Rozpoczęły się
walki uliczne. Powstanie zostało krwawo stłumione przez wojsko, milicję, UB.

Polski Październik - okres, gdzie domagano się głębokich zmian w państwie, zniesienia
przywilejów dla władzy oraz uwolnienia więźniów politycznych. Kulminacją tego wszystkiego
było ponowne osadzenie Władysława Gomułki na I Sekretarza KC PZPR (wcześniej wyrzucony z
stanowiska za własną drogę do socjalizmu tj. Polską drogę do socjalizmu)
Powstanie węgierskie - wybór Gomułki dał Węgrom nadzieję, że podobne zmiany zajdą w ich
kraju; za zezwoleniem władz został zorganizowany wiec studentów, którzy chcieli wyrazić swoje
poparcie dla Polaków, zamieniło się to w demonstracje, które skierowała się w stronę parlamentu
z zamiarem: wycofania wojsk ZSRR z Węgier, utworzenia rządu przez IMRE NAGYA (reformator
systemu komunistycznego na Węgrzech, odsunięty od władzy, a następnie aresztowany –
przeciwny dyktaturze Moskwy, chciał demokratyzować Węgry)

Popaździernikowa odwilż - po wkroczeniu do Władzy Gomułki zaczęło się wypuszczenie więźniów

politycznych, złagodzono cenzurę

PANSTWO I KOSCIOL W POLSCE 50-60LATA

I) 1956r - Jasnogórskie śluby narodu polskiego
II) 1957r - ogłoszenie programy wielkiej nowenny
III) 1958r - uchwala sejmowa o obchodach tysiąclecia państwa polskiego
IV) 1965r - list biskupów polskich do niemieckich
V) 1966r - obchody milenium chrztu oraz tysiąclecia państwa polskiego

Jasnogórskie ślubu narodu polskiego - forma modlitwy, uroczystego ślubowania, które

miało odnowić moralnie Polaków poprzez wzmocnienie więzi rodzinnych, walkę z nałogami,
pogłębienie wiary, odnowa miała się odbyć także w sferze patriotyzmu, by Polacy mogli
obchodzić 1000 lecie Chrztu, jak na Chrześcijanina przystało

Wielka nowenna – 10 letni cykl przygotowań Polskich Katolików do obchodów Milenium

(1000-lecia) Chrztu Polski

List biskupów polskich do niemieckich - polscy biskupi odnosili się w nim do trudnej polsko
niemieckiej przeszłości, chciano pojednania; list wywołał dezorientacje w Polsce i został
wykorzystany przez władze komunistyczne w walce z kościołem.

Karol Wojtyła - arcybiskup Krakowski, odprawił msze na obchodach Milenium

KIK – Kluby Inteligencji Katolickiej

ŚWIAT W OKRESIE ZIMNOWOJENNEJ RYWALIZACJI

 1945 - proklamowanie demokratycznej republiki Wietnamu

 1946r - wybuch wojny indochińskiej
 1954r - wycofanie francuzów z Wietnamu-koniec wojny indochińskiej i podział Wietnamu na
dwa państwa
 1959 - zwycięstwo sil rewolucyjnych na Kubie
 1960 - rok Afryki
 1961 - 2 kryzys berliński, powstanie muru berlińskiego
 1962 - zakończenie wojny algierskiej i uzyskanie przez alergię niepodległości, kubański kryzys
rakietowy
II kryzys berliński - Kryzys spowodowany żądaniem Chruszczowa, by USA i ich sojusznicy wycofali
wojska z Berlina Zachodniego (oznaczało to oddanie władzy dla Komunistów nad tą częścią miasta),
prezydent USA John F. Kennedy mówił o obronie tego skrawka ziemi nawet poprzez użycie broni
jądrowej. ZSRR by przetestować, jak będzie zachowywał się nowy prezydent USA zezwolił na budowę
bariery, która będzie szczelnie rozdzielać dwie części Berlina (wschodnią i zachodnią) - Mur
Berliński

Kryzys kubański - Kryzys na linii USA – ZSRR, Sowieci zaczęli umieszczać na Kubie rakiety, które
bardzo zagrażały terytorium USA, umieszczanie rakiet ZSRR odkrył samolot szpiegowski, wtedy to
Kennedy nakazał blokadę wyspy, nie dopuszczenie do dotarcia na wyspę kolejnego statku z
rakietami oraz zagroził, że USA zbombardują wyrzutnie. Świat stanął na krawędzi wojny. Po takiej
mocnej reakcji Kennedy-ego Chruszczow nakazał wycofanie rakiet z Kuby, w zamian Amerykanie
mieli nie dopuszczać się do prób obalenia Fidela Castro oraz mieli wycofać swoje rakiety z Turcji

Fidel Castro - przywódca Kuby, sympatyzował z ZSRR, niewygodny dla USA

Wojny zastępcze - wojny, które niejako zastępują walkę wprost na linii USA - ZSRR. W tych wojnach
uczestniczą w walce USA i ZSRR, nie walczą oni wprost ze sobą, wspierają dwie różne strony konfliktu

Dekolonizacja - proces uniezależniania państw Afrykańskich od mocarstw kolonialnych,

państwa Afryki dążyły do niepodległości

Bliski wschód i Chiny:

I) 1956 - kryzys sueski
II) 1964 - powstanie organizacji wyzwolenia Palestyny
III) 1966 - początek rewolucji kulturalnej w chinach
IV) 1967 - wojna sześciodniowa

Konflikt bliskowschodni- konflikt o charakterze etnicznym, religijnym i terytorialnym

między ludnością żydowską a ludnością arabską (palestyńską) na terytorium Palestyny

Panarabizm- doktryna polityczna głosząca zjednoczenie wszystkich ludów

arabskojęzycznych.
Kryzys sueski - międzynarodowy konflikt spowodowany przez nacjonalizację Kanału
Sueskiego przez Egipt, rozegrał się na Bliskim Wschodzie wokół Kanału Sueskiego.
Atakującymi byli: Francja, Wielka Brytania.
Wojna sześciodniowa - Izrael widząc na horyzoncie wojnę dokonał wyprzedzającego
ataki na Egipt, Jordan, Syrię. Izrael szybko i sprawnie pokonał Arabów (w ciągu
pierwszych 5 godzin Izrael rozwalił prawie całe lotnictwo Arabów (!) ). ZSRR w obliczu
klęski państw sprzymierzonych z nim (tj Arabowie) zagroził interwencją na Bliskim
Wschodzie. USA postawiła w stan gotowości swoją flotę na Morzu Śródziemnym,
jednocześnie naciskając na Izrael, by zakończyć działania zbrojne. Wkrótce zawarto
rozejm pomiędzy Izraelem, a państwami Arabskimi.
Problem Palestyński - W Izraelu żyło mnóstwo Palestyńczyków, którzy byli
traktowani, jak ludzie 2 kategorii, dodatkowo istniały ogromne różnice pomiędzy
żydami, a Palestyńczykami.
OWP - Organizacja Wyzwolenia Palestyny
Rewolucja Kulturalna - Chińczycy w celu zbudowania nowego społeczeństwa zaczęli
niszczyć dorobek kulturalny przodków. Chciano zbudować nowy “dobry” porządek.
KARTKOWKA 24-25
KU ZJEDNOCZONEJ EUROPIE
I) 1949r-powstanie rady Europy
II) 1951r-powstanie EWWiS
III) 1957R-powstanie EWG
IV) 1959R-powstanie ETPW

Na zjednoczenie Europy ukształtowały się trzy koncepcje:

FEDERACYJNA KONFEDERACYJNA FUNKCJONALISTYCZNA

Państwa Europy wyrzekają się
znacznej suwerenności
(niecałości) na rzecz silnego
rządu Europejskiego, z tą
koncepcją wiązała się wizja
Europy Regionów
Konrad Adenauer
Paul Spaak
Państwa Europy luźno związane
pomiędzy sobą, z tą wizją wiązała
się koncepcja Europy Ojczyzn,
integracja miała dotyczyć głównie
kwestii gospodarczych
Charles de Gaulle (jednocześnie
twórca tej koncepcji
Integracja miała mieć charakter
ewolucyjny, najpierw integracja
gospodarcza, później w wymiarze
społecznym i politycznym, a na
końcu miała ukształtować się
wspólnota politycznych
Jean Monnet
Robert Schuman

Religia-kościół-państwo
I) 1962 - powstanie departamentu 4 ministerstwa spraw wewnętrznych
PRL II) 1962 –1965 - obrady soboru watykańskiego 2
Państwo teokratyczne- władzę w państwie sprawuje osoba mająca jednocześnie
władzę świecką i religijną
Państwo wyznaniowe - państwo, w którym zasady religii przekładają się na
struktury państwowe.
Laicyzm - ideologia oparta na przekonaniu o szkodliwości religii dla rozwoju ludzkości
Sekularyzm - ideologia zaprzeczająca istnieniu religijnej natury człowieka i odrzucająca
obecność religii w życiu publicznym i prywatnym

ROK 1968R W POLSCE I CZECHOSLOWACJI

1964 - publikacja listu 34

Początek Praskiej Wiosny
1968 Protest studentów w obronie dziadów
Wystąpienia studenckie

Edward Gierek- Zastąpił Gomułkę na stanowisku I Sekretarza KC PZPR. Starał się

rozwinąć Polskę poprzez unowocześnienie jej, nabrał kredytów za granicą by zrealizować
plan gospodarczy, jednak owy plan okazał się totalnym niewypałem.
Mieczysław Moczar – Minister Spraw Wewnętrznych, skupiał wokół siebie Grupę
Partyzantów
Marzec 1968 - określenie kryzysu politycznego, obejmującego protesty studenckie
oraz rozgrywkę polityczną w kierownictwie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej,
połączoną z represjami wobec obywateli pochodzenia żydowskiego.
ZOMO - Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej - formacja milicyjna, która
miała służyć do tłumienia demonstracji
ORMO- Ochotnicze Rezerwy Milicji Obywatelskiej – paramilitarna organizacja, której
celem było wspomaganie milicji w utrzymanie porządku, organizacja była wykorzystywana
również do zwalczania opozycji
Aktyw robotniczy - organizowane doraźnie bójki partyjne - używane do rozpędzenia
protestów studenckich

Partyzanci (Moczarowcy) – określenie nieformalnej frakcji w Polskiej Zjednoczonej Partii

Robotniczej, powstałej w latach 60. XX wieku, głównie z inicjatywy Mieczysława Moczara i
Grzegorza Korczyńskiego.

W 1968 roku, w wyniku wyboru na I sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji

Alexandra Dubčeka, rozpoczął się w tym kraju proces demokratyzacji. Głoszone przez
Dubčeka postulaty mówiły o głębokich przemian społecznych, gospodarczych i
politycznych, które zapoczątkowały okres tzw. Praskiej Wiosny (okres reform w
Czechosłowacji)

Alexander Dubcek - czechosłowacki działacz polityczny, wiodąca postać praskiej wiosny,

działał na rzecz reform demokratycznych i gospodarczych.

Doktryna Breżniewa (zwana także doktryną „ograniczonej suwerenności”) – przyjęta w

1968 roku doktryna radziecka stwierdzająca, że w krajach Układu Warszawskiego
obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty
socjalistycznej (w praktyce ZSRR).

Nagonka antysyjonistyczna (antyżydowska) – W Polsce po zwycięstwie Izraela w

wojnie 6 dniowej zapanowała niewierność wobec obywateli pochodzenia
żydowskiego. Żydów oskarżano o działalność szpiegowską. Zaczęto stosować
kampanie propagandowe, które oskarżały Żydów i nawoływały do opuszczenia
Polski przez Żydów.

SCHYŁEK RZĄDÓW GOMUŁKI I GRUDZIEN 1970

 Podwyżki cen
Początek strajków na wybrzeżu
Czarny Czwartek - masakra robotników w Gdyni
1970 Zastąpienie Władysława Gomułki przez Edwarda Gierka

Podpisanie układu Polska – RFN o normalizacji stosunków

Nomenklatura – system mianowania na stanowiska nie poprzez kwalifikacje i

kompetencje, a poprzez lojalność wobec partii.

Mała stabilizacji – okres panowania Gomułki, w którym władze zaczęły

odchodzić od represji obywateli, w tym okresie sytuacja życiowa Polaków
nieznacznie się poprawiła, zaczęto odchodzić od przemysłu ciężkiego na rzecz
przemysłu lekkiego

Gospodarka niedoboru – określenie nazywające gospodarkę

centralnie planowaną

Willy Brandt – kanclerz RFN, wprowadził politykę Ostpolitik