BÀI 1 HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ NHẬN THỨC LỊCH SỬ

1 Khái niệm :
- Lịch sử có thể hiểu theo 3 định nghĩa:
+ Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ của xã hội loài người
+ Lịch sử là những câu chuyện về quá khứ hoặc tác phẩm ghi chép về quá khứ.
+ Lịch sử là một khoa học ( Còn gọi là Sử học) nghiên cứu về quá khứ của xã hội loài người. Khoa học lịch sử nghiên
cứu các sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong xã hội loài người và phát hiện ra quy luật phát sinh, phát triển của nó.
- Hiện thực lịch sử: Là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ
thuộc vào ý muốn chủ quan của con người.
- Nhận thức lịch sử: là toàn bộ những tri thức, hiểu biết, những ý niệm và hình dung của con người về quá khứ (
nhận thức về sự kiện, hiện tượng đã diễn ra)
2. Đối tượng nghiên cứu của sử học :
- Rất đa dạng và mang tính toàn diện, gồm toàn bộ hoạt động của con người trong quá khứ, diễn ra trên mọi lĩnh vực
như chính trị, ngoại giao, quân sự, kinh tế, xã hội, văn hóa,…
3. Chức năng và nhiệm vụ của sử học
- Khôi phục hiện thực lịch sử một cách chính xác, khách quan --> Chức năng khoa học
- Phục vụ cuộc sống của con người hiện tại thông thông qua những bài học kinh nghiệm được đúc kết từ quá khứ -->
Chức năng xã hội
BÀI 2: TRI THỨC LỊCH SỬ VÀ CUỘC SỐNG
1. Vai trò và ý nghĩa của tri thức lịch sử
-Tri thức lịch sử là những hiểu biết của con người về các lĩnh vực liên quan đến lịch sử, thông qua quá trình học tập,
khám phá, nghiên cứu và trải nghiệm.
- Tri thức lịch sử cũng có ý nghĩa quan trọng:
+ Giúp con người nhận thức sâu sắc về cội nguồn, về bản sắc của cá nhân và cộng đồng trong mọi thời đại.
+ Hiểu biết về cội nguồn, bản sắc là cơ sở để con người hiểu về chính mình và thế giới. Đây là nền tảng để tồn tại, giữ
gìn và phát huy các giá trị lịch sử, văn hoá cộng đồng và chung sống trong một thế giới đa dạng.
- Vai trò :
+ Con người có thể đúc kết và vận dụng thành công nhiều bài học kinh nghiệm trong cuộc sống, tránh lặp lại sai lầm
trong quá khứ.
+ Giúp con người dự báo chính xác về thời cơ và nguy cơ trong tương lai, hoặc thấy được chiều hướng vận động của
hiện tại.
2. Sự cần thiết phải học tập lịch sử suốt đời:
- Ví dụ 1: Những kiến thức lịch sử chúng ta được học ở trường phổ thông hiện nay chỉ là một phần nhỏ, cho ta biết
những điểm nổi bật trong tiến trình phát triển của nhân loại (nói chung) và của dân tộc (nói riêng). Muốn hiểu biết đầy
đủ, ngoài SGK, chúng ta cần phải đầu tư thời gian, công sức để nghiên cứu, học hỏi, tiếp thu tri thức lịch sử từ nhiều
nguồn khác nhau, như: các sách chuyên khảo; tạp chí nghiên cứu; phim tài liệu…
- Ví dụ 2: Trước đây, chúng ta thường nhận định rằng, bước tiến hóa từ Người tối cổ thanh Người tinh khôn diễn ra
cách ngày nay khoảng 4 vạn năm; hiện nay, thông qua nhiều nguồn sử liệu mới, các nhà khoa học đã đưa ra nhận định
mới rằng: người tinh khôn xuất hiện cách ngày nay khoảng 15 vạn năm. Hoặc trong lịch sử dân tộc Việt Nam, trước
kia, chúng ta cho rằng “Việt Nam có lịch sử hơn 4000 năm dựng nước và giữ nước”; tuy nhiên, thông qua các nguồn
sử liệu về sự hình thành và phát triển của nhà nước Văn Lang, chúng ta đã có nhận thức mới rằng: lịch sử dựng nước
và giữ nước của Việt Nam cho tới hiện nay là khoảng 2700 năm. Như vậy, tri thức về lịch sử biến đổi và phát triển
không ngừng, chúng ta cũng cần không ngừng học tập, tiếp thu tri thức mới.
3. Thu thập, xử lí thông tin sử liệu để làm giàu tri thức lịch sử
Thu thập sử liệu Xử lí thông tin và sử liệu
- Là quá trình khảo sát, tìm
kiếm, sưu tầm và tập
hợp những thông tin liên quan
đến đối tượng học
- Là quá trình phân loại, đánh
tập, nghiên cứu, tìm hiểu lịch
giá, thẩm định nguồn
sử. Những thông tin
sử liệu đã thu thập được.
này bao gồm các nguồn sử liệu
– Nhằm xác định tính xác thực,
sơ cấp, thứ cấp; các
độ tin cậy và giá trị
loại hình sử liệu như lời nói –
thông tin của các nguồn sử liệu
truyền khẩu, hiện vật,
đối với việc học tập,
hình ảnh, thành văn,...
nghiên cứu và tìm hiểu lịch sử.
– Có thể thực hiện bằng phỏng
vấn, sử dụng bảng
hỏi, khảo sát, quan sát, điền
dã,..
4. Kết nối kiến thức, bài học lịch sử vào cuộc sống
- Sử dụng tri thức lịch sử, thông qua tri thức lịch sử sẽ giúp con người giải thích hiểu rõ hơn những vấn đề thời sự
trong nước và quốc tế, những vấn đề thực tiễn cuộc sống hiện nay.
- Hiện tại luôn khởi nguồn từ quá khứ. Những vấn đề và thực tiễn hiện nay là kết quả của quá trình hình thành, phát
triển và biến đổi qua thời gian.
BÀI 4: SỬ HỌC VỚI 1 SỐ LĨNH VỰC, NGÀNH NGHỀ HIỆN ĐẠI (XEM KĨ)
*** Sử học với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản, văn hóa, di sản thiên nhiên
Di sản văn hoá và di sản thiên nhiên là một bộ phận của lịch sử, được lưu giữ trong hiện tại. Sử học và di sản văn hoá,
di sản thiên nhiên có mối quan hệ gắn bó mật thiết.
- Các loại hình di sản văn hoá (vật thể, phi vật thể, hỗn hợp,...) đều đóng vai trò là nguồn sử liệu quan trọng đặc biệt
đối với nghiên cứu lịch sử. Việc bảo tồn di sản theo dạng thức vốn có là cơ sở để nhà sử học có thể miêu tả, trình bày
lịch sử quá khứ một cách chính xác.
- Sử học nghiên cứu về lịch sử hình thành, phát triển của di sản văn hoá, di sản thiên nhiên; xác định vị trí, vai trò và ý
nghĩa của di sản đối với cộng đồng.
- Sử học cung cấp những thông tin có giá trị và tin cậy liên quan đến di sản văn hoá, di sản thiên nhiên, làm cơ sở cho
công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di sản.
- Công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá, di sản thiên nhiên có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc duy
trì kí ức và bản sắc cộng đồng, thúc đẩy kinh tế – xã hội phát triển bền vững, giáo dục thế hệ trẻ, bảo vệ sự đa dạng
văn hoá và đa dạng sinh học trên toàn cầu
* Vai trò của Di tích lịch sử, văn hóa đối với ngành du lịch:
-Trong việc phát triển du lịch, những giá trị về lịch sử, văn hoá truyền thống có vai trò đặc biệt quan trọng. Yếu tố
hàng đầu của sản phẩm du lịch chính là “sức hấp dẫn của địa danh”, bao gồm các yếu tố về lịch sử, văn hoá truyền
thống, tôn giáo, tín ngưỡng, ẩm thực, giải trí, sản phẩm thủ công mĩ nghệ,... Thông qua các phương tiện truyền thông
quảng bá, du khách trong nước và quốc tế sẽ lựa chọn địa danh để đến tham quan, tìm hiểu và trải nghiệm.
• Tìm hiểu về các di sản văn hóa thế giới:
Thời gian Loại di sản
Tên di
Vị trí được công Mô tả thêm
sản
nhận
Khu di Di sản văn hóa Hoàng thành Thăng Long được xây dựng vào thế kỷ
tích trung 6 giờ 30 XI dưới triều nhà Lý ở Việt Nam, đánh dấu nền độc
tâm Thành ngày
lập của Đại Việt. Được xây dựng trên tàn tích của một
Hoàng phố Hà 1/8/2010
thành Nội theo giờ pháo đài Trung Quốc vào thế kỷ VII, nơi đây là trung
Thăng Việt Nam tâm chính trị và quyền lực của Đại Việt trong suốt 13
Long thế kỷ
Thành Di sản văn hóa
phố Phố cổ Hội An là một ví dụ nổi bật cho một cảng
Hội ngày 4 thương mại của Đông Nam Á vào thế kỷ XV tới thế
Phố cổ
An, tháng 12 kỷ XIX. Các kiến trúc và đường sá của Hội An phản
Hội An
tỉnh năm 1999 ánh những nét ảnh hưởng của văn hóa bản địa và
Quảng ngoại quốc đã tạo nên nét độc đáo cho di sản này
Nam
Di sản hỗn hợp Quần thể danh thắng Tràng An là một quần thể thắng
Quần thể cảnh gồm các núi đá vôi địa hình cacxtơ xen kẽ các
Tỉnh thung lũng và các vách đá dốc. Các cuộc khám phá đã
danh
Ninh năm 2014
thắng chỉ ra rằng nơi đây xuất hiện chứng tích khảo cổ của
Bình
Tràng An loài người cách đây hơn 30.000 năm. Quần thể còn
bao gồm chùa, đền thờ, ruộng lúa và các làng nhỏ
Di sản văn hóa Với vai trò là kinh thành của một Việt Nam thống
Tỉnh nhất năm 1802, Huế không chỉ là trung tâm chính trị
Quần thể ngày 11
Thừa mà còn là trung tâm văn hóa và tôn giáo dưới triều
di tích Cố tháng 12
Thiên nhà Nguyễn cho tới năm 1945. Dòng sông Hương
đô Huế năm 1993
Huế chảy qua kinh thành, cấm cung và nội thành mang lại
cho kinh thành một phong cảnh thiên nhiên tuyệt diệu
Thành Tỉnh ngày 27 Di sản văn hóa Thành nhà Hồ được xây dựng vào thế kỷ XIV dựa
nhà Hồ Thanh tháng 6 trên những nguyên tắc của phong thủy là minh chứng
Hóa năm 2011
 cho sự phồn thịnh Nho giáo vào thế kỷ XIV ở Việt
Nam cũng như đông Á. Dựa trên phong thủy, thành
nhà Hồ tọa lạc nơi có thắng cảnh tuyệt đẹp giao thoa
giữa núi non và đồng bằng ven sông Mã và sông
Bưởi. Thành nhà Hồ là đại diện nổi bật cho một
phong cách mới của kinh thành Đông Nam Á
Di sản văn hóa Trong khoảng từ thế kỷ IV và đến XIII, một nền văn
hóa độc đáo bắt nguồn từ văn hóa Ấn Độ giáo trỗi
Tỉnh
Thánh địa dậy ở duyên hải ven biển của Việt Nam ngày nay.
Quảng năm 1995
Mỹ Sơn Điều này được thể hiện qua những tàn dư của một
Nam
quần thể tháp- đền thờ tọa lạc tại cố đô của vương
quốc cổ Champa
Vườn Di sản thiên Vườn quốc gia bao gồm các cao nguyên đá vôi và
quốc gia Tỉnh nhiên rừng nhiệt đới. Bao gồm các đa dạng địa lý tuyệt vời,
Phong Quảng năm 2003 nhiều hang động và sông ngầm, vườn quốc gia có một
Nha-Kẻ Bình hệ sinh thái phong phú cùng nhiều loài sinh vật đa
Bàng dạng
Di sản thiên Vịnh Hạ Long nằm trong Vịnh Bắc Bộ là một quần
nhiên thể gồm hơn 1.600 đảo lớn nhỏ, tạo nên một phong
Tỉnh cảnh tuyệt đẹp giữa biển với những cột đá vôi nhô
Vịnh Hạ ngày
Quảng lên. Hầu hết những hòn đảo đều không có người và
Long 2/12/2000
Ninh không có sự tác động của con người do đặc tính dốc
của chúng. Ngoài vẻ đẹp kỳ diệu, vịnh Hạ Long còn
sở hữu hệ sinh thái đặc sắc

Bài 5: Khái niệm văn minh

Văn hóa Văn hóa Văn minh
Là các thành tựu có được từ
Di sản tích lũy tri thức, tinh
khi xuất hiện loài người, do
Nhận diện thần và vật chất,có khi thiên về
loài người sáng tạo ra , có giá
giá trị vật chất, kĩ thuật
trị vật chất lẫn tinh thần
Ra đời cùng với sự xuất hiện Những giá trị mà loài người
Đặc điểm và phát triển của xh loài người. tạo ra trong giai đoạn phát triển
Có bề dày lịch sử cao, chỉ trình độ phát triển.
Tầm vóc Có tính dân tộc Có tính quốc tế
Văn hóa ra đời , phát triển đến Văn hóa ra đời , phát triển đến
mức độ nào đó thì văn minh ra mức độ nào đó thì văn minh ra
đời. Văn minh là quá trình tích đời. Văn minh là quá trình tích
Mối quan hệ
lũy những sáng tạo của văn lũy những sáng tạo của văn
hóa. Văn minh ra đời sẽ thúc hóa. Văn minh ra đời sẽ thúc
đẩy văn hóa phát triển đẩy văn hóa phát triển
Bài 6: một số nền văn minh phương Đông những thành tựu cở bản của nền văn minh
Ai Cập
Lĩnh vực Thành tựu tiêu biểu Ý nghĩa
Chữ viết -Cư dân Ai Cập cổ đại -Phản ánh trình độ tư
viết duy
chữ tượng hình của cư dân Ai Cập
-họ thường viết chữ trên -Là phương tiện chủ yếu
giấy pa-pi-rút hoặc khắc lưu giữ thông tin từ đời
trên đá này qua đời khác, đồng
thời là cơ sở để người
đời
sau nghiên cứu về văn
hóa
 thời cổ đại
-Là biểu hiện cao của tư
duy
- Về hình học: họ đã
-được sử dụng trong
tính
cuộc
được số Pi
Toán học sống như xây dựng, đo
- Về số học: họ đã nghĩ
ruộng đất, lập bản đồ,..
ra
Đồng thời là cơ sở cho
được phép đếm đến 10
nền
toán học sau này.

Kỹ thuật ướp xác được

ra
đời vào khoảng
2700TCN.
Lưu giữ thi hài của lãnh
Kỹ thuật Ngoài ra, họ còn tạo ra
tựu họ vĩnh viễn
con
lăn, cần trục, đóng
thuyền
lớn.
-Phản ánh trình độ tư
duy,
khả năng sáng tạo của
Họ đã xây dựng những con
công trình kiến trúc điêu người
Kiến trúc điêu khắc
khác đồ sộ như kim tự -Mang tính thẩm mỹ cao
tháp, tượng nhân sư,... và là biểu hiện đỉnh cao
của tính chuyên chế,
quan
niệm tôn giáo
7 Kỳ quan thế Giới
1 số thông tin
Ở Ai Cập đến nay người ta tìm ra 138 kim tự tháp. Tất cả đều
được xây ở tả ngạn sông Nile, . Theo các nghiên cứu thì hệ
thống kim tự tháp cũng chính là lăng mộ của những vị
Pharaon. Ở đó không chỉ chứa xác ướp của các bậc quyền uy
1. Kim tự tháp tối cao nhất thời bấy giờ mà còn có cả vàng bạc, thức ăn, đồ
nội thất, thậm chí cả xác ướp của những người thân, quan
chức và linh mục theo hầu. Nhiều nhà khảo cổ cũng đã khẳng
định rằng, kim tự tháp là nơi các Pharaon
tiếp tục cuộc sống sau cái chết
2.Vạn lý trường thành Vạn Lý Trường Thành gọi tắt là Trường Thành,
là tên gọi chung cho nhiều thành lũy kéo dài
hàng ngàn cây số từ Đông sang Tây, được xây
dựng bằng đất và đá từ thế kỷ 5 TCN cho tới thế
kỷ 16. Một số đoạn tường thành được xây dựng
từ thế kỷ thứ 5 TCN, sau đó được Hoàng đế đầu
tiên của Trung Quốc là Tần Thủy Hoàng ra lệnh
 nối lại và xây thêm từ năm 220 TCN và 200 TCN
và hiện chỉ còn sót lại ít di tích. Vạn Lý Trường
Thành nổi tiếng được tham quan nhiều hiện nay
được xây dưới thời nhà Minh từ năm 1368 đến
năm 1647. vào cuối thế kỷ 19 "Vạn Lý Trường
Thành của Trung Quốc" đã trở thành tên của
các bức tường này.
Vạn Lí Trường Thành có 5 giai đoạn chính:
1, 208 TCN
2, thế kỷ thứ 1 TCN
3,thế kỷ thứ 7
4, 1138 - 1198
5, 1368 - 1640
Vạn Lý Trường Thành ngày nay được xây ở thời
nhà Minh, bắt đầu khoảng năm 1368[14] và kết
thúc khoảng năm 1640. Ước tính có khoảng
25.000 tháp canh đã được xây dựng dọc theo bức
tường.
Tháng 8 năm 2012, một đoạn dài khoảng 36m
của thành bị sụp đổ hoàn toàn.

Không ai biết Petra được hình thành từ bao giờ. Chỉ biết
vùng đất này nằm ở vị trí đắc địa cho việc buôn bán, nằm
trên con đường thương mại nối giữa vùng Tây Á và Ai Cập
thời xưa. Vì vậy, người Nabatean đã chọn nơi đây làm thủ
3. petra đô và thành phố bắt đầu hưng thịnh trong vài thế kỷ trước và
sau Công nguyên (SCN). Trong hàng trăm năm, Petra tiếp tục
phát triển và hưng thịnh sau khi được sáp nhập vào đế chế của
người La Mã. Cho đến giữa thế kỷ 4 và thế kỷ 7 SCN, những trận
động đất mạnh đã phá hủy phần lớn thành phố. Petra dần rơi vào
quên lãng.
Việc xây dựng Đấu trường La Mã bắt đầu dưới thời Hoàng
đế Vespasian vào khoảng năm 70-72, và hoàn thành vào năm
80 dưới thời Titus. Công trình liên tiếp được điều chỉnh dưới
triều vua Domitian. Sau trận đại hỏa hoạn thành Roma vào
năm 64 sau Công nguyên, khu đất xây dựng đấu trường bị bỏ
4. Đấu trường La Mã
hoang và được hoàng đế Nero cho xây dựng công trình
Domus Aurea tại địa điểm này. Sau bao nhiêu năm xây dựng
và sụp đổ do động đất và chiến tranh, những thay đổi ít nhiều
đã được tạo ra và hình thành một đấu trường Colosseum như
ngày nay.

Là một thị trấn llacta được người Inca xây dựng vào khoảng
thế kỷ thứ 5. Di tích tọa lạc bên sườn Cordillera Đông của
5. machu picchu
dãy Andes miền nam Peru, phía trên Thung lũng Thiêng ở
độ cao 2.430 mét so với mực nước biển.
6.Taj mahal Taj Mahal được được liệt vào danh sách các địa điểm di sản
thế giới của UNESCO năm 1983 và được miêu tả là một
"kiệt tác nên được cả thế giới chiêm ngưỡng trong số các di
sản thế giới".Việc xây dựng Taj Mahal đã bắt đầu tại Agra
 ngay sau cái chết của hoàng hậu Mahal Mumtaz. Công việc
xây dựng bắt đầu năm 1632 và Taj Mahal được xây dựng
trong khoảng thời gian 16 năm, sử dụng 20.000 công nhân.
Nó được hoàn thành vào năm1648.
là một biểu tượng của Kitô giáo ở Brasil, trở thành một hình
7.Tượng chúa Kitô cứu tượng văn hóa của cả thành phố Rio de Janeiro và quốc gia
thế Brasil. Tượng được làm từ bê tông cốt thép và đá biến chất
steatit, và được xây dựng từ năm1922 đến năm 1931.
Giới thiệu một số công trình
Tên công Thời gian Địa điểm Chức năng Đặc điểm kiến trúc Ý nghĩa
trình xây dựng
Đại kim tự Đầu thế giáp với Kim tự Hình chop tam giác. Ban đầu với Là một trong những kì
tháp Giza kỉ 26 Giza ngà tháp Giza chiều cao 146,6 mét, Theo thời quan của thế giới cổ đại
trước y nay là những gian, hầu hết lớp vỏ đá vôi trắng còn tồn tại đến ngày
Công tại Greate ngôi mộ mịn đã bị loại bỏ, điều này đã hạ ney. Phản ánh trình độ
nguyên Cairo, Ai được xây thấp chiều cao của kim tự tháp tư duy,khả năng sáng
Cập dựng cho xuống như hiện nay, còn 138,5 tạo và tính thẩm mỹ cao
ba trong số mét. chiều dài cơ sở 230,6 m. của con người Ai Cập
các được xây dựng bằng cách khai cổ đại, đồng thời là biểu
Pharaoh thác khối lượng đá đá ước tính hiện của tốn chuyên
của Ai Cập khoảng 2,3 triệu khối lớn với tổng chế, quan niệm tôn giáo
trọng lượng 6 triệu tấn
Đền Pác- Thế kỉ V A-ten Thờ thần Nguyên liệu bằng đá cẩm thạch Là đỉnh cao của nghệ
tê-nông TCN ( Hy Lạp) A-tê-na trắng, ngôi đền được thiết kế theo thuật và là biểu tượng
phong cách cột Doris đặc trưng của văn minh Hy Lạp
với kết cấu đơn giản, tinh tế, trong thời kì cổ đại, được
đền có nhiều bức tượng bằng ngà đánh giá là một trong
và vàng những công trình kiến
trúc đẹp nhất và mẫu
mực nhất trong lịch sử
 kiến trúc thế giới
Tử Cấm Được xây nằm ở  bảo vệ diện tích 720.000 mét vuông (180 Là một trong những bảo
Thành dựng từ trung tâm kinh thành, mẫu) tàng văn hóa lớn nhất
năm 1406 của Bắc cung điện Vật liệu được sử dụng bao gồm thế giới, phản ánh sự
đến năm Kinh của các toàn bộ gỗ quý trinh nam phát triển và trình độ
1420 cũng là triều đại từ của người trung hoa cổ-
thủ đô giữa nhà trung đại
Trung Minh đến
Quốc cuối nhà
Thanh
trung Quốc,
là nơi ở của
vua chúa

*Giải thích, nhận xét, đánh giá về các thành tựu văn hóa cơ bản của văn minh Ai Cập,
Trung Hoa, Ấn Độ, Hy Lạp, La Mã.