1) ANO ANG TRAUMA?

Ay isang emotional response (emotional na pagtugon) sa isang kakilakilabot

na pangyayari tulad ng aksidente, rape o dulot ng natural disaster.
Kadalasan, pagkatapos ng isang event, ang labis na pagkashock
(pagkagulat), denial or pagtanggi sa katotohanan ay tipikal na nararanasan
ng biktima ng trauma dahil psychologically ito ang defense mechanism
(mechanism ng ating utak) upang ma protektahan ang ating sarili sa
emosyonal na impact ng traumatic event.

2) ANO ANG SANHI NITO? SAAN ITO PWEDENG MAGMULA?

Ang kadalasang sanhi o pinagmumulan ng trauma or sa madaling sabi
(traumatic events) ay ang direktang exposure sa mga sumusunod na
pangyayari o sitwasyon:

Natural disasters/kalamidad: malalakas na bagyo, lindol, tsunami, pagsabog

ng bulkan
War or gera
Terrorism
Pagiging biktima ng torture, pagkakakulong sa hostile environment)

Parental abandonment (pag iwan ng magulang)

Hiwalayan/ annulment
Rape
Domestic abuse (physical/emosyonal)
Death of a family member. Lover, friend, teacher, or pet
Physical pain or injury (severe car accident, pagkaputol ng parte ng katawan
dismemberment)
Pagkakaroon ng malalang sakit

*maari ring makaranas ng trauma ang taong naging saksi ng mga kakila
kilabot na pangyayari na nabanggit natin or when learning that a relative or
close friend was exposed to trauma.

May mga indirect exposure rin na tinatawag at puwedeng ito ay maranasan

ng mga taong nagtatrabaho sa mga hospital or mga first responders sa
emergency na situation.

Ayon sa pag-aaral majority ng mga tao ay maaring makaranas ng atleast 1

traumatic event sa buong buhay nila pero majority din dito ay HINDI
makakadevelop ng PTSD.

Ang tsansa na makapagdevelop ng PTSD ay Malaki sa mga taong nakaranas

ng rape/sexual assault, combat exposure, childhood neglect or physical
abuse.

Other factors, called resilience factors, can help reduce the

risk of the disorder. Some of these resilience factors are
present before the trauma and others become important
during and after a traumatic event. Resilience factors that may
reduce the risk of PTSD include seeking out support from
 other people, such as mental health professionals, friends and
family, finding a support group after a traumatic event, feeling
good about one's own actions in the face of danger, having a
coping strategy, and being able to act and respond effectively
despite feeling fear.

3) ANU-ANO ANG MGA MANIFESTATIONS O SENYALES NA DUMARAAN ANG

ISANG TAO SA TRAUMA?

Ang kadalasan sintomas ng taong nakkaranas ng trauma ay nahahati sa

tatlong kategorya una
A. Pagkakaroon ng intrusive (di ka aya aya) symptoms tulad ng
1. Pagkakaroon ng mga di katangga tanggap o kasuklam suklam na
memorya sa events pwedeng may mga imahe na pasulput sulput sa
utak kahit na ayaw mo itong Makita. Example nagulpi ka so makikita mo
lagi mukha ng nang gulpi sayo, car crash tunog ang maaalala.
2. Pagkakaroon ng flashbacks (o pagkakaroon ng paulit ulit na memories
ng di kanais nais na pangyayari (traumatic event)
3. Nigtmares or bangungot tungkol sa trauma
4. Dissociation ( pakiramdam na parang ang trauma ay nangyayari ulit)
reliving the trauma (stare off into space for a period of time)
5. Pagiging balisa o pagdadalamhati kapag may nag paalala tungkol sa
trauma
6. Pagkakroon ng body sensation (physiological reactions) kapag
naalala ang trauma. Pwedeng bumilis ang tibok ng puso, magpawis ng
madami, at pagtaaas ng body temperature.

Pangalawang Kategorya
B. SIMTOMAS NG PAG IWAS (Symptoms of Avoidance)

1. Pag iwas sa pag-iisip, pakikiramdam, na mag papaalala ng trauma.

Reminders can include:
Conversation (Pag-uusap)
Activities
Objects (damit na suot nung panahon ng trauma)
Situations
People
Places
Pangatlong Kategorya
C. NEGATIBONG PAG BABAGO SA PAG-IISIP O SA DAMDAMIN
1. Kawalan ng kakayahan maalala ang tungkol sa mga detalye ng traumatic
events
2. Pagkakaroon ng ngetibong pananaw (the world is dangerous, im a bad
person)
3. Pagkakaroon ng baluktot na pananaw sa sanhi at epekto ng trauma (pag
sisi sa sarili / self blame)
4. Pakakaroon ng palaging negatibong mood (dulot ng guilt, fear at anger)
5. Kawalan ng interes sa pag lahok sa activities
6. Pakiramdam na gusto mapag isa at umiwas sa mga tao
7. Kahirapan na magkaroon ng positibong pakiramdam.

PANG APAT NA KATEGORYA

D. Arousal (Estado ng katawan na maging alerto at gising.
1. Pagiging Iritable
2. Self-destructive and reckless behaviour (pananakit sa sarili, hindi pagiging
maingat)
3. Hypervigilance (pagiging labis na mapagmatyag at mapanghinala)
4. Easily startled ( nagugulat agad)
5. Kahirapan sa pag concentrate sa work, pag aaral
6. Kahirapan sa pagtulog

Irritable
Biglang pagbabago ng mood (good mood, bad mood) or pagiging emosyonal
Pagiging anxious or madalas na pag aalala, or pagiging nerbyoso
Pagkakaroon ng matinding galit
Denial (pagtanggi)
Depression
Hirap sa pagfocus or pag concentrate
Nahihirapan sa pagtulog, insomnia
Pagkakaroon ng pagbabago sa pattern ng pagkain
Pagkakaroon ng matinding takot, na maari maulit ang traumatic event, or
takot sap ag alala sa event halimbawa kapag nagbibigay ng tribute.
Pag iwas sa mga paglahok sa activities o pag isolate ng sarili sa iba
Physical na sintomas katulad ng sakit ng ulo o kaya pag suka
Pag lala ng mga existing na medical condition.

Ang tawag sa pagkakaroon ng kondisyon na ito ay PTSD (Post-

traumatic Stress Disorder) Kaya Post kasi after ng isang traumatic event
maaring lumabas ang nasabing sintomas. Maaring ang sintomas
lumabas ten years after ng isang event kung hindi na proseso ng ayos
ang isip ng isang taong nakaranas ng trauma. Maari itong tumagal ng
ilang buwan hanggang ilang taon kung hindi ito ma address agad.

Lagi nating tandaan na hindi lahat ng taong nakranas ng TRAUMATIC

EVENTS ay magkakaroon na ng PTSD. Tandaan rin natin na bilang
isang tao normal naman na maging anxious tayo o magkaroon ng labis
nap ag aalala after isang traumatic event, but over time this anxious
feeling will settle down. Kung hindi ito mawala sa matgal na panahon
maari nga itong PTSD.

E. MAY LUNAS BA ITO?

May lunas naman sa PTSD. Maari sumangguni sa mga Psychologist para
makapag undergo sila ng psychotherapy. Ang psychotherapy ay
pakikipag ugnayan sa Psyhcologist na may layunin upang itaas ang
pagkatao, pagbabago sa kaasalan (behavior) or pag iisip at mapabuti ang
kalusugang pangkaisipan. (psychological health). Gagamit ng ibat-ibang
metodo ang Psychologist depende sa pangangailangan ng pasyente.

Maari rin silang sumangguni sa Psychiatrist kapag nahihirapan ma

normalize ang lebel ng kanilang mood, pagtulog, gana sa pagkain at iba
pang physiological na sintomas.

Ang Psychologist at Psychiatrist ay maaring magtulungan upang

matulungan ang pasyenteng nakakaranas ng trauma.
F. PAANO SUSUPORTAHAN ANG ISANG TAO O MAHAL SA BUHAY NA
DUMARANAS NG TRAUMA?
Maari natin ipakita ang ating suporta sa mga taong may PTSD sa pamamagitan
ng mga sumusunod na tips:
A. PROVIDE SOCIAL SUPPORT
1. Huwag natin ipressure na magsalita o magkuwento ang taong nakarans ng
trauma
2. Gumawa ng nakagawiang activities kasama sila. Iencourage sila na mag
exercise, makiapg usap sa mga kaibigan nila, gawin ang kanilang hobbies na
nagbibigay sa kanila ng saya.
3. Igalang at hayaan irespeto ang mga decision nila.
4. Hindi lang ang biktima ng trauma ang na stress, pati narin ang mga mahal
nila sa buhay kung kaya dpat matuo rin tayo imanage ang nararamdaman
natin
5. Be patient. Ang pagrecover sa trauma ay hindi agad nakukuha kaya hayaan
lang magmaintain ng posibo at supportive na relasyon sa ating mahal sa
buhay na biktima ng PTSD.
6. Mag-aral at mag research tungkol sa PTSD
7. Accept (and expect missed feelings)

B. BE A GOOD LISTENER
Sa pagkakaton na paulit ulit sa pagkukuwento ng traumatic exp ang
biktima ito at nakakatulong sa kanyang pag heal kaya dpat IWASAN SILA
MASABHINA NA SILA AY HUMINTO SA PAG KUKUWENTO AT MAG MIVE
ON NALANG.

DON’T DO
Iwasan din na sabihin (everything is going to be okay)
Pagsasabi sa kanila na ito ang dapat gawin ng hindi naman nila hinihingi
Paninisi sa kanila
Invalidate or pang mamaliit sa nangyari sa knila
Pagbibigay ng ultimatum at pananakot
Pagtrato sa knila na sila ay mahina
Sabhin sa kanila na maswerte sila dahil hindi Malala ang nangyari sa knila
“Look on the bright side”
Wag iinsist sa kanila na kailangan nila ang professional help, maganda na sa
knila manggaling ang pagnanais na manghini ng tulong

C. REBUILD TRUST AND SAFETY

Hayaan na paalalahanan sila na nandito para sa knila at sinusorportahan sila
Iwasan ang pag gawa ng stress sa bahay
Keep promises
Lagi sila iaffirm at sabhihin ang kanilang strengths
Iencourage sa pagdalo sa support group

G. BUKOD SA TRAUMA, ANO PA ANG IBANG PWEDENG MAGING

EPEKTO SA EMOTIONAL AND PSYCHOLOGICAL CONDITION NG
 ISANG TAONG DUMAAN SA DISASTER O SAKUNA, O SA MAPAIT NA
KARANASAN?

Maari sila makaranas ng depresyon

Anxiety
Selective Mutism/ psychogenic mutism (nakakapagsalita naman sila
before pero bgla silang nahirpan)
Social Phobia

H. PAANO NAMAN TUTULUNGAN ANG MGA BATA NA DUMAAN SA

TRAUMA O SA MAPAIT NA KARANASAN? IBA PA ANG APPROACH
AT HELP NA IBINIBIGAY SA MGA BATA AT ADULTS O
MATATANDANG DUMANAS NG TRAUMA?

Magkaiba ang approach ng therapy sa mga bata atb matanda na may

PTSD usually in practice ang magandang approach para sa mga bata ay
play therapy. Sa mga matatanda naman ay puwedeng trauma focused
therapy.

Tulad ng nabanggit ko kanina sa mga biktima ng trauma unang una

kailangan iconsider ay dapat maramdaman nila na sila ay safe at may
support. Kuwento rape case; if ever

I. ANO ANG MGA SENYALES NG ISANG BATANG DUMARAAN SA

TRAUMA?

Halos parehas lang sa namention kong sintomas maliban lang sa mga

sumusunod;

Bedwetting, Nail biting

Thumb sucking (young kids ages 3-7)

Selective mutism
School refusal
Clingy/separation anxiety
Repetitive post traumatic play
Difficulty trusting others
Hypersensitive to physical contact
Oppositional
Low self-esteem

J. BUKOD SA EMOTIONAL SUPPORT AT TULONG, MAY GAMOT DIN

BANG IBINIBIGAY SA MGA DUMARAAN SA TRAUMA?
Mayroon ding gamot na maaring ireseta sa knila ng psychiatrist depende sa
pngaingailangan nila.

K. PWEDENG MAGDULOT NG SAKIT ANG STRESS. BUKOD SA

MEDICAL EFFECT NG STRESS SA KATAWAN, PWEDE BANG
MAGKAROON DIN NG EPEKTO ANG STRESS SA EMOTIONAL AT
PSYCHOLOGICAL WELL-BEING NG ISANG TAO?
 Actually ang stress ay normal na parte ng buhay at walang exempted.
Biologically speaking may fight or flight response na tinatawag kapag tayo
ay nasstress kapag nararamdaman natin na tayo ay nasa panganib. Ang
uri ng stress na ito ay nagdudulot ng pagbabago physiological sa ating
katawan para bumilis ang tibok ng ating puso, paghinga at pag galaw ng
ating muscles. Minsan ito ay nakakatulong dahil ayon sa pag-aaral
thinking skills improve as stress increases. (madami tayo nagagawa at
naacomplished)

Puwede maka apekto kung ang taong nakakaranas ay kulang sa coping

skills at kung Malala o patuloy at paulit ulit na itong nangyayari sa kanya
or kung tawagin ay chronic/ long term stress puwede din ang burn out sa
trabaho or sa school. Nakakaapekto sa focus, sleep, appetite, immune
system.

L. PWEDE BANG BUMALIK O MAG-RECUR ANG ISANG EMOTIONAL O

PSYCHOLOGICAL CONDITION NA GUMALING NA?

Maari kapag hindi nagamit ang mga coping skills at kung walang enough
na social support sa paligid.

Kung trauma ang pinag uusapan. Trauma memories usually

do not go away entirely as a result of therapy, but new coping
skills can make them more manageable.

Mayroon kasi ibat-ibang uri pa ng psychological disorders na curable at

mayroon naman na manageable lang at lifetime na.

M. BIGLAAN ANG PAGSAPIT NG MGA SAKUNA O DISASTER? PWEDE

BA ITONG IWASAN? PAANO GAGAWING MINIMAL LANG ANG
EPEKTO NITO SA ISANG TAO?

Makakatulong ang pag develop ng resilience (katatagan) sa

mga tao dahil magiging parte ito ng coping styles nila sa oras
na sila ay makaranas ng kalamidad sa di inaasahang
pangyayari.

Resilience describes the ability of individuals to bounce back from

stress andadversity.

Resilience can also be nurtured by helping survivors: 1) make connections, 2) reframe the
crisis as a solvable problem, 3) accept inevitable changes, 4) move towards goals, 5) take
decisive action, 6) seek opportunities of self-discovery, 7) nurture a positive view of self, 8)
maintain a realistic perspective, 9) maintain a hopeful outlook and 10) take care of one's
 1
self.

RESILIENCE
The ability of adults in otherwise normal circumstances who are exposed
to an isolated and potentially disruptive event such as the death of a close
relative or a violent or life-threatening situation to maintain relatively
stable, healthy levels of psychological and physical functioning as well
as the capacity for generative experiences and positive emotions.

Resilience has also been defined as the ability of an individual or

community to cope positively with significant and protracted sources of
stress. CHARACTERISTICS; (a) the durability of an individual to face
shocks and stresses. (b) the capacity to bounce back and recover from
perturbation (WORRY)

Community resilience- It is commonly described as a community’s

ability to withstand crisis or disruption brought about by external stressors
or disturbances and environmental change. In their literature review,
they described five components of community resilience: physical and
psychological health, social and economic equity and well-being, effective
risk communication, integration of organizations, and social
connectedness.

Adaptive coping-

Adaptive coping refers to cognitive and behavioral efforts to

manage internal and external demands that are taxing or
exceeding the resources of the person. These coping skills
include problem solving, emotion-focused coping, cognitive
restructuring, and obtaining social support.

People with adaptive coping and resilience described resilient

individuals as having healthy self-esteem, high self-efficacy, and internal
locus of control. They are also resourceful and have problem-solving and
adaptive coping skills

Other factors, called resilience factors, can help reduce the

risk of the disorder. Some of these resilience factors are
present before the trauma and others become important
during and after a traumatic event. Resilience factors that
may reduce the risk of PTSD include seeking out support
from other people, such as mental health professionals,
friends and family, finding a support group after a
1
American Psychological Association. 10 ways to Build Resilience. http://www.apa.org/helpcenter/road-
resilience.aspx#
 traumatic event, feeling good about one's own actions in
the face of danger, having a coping strategy, and being
able to act and respond effectively despite feeling fear.

Makaktulong rin na kapag kalamidad ay lagi silang in the know

sa mga basic information tulad ng mga hotline numbers na
kailangan nila tawagan sa oras ng emergency. Pagiging
educated at paglahok sa mga drills tulad n g fire and
earthquake drills.

Pagiging updated sa pamamagitan ng pagbabasa ng dyaryo,

pakikinig ng radio sa pinakabagong balita sa nangyayari sa
kanilang lugar.

Isa pa sa pinaka improtante ay ang pakikipag ugnayan at

pakikaioagtulungan sa gobyerno sa oras ng sakuna.

N. HOW CAN YOU TURN A DISASTER OR NEGATIVE EXPERIENCE

INTO SOMETHING POSITIVE?

Hindi siya madaling gawin at hindi naguaguarantee na kaya ng isang tao gawing
positibo ang kanyang pananaw matapos ng isang disaster. Maraming pwedeng
maging factors at depende iyon sa individual kung paano sya mag isip at lagyan ng
meaning ang pangit na nangyari sa kanya into positive.

Pero makakabuti palagi ang suporta ng pamilya, kaibigan at gobyrerno para

makabangon ang biktima ng mga disaster at unti-unti sila makaramdam ng
positibong pananaw at magpatuloy sila sa kanilang buhay.

14)  ANG SOBRA BANG PAGPAPAWIS AY PWEDENG DULOT NG STRESS O

KAYA, NG TRAUMA?
Wala naming pag-aaral ang direkta nag sasabi ng kaugnayan ng sobrang pagpapawis sa
trauma. Maari rin kasi na may iba pang medical condition kagaya ng hyperhidrosis kaya
nangyayari ito. Masasabi lang na may kaugnayan ang sobrang pagpapawis sa trauma kapag
may mga sitwasyon or events na nagtrigger kaya ito nangyari.