NOORDNIEUWS

MAGAZINE VAN VNO-NCW NOORD JAARGANG 13 NUMMER 4 > 2008

Vlammend Noord-Nederland
Het noorden als energiepoort

> Regiospecifiek Pakket: Nog geen centimeter infrastructuur aangelegd

> “Het JSF-programma is nu al een groot succes voor Nederland”

> Baanverlenging Eelde: Knarsende raderen van staat

> Ondernemersgala 2008: van Bach tot Bling

 Transparant
pensioenadvies
voor DGA én collectief !

Werkgeversdesk
Rabobank Stad en Midden Groningen
Dé pensioenspecialist.
Het is tijd voor de Rabobank.

Griffeweg 80
9723 DR Groningen
Telefoon (050) 586 86 79
Werkgeversdesk@StadEnMiddenGroningen.rabobank.nl
Inhoud NoordNieuws 4 > 2008 1

2 4 14

20 24 28

Opinie 2 Regiospecifiek Pakket: Nog geen centimeter infrastructuur aangelegd

14 De Waddenzee moet een polder worden

Actualiteit 4 JSF: langdurig werk voor Stork Fokker AESP

10 Proces Baanverlenging Eelde onnodig lang
16 Domesta investeert in eigen Coevordense ‘Vogelaar-wijk’

Vereniging 20 Ondernemersgala 2008: van Bach tot Bling

Praktijk 8 Arbeidsverhoudingen temidden van megatrends

12 DGA, let op bij echtscheiding
13 Student + Bedrijf = Kans
19 Deloitte legt verbinding Groningen-Riga
40 1% tegen armoede

Vlammend Noord-Nederland 22 Zwalkend rijksbeleid smoort concrete energie-initiatieven

24 Nuon Magnum, energiecentrale met een naam
27 Energiemanagement op bedrijventerreinen
28 Grontmij: van energiebesparing tot energiecentrale
30 Energy Delta Institute: internationale kennispijler
32 Gevolgen van Global Warming voor het bedrijfsleven

Vaste rubrieken 7 Bedrijfsnieuws

9 Column
36 Actualiteiten
37 VNO-NCW Noord in actie
38 Personalia
39 Welkom nieuwe leden
2 NoordNieuws september 2008
14 aanbevelingen voor aanpak
Regiospecifiek Pakket
Nog geen centimeter infrastructuur aangelegd
Het Regiospecifiek pakket (RSP) dient
als compensatie voor het afblazen van
de aanleg van de Zuiderzeelijn. Door
politiek Noord-Nederland en Flevoland
wordt het afschieten van de Zuiderzee-
lijn door het kabinet – gesteund door de
coalitiepartijen – ten zeerste betreurd.
Op basis van onderzoeken concludeerde
het kabinet op 16 november 2007 dat
een Zuiderzeelijn in de vorm van een Ho-
gesnelheidstrein (HST) niet verantwoord
te exploiteren is binnen het beschikbare
overheidsbudget. Bovendien werd het
ruimtelijk-economisch structurerend
rendement van een HST relatief beperkt
beschouwd en in elk geval onvoldoende
om een rijksinvestering van bijna € 3
miljard te rechtvaardigen. Daarom koos
het kabinet voor een alternatief samen-
hangend pakket (regiospecifiek pakket),
waarvan infrastructurele maatregelen
een substantieel deel uitmaken.
Het RSP is dus de uitwerking van het
kabinetsbesluit om een streep te zetten
door de Zuiderzeelijn. Het planproces
voor de Zuiderzeelijn, dat in 2000 is ge-
start met een verkenning, wordt gestopt.
Er komt geen vervolg in de vorm van
een planstudie. In plaats daarvan wordt
gestart met regiospecifieke oplossingen
voor de gewenste structuurversterking
van het noordelijk landsdeel. Het pak-
ket bestaat uit drie onderdelen: een
regionaal bereikbaarheidspakket, een
ruimtelijk-economisch programma en
een regionaal mobiliteitsfonds. Hier-
voor komt € 2.83 miljard beschikbaar,
waarvan € 2.16 miljard rijksbijdrage is
(inclusief 160 miljoen motie Koopmans)
Hans Haerkens
h.haerkens@vno-ncwnoord.nl
Op 28 november 2007 viel voorlopig het doek voor de Zuider-
zeelijn. Hiervoor in de plaats komt een stevig bedrag beschik-
baar gericht op structuurversterking, meer werk en verbetering
van de bereikbaarheid. VNO-NCW Noord waarschuwt voor te
groot optimisme.
en € 0.67 miljard wordt bijgedragen
door de regio.
Ruimtelijk-economisch pakket
In het ruimtelijk-economisch programma
(REP) is ruimte voor projecten gericht
op economische ontwikkeling en het
creëren van banen. Dit pakket bestaat uit
12 programmalijnen: energie, watertech-
nolgie, sensortechnologie, lifesciences,
agribusiness, chemie, toerisme, metaal
en scheepsbouw, algemeen mkb-beleid,
arbeidspotentieel, vestigingslocaties en
woon- en leefklimaat. Het REP-budget
omvat € 600 miljoen bestaande uit de
volgende bijdragen: rijk € 300 miljoen,
kennisinstellingen/markt € 200 miljoen
en decentrale overheden € 100 miljoen.
Hierbij ligt de besluitvorming eenderde
gedeeld met ministerie van Economische
Zaken en voor voor tweederde in de
regio. Er wordt ruimte geboden om pro-
jecten met uitstraling snel uit te voeren.
Twijfels
VNO-NCW Noord is van mening dat er
gerechtvaardigde twijfels bestaan over
het RSP en de respectievelijke versterking
van de ruimtelijk-economische structuur
Gemist:
• integraliteit: er is onvoldoende sprake
van een samenhangend pakket
• afstemming met marktpartijen
• ruim € 1 mld euro: oorspronkelijk zou
een injectie gedaan worden van 3.75
miljard euro in de ruimtelijk-economi-
sche structuur. Dit is geslonken tot
€ 2.67 miljard.
• uitwerking van werkgelegenheidsef-
Foto: Dirk Hol
fecten van enkele duizenden arbeids-
plaatsen; de bewijslast hiervoor ligt bij
het rijk
• onderbouwing van de stelling dat het
RSP tot grotere ruimtelijk-economische
effecten leidt dan de strategische in-
vestering van een HST verbinding
• aandacht voor PPS, multiplier effecten
en (gebrek aan) bestuurskracht lagere
overheden
• de onderbouwing van de bijdrage van
de kennisinstellingen + markt
Risico’s:
• Er zit spanning tussen provinciale dif-
ferentiatie en noordelijke integratie
• de vraag laat zich stellen of het RSP in
de praktijk additioneel is ten opzichte
van regulier beleid. Ervaringen uit het
verleden bieden geen garantie voor
de toekomst. Pas toen de Zuiderzee-
lijn definitief uit beeld was, kwam via
het RSP-pakket duidelijkheid over de
financiering van de zuidelijke ringweg
Groningen. Genoemde weg kwalifi-
ceerde zich met een positieve maat-
schappelijke kosten baten analyse van
ruim € 100 miljoen sowieso met stip
voor snelle uitvoering. Hoezo additio-
neel?
Kritiek:
• het tempo van uitvoering van de pro-
jecten ligt laag. Over de eerste 4 jaar
wordt slechts 8% van de rijksbijdrage
besteed. In de resterende 9 jaar (70%
van het tijdsvak) 92% van beschikbare
geld.
• het ruimtelijk economisch programma
(REP) bedraagt € 400 miljoen verdeeld
opinie
over 12 programmalijnen. Dat bete-
kent € 34 miljoen per programmalijn,
verdeeld over 13 jaar. Dat is minder
dan € 3 miljoen per jaar per program-
malijn.
• De planstudie Zuiderzeelijn eindigt na
10 jaar van de politieke agenda; Een
planstudie voor de Zuidelijke ringweg,
bereikbaarheid Leeuwarden, Assen
is niet nodig. Dit heeft de schijn van
ambtelijke willekeur.
• De vraag of een verantwoorde exploi-
tatie mogelijk is wordt niet gesteld
op het tracé Heerenveen – Gronin-
gen. Naar verwachting zal de NS het
tracé niet exploiteren zonder subsidie.
Gewenste subsidie zal niet gegeven
worden door het Rijk. Dit resulteert
in een hoog afbreukrisico voor de
hoogste financiële oormerking van het
bereikbaarheidsagenda. Dit leidt tot
een hoog ‘wie dan leeft, dan zorgt   –
gehalte’. De huidige generatie van
politieke bestuurders is dan niet meer
aanspreekbaar.
• Financiële risico’s liggen eenzijdig bij
de regio: onvoorziene gebeurtenissen
zijn voor rekening van de regio: Er is
een verschil tussen blanco cheque en
moraliteit van het rijk. De rijksbijdrage
aan het RSP wordt in geen geval ver-
hoogd, ook niet wanneer de waarde
van de aandelen onverhoopt drama-
tisch zou afwijken.
• De verhouding in bijdrage tussen rijk-
regio is nog steeds zonder precedent.
De regio zelf draagt 27% van het to-
tale bedrag bij. Anders geformuleerd:
de bijdrage van de regio is 37% van de
rijksbijdrage.
14 punten plan
VNO-NCW Noord doet daarom de vol-
gende aanbevelingen:
• Implementatie adviezen commissie
Ruding
• Implementatie adviezen commissie
Elverding
• Krachtige regie: centrale regisseur
• Organiseer een kennispool/expertise-
centrum
• Bewaak de samenhang
• Verkenning duidelijker markeren, poli-
tieke besluitvorming borgen
• Coördineer timing van op te pakken
infrastructuurprojecten (topprioriteit
voor de zuidelijke ringweg Groningen)
• Bouw continue afstemming en reflectie
3
met bedrijfsleven in
• Voorkom onnodige drempels bij aan-
besteding (maximale benutting van
regionale capaciteit)
• Doe de uitvraag aan de markt zo veel
mogelijk geïntegreerd
• Aandacht voor vereiste professionali-
teit bij bewaking projectvoorstellen en
mobiliseren van voldoende vakkundig-
heid bij uitvoering.
• Alles op haren en snaren zetten: snel
aan de slag te gaan
• Inzet op gebiedsontwikkeling, in-
novatief aanbesteden + geïntegreerde
contracten
• Marktpartijen moeten leidend zijn bij
de invulling van het ruimtelijk-econo-
misch pakket, gefaciliteerd door alerte
overheden.<
4 NoordNieuws september 2008 Daan Bultje
d.bultje@vno-ncwnoord.nl
JSF: langdurig werk voor
Stork Fokker AESP
Erick Vink (Stork): ‘Het JSF-programma is nu al
een groot succes voor Nederland’
De Nederlandse deelname aan het JSF-
programma staat volop in de belangstelling.
NoordNieuws sprak met Erick Vink, Executive
Vice-President JSF Stork Aerospace, over de
deelname aan het prestigieuze project en de
effecten op de regio Noord.
Stork Fokker AESP uit Hoogeveen is één van meer dan 80
Nederlandse bedrijven die nauw betrokken is bij het JSF-pro-
gramma en sinds 2002 voor miljoenen dollars aan orders binnen
haalde. De F-35 Lightning II – voorheen bekend als Joint Strike
Fighter – is een ‘multirole’ vliegtuig, ontworpen om alle missies
van deze tijd aan te kunnen, van ‘peace keeping’ tot landsver-
dediging. Het gevechtsvliegtuig gaat mogelijk de F-16 vervan-
gen, het jachtvliegtuig dat het eind van zijn technische levens-
duur zal bereiken. Om tijdig over een vervanger te beschikken
werd eind jaren ‘90 het project Vervanging-F-16 gestart. Na
een studie waaruit de JSF als ‘beste toestel voor de beste prijs’
naar voren kwam, besloot Nederland in 2002 samen met acht
partnerlanden deel te nemen aan de ontwikkelingsfase van het
Foto: Stork Fokker AESP
toestel. In totaal investeerde de overheid 800 miljoen dollar. De
Nederlandse vliegtuigindustrie heeft zich garant gesteld dat
meedoen aan de ontwikkeling van het programma niet méér
zou gaan kosten dan ‘kopen van de plank’. Dit om te voorko-
men dat de Nederlandse belastingbetaler nadeel zou ondervin-
den van de deelname.
De F-35 telt meer dan 20 deuren en luiken, waaraan zeer hoge
eisen worden gesteld. Zo moeten zij tijdens de vlucht bij hoge
snelheden en onder extreem warme of koude omstandigheden
kunnen worden geopend en gesloten, waarbij de stealth eigen-
schappen zeer hoge eisen aan deze componenten stellen en dat
gedurende tientallen jaren. Stork is verantwoordelijk voor de
ontwikkeling en productie van deze ‘In-Flight Opening Doors’.
Deze onderdelen worden gemaakt uit composiet en titanium.
Andere onderdelen die in Hoogeveen worden ontwikkeld zijn
structuurdelen voor de motoren en de beweegbare delen van
de vleugels. Volgens Erick Vink, Executive Vice-President JSF
Stork Aerospace, verloopt de technische en operationele ont-
wikkeling van de F-35 ‘voorspoedig’ en is de deelname aan het
JSF programma nu al een groot succes voor Stork Fokker AESP
én de regio Noord.

Erick Vink
‘Het JSF programma is een krachtige innovatiemotor; een in-
tensief en veelzijdig project dat het bedrijfsleven volop kansen
biedt om nieuwe technologieën te ontwikkelen en te introdu-
ceren. De orders bieden ons de mogelijkheid onze samenwer-
king met het midden- en kleinbedrijf verder uit te breiden en
te versterken. Ook krijgen zij de kans om met opleiding- en
trainingsprogramma’s mee te doen. Op dit moment werken we
in de regio Noord al samen met tientallen bedrijven.’
Wat betekent deelname aan de productiefase voor
Noord-Nederland?
‘Als de Nederlandse overheid besluit tot aanschaf van het
toestel, kan de Nederlandse industrie zich in de productie- en
onderhoudsfasen verheugen op omvangrijke opdrachten die
kunnen oplopen tot wel 10 miljard dollar. Daarvan komt een
aanzienlijk deel in Noord-Nederland terecht. Naar verwachting
ontstaat er structureel, hoogwaardig werk voor honderden
mensen, voor de komende 40 tot 50 jaar. Mogelijk openen we
actueel
zelfs een nieuwe fabriek in het Noorden.’
Wat zijn de gevolgen voor de economische positie van
de regio?
´Een versterking van de positie en reputatie van het bedrijfs-
leven op de (internationale) markt van de luchtvaartindustrie.
Belangrijke, complexe onderdelen van het toestel zijn gereali-
seerd dankzij know-how van Stork in Hoogeveen en met hulp
van onze partners. En dat geeft weer toegang tot opdrachten
uit andere sectoren. Denk bijvoorbeeld aan opdrachten voor
de Airbus A380. Ook biedt het project een grote groep deelne-
mende MKB’ers de mogelijkheid om nieuwe kennis en internati-
onaal ervaringen op te doen.´
Op dit moment staat de Nederlandse deelname en de financie-
ring van het JSF-programma volop in de belangstelling. Op 1
juli kondigde het kabinet aan het afdrachtpercentage van de
industrie te verhogen van 3,5% naar 10,3%. Daarop tekende de
Nederlandse industrie officieel bezwaar aan, omdat er volgens
hen sprake is van een fors overschot in de ontwikkelingsfinan-
ciering: de schatkist houdt veel geld over aan de deelname, in
vergelijking met ‘kopen van de plank’.
De overheid en de industrie hebben onenigheid over de
financiering van het project?
´Je kunt gerust zeggen dat het programma zich in een moeilij-
ke, zelfs kritieke fase bevindt. De verhoging van het percentage
door de overheid vormt een serieuze bedreiging voor het succes
van de Nederlandse deelname – met een dergelijk afdrachtper-
Afier 86x134 Oegema.indd 1
5
centage kunnen wij immers niet meer winstgevend werken. Dat
is niet alleen voor ons een bezwaar. Ook onze Amerikaanse op-
drachtgevers kunnen daar niet mee uit de voeten: zij besteden
geen opdrachten uit aan bedrijven die verlies maken op hun
opdrachten, vanwege de potentiële, financiële risico’s die de
bedrijven dan lopen.´
Wat klopt er niet aan het afdrachtpercentage?
´De staat heeft in 2002 zeer conservatieve inschattingen ge-
maakt. Het JSF-project is een enorm succes voor Nederland, ook
financieel. Er is sprake van een fors overschot in de ontwikke-
lingsfinanciering, oplopend tot honderden miljoenen. Dat komt
door allerlei besparingen, kortingen en belastingvoordelen als
gevolg van de Nederlandse deelname. Denk bijvoorbeeld aan
de belastinginkomsten als gevolg van extra werkgelegenheid
die is ontstaan. Wij hebben uitgerekend dat het voordeel kan
oplopen tot een bedrag tussen de 1,5 en 2 miljard euro, afhan-
kelijk van de beslissingen die nog worden genomen. Daarmee
heeft de overheid haar investering ruimschoots terugverdiend
en ontstaat er puur voordeel voor de belastingbetaler.´
De komende periode zullen industrie en overheid om de tafel
gaan zitten om zoveel mogelijk informatie uit te wisselen over
de financiering, om vervolgens in overleg te treden. Naar ver-
wachting ontstaat er medio september meer duidelijkheid over
”de herijking van de business case”. Het besluit tot de daadwer-
kelijke aanschaf van de F-35 valt in 2009.<
(advertentie)
Het Afierisme*
* Meer weten
over het
Afierisme?
Vraag het
boekje aan:
afierisme@
afier.com
‘Hoe een
accountantskantoor
kan zijn’
‘Duidelijkheid
doet wonderen’
drs. Marc Oegema RA Handelsweg 16c
registeraccountant/vennoot Tynaarlo
T (0592) 53 09 53
mensen voor cijfers www.afier.com
03-07-2008 13:34:46
6 NoordNieuws september 2008

)FU
JT
OJFU
FFO[BBN
BBO
EF
UPQ
NS
4UFGBO
.BL
]BEWPDBUVVS]

1MBT#PTTJOBEF
IFFGU
FFO
HFSVTUTUFMMFOEF
CPPETDIBQ
WPPS

POEFSOFNFST

CFTUVVSEFST
FO
NBOBHFST
V
TUBBU
FS
OJFU
BMMFFO
WPPS

&S
[JKO
NFOTFO
EJF
HSBBH
NFU
V
NFFEFOLFO
CJK
JOHSJKQFOEF
CFTMJTTJOHFO

PG
JO
DPOº
JDUTJUVBUJFT
&SWBSFO
NFOTFO

EJF
VX
EJMFNNB±T
IFSLFOOFO

FO
PQMPTTJOHFO
QBSBBU
IFCCFO
.FOTFO
EJF
V
XJK[FO
PQ
SJTJDP±T

NBBS

1BUFSTXPMETFXFH

PPL
PQ
LBOTFO
.FOTFO
EJF
CPWFOEJFO
OJFU
WBO
VX
[JKEF
XJKLFO
BMT
IFU
FDIU


1PTUCVT



#$
(SPOJOHFO TQBOOFOE
XPSEU
#JK
1MBT#PTTJOBEF
XFSLFO
FS
SVJN
IPOEFSE
.FOTFO
BMT


U F M F G P P O
   
 
 
 
  4UFGBO
.BL

BEWPDBBU

nnO
WBO
PO[F
TQFDJBMJTUFO
0OEFSOFNJOHTSFDIU

X X X Q M B T C P T T J O B E F  O M 0PL
PQ
EBU
UFSSFJO
TUBBU
V
FS
EVT
OJFU
BMMFFO
WPPS

>U
 nigarant heeft een volmachtovereenkomst gesloten met
Hanze Assuradeuren B.V., het volmachtbedrijf van de Anker
Groep uit Groningen. De volmacht geldt voor alle producten
van Unigarant. Ook zal de schadeverzekeraar haar expertise op
het gebied van internet beschikbaar stellen.
>D
 e Friesland Zorgverzekeraar gaat vanaf januari 2009 het
verplicht eigen risico van €150,- inzetten voor verdere verbe-
tering van de kwaliteit van de zorg. Ziekenhuizen in Noord-
Nederland zijn uitgenodigd om met voorbeelden te komen
van behandelingen of zorg waarin zij uitblinken. Wanneer hun
zorg aantoonbaar kwalitatief beter is dan gemiddeld, tegen
een redelijke prijs, hoeft de patiënt geen eigen risico van
€ 150,- te betalen als hij voor deze behandeling kiest.
>Y
 speert Advocaten te Groningen en Verwilligen de Wilde
de Lange Advocaten zijn gefuseerd tot één groot Noord-
Nederlands advocatenkantoor. Zij gaan samen onder de naam
Yspeert VWL Advocaten NV. Vanuit de vestigingen Groningen
en Drachten zullen bij de nieuwe organisatie 55 medewerkers
werkzaam zijn, waarvan 28 advocaten.
>H
 et Drents Museum in Assen heeft met de tentoonstelling
‘Het Terracotta Leger van Xi’an’ een recordaantal bezoekers
getrokken. De succesvolle expositie in het Drents Museum te
Assen trok in zeven maanden tijd maar liefst 354.100 bezoe-
kers. De tentoonstelling is onderdeel van de manifestatie ‘Go
China! Assen-Groningen’, een samenwerking tussen het Drents
Museum en het Groninger Museum met de Rabobank als
presenting partner.
>N
 oordlease in Groningen start medio september met het oc-
casionconcept Autoborg. Langs de A7 in zuidoost Groningen
verrijst een showroom van ruim 7000 m2 met een maandelijks
Bedrijfsnieuws
wisselend aanbod van gebruikte auto’s voor de verkoop aan
particulieren. Een groot deel van de 4000 aangeboden auto’s
komen uit de leasevloot van Noordlease.
>N
 oordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) start vanuit de
opleiding Communication & Multimedia Design twee gaming
projecten: A Perfect World en G-Ameland. Bij A Perfect World
werken 19 gerenommeerde bedrijven samen met een groep
studenten en docenten van de opleiding. De bedrijven bieden
opdrachten aan die te maken hebben met gaming. G-Ameland
is een educatief en toeristisch festival waar (inter-) nationale
studenten, ontwikkelaars en uitgevers de handen ineen slaan
om binnen vijf dagen met dezelfde middelen een prototype
gameproduct te ontwikkelen.
>G
 roningen Seaports heeft een meerderheidsaandeel
genomen in het Rail Service Centrum Groningen (RSCG) te
Veendam door het belang uit te breiden van 40,5 procent naar
66 procent. Tevens neemt zij het management van de Ontwik-
kelingsmaatschappij van RSCG over. Hiertoe is besloten om een
betere synergie te bewerkstelligen en daarmee de klanten van
Groningen Seaports een betere container- en railvervoerfunc-
tie kunnen bieden in de logistieke keten.
7
> IDée ICT Opleidingsgroep heeft in Leeuwarden haar zesde
vestiging in Nederland geopend. In het Crystalic, een markant,
glazen gebouw, zal de ICT opleider maatwerktrainingen, op-
leidingen en bedrijfstrainingen verzorgen. IDée ICT schoolt en
traint jaarlijks ruim 11.000 cursisten een heeft in de Friese regio
nu vijf medewerkers actief.
>S
 tatement, communicatie adviesbureau in Groningen, heeft
het initiatief genomen tot het ”sixtysecondstatements” HD-
filmfestival. Het festival wil Noord-Nederlandse creatieven
uitdagen om elkaar om de oren te slaan met video-statements
van precies 60 seconden. Op 8 oktober 2008 vindt in filmtheater
Images in Groningen de eerste editie plaats.
>D
 e Vries Scheepsbouw te Makkum heeft het contract onder-
tekend voor een nieuwe en grote refitopdracht. Het betreft de
verlenging van een vijftig meter luxe jacht. Bovendien verwacht
men in het najaar het casco van het volgende nieuwbouwjacht
met een lengte van achtentachtig meter. Nooit eerder in het
ruim honderdjarige bestaan van het koninklijke bedrijf werd
een jacht van deze lengte gebouwd. De nieuwbouwportefeuille
is gevuld tot 2013. Bij De Vries Scheepsbouw werken 165 mede-
werkers.
>V
 CD Professional Resources introduceert een nieuw concept:
het Evolving Competence Centre Microsoft. VCD biedt profes-
sionals een arbeidscontract waarin gegarandeerd wordt dat één
dag per week wordt besteed aan kennis- en productontwikke-
ling. De professionals krijgen tijd en middelen aangereikt om
zich te ontwikkelen en de klant krijgt de garantie dat de inge-
huurde professional beschikt over actuele kennis en ervaring
heeft met productontwikkeling.
>E
 .ON Energy from Waste Delfzijl is nog in aanbouw maar
heeft inmiddels de levering van de totale hoeveelheid stoom al
gecontracteerd met bedrijven in industriegebied Oosterhorn:
Akzo Nobel, Bio MCN, PPG, Zeolyst en Rohm and Haas. De ener-
giebenuttinggraad van circa 70% is de hoogste in vergelijking
met andere Nederlandse verbrandingsinstallaties. Conventio-
nele kolencentrales bereiken een gemiddelde energiebenutting
van max. 45% bij pure stroomopwekking.
 
(advertentie)
Martini Hotel Groningen
Al sinds 1871 een gastvrij
huis in hartje Stad.
Slapen op steenworpafstand
van de Martinitoren.
8 NoordNieuws september 2008 Hans van der Stijl
stijl@awvn.nl.

Eigen verantwoordelijkheid!
Arbeidsverhoudingen temidden van megatrends

Vroeger waren de verhoudingen tussen werk-
nemers en werkgevers duidelijk. De baas zei
wat er moest gebeuren, de werknemer voerde
uit. Maar de tijden veranderen. De eigen ver-
antwoordelijkheid van werknemers weegt
steeds zwaarder.
Werkgeversvereniging AWVN verleent diensten rond onder
meer arbeidsvoorwaarden (CAO’s), functiewaardering, ar-
beidsrecht, beloningssystemen, competentiemanagement en
sociale innovatie. AWVN werkt nauw samen met VNO-NCW.
Het hoofdkantoor is gevestigd in Den Haag; AWVN heeft
vestigingen in Haarlem, Barendrecht, Apeldoorn, Roermond
en Groningen. Meer informatie: www.awvn.nl of neem con-
tact op met de AWVN-werkgeverslijn, 070 850 86 05.

De veranderende arbeidsverhoudingen kennen talloze voor-
beelden. Zo komen in het arbeidsvoorwaardenoverleg steeds
meer afspraken tot stand die ertoe leiden dat werknemers zelf
initiatieven moeten en mogen nemen, bijvoorbeeld rond werk-
tijden, inzetbaarheid, eigen ontwikkeling en beloningsbestand-
delen. En in het kader van arbeidstijdmanagement worden
afspraken gemaakt die aansluiten bij de dynamiek van het
arbeidsproces en die tegelijkertijd rekening houden met door
werknemers gewenste werktijden (afstemming werk en privé).
De Nederlandse Spoorwegen en Heineken experimenteren met
zelfroosteren, waarbij werknemers samen eigen roosters opstel-
len – uiteraard binnen door het bedrijf gestelde criteria. Veel
CAO’s bevatten inmiddels individuele mogelijkheden om keuzes
te maken tussen arbeidsvoorwaarden uitgedrukt in geld of vrije
ven winnen aan flexibiliteit, werknemers doorlopen uitdagen-
der loopbanen.
Wél vraagt de verschuiving van verantwoordelijkheden aan
beide zijden een mentaliteitsverandering. Werknemers moe-
ten zich ervan bewust zijn dat zij in toenemende mate worden
aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheden. Zij moeten
zich verdiepen in de risico’s die zij lopen in de verschillende
levensfasen en aan de hand daarvan bewuste keuzes maken. Ze
moeten er minder dan voorheen op vertrouwen dat de werk-
gever wel zal bijspringen als het fout gaat. Aan de andere kant
moeten werkgevers minder dan voorheen de klassieke verzor-
gingsrol op zich willen nemen.

praktijk
tijd. De zogeheten CAO à la carte die dat mogelijk maakt, be- De verschuivingen en de keuzes in de verantwoordelijkheidsver-
staat al langer. Van recenter datum zijn de totalcash-benaderin- deling tussen werkgevers en werknemers dienen gericht te zijn
gen van ABN-AMRO en KPN. Werknemers mogen en moeten op op het bewerkstelligen van een zakelijker evenwicht. Kernbe-
basis van eigen inzichten, voorkeuren en persoonlijke omstan- grippen in dat verband zijn werknemers- en werkgeversbetrok-
digheden keuzes maken in de arbeidsvoorwaarden. kenheid, gezamenlijke verantwoordelijkheid en wederzijds
vertrouwen.
Al deze verschuivingen worden verklaarbaar als men kijkt naar
de context van een aantal dominante ontwikkelingen in de Dat vergt moed en zelfreflectie, maar levert uiteindelijk or-
maatschappij: digitalisering, vervagende grenzen, een meer plu- ganisaties op die kunnen blijven meedoen in het wereldwijde
riforme samenstelling van de beroepsbevolking, een groeiend krachtenveld.<
gevoel van onzekerheid, het krijgen en nemen van meer eigen
verantwoordelijkheid, het langer vitaal blijven van ouderen,
de omwenteling van een verzorgende naar een participatieve
samenleving. Deze zeven megatrends zorgen voor herschikking
van verantwoordelijkheden tussen werkgevers en werknemers.
Werknemers willen meer eigen verantwoordelijkheid dragen.

Employability
De beweging naar meer eigen verantwoordelijkheid voor
werknemers is kansrijk voor zowel werknemers als werkgevers.
In dat verband zijn de ontwikkelingen rond employability van
werknemers interessant. Toen dat begrip opkwam – in de jaren
negentig – stond het vooral voor de opleidingsinvestering van
de werkgever in de werknemer. Inmiddels ligt de verantwoor-
delijkheid van een werknemer voor zijn employability nadruk-
kelijk óók bij hem zelf. Dat betekent in feite dat we het concept
baanzekerheid (werken bij één en dezelfde onderneming)
verruilen voor het concept werkzekerheid (altijd aan het werk,
maar niet per se bij dezelfde baas). Winst voor iedereen: bedrij-
 9

Go Drenthe!
COLUMN

Go China! was een doorslaand succes. In een tijd waarin de

cultuursubsidies teruggeschroefd dreigen te worden en steeds
meer worden geconcentreerd in de Randstad heeft het Drents
Museum laten zien dat je met de juiste programmering jezelf op
de kaart kunt zetten. Een trend die het Groninger Museum jaren
geleden al heeft ingezet.

Hoewel musea doorgaans moeite hebben om de exploitatie rond

te krijgen en zich voor een groot deel afhankelijk weten van
subsidies, is het goed om te zien dat de ondernemersgeest steeds
meer een factor van belang wordt in deze wereld. Sterker nog,
voor ondernemers valt hiervan soms nog iets te leren. Immers
het succes van Go China! heeft van alles te maken met visie, kan-
sen zien, risico inschatten en de nodige durf en daadkracht.

Jarenlang hebben we musea en andere culturele voorzieningen

gezien als belangrijke ingrediënt voor een goed woon- en leef-
klimaat. Maar inmiddels is de culturele sector meer. Ze zijn een
belangrijke voorwaarde en drager voor de creatieve industrie. En
de diverse culturele instellingen hebben een naam en faam die
ver buiten de provinciegrenzen reiken. En met hun succes zijn ze
een exponent en uitdrager van de lokale ondernemersmentali-
teit met een grandeur die inmiddels gewoon begint te worden
in Noord-Nederland. Een beeld waarmee de ondernemer in de
regio zich maar al te graag wil vereenzelvigen.
In dat licht bezien zou het aardig zijn als de regionale onderne-
mer zich meer zakelijk zou weten te verbinden met de culturele
sector. Niet langer is liefdadigheid de drijfveer, maar draait het
om zakelijke belangen. Het gaat erom de juiste kruisbestui-
ving tot stand te brengen. Dat de ondernemersgeest al deels is
overgeslagen op de culturele sector heeft het voorbeeld van het
Drents Museum laten zien. Het is nu zaak dat de ondernemers
dat succes laten afstralen op hun eigen onderneming.
Go Drenthe!

(advertentie) (advertentie)

shop-in-shop • 60 afdelingen • Koopmansplein Assen • sinds 1897

alle keus van de wereld

Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf bv, Groningen www.rottinghuis.nl

10 NoordNieuws september 2008 Jan-Willem Lobeek Foto: Google Earth
jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl

Knarsende raderen van staat

Proces baanverlenging onnodig lang

De Raad van State verwordt tot een ongewild icoon van een (Vereniging Omwonenden Luchthaven
Eelde) voerde, naast hun inhoudelijke
tandeloos tijdperk: noodzakelijke infrastructuur komt nauwe-

lijks van de grond ondanks vele democratische afwegingen
en besluiten. Zo duurt de soap rondom baanverlenging van
­Groningen Airport Eelde al bijna 30 jaar.
Iedereen die enigszins betrokken is bij
Groningen Airport Eelde zat in juni met
samengeknepen billen. Na vele jaren van
plannen maken en procederen zou er
eindelijk een finaal oordeel geveld wor-
den over de 700 meter baanverlenging.
Het tromgeroffel eindigde in een anti-
climax: een deel van het proces moest
overnieuw.
Het is in Nederland niet gebruikelijk de
kwaliteit van gerechtelijke uitspraken ter
discussie te stellen, maar zo langzamer-
hand rijst de vraag of de rechtsstaat in
zijn huidige vorm nog wel houdbaar is.
De kluwen van wet- en regelgeving zijn
inmiddels zo ingewikkeld geworden dat
door partijen ongewild altijd wel een los
eindje over het hoofd gezien wordt. Dat
heeft niets van doen met het maken van
onzorgvuldige afwegingen.
De Raad van State is ooit opgericht
om als adviesorgaan van de regering
dienst te doen. Later is daar de taak van
bestuursrechtspraak aan toegevoegd, om
het handelen van overheden te kunnen
toetsen aan vigerende wet- en regelge-
ving. Maar het zorgvuldigheidsbeginsel
van de overheid staat inmiddels niet
meer centraal. Talloze groeperingen die
het niet eens zijn met een democratisch
besluit, proberen via de Raad van State
alsog hun gelijk te halen. De argumenten
die aangedragen worden komen vaak
niet voort uit het belang van de betref-
fende groepering, maar zijn eerder toe-
vallig losse eindjes die geen wezenlijke
bijdrage leveren aan de uitkomst van de
afweging.
Gewonnen en verloren
Dit speelt ook in het geval van Gronin-
gen Airport Eelde. De actiegroep VOLE
actueel
bezwaren over geluid en milieu, ook de
mogelijke staatssteuntoets als argument
op. De Raad van State oordeelde dat de
aangevoerde bezwaren op het gebied
van geluids- en milieuoverlast in zijn
geheel ongegrond waren. Maar de Raad
van State oordeelde ook dat expliciet bij
de Europese Commissie moet worden
getoetst of bij de baanverlenging sprake
is van een vorm van ongeoorloofde
staatssteun.
Uitspraak baanverlenging
De afdeling Bestuursrechtspraak van de
Raad van State heeft op 11 juni 2008
uitspraak gedaan over de voorgenomen
baanverlenging. Op vrijwel alle bezwa-
ren heeft de Raad van State geoordeeld
dat deze ongegrond waren en is de
luchthaven daarmee in het gelijk gesteld.
Echter de toegekende Rijksbijdrage voor
de aanleg van de baan van € 18,6 mil-
joen had wel aan de Europese Commissie
moeten worden voorgelegd. 
Het gevolg van de uitspraak is dat de
Ministeries van VROM en Verkeer &
Waterstaat de financiële bijdrage van de
Staat voor de kosten van de baanverlen-
 11

700 meter in 29 jaar

1979
In het Structuurschema Burgerluchtvaartterreinen wordt
baanverlenging van Eelde wenselijk geacht.
1986
Raad van Bestuur en aandeelhouders van Eelde besluiten
definitief tot baanverlenging van 1.800m tot 2.500m.
1993
Start inspraakprocedure over startnotitie MER.
1997
Baanverlening wordt bekrachtigd in RELUS-nota (nota over
Regionale Luchthavens).
1998
Ministerie verzoekt om nieuwe economische onderbouwing
en Milieu Effectrapport.
1999
Kabinet besluit tot doorzetten van Aanwijzingsprocedure
met baanverlenging.
2001
Tweede kamer gaat akkoord met Aanwijzingsbesluit van Mi-
nisterie van V&W -> GAE krijgt toestemming om baan te ver-
lengen van het Rijk. Er worden cica 700 bezwaren ingediend.
2005
Aanvullend advies van de Commissie voor Milieueffectrap-
portage over nieuwe notitie m.b.t. effecten van nieuwe
prognoses op het milieu: positief oordeel.
2006
maart: Op basis van de bezwaren die de Raad van State
destijds heeft gemaakt, is nu een nieuwe BoB uitgebracht
door de Ministeries (V&W en RO). Bestaande bezwaarmakers
krijgen 6 weken de gelegenheid om nogmaals bezwaar-
schrift in te dienen.
september: Raad van State vraagt een deskundigen advies
van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak. Belevings-
onderzoek laat zien dat omwonenden positief staan tegen-
over de Baanverlenging.
december: Vrienden hebben 13.000 handtekeningen verza-
meld voor de Baanverlenging.
2007
mei: Behandeling nieuwe Beslissing op Bezwaar bij Raad van
State.
juli: Raad van State vraagt aanvullend onderzoek Europese
Commissie over de bijdrage van het Rijk aan de beoogde
baanverlenging.

2003 2008
Ministerie van Verkeer en Waterstaat neemt Beslissing op februari: Zitting Raad van State naar aanleiding van advies
Bezwaar (BoB). van de Europese Commissie.

2003 juni: Uitspraak Baanverlenging: geen milieu bezwaren, wel

BoB wordt door de Raad van State gedeeltelijk vernietigd. moet de EU zijn akkoord geven.

ingehaald door nieuwe wetgeving. Dat

is ook het geval met de staatssteuntoets.
Toen de 18,6 miljoen Rijksbijdrage werd
toegekend was deze regelgeving nog
niet van toepassing. In de tweede plaats
is het vreemd dat partijen die bezwaar
maken, zich mogen beroepen op feiten
die hun belang helemaal niet raken. En
ten derde: een dergelijk besluitvormings-
proces kent meerdere momenten waarop
men kan inspreken en in beroep kan
gaan. De procesgang zou op deze drie
punten verbeterd moeten worden.

Iedere goedwillende burger en onder-

ging nu alsnog bij de Europese Commis-
sie moeten voorleggen. De aanleg van de
baanverlenging loopt hiermee opnieuw
vertraging op. Hoe lang deze vertra-
ging zal zijn, is op dit moment nog niet
duidelijk.
Alle overige ingediende bezwaren (o.a.
op het gebied van flora en fauna, milieu,
nut en noodzaak en openstellingtijden)
zijn in het voordeel van de luchthaven
uitgesproken. Hiertegen is beroep nu
niet meer mogelijk.
Hierover vallen drie dingen te zeggen.
In de eerste plaats heeft het proces van
de baanverlenging inmiddels zo lang
geduurd dat het voortdurend wordt
nemer in Nederland zal beamen dat een
goede rechtsgang ook een voortvarende
is. Een proces van circa 30 jaar zoals bij
de baanverlenging van de luchthaven
in Eelde, is door niemand uit te leggen.
Tenzij je het door een anarchistische bril
zou bekijken.
12 NoordNieuws september 2008 Henk Heek FFP
h.heek@StadEnMiddenGroningen.rabobank.nl

Pensioen split-up

praktijk
DGA, let op bij echtscheiding

Wanneer een DGA gebruik maakt van de mogelijkheid om het In 2004 heeft de Hoge Raad al beslist dat
een in eigen beheer gehouden pensioen,
door de vennootschap toegezegde pensioen in eigen beheer dat toekomt aan de ex-echtgenoot, in ie-
te houden, dan kan dat (aanzienlijke) voordelen bieden. Maar der geval extern moet worden verzekerd
als er ten aanzien van de pensioengelden
bij een onverhoopte scheiding rijst evenwel de vraag of het sprake is van wanbeheer. In een uitspraak
pensioen dat toekomt aan uw ex-partner ook nog in eigen van 9 februari 2007 ging de Hoge Raad
veel verder. Zij oordeelde dat de eisen
beheer mag worden gehouden. van redelijkheid en billijkheid, die de
rechtsverhouding tussen ex-echtgenoten
Uit de Wet Pensioenverevening bij fiscale waarderingsregels voor pensioen beheersen, in het algemeen zullen mee-
echtscheiding (VPS) vloeit voort dat de in eigen beheer niet altijd overeenko- brengen dat de DGA na echtscheiding
voormalige echtgenoot van de DGA men met de economische realiteit, kan moet zorgdragen voor afstorting bij een
recht heeft op de helft van het ouder- de balanswaarde aanzienlijk afwijken externe pensioenverzekeraar. Van de
domspensioen dat tijdens het huwelijk is van de omvang van de daadwerkelijke echtgenote van deze DGA kon dus in be-
opgebouwd. Deze standaard verdeling aanspraak! ginsel niet worden verlangd dat zij tot in
geldt ook als sprake is van huwelijkse lengte van dagen afhankelijk zou blijven
voorwaarden. Overigens kunnen de Afstorten van het beleid dat de DGA ten aanzien
echtgenoten onderling overeenkomen De ex van de DGA zal het wellicht geen van de pensioen-BV voert. Zij zou op die
dat ze een andere regeling wensen of prettig idee vinden dat zijn of haar pen- manier namelijk het risico moeten blijven
ze kunnen de pensioenverevening zelfs sioenrechten na de – wellicht moeizaam dragen dat haar pensioen te zijner tijd
geheel uitsluiten. Daarnaast heeft de verlopen – echtscheiding in eigen beheer niet kan worden betaald.
ex-echtgenoot recht op een bijzonder blijven bij de BV. De huidige wetgeving
nabestaandenpensioen dat tot uitkering bepaalt echter niet dat de DGA verplicht Een groot aantal DGA´s houdt (een deel
komt op het moment dat de DGA komt is om de pensioenaanspraak van zijn of van) de pensioenaanspraak in eigen
te overlijden. haar ex extern onder te brengen. De Pen- beheer. Bij echtscheiding bestaat dan het
sioenwet, noch de voorheen geldende risico dat uw echtgenoot vordert dat de
De aan de echtgeno(o)t(e) van de DGA PSW bevat bepalingen die zo´n verplich- aan hem of haar toekomende pensioen-
toekomende aanspraak op ouderdoms- ting opleggen. Ook de Wet VPS legt dit aanspraak extern wordt verzekerd. De
pensioen kan overigens niet worden niet op. Toch kan de DGA het risico lopen eisen van redelijkheid en billijkheid bren-
berekend door simpelweg de op de dat zijn ex-echtgenoot vordert dat dit gen dat in beginsel met zich mee.
balans aanwezige pensioenvoorziening pensioen extern wordt verzekerd. Uit
door twee te delen. De stand van deze jurisprudentie blijkt dat onder omstan-
voorziening weerspiegelt alleen de digheden wel degelijk sprake kan zijn
waarde die deze vennootschap toekent van zo´n afstortingsverplichting.
aan de pensioenverplichting. Omdat de

(advertentie)

martiniplaza

vraag nu onze zakelijke brochure aan via www.martiniplaza.nl


Student + Bedrijf = Kans
Studentorganisaties interessant voor bedrijfsleven
Met de feestelijke opening
van het academisch jaar is
een nieuwe lichting studenten
welkom geheten in Groningen.
In de rijke geschiedenis van de
­Groningse universiteit zijn tal-
loze studentinitiatieven ont-
plooid. Een greep uit het voor
het bedrijfsleven interessante
aanbod.
UniPartners Groningen,
Remko Cremers:
´UniPartners is als adviesbureau sinds 1987
actief in het oplossen van bedrijfsvraag-
stukken op academisch niveau. Dankzij
vestigingen in iedere universiteitsstad
combineren we een landelijke dekking
met kennis van de lokale markt. UniPart-
ners werkt met gemotiveerde, bijna afge-
studeerde studenten. Hierdoor kan de op-
drachtgever vroegtijdig in contact komen
praktijk
met jong academisch talent. Bovendien
/OSTEINDEB0OSTBUS!#2ODEN
4&
WWWSCHUURMANSNL
%INFO SCHUURMANS
ADVOCATENNL
Christel Slim
c.slim@vno-ncwnoord.nl
werken wij samen met de Rijksuniversiteit
Groningen, waardoor het bedrijf direct
toegang heeft tot actuele academische
kennis. Voorbeelden van projecten zijn
imago- en klanttevredenheidsonder-
zoeken. Grote voordelen zijn dat géén
rekening hoeft te worden gehouden met
(stage)vereisten en/of scriptieprotocollen
en de opdrachtgever geen begeleiding
hoeft te bieden, dit wordt namelijk ver-
zorgd door UniPartners. Wij hebben geen
winstoogmerk waardoor de diensten
geleverd worden tegen een uitstekende
prijs-kwaliteitverhouding. Middels inzet
van de innovatievoucher kan er zelfs
gebruik worden gemaakt van kosteloos
onderzoek.’
Meer informatie: www.unipartners.nl
AIESEC, Jan-Willem Heeg:
´Sommige studenteninitiatieven ver-
dwijnen snel weer, andere doorstaan de
tand des tijds. AIESEC is 60 jaar geleden
opgericht door studenten om daarna uit
te groeien tot de grootste studentenorga-
nisatie ter wereld. Op dit moment geeft
AIESEC studenten de mogelijkheid om
in 104 landen een traineeship te volgen.
(advertentie)
13
Andersom biedt AIESEC bedrijven de
mogelijkheid om uit deze 104 landen een
trainee te nemen. Wij dragen zorg voor
de opvang van de buitenlandse student,
die zo optimaal integreert in Noord-Ne-
derland. Zo draagt AIESEC bij aan de in-
ternationalisering van Noord-Nederland.´
Meer informatie: www.nl.aiesec.org
Integrand Groningen,
Lisette Haaksman:
‘Stichting Integrand is Nederlands
grootste bemiddelaar voor academische
stages. Wij zijn gevestigd in twaalf steden,
waaronder Groningen. Elke vestiging
wordt bestuurd door studenten die zelf
in deze stad studeren. Hierdoor weet
Integrand precies wat lokaal speelt, wat
studenten bezig houdt en waar ze vaak
komen. Integrand kan bedrijven dan ook
goed helpen deze academici te bereiken.
Wij werven en selecteren studenten die
passen bij de wensen en werkzaamheden
van het bedrijf, voor verschillende soorten
projecten: afstudeerstages, meeloop-
stages, zomerstage, werkopdrachten en
business courses’
Meer informatie: www.integrand.nl
14 NoordNieuws september 2008 Jan-Willem Lobeek Foto: Ronnie Seasons & Ramiro Espinoza
jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl

Ere wie ere toekomt, in de afgelopen pe-

riode heeft vooral de Waddenvereniging
een enorme nuancering in haar beleid
laten zien. Het opgeven van het (dogma-
tische) verzet tegen de gaswinning in de
Waddenzee kwam hen op veel in- en ex-
terne kritiek te staan. De winst voor hen
was en is dat men meer en geloofwaardi-
ger kan meepraten over ontwikkelingen
in het gebied. Met andere woorden: hun
invloed is toegenomen. Ook hun stand-
punten over havens en industrie zijn
buitengewoon genuanceerd te noemen
(zie kader).

Met deze gewijzigde verhoudingen tus-

sen de traditionele tegenstanders hoeft
de overheid niet meer als scheidsrechter
op te treden. Sterker nog: als het maat-
schappelijk middenveld zichzelf beter
weet te organiseren, ligt het primaat
niet langer bij deze overheid. Dat is even
wennen. Soms bereiken de economische

In rustiger vaarwater partijen en natuurorganisaties achter de

schermen al overeenstemming, terwijl
de overheid nog uitgaat van scherpe

De Waddenzee moet een tegenstellingen.

Recent heeft de Waddenvereniging het

polder worden rapport “Een zee van kansen” gepubli-

ceerd waarin een economische visie op
het Waddengebied wordt neergezet. Dit
is tot stand gekomen na een rondgang
langs veel belangrijke spelers (waaronder
VNO-NCW Noord) in het gebied. In grote
lijnen kan VNO-NCW Noord zich vinden
in de gepresenteerde ideeën, waarbij wij
op het vlak van vaargeulen en havens
iets voorzichtiger zijn.

Luchtbel
De bestuurlijke constellatie die het Wad-
dengebied moet aansturen verzandt

Over het Waddengebied is decennia lang strijd geleverd. Maar

Recent heeft Bernard Wientjes,
met de kaders van de nieuwe PKB en de investeringen in het voorzitter van VNO-NCW, zich na-
gebied door het Waddenfonds, is het tijd voor vernieuwde drukkelijk uitgelaten over de rol die
bepaalde milieuclubs spelen en hij
verhoudingen: een poldermodel voor de Waddenzee. doelde daarbij met name op Milieu-
defensie.
Het is een wijdverbreide misvatting dat Confrontaties “Het kan niet zo zijn dat milieuclubs
ondernemers geen oog zouden hebben In de jaren tachtig - nu weer volop in de gebruikmaken van de mogelijkheden
voor de natuurlijke waarden van de Wad- belangstelling - stonden partijen vaak die de democratie hen biedt dit land
denzee. Het tegendeel is waar. VNO-NCW lijnrecht tegenover elkaar. Hoewel die verlammen. Nederlanders zouden
Noord was de eerste maatschappelijke polarisatie aan de buitenkant leidde tot nog eens goed moeten nadenken
organisatie die zich openlijk uitsprak harde confrontaties, heeft het uiteinde- over hun steun aan Milieudefensie”,
vóór de nominatie van de Waddenzee lijk bijgedragen aan een inzicht dat de aldus Wientjes, verwijzend naar de
tot werelderfgoed. Een standpunt dat waarheid ergens in het midden ligt. Als grote som particulier geld die via con-
enerzijds voortkwam uit waardering gevolg hiervan beschikt Nederland nu tributies, maar ook via onder meer
voor de natuurwaarden van het gebied over de schoonste industrieën van de goededoelenloterijen naar dit soort
en anderzijds het uitstekende woon- en wereld en is de lucht- en waterkwaliteit groeperingen vloeit.
vestigingsklimaat van het gebied onder- enorm toegenomen.
streept.
 15

Standpunt Waddenvereniging lange termijn het meest voordelig voor

De Waddenvereniging streeft naar duurzame havens en industrie aan de Wad- het gebied.
denzee. Dit betekent enerzijds dat de Waddenvereniging erkent dat havens en in-
dustrie nodig kunnen zijn om de lokale economie draaiend te houden. Anderzijds Om goede keuzes te kunnen maken voor
moeten havens en industrie uiteraard wel rekening houden met het feit dat ze zich het Waddengebied is een heldere visie
aan de rand van een zeer belangrijk natuurgebied bevinden. Op zo een kwetsbare nodig. De PKB Waddenzee biedt hiervoor
locatie is nu eenmaal niet alles mogelijk. het kader. VNO-NCW Noord wil graag
   optrekken met partijen die een verge-
Dit houdt volgens de Waddenvereniging in dat watervervuiling door de industrie lijkbare insteek kiezen. Dat kan beteke-
zo veel mogelijk moet worden beperkt en liefst helemaal moet worden voorko- nen dat een strategische samenwerking
men. Daarnaast dienen industriële activiteiten te worden geconcentreerd, zodat met bijvoorbeeld de Waddenvereniging
het open landschap zo min mogelijk verstoord wordt. Bij voorkeur moet deze con- nodig is om enerzijds de regelzucht en
centratie daar plaatsvinden waar van nature een diepe vaargeul aanwezig is, zoals anderzijds de bestuurlijke verlamming
bij Den Helder en bij de Eems. Dit geeft namelijk weer minder problemen met het van de overheid tegen te gaan. Hoe we
uitdiepen van vaargeulen. daar over twintig jaar in retrospectief
over oordelen wordt een interessante
vraag.
meer dan de Waddenzee zelf. Bijna twee de Waddenvereniging bezien het Wad-
jaar na de vaststelling van de Planolo- denfonds niet vanuit het eigen belang.
gisch Kernbeslissing (PKB) Waddenzee Waar regionale bestuurder er wel eens
is men er nog niet in geslaagd een zo- een handje van hebben vooral “eigen”
genaamd Beheer en Ontwikkelingsplan projecten gunstig te beoordelen, hoort
vast te stellen: de operationalisatie van het juist te gaan om het maken van de
de PKB Waddenzee. VNO-NCW Noord en juiste strategische keuzes. Wat is op de
de Waddenvereniging hebben onlangs
het concept toekomstplan van de lokale
overheden voor het Waddengebied
bestempeld als een luchtbel. In een geza-
menlijke verklaring stellen beide organi-
saties dat de overheden lastige keuzes uit
de weg gaan en er niet in slagen visie en
richting te geven.

De kritiek van dit a-typische samenwer-

actueel

kingsverband richt zich op het visiedeel

van het Beheer- en Ontwikkelingsplan
voor het waddengebied, opgesteld door
het Regionaal College Waddengebied
(RCW). Natuur en economie, werkelijk
alle sectoren in het Waddengebied
hebben baat bij duidelijkheid over de
toekomstige ontwikkelingen rond de
Wadden. Doelstelling van het plan was
juist om “visie en richting” te geven aan
toekomstige ontwikkelingen. Maar het
tegengestelde wordt bereikt: overheden
lopen weg voor hun verantwoordelijk-
heid om keuzes te maken en aan te
geven hoe natuur en economie samen
kunnen gaan. Daarin moeten politici juist
helderheid schepen.

Ook het Waddenfonds is een goed

voorbeeld. VNO-NCW Noord heeft eerder
al gewaarschuwd voor het feit dat het
Waddenfonds dreigt te verworden tot
een grabbelton met leuke projecten,
zonder dat ecologisch of economisch
een stap vooruit gezet wordt. Een meer
programmatische aanpak is dus gewenst.
Bestuurlijke partijen voelen deze nood-
zaak minder dan de maatschappelijke
organisaties. Zowel VNO-NCW Noord als
16 NoordNieuws september 2008 Hans Haerkens Foto: Domesta
h.haerkens@vno-ncwnoord.nl

Weer tevree in Binnenvree

Domesta investeert in eigen

Coevordense ‘Vogelaar-wijk’

Ook al komt Drenthe niet voor op het 40 wijken-lijstje van van de openbare ruimte, dus de infra-
structuur en het groen. Maar we hebben
minister Vogelaar, er bestaan wel degelijk dezelfde problemen ook budget gekregen om de communi-
als in de Randstad. Neem Binnenvree-Zuid in Coevorden, waar catie met de burgers goed te verzorgen.
Dat is echt uniek. Zo betaalt Domesta
wooncorporatie Domesta uit Emmen en de gemeente Coevor- mee aan de welzijnsmedewerker, en
den besloten tot een ingrijpende vernieuwing. zorgt onze communicatiemedewerker
ook voor communicatieve ondersteuning
Sinds 2005 is in de Coevordense wijk Bin- van eind 2003. Maar uiteindelijk begon van de wethouder die bij dit project be-
nenvree-Zuid een grootschalig herstruc- het project pas echt in juni 2005. Toen trokken is. In totaal praten we over een
tureringsprogramma gaande onder het organiseerden we een wandeling door budget van circa 30 miljoen euro.´
motto ‘Weer tevree in Binnenvree’. Met de wijk met betrokken buurtgenoten en
de gemeente kwam wooncorporatie Do- de verantwoordelijke wethouder. Aan- Doodzonde
mesta overeen dat zij de totale regie in sluitend volgde een bewonersenquête. Krul en Kampkuiper voorzien wel enkele
handen krijgt. Dit is een unieke construc- Daarmee kwam de gang erin: medio diepe gaten in het budget. ‘We merken
tie. In samenspraak met de bewoners 2006 konden we het stedenbouwkundig dat de vroegere “potjes” er niet meer
zullen vrijwel alle huurwoningen worden plan al presenteren.´ zijn voor stedelijke vernieuwing’, aldus
gesloopt (in totaal 179) en vervangen Krul. ‘De verschuiving van lokaal naar
door 188 nieuwe woningen. Twintig be- De gemeente Coevorden en Domesta landelijk is duidelijk zichtbaar. Hoe dat
staande woningen worden gerenoveerd. hebben een samenwerkingsovereen- komt? Ik zou zeggen: door de veertig
Ook de woonomgeving en de openbare komst ondertekend waarmee de regie wijken van minister Vogelaar. Er is geen
ruimte zijn toe aan een opknapbeurt. van het gehele project officieel in de geld meer achter de hand voor de kleine
Een van de belangrijkste vraagstukken is handen van Domesta is komen te lig- wijken in de provincie. Doodzonde.’ John
het oplossen van de sociale problemen gen. De wooncorporatie houdt zich dus Kampkuiper vult aan: ´Neem bijvoor-
in de buurt. Bovendien wordt speciale nadrukkelijk niet alleen bezig met de beeld de tuintjes. Keer op keer blijkt uit
aandacht besteed aan duurzaamheid en woningen in Binnenvree, maar ook met enquêtes dat de bewoners kwaliteit van
milieubesparende maatregelen. het totale openbaar gebied, de commu- de openbare ruimte willen. Die open-
nicatie tussen gemeente, bewoners, scho- bare ruimte begint in dit project bij de
Directeur Johan Krul en procesmana- len en andere partijen in de wijk, én de buitengevel van de woning, dus ook bij
ger John Kampkuiper van Domesta sociale problematiek. Kampkuiper: ´De de tuintjes. Ze willen geen auto’s of aan-
zijn enthousiast over het project. ´We totale kwaliteit staat voorop. De beste hangwagens in de voortuin. Domesta wil
hebben behoorlijk moeten lobbyen om manier om dat te waarborgen is om de dan ook per se de tuinmuren, achterpa-
Binnenvree-Zuid op de kaart te krijgen´, aansturing in één hand te houden. De den en hekwerken meenemen in het ont-
blikt Kampkuiper terug. ´De eerste cor- gemeente heeft daarom hun budgetten werpproces. Maar zoals het er nu uitziet
respondentie aan de bewoners dateert al aan ons overgedragen voor de aanpak ontstaat er hierdoor in onze exploitatie

een serieus tekort. Daar moeten we dus
samen met de gemeente en de provincie
nog iets op verzinnen.´
Naast een onderlinge samenwerkings-
overeenkomst, tekenden de gemeente
Coevorden en Domesta ook een samen-
werkingsconvenant met de wijkcom-
missie en de huurderscommissie. Krul
benadrukt het bijzondere karakter van
dit convenant: ´Het benoemt in de eerste
plaats heel concreet de samenwerking
met de bewoners. Die is voor Domesta
en de gemeente van groot belang. Via
de wijkcommissie en de huurderscom-
missie hebben de wijkbewoners inspraak
in de keuze van materialen en inrichting
van de openbare ruimte. In de samen-
werkingsovereenkomst staat verder dat
werkgroepen gevormd gaan worden
op de terreinen infra, communicatie,
financieel, wonen en sociaal. Maar we
vragen nog meer betrokkenheid van
bewoners. In de terminologie van Voge-
laar: we willen van aandachtswijk naar
prachtwijk naar krachtwijk. Bewoners
moeten vanuit hun eigen kracht de
wijk verbeteren. En dat is precies wat er
gebeurt.´ Zo werd een bewonersproject
gestart waarbij 23 bewoners zelf huis-
aan-huis interviews aan de keukentafel
afnemen om meningen en wensen te
peilen. Johan Krul: ´Het zorgt ervoor dat
mensen worden geactiveerd, er ontstaat
actualiteit
betrokkenheid én men leert elkaar beter
kennen. Uit deze interviews zijn zeven
onderwerpen gekomen die de bewoners
onder begeleiding willen aanpakken.
Een grote wens is bijvoorbeeld dat er
een supermarkt komt. De bewoners
gaan nu zelf, uiteraard onder profes-
sionele begeleiding, onderzoeken of dat
gerealiseerd kan worden.´
Daling uitkeringen
De sociale aspecten van de wijkver-
nieuwing worden aangepakt volgens
de methode ‘Heel de buurt’. In het
convenant worden ruim dertig sociale
doelen benoemd, verdeeld over vier
aandachtsgebieden: de leefbare buurt,
de lerende buurt, de werkende buurt en
de gezonde buurt. Zo wordt aandacht
besteed aan gezonde eetgewoonten,
en is er met budget van de Provincie
een nieuwe pingpongtafel beschikbaar
gesteld. Andere doelen zijn onder meer
een daling van de criminaliteit en een
daling van het aantal uitkeringen, beide
met vijftig procent. Ouders worden
gestimuleerd om hun opvoedingspro-
blemen te bespreken, jongeren om een
bredere schoolkeuze te maken dan
enkel VMBO. Domesta is daarbij niet
verantwoordelijk voor het resultaat,
maar moet wel zorgen dat de methode
is ingebed in dit herstructureringspro-
ces. Waar mogelijk denkt Domesta mee
over oplossingen. Er wordt bijvoorbeeld
een wijkpost ingericht in een pand van
Domesta, terwijl de wijkconciërge wordt
geleverd door de gemeente.
De partners in het project Binnenvree-
Zuid gaan in de komende periode
voortvarend door op de ingeslagen
weg. Vorig jaar werden al enkele flats
gesloopt, eind juni 2008 ging ook het
eerste woonhuis tegen de vlakte. Beide
keren uiteraard een mooie aanleiding
voor een buurtfeest. Krul: ´Die feestjes
zijn het bewijs dat de samenwerking met
de buurt echt werkt. Niet alleen hebben
we steeds een heel goede opkomst; de
laatste keer wilde de wijkcommissie zelf
het feest organiseren. De school leverde
haar bijdrage door alle kinderen een
17
Vernieuwend financierings­
aanbod
Om de wijk aantrekkelijker te maken,
wordt het woningaanbod meer
gedifferentieerd. Zijn nu slechts 12
van de 211 woningen in eigen bezit,
straks moeten dat er 62 zijn op een
totaal van 208. Deze koopwoningen
zijn nadrukkelijk niet alleen bedoeld
voor kapitaalkrachtigen van buitenaf.
Het is juist een van de doelen dat
de helft van de huidige bewoners
straks terugkomt in het vernieuwde
Binnenvree-Zuid. Om dit te bereiken
hebben gemeente en Domesta een
vernieuwend financieringsaanbod
ontworpen. De gemeente biedt be-
woners een aantrekkelijke starterle-
ning, en daarbovenop biedt Domesta
een uitgestelde betaling. Daardoor
wordt de koopsom van 185.000 euro
ook voor de kleinere beurs bereik-
baar. Inmiddels zijn al twee woningen
via deze constructie verkocht.
halfuur eerder vrijaf te geven, onder
de voorwaarde dat ze met hun ouders
naar de sloophandeling zouden komen.
Kijk, dat zijn voor mij de dingen waaruit
blijkt: het werkt. Wij kunnen mooie
woningen bouwen en voor een prachtig
openbaar gebied zorgen, maar uitein-
delijk zijn het de bewoners die de wijk
maken. Ik hoop daarom vooral dat ook
de oude saamhorigheid weer in de wijk
zal herleven, zoals dat er vroeger ook
was. Als dát lukt, dan zijn wij geslaagd
in ons doel. Dan is Binnenvree-Zuid weer
een van de mooiste wijken van Coevor-
den.´<
 De meest internationale
hogeschool van Nederland
Aan Stenden hogeschool studeren ruim 11.000
studenten. Zij doen dat op vestigingen dichtbij,
in Noord-Nederland (Leeuwarden, Emmen, Meppel,
Assen en Groningen) en op de internationale
vvv-rsdmcdm-bnl

locaties in Duitsland, Qatar, Thailand en Zuid-Afrika.

Stenden hogeschool is de nieuwe naam

van CHN en Hogeschool Drenthe.

SHOG_Corporate_advertentie(176x134mm)_v2.indd 1 15-09-2008 14:47:13

Plan Melkvaart, de uitbreiding van Makkum, is bijna

ingevuld maar enkele mooie kavels zijn nog beschik-
baar. Aan de zuidrand van deze nieuwe woonwijk, met
ligging op de zon, zijn nog 3 exclusieve kavels te koop.

Bouw uw droomhuis in Makkum

Op deze zeer ruime kavels met een oppervlakte van
990, 1247 en 1354 m2 kunt u zelf uw vrijstaand villa
(laten) bouwen voor permanente bewoning.
Uw droomhuis heeft een vrij uitzicht over de weilanden
en ligt aan het water, dus midden in de natuur.

Informatie:
tel. 0515 23 25 50
www.makelaardijgros.nl

‘Rol die ontwikkelingsas maar uit’
Deloitte legt verbinding Groningen-Riga 
Henk Kramer verliet in juni zijn post bij Deloitte in Groningen
om voor 2 jaar om leiding te geven aan de vestiging in Let-
land. Daarmee wordt ingespeeld op het feit dat steeds meer
ondernemers de blik op het oosten richten.
Het zag er lang naar uit dat Henk Kramer
dit jaar zou stoppen met werken. Maar
praktijk
toen zich de mogelijkheid voordeed
om aan de slag te gaan bij de Deloitte-
vestiging in Letland, was de keuze voor
een nieuwe stap snel gemaakt. Kramer:
‘Het is me altijd al een doorn in het oog
geweest dat we als Noord-Nederland zo
weinig met Duitsland gedaan hebben.
Dat is nooit echt van de grond gekomen.
En nu krijg je in één keer de beweging
naar het oosten. Rol die Noordelijke
Ontwikkelingsas maar uit! Ik voel me
prettig tussen de noorderlingen, zoals in
Scandinavië, dus toen de mogelijkheid
zich voordeed om daar tussenin te gaan
zitten in Letland, leek het me prachtig
om daar mijn energie in te steken.’
 
Wat gaat u in Letland doen?
´Ik ga daar heen met twee opdrachten. In
de eerste plaats was er behoefte aan een
Partner Audit die in Letland een kantoor
van 70 man wilde gaan leiden, om daar
wat meer structuur aan te brengen en
een partner klaar te stomen voor de pe-
riode daarna. Ik ga daar in principe voor
twee jaar heen, maar dat kan ook drie
jaar worden. Daarnaast is het doel om
meer werkzaamheden te gaan verrichten
voor zowel bedrijven uit het buitenland
Daan Bultje
d.bultje@vno-ncwnoord.nl
die actief worden in Letland, als voor
bedrijven uit Letland die over de grens
actief willen worden.’
 
Gaat het uitlenen van ervaring niet
ten koste van de eigen vestiging in
Nederland?  Nederland op met een noorderling
‘Het is een hele goede investering.
Internationale ervaring is zoveel waard.
Ik ben zelf in 1986 voor een periode naar
Amerika geweest en kijk daar nog steeds
zeer positief op terug. Het is niet alleen
vaktechnisch van belang om te zien hoe
men in andere landen op jouw vakge-
bied te werk gaat, maar het verbreedt
ook je blik op de wereld. Je gaat op een
andere manier tegen problemen aankij-
ken en dat versterkt de vindingrijkheid
bij het zoeken naar oplossingen. Oké, op
de vestiging laat je een gat achter, maar
dat is een tijdelijk probleem. Het is vooral
een kwestie van plannen en zorgen dat
je goede nieuwe mensen krijgt en die
hebben wij gevonden en ingewerkt, daar
heb ik alle vertrouwen in.’
 
Helpt die internationale doorgroei-
mogelijkheid ook bij het werven van
nieuw personeel?
´Absoluut. In korte tijd zijn grote verschil-
len ontstaan tussen de generaties qua
19
behoeftes. Jongeren zijn niet meer zo
honkvast. Dus wij brengen ook altijd
naar voren dat je bij ons naar het bui-
tenland kunt, voor kortere of langere
tijd met locaties over de hele wereld. We
zijn op dat vlak zeer faciliterend naar de
behoeftes van de jonge generaties. Het is
toch steeds meer het gevecht om de ta-
lentvolle mensen van het hoger beroeps-
onderwijs en de universiteiten. Dan zal je
dit soort programma´s moeten bieden.’
 
Wat schieten bedrijven uit Noord-
in Letland?
‘Het is voor die bedrijven interessant dat
er permanent iemand in Letland zit, die
al rechtstreeks contact heeft met Deloitte
Nederland en met het kantoor in Gro-
ningen in het bijzonder. Dus dan is het
makkelijker om een-tweetjes te maken
bij nieuwe activiteiten in die regio. Bo-
vendien werken de kantoren in Estland,
Letland, Litouwen en Polen samen in een
subregio, dus kan ik vanuit Riga snel naar
die vestigingen schakelen als een klant
daar aan de slag gaat. Deze subregio
maakt onderdeel uit van Deloitte Central
Europe, een combinatie van 17 landen
van Estland tot en met Bulgarije.’    
 
Is twee jaar genoeg?
‘Het is genoeg om een aantal dingen
daar in gang te zetten, maar ik hou er
wel rekening mee dat het ook wel eens
drie jaar zou kunnen worden. Want als
dit gaat lopen, dan is het zo leuk dat je
uiteindelijk niet meer weg wil.’<
20 NoordNieuws september 2008 Foto’s: Harm Bellinga, JAV Studio’s

VNO-NCW Noord
Ondernemersgala 2008
Van Bach tot Bling

Het nieuwe verenigingsjaar van

VNO-NCW Noord werd traditie­
getrouw geopend met het
Ondernemersgala in Martiniplaza.
Dit jaar overtrof alle voorgaande
jaren. Liefst 1.000 gasten werden
verwelkomd. Het centrale thema
was ‘Van Bach tot Bling’ met een
optreden van het Nationaal Sym-
fonisch Kamerorkest, een werve-
lende show van de Dansacademie
Lucia Marthas Amsterdam en de
Dansacademie Noord-Nederland
en met een surpriseact van Imca
Marina.

Een filmpje met hoogtepunten van

de avond is te bekijken op
www.vno-ncwnoord.nl
 21

Het Ondernemersgala 2008 werd mogelijk gemaakt door de volgende sponsoren:

22 NoordNieuws september 2008 Hans Haerkens
h.haerkens@vno-ncwnoord.nl
Oeps, nationaal energiespeerpunt
over het hoofd gezien
Zwalkend rijksbeleid smoort concrete
energie-initiatieven
De minister van Economische Zaken heeft in
juni het Energierapport 2008 uitgebracht,
gevolgd door de Innovatieagenda Energie.
Een ronduit teleurstellend rapport voor de
verdere uitbouw van het nationale speerpunt
Energy Valley dat haar basis heeft in Noord-
Nederland.
Het noordelijk bedrijfsleven en de noordelijke overheden
zijn zich als geen ander bewust van het grote belang van een
adequate en duurzame energie-infrastructuur. De ambitieuze
klimaatdoelstellingen van Brussel en Den Haag zijn in Noord-
Nederland gesneden koek of zo u wilt dagelijkse kost. Noord-
Nederland heeft zich in enkele decennia ontwikkeld tot een
internationaal gerespecteerde uitvalsbasis voor de meest inno-
vatieve energie-initiatieven. Illustratief voor deze positie is het
recente commitment van het internationale bedrijfsleven om
de komende jaren €15 miljard in de regio te investeren. Bedra-
gen die in de Nederlandse geschiedenis zonder precedent zijn.
Wat ligt meer voor de hand dan de Innovatie-agenda Energie
van het kabinet naadloos aan te sluiten op
bovengenoemde ontwikkelingen. Er is een “Noord Nederland
relatie tussen de ambities van het kabinet
en van Noord-Nederland op het gebied van heeft alles in huis
duurzame energie.
om de gasrotonde
Koploper
De afgelopen jaren heeft Noord-Nederland van Europa te
een koplopersrol vervuld als het gaat om de
uitbouw van een vitale energie-infrastruc- worden.”
tuur. Zo wordt door een breed consortium
(Continuon, ECN, Eneco Netbeheer BV, Essent Netwerk, Gas-
unie, GasTerra, ICT Automatisering, Kema, NOM en TNO ICT)
gewerkt aan de ontwikkeling van een Smart Power System. Dit
systeem maakt het mogelijk vele, kleine decentrale energie-
opwekkers aan elkaar te koppelen en de efficiency aanzienlijk
te verhogen. Maar denk ook aan de marktintroductie van de
HRe-ketel en blue energy. Daarnaast heeft Noord-Nederland
haar verantwoordelijkheid genomen door het mogelijk maken
van het in stand houden van de hoogspanningsverbinding
Vierverlaten-Zwolle en de aanleg van de NorNed-kabel.
Met het onderzoeksprogramma GrASp (gericht op gas), Flexi-
ness (gericht op decentrale opwekking en elektriciteit) en de
initiatieven rond smart grids, het afvangen, transport en opslag
van CO2 (o.a. Nuon, Gasunie, NAM, RWE, Akzo Nobel) en het
Foto: Ministerie van Economische Zaken
produceren (circa 60 vergisters)
en invoeren van groen gas op
het gasnet, is Noord-Nederland
de ideale proeftuin om noodza-
kelijke systeeminnovaties in de
praktijk te brengen. Vooralsnog
is het onduidelijk hoeveel het
kabinet wil investeren om de
gewenste systeeminnovaties te
stimuleren en de bestaande in-
frastructuur op orde te brengen.
Capaciteitsgebrek
De beschikbare capaciteit op
het huidige hoogspanningsnet
in Groningen en Drenthe is te beperkt om de groeiende vraag
aan te kunnen. Het leidt tot ongewenste stagnatie van groot-
schalige investeringen in het Eemshavengebied en een aantal
kleinere duurzame projecten elders in de regio. Behalve het op-
waarderen van bestaande verbindingen dient te worden inge-
zet op lange termijnoplossingen. De looptijd van planologische
procedures en verschillende vergunningstrajecten leidt tot re-
alisatietijden van 8 tot 12 jaar. Voor de ambities op het gebied
van duurzame energie is voldoende trans-
portcapaciteit op het hoogspanningsnet
een randvoorwaarde. Elke onzekerheid bij
producenten van elektriciteit over aanslui-
ting op het net en afname van elektriciteit
dient te worden voorkomen. De verwachte
toename van duurzame energie, de forse
uitbreiding van het aantal productiecentra-
les en de potentiële omslag van import naar
exportland van elektriciteit, betekenen dat
het Nederlandse hoogspanningsnet de ko-
mende jaren flink moet worden aangepast. Essentieel daarbij
is het versnellen en stroomlijnen van de procedures om nieuwe
hoogspanningsverbindingen aan te leggen.
De Gasunie bouwt haar activiteiten op het gebied van duur-
zame gasvoorziening in Noord-Nederland uit. Variërend van
het rechtstreeks invoeren van groen gas (onder andere via
mestvergisting en vuilstortplaatsen) op het gasnet tot voorbe-
reiding van faciliteiten voor transport en eventueel opslag van
CO2. Daarnaast wordt volop gewerkt aan de uitbreiding van de
strategische positie die Noord-Nederland heeft in de gasroton-
de in Noord-West Europa. Ook hiervoor is het noodzakelijk dat
Nederland volop inzet op het toekomstbestendig maken van
de gasinfrastructuur.

Minister Van der Hoeven van Economische Zaken
Energierapport Ministerie EZ op de snijtafel:
* Hoewel
 Energy Valley in de EZ nota ‘Pieken in de Delta’ nog
als nationaal sleutelgebied werd aangewezen, doet het in
vlammend noord-nederland
het nieuwste kaderstellend energierapport van het minis-
terie van EZ in het geheel niet mee. In ‘Pieken in de Delta’
ging het niet alleen om de kansen die Energy Valley biedt
voor duurzame energie, maar ook om het uitbouwen en
internationaliseren van de gas- en olieactiviteiten in Noord-
Nederland. En in het verlengde daarvan het uitbouwen van
de kennispositie van de Rijksuniversiteit Groningen en de
noordelijke HBO-kennisinstellingen.
*Er wordt expliciet vermeld dat er geen regionaal economi-
sche invalshoek is voor het energiebeleid. Terwijl het toch
echt in de regio’s moet gebeuren. Vooral Noord-Nederland
heeft in de loop van de tijd een positief trackrecord opge-
bouwd. Noord Nederland heeft alles in huis om de gasro-
tonde van Europa te worden.
* Het Energieakkoord dat Noord-Nederland in 2007 met de
ministers van EZ en VROM heeft gesloten, wordt nergens
genoemd. Inmiddels zijn er ook energieakkoorden gesloten
met de noordelijke gemeenten en op 23 juni 2008 met VNO-
NCW Noord en MKB Noord.
* GrASp wordt - in tegenstelling tot bijvoorbeeld Cato - ner-
gens genoemd. GrASp is een strategisch, precompetitief on-
derzoeksprogramma dat beoogt de ontwikkeling en toepas-
sing van kennis op het gebied van innovatieve toepassingen
en vermarketing van aardgas en andere gassen een impuls
te geven. Daarmee moet Nederland haar internationale top-
positie op gasgebied behouden en versterken. Het zenuw-
centrum van de GrASp-activiteiten bevindt zich in Noord-
Nederland, met een concentratie van fysieke infrastructuur
(Slochterenveld, gasleidingennet, aanlandingsmogelijkheden
23
via Eemshaven), kennis- en opleidingsinstellingen (o.a. RuG
en Hanzehogeschool), bedrijvigheid (o.a. Gasunie, diverse
elektriciteitsproducenten en een scala van toeleveranciers),
organiserend vermogen (Energy Valley), en experimenteer-
ruimte.
* Het op orde hebben van de infrastructuur voor elektriciteit,
aardgas, groen gas, blauwe energie, CO2 is volstrekt onder-
belicht. Er is te weinig aandacht voor het op orde hebben
van belangrijke harde randvoorwaarden zonder welke er
geen projecten van de grond zullen komen.
 
Teleurstellend
VNO-NCW Noord vindt het uiterst teleurstellend dat het in-
noverend en organiserend vermogen van het bedrijfsleven,
kennisinstellingen en overheden in het Energierapport 2008
en de Innovatieagenda Energie niet worden herkend en
erkend. Daarmee lijkt het kabinet af te wijken van de inzet in
bet beleidsprogramma 2007 - 2011, Pieken in de Delta en de
afspraken die met het Noordelijk bedrijfsleven en de overhe-
den werden gemaakt in het Energieakkoord Noord-Nederland
op 8 oktober 2007. VNO-NCW Noord is van mening dat bij de
overgang naar een duurzame energiehuishouding kan worden
voortgebouwd op de sterke positie die Noord-Nederland op
dit gebied al heeft. Om daarvan optimaal te profiteren is
stimulerend, bestendig overheidsbeleid nodig. Bedrijven die
willen vernieuwen moeten zo min mogelijk door bureaucra-
tie en vergunningsprocedures geremd worden en ze moeten
erop kunnen vertrouwen dat nieuwe kennis goed kan worden
beschermd. Bovendien moeten ze kunnen profiteren van be-
stendige stimuleringsregelingen en intelligent overheidsbeleid
om vernieuwingen sneller van de grond te krijgen.<
24 NoordNieuws september 2008 Daan Bultje
d.bultje@vno-ncwnoord
Virtual Reality
Nuon Magnum, energiecentrale met een naam
Wie in 2011 een rit door de Eemshaven
maakt, zal – Raad van State Volente – de
Nuon Magnum tegenkomen. Een multi-fuel
energiecentrale die zijn tijd nog vele jaren ver
vooruit zal zijn. Een gesprek met Ton Duijn,
manager van de nu nog virtuele centrale.
Ton Duijn is sinds begin 2007 manager van de Nuon Magnum,
het nieuwste energieproductiecluster van Nuon. Na 8 jaar
leiding gegeven te hebben aan de Hemwegcentrale in Am-
sterdam, richt hij zich nu op de ontwikkeling van een nieuwe
energiecentrale in de Eemshaven. Dat het concept van de
centrale al tastbaar is, blijkt uit de belangstelling vanuit het
publiek. Duijn: ‘Het is wel grappig om te zien wat de kracht van
communicatie is, want we worden benaderd door mensen die
nu al een rondleiding willen door de nieuwe centrale. Terwijl
die naar verwachting pas in 2011 in bedrijf gaat. Dus het gaat
al echt leven.´   goede waterweg, in verband met koelwater en aanvoer van
 Nuon Magnum wordt een multi-fuel centrale die in stappen
gebouwd zal worden. Eerst wordt het deel neergezet voor het
verstoken van aardgas. Nuon heeft de ambitie om daarna drie
vergassingseenheden neer te zetten om kolen en biomassa mee
Foto: Nuon
te kunnen vergassen. Door laatstgenoemde techniek wordt het
mogelijk om CO2 af te vangen voordat het verbrand wordt.
Ton Duijn: ´Onze vergassingstechnologie is voor de CO2-afvang
verreweg de meest gunstige techniek. CO2 afvangen is buiten-
gewoon duur en transporteren en opslag nog veel duurder. Het
is nu nog geen markt, maar dat komt vanzelf. Kijk maar hoe
het publieke debat zich op dit onderwerp ontwikkelt.´ 
Waarom is ervoor gekozen deze energiecentrale in de
Eemshaven neer te zetten?
´De keuze voor de Eemshaven is zowel een kwestie geweest
van rationeel als relationeel. Rationeel hebben we in de eerste
plaats veel ruimte nodig omdat we ook een vergasser willen
bouwen en een installatie voor CO2-afvang. Dat was voor ons
ook een leercurve, want eerst gingen we uit van 17 hectare.
Maar toen we de engineering verder gingen uitwerken, met
de uitbouw van de CO2-afvang zo groot als we van plan zijn,
dan heb je minimaal 40 hectare nodig. Die ruimte heb je in
de Eemshaven. Maar het belangrijkste is de aansluiting op
het elektriciteitsnet, het gasnet en de aanwezigheid van een
kolen. Een zeewatergekoelde centrale is qua rendement het
meest ideale wat je kunt hebben. Dus dan is Eemshaven een
rationele keuze.
 

Maar koelen betekent warmte vernietigen, is die ener-
gie niet anders te gebruiken?
 ‘Er is erg veel synergiewinst te boeken. Feitelijk warm je dat
koelwater op, wat dan weer prima uit te wisselen zou zijn
met de geplande LNG-terminal, waar het aardgas opgewarmd
wordt. Dan leg je een warmtekrachtkoppeling aan. Je moet
dus ook kijken wat voor activiteiten er in je omgeving plaats-
vinden om rationele verbindingen te leggen.’
 
En de relationele verbindingen?
‘De houding van mensen waar we hier in het noorden mee te
maken kregen, heeft ook zeker meegespeeld in de locatiekeu-
ze. Wanneer je zo’n project ergens wil neerzetten, dan moet
je het gevoel krijgen dat het daar ook daadwerkelijk gaat
lukken. Er moet een basis van vertrouwen zijn. Groningen Sea­
ports heeft een zeer proactieve houding en ze denken graag
mee om creatieve oplossingen voor problemen te vinden. En
ook bij de provincie Groningen werd meteen een team gefor-
meerd om de vergunningverlening te ondersteunen en om
mee te denken richting de planningsfase. Dat zijn relationele
zaken die je slecht in ratio kan vangen, maar die wel essentieel
voor het vertrouwen in een goede afloop.’  belangstellenden uit de rest van Nederland. Daardoor zijn we
De keuze voor een locatie nabij de Waddenzee is wel
een complicerende factor bij de vergunningverlening
‘Het vergt extra energie om binnen die wettelijke kaders te
blijven, naast het feit dat je te maken hebt met een karakteris-
tiek landschap. Er zijn ook intensieve gesprekken gevoerd met
de welstandscommissie, die feitelijk kwam met de boodschap:
het landschap is plat met een dijk, zorg nou dat die centrale
daarin past. Dan kom je in eerste instantie met hoofdpijn
uit die bijeenkomst, omdat dat nogal een vraagstuk is. Maar
gelukkig heb je dan architecten die een heel ander denkveld
hebben en na twee maanden met een geschikt ontwerp ko-
vlammend noord-nederland
men.´        techniekopleiding aan het Noorderpoortcollege weer aantrek-
 
In feite bouwen jullie aan het industrieel erfgoed van
de toekomst
´We beschouwen Nuon Magnum ook als een landmark-pro-
ject. Vroeger zetten we centrales neer waar per bedrijfsproces
gebouwd werd, dus voor het magazijn, laboratorium, het kan-
toor, de aannemers. Dan stonden er op een gegeven moment
zeven gebouwen. In deze centrale zit iedereen in één gebouw,
dan kom je elkaar tegen en praat je met elkaar. En omdat de
centrale zo hightech is, wereldtop, bevat het gebouw ook
twee grote zalen om de te verwachten stroom bezoekers in te
kunnen ontvangen. In onze kolenvergassingscentrale in Bug-
genum, waar de techniek van Nuon Magnum nu al te zien is,
komen ook wekelijks bezoekers vanuit de hele wereld.´
Hoe kijkt de directe omgeving aan tegen deze toekom-
stige landmark?    
‘In het traject van vergunningverlening heb je te maken met
mensen die aanhikken tegen de komst van hoge gebouwen
zoals het ketelhuis en de vergassers. Die zijn minstens 80 meter
hoog, zichtbaar vanaf Borkum. Als je dat tegen wil houden,
dan houdt je eigenlijk de vooruitgang van een land tegen. We
moeten een goede mix vinden om met elkaar Nederland te
laten groeien. Het is van belang om in gesprek te blijven met
organisaties als Natuurmonumenten en de Waddenvereniging.
Ik snap hun standpunten en heb daar respect voor, ook al ben
ik het inhoudelijk niet met ze eens. Als ze vragen hebben, dan
komen we met veel plezier tekst en uitleg geven. Net als dat
25
ik begrip heb voor boeren die met gemengde gevoelens kijken
hoe landbouwgrond wordt ingezet als natuurcompensatie voor
onze activiteiten in de Eemshaven. Heel noordoost Nederland
zal wat merken van de miljardeninvesteringen in de Eemsha-
ven, velen zullen het toejuichen maar er zijn ook mensen die er
minder blij mee zijn.’
De verwachting is dat de energiecentrale in elk geval
positieve effecten zal hebben op de noordelijke arbeids-
markt. Hoe gaan jullie het benodigde personeel werven? 
´Vooraf was arbeidsmarkt een van m´n speerpunten. Ik heb op
basis van de arbeidsmarktanalyse door de Rijksuniversiteit
Groningen meteen een plan de campagne gemaakt voor de
bemensing van de centrale. Maar dat plan ligt nu ergens stoffig
te worden, want ik bleek het helemaal niet nodig te hebben.
Ruim 300 mensen hebben zich uit zichzelf gemeld voor een
functie bij Nuon Magnum, echt van wetenschappelijk opge-
leid tot MBO. Het gros komt uit Noord-Nederland, maar er is
ook veel belangstelling van mensen uit het buitenland, die
verbazingwekkend veel van de centrale afweten en echt op de
innovatieve techniek afkomen. Maar ook significante aantallen
al een heel eind. We hebben de potentials op het oog en zijn
ook al mensen aan het aannemen. Uiteindelijk zullen er 80 man
op de centrale werken en zal de indirecte werkgelegenheid 150
banen bedragen.’ 
Workconnection
Voor Nuon was het lange tijd eenvoudig om goed geschoold
personeel te vinden. De laatste jaren wordt dit echter steeds
moeilijker. Daarom heeft Nuon vorig jaar contact gezocht met
het Noorderpoortcollege in Noord-Groningen. Dit heeft geleid
tot de oprichting van een stichting waarin werkgevers in het
Noorden en het Noorderpoortcollege samenwerken om de
kelijk te maken. Het initiatief heeft succes: de instroom is meer
dan verdubbeld. De media heeft veel aandacht aan het project
besteed en het pakket dat de bedrijven aan de nieuwe leerlin-
gen aanbiedt, slaat aan. Inmiddels hebben we ook een presen-
tatie gegeven aan de werkgroep Workconnection, waaraan
onder meer VNO-NCW Noord, UWV en Provincie Groningen en
de steden Groningen en Emmen deelnemen.
De ideale kandidaat is vaak moelijk te herkennen.

Landelijke Banenmarkt 2008: hét grootste banenevenement van Nederland

Donderdag 9 oktober van 14.00 – 20.00 uur
‘De ideale kandidaat is vaak moeilijk te herkennen’. Zeker in een tijd met toenemende schaarste op de
arbeidsmarkt is die herkenning cruciaal. Werkzoekenden hebben vaak meer en andere competenties
dan blijkt uit hun cv. Voor de juiste herkenning is het nodig verder te kijken.

De ideale ontmoetingsplaats
Daarom is de Landelijke Banenmarkt ook dit jaar weer dé ideale ontmoetingsplek voor werkgevers en
werkzoekenden. CWI, UWV en gemeenten organiseren deze markt om samen met werkgevers duizenden
ontmoetingen succesvol te laten zijn. Als werkgever kunt u persoonlijk kennismaken met gemotiveerde
werkzoekenden.

Samenwerking is de sleutel tot succes

Competenties van werkzoekenden zijn het uitgangspunt. Tijdens de Landelijke Banenmarkt 2008 is er
extra aandacht voor competentietesten, EVC (Erkenning van Verworven Competenties), Leerwerktrajecten,
scholing en regelingen die de match tussen vraag en aanbod bevorderen. Samenwerking is daarbij de
sleutel tot succes.

Vacatures en meer informatie

Wij nodigen u daarom van harte uit uw vacatures te melden en/of uw bedrijf tijdens de banenmarkt aan
werkzoekenden te presenteren. Natuurlijk gericht op het bereiken van een goede match! De banenmarkt
wordt 9 oktober op de meeste CWI-vestingen georganiseerd. Soms werken vestigingen samen en wordt
de banenmarkt op een externe locatie gehouden. Heeft u vragen? Kijk dan eerst op werk.nl en neem
vervolgens contact op met de CWI-vestiging bij u in de buurt.

Wij ontmoeten u graag op 9 oktober tijdens de Landelijke Banenmarkt 2008!


Collectief besparen
Energiemanagement op bedrijventerreinen
Het Overleg Bedrijvenparken Groningen (OBG) heeft het ini-
tiatief genomen tot het project Energiemanagement. Het wil
ondernemers adviseren en ondersteunen bij vermindering van
energiekosten en energieverbruik en het toepassen van renda-
bele duurzame alternatieven.
Door de grote veranderingen op de ener-
giemarkt worden bedrijven genoodzaakt
goed energiemanagement tot integraal
onderdeel van de bedrijfsvoering te ma-
ken. De brandstofschaarste neemt toe,
waardoor de prijzen stijgen, er komen
steeds meer nieuwe aanbieders en het
aanbod verandert. Tegelijkertijd worden
hogere eisen gesteld aan bedrijven wat
betreft hun energiegebruik: niet alleen
door de overheid, maar ook door de
consument. Groen en duurzaam wordt
steeds belangrijker als het gaat om mar-
keting van producten en het imago van
een bedrijf.
Het probleem bij energiemanagement
vlammend noord-nederland
is dat het de ondernemers vaak aan des-
kundigheid ontbreekt om gefundeerde
keuzes te kunnen maken én dat een
individuele ondernemer niet sterk ge-
noeg staat als het gaat om het afsluiten
van goede contracten. Het Energieloket
moet hier verandering in brengen, door
deskundigheid te organiseren, vraag en
aanbod bij elkaar te brengen en door
collectieve diensten aan te bieden op het
gebied van energie, waaronder collec-
tieve inkoop.
Uit de besturen van de bedrijvenver-
enigingen is een voortrekkersgroep
samengesteld, die meegedaan heeft
aan een pilot waarbij begonnen werd
met factuurcontrole en controle van
energiemeters op locatie. De ervarin-
gen van de deelnemers zijn positief.
Gemiddeld leverde de controle – op 23
bedrijfslocaties – een besparing op van
€ 900,- per locatie, met twee uitschieters
naar boven, waar bedrijven eenmalig
tussen € 15.000,- en € 20.000,- ten on-
rechte betaalde energiebelasting terug
konden vorderen. De factuurcontrole is
bovendien de opmaat naar de collectieve
inkoop van groene energie: de aangele-
Jan-Willem Lobeek
jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl
verde gegevens van de factuurcontrole
worden gebruikt om een gebruiksprofiel
op te stellen.
Energiemanagement gaat niet alleen om
kostenbesparing, maar ook om ener-
giebesparing en het stimuleren van de
toepassing van duurzame technieken en
brandstoffen. Hiervoor worden momen-
teel in het kader van Energiemanage-
ment energie-quickscans uitgevoerd door
Wolter & Dros en Unica, die snel inzicht
geven of een bedrijf onnodig energie
verbruikt en waar mogelijkheden liggen
om energie te besparen. Deze resulta-
ten kunnen aanleiding zijn voor een
uitgebreide energiescan, waarbij zowel
de installaties als de bouwtechnische
aspecten van een bedrijf kritisch onder
de loep genomen worden. De onderne-
mer krijgt vervolgens een overzicht van
investeringskosten voor verbeteringen
met de terugverdientijden en informatie
over eventuele subsidiemogelijkheden of
fiscale voordelen. Een helder advies dus
over alle mogelijkheden om structureel
energie en kosten te besparen
Zo’n scan is nu extra aantrekkelijk,
omdat de gemeente Groningen voor
2008 € 100.000,- beschikbaar stelt voor
subsidie op uitgebreide energiescans bij
MKB-bedrijven. Deze bedrijven kunnen
75% van de kosten van de scan vergoed
krijgen met een maximum van € 3.000,-.
Deze subsidieregeling geldt sinds 1 april
j.l. en komt voort uit de ambitie van
Groningen om Duurzaamste Stad van
Nederland te worden. Hiervoor wordt
een scala aan initiatieven ontwikkeld,
waarbij mede in nauwe samenwerking
met het bedrijfsleven de vermindering
van energieverbruik en verbetering van
een duurzame bedrijfsvoering actief
gestimuleerd wordt.
27
De gemeente is ook een van de be-
langrijkste samenwerkingspartners van
Energiemanagement en is samen met de
bedrijvenverenigingen en de provincie
Groningen de grootste financier van het
project. In de afgelopen maanden is bo-
vendien samengewerkt met Value in the
Valley, een innovatie-instituut opgericht
door de Hanzehogeschool Groningen,
het Alfa-college, het AOC Terra en RSG
de Borgen. Bij dit instituut voeren stu-
denten uit het (v)mbo en hbo gezamen-
lijk opdrachten uit voor het bedrijfsleven,
waarbij men vooral innovatie wil bevor-
deren met het oog op duurzame energie.
Docenten en experts uit het bedrijfsleven
ondersteunen de projectmedewerkers
als coach, zodat de werkervaring voor de
projectmedewerkers ook een leererva-
ring wordt. Daarnaast zijn er contacten
met diverse andere organisaties, waar-
onder VNO-NCW Noord, de Kamer van
Koophandel, MKB Noord, Energy Valley
en diverse bedrijven die werkzaam zijn in
de energiebranche.
Samen met deze partijen wil het OBG
aan het begin van 2009 een Energieloket
gerealiseerd hebben: een betrouwbaar
en onafhankelijk loket waar onderne-
mers terecht kunnen met al hun energie-
vragen. Uiteindelijk is het aan de onder-
nemer zelf om wel of niet te kiezen voor
groene energie, het investeren in nieuwe
technieken of om actief te werken aan
energiebesparing. Het Energieloket kan
hen daarbij optimaal informeren en
actief ondersteunen.
Meer informatie
Energiemanagement:
projectleider Rini Havinga,
rini@agnivah.nl
www.terreinwinst.nl
De subsidieregeling energiescans is te
vinden op
www.duurzaamstestad.groningen.nl
Met vragen kunt u terecht bij Petra
Hof, Milieudienst gemeente Groningen,
p.hof@md.groningen.nl
28 NoordNieuws september 2008
Grontmij: van energiebesparing
tot energiecentrale
vlnr Hans Mulder (Grontmij), Esther Kalsbeek (Teijin Aramid) en Peter de Vries (Grontmij)
De energiewereld is groot en
kent vele uitersten. Dit ge-
geven komt ook tot uiting in
de ondernemingen die zich
binnen deze wereld bewe-
gen. Zo is Grontmij enerzijds
betrokken bij de bouw van
een energiecentrale en ander-
zijds actief bij het beperken
van energieverlies.
RWE Centrale
In de Eemshaven verrijzen in de ko-
mende jaren twee energiereuzen: de
Nuon Magnum van 1300 Mw en de RWE
energiecentrale van 1600 Mw. Namens
Grontmij is onder andere projectleider
Marcel Maijenburg actief betrokken bij
het project in de Eemshaven.
‘We zijn bij dit project betrokken ge-
raakt via de connecties van onze Duitse
zusterorganisatie AEW-Plan in Keulen
met het Duitse ingenieursmaatschappij
Daan Bultje
d.bultje@vno-ncwnoord.nl
Envicon die de engineering van deze
centrale doen. Wij begeleiden Envicon
bij het proces hier in Nederland, zoals de
aanvraag van de bouwvergunning. Het
ontwerp van de centrale die RWE in de
Eemshaven gaat bouwen is een kopie
van een centrale die ze ook in Westfa-
len gaan neerzetten. Maar omdat dat
ontwerp volgens de Duitse regelgeving
is opgesteld, moet er dus een vertaalslag
komen om aan de Nederlandse normen
te voldoen.’ Daarnaast moest ook het
brandveiligheidsconcept van de cen-
trale naar de Nederlandse regelgeving
omgezet worden. ‘Grontmij is gecertifi-
ceerd bouwplantoetser en heeft op basis
van een eigen protocol alle tekeningen
van gebouwen doorlopen, getoetst en
daarover gerapporteerd. Dit sloot goed
aan bij de Duitse benadering die vooral
gericht is op het inbouwen van zeker-
heden en een grondige aanpak,’ aldus
Maijenburg.
Op dit moment houdt Grontmij zich
vooral bezig met de engineering van een
koelwateruitlaat in de Waddenzee. ‘Dat
is een klus van zes hectare groot. Twee
zeearmen waardoor het koelwater naar
Foto: Grontmij
buiten stroomt, afremt en temperatuur
vermindert.’
De betrokkenheid bij een project van
deze omvang is voor Grontmij redelijk
uniek. De investeringssom ligt boven de
twee miljard euro en op het hoogtepunt
van de bouwwerkzaamheden werken
er 3000 man. Maijenburg: ‘Opdrachten
zoals deze zijn er maar heel weinig in
Nederland. We zijn hier vooral als on-
dersteunend adviseur bij betrokken. Het
project past ons wel heel goed omdat
wij het enige bureau zijn dat de drie
gevraagde disciplines – brandveiligheid,
begeleiding in de bouwaanvraag en civiel
technisch werk – beheerst. Er is geen an-
der bureau die dezelfde drie disciplines
in huis heeft.’ Bovendien is het een van
de eerste keren dat Grontmij met een
Duitse partij werkt. En die samenwerking
is tot nu toe tot beider tevredenheid
verlopen. Het is de bedoeling dit in de
toekomst vaker te gaan doen. ‘We zijn
een internationaal bedrijf en willen meer
gaan werken met onze collega’s in het
buitenland. Dus dat je via de relaties van
zusterbedrijven, werkzaamheden voor
buitenlandse partijen kunt gaan doen.’
 29

Pinchtechnologie naast het bepalen van de Pinchligging aan warmte en koude vrijkomt en waar
vlammend noord-nederland

Met het schaars worden van fossiele
brandstoffen en het stijgen van de prij-
zen, zoeken bedrijven steeds vaker naar
duurzame bronnen. Maar in veel geval-
len is het nog beter om het huidige ver-
bruik en energieverlies te verminderen.
Met pinchtechnologie bijvoorbeeld.
In essentie draait pinchtechnologie om
het zo min mogelijk verloren laten gaan
van aanwezige energie door het beter
afstemmen van warmte- en koudestro-
men. Grontmij heeft de pinchanalyse in
2007 opgepakt naar aanleiding van een
workshop over deze technologie door
Jan de Wit van TNO, afdeling Milieu,
Energie en Procesinnovatie in Apeldoorn.
De workshop was georganiseerd door de
Noordelijke Ontwikkelingsmaatschap-
pij (NOM) en onder de toehoorders
bevonden zich naast Grontmij onder
andere ook Teijin Aramid en Emmtec.
Zij besloten zich gezamenlijk verder te
verdiepen in de techniek. Dit leidde, met
financiële ondersteuning door de NOM,
tot een pilot voor een pinchanalyse op
het Industry & Business Parc in Emmen,
die inmiddels in de afrondende fase zit.
De analyse heeft duidelijk gemaakt, dat
al snel praktische aanwijzingen konden
worden gegeven, dat een energiebespa-
ring met zich mee bracht.
Hans Mulder, Process Engineer binnen
de Industrial Division, houdt zich binnen
Grontmij bezig met pinchtechnologie.
Hij acht deze ontwikkeling vooral ook
van belang in het kader van het klimaat-
beleid: ‘Je ziet dat er in het kader van
CO2-reductie gewerkt wordt aan de
ontwikkeling van CO2-afvang, transport
en opslag en er gekeken wordt naar
duurzame bronnen van energie. Maar
de grootste slag kan gemaakt worden
met energiebesparing. Pinch is een goed
instrument om tot die besparingen te
komen. Het is een methodiek om binnen
de bedrijfsomgeving energiestromen slim
te combineren om tot een meer energie-
zuinig geheel te komen.’
Het belangrijkste deel van het proces is
het vergaren van betrouwbare gegevens.
Mulder: ‘We brengen de bedrijfsproces-
sen in kaart en verdelen het in verschil-
lende blokken. Per blok zoek je naar een
balans tussen de energiestromen. Je kijkt
waar binnen een bedrijf een overschot
dit binnen het productieproces het beste
benut kan worden. Dus daar waar iets
opgewarmd moet worden zou je de
restwarmte van een ander proces moeten
kunnen gebruiken.’
Op basis van de analyse is het vervolgens
aan het bedrijf om al dan niet maatrege-
len te nemen. Volgens Hans Mulder leidt
alleen al het in kaart brengen van de
energiestromen binnen een bedrijf vaak
al tot een andere benadering van ener-
gie. ‘Veel bedrijven zijn volledig product-
gericht. Maar als je alleen al laat zien hoe
de energiehuishouding in elkaar zit, dan
is dat in veel gevallen een eyeopener. En
helemaal nu de energiekosten een steeds
grotere factor worden, beginnen bedrij-
ven daar meer aandacht voor te krijgen.
De pinchanalyse kan zo groot en zo klein
uitgevoerd worden als je maar wil. Het is
mogelijk een fabriek energetisch in kaart
te brengen, maar eenzelfde analyse zou
mogelijk zijn voor een woning. De kracht
van Pinch is dat het de complexiteit van
energiestromen binnen een proces hel-
der maakt!’<

(advertentie) (advertentie)

Maak het verschil

0OEFSOFNFO

met Deloitte
NFU
UBMFOUFO De juiste combinatie

Meer dan ooit is het zaak om de juiste beslissingen

te nemen. Over de toekomst van uw onderneming,
uw mensen, uzelf. Juist nu bent u dus gebaat bij een
Maak het verschil
goed advies. Denk dan eens aan Deloitte.
met Deloitte
Niet voor niets hebben wij een ijzersterke reputatie
bij het bedrijfsleven als het gaat om accountancy,
De juiste combinatie
belastingadvies, consultancy en financiële advisering.

Meer weten?

$PNQFUFOUJF
ÏO

Meer dan ooit is het zaak om de juiste beslissingen
te nemen. Over de toekomst van uw onderneming,

Bel voor een oriënterend gesprek naar

uw mensen, uzelf. Juist nu bent u dus gebaat bij een
goed advies. Denk dan eens aan Deloitte.

ons kantoor in Groningen: 050 520 46 42,

Niet voor niets hebben wij een ijzersterke reputatie
bij het bedrijfsleven als het gaat om accountancy,

DPNNJUNFOU
NIEUWE COLLECTIE ons kantoor Leeuwarden: 058 299 95 23.
belastingadvies, consultancy en financiële advisering.

Meer weten? Bel dan voor een oriënterend gesprek

MARELLA | WEEKEND by MaxMara We staan u graag persoonlijk te woord.

met een van onze kantoren.
Kijk op www.deloitte.nl voor meer informatie.

ALCHEMIST | ROSEMUNDE Copenhagen

Of kijk op www.deloitte.nl
voor algemene informatie.

Tel. 050 312 34 85 | www.vanede.nl

Emmaplein 5 | 9711 AP Groningen
© Deloitte 2008

AMSTERDAM . ARNHEM . BREDA . DEN HAAG . EINDHOVEN . ENSCHEDE

GRONINGEN . MAASTRICHT . NIJMEGEN . ROTTERDAM . ZEIST . ZWOLLE Accountants.Belastingadviseurs.Consultants.Financieel Adviseurs.
30 NoordNieuws september 2008 Daan Bultje Foto’s: Energy Delta Institute
d.bultje@vno-ncwnoord.nl

Moskou, Berlijn, Groningen

Energy Delta Institute: internationale kennispijler

Als aardgasland is Nederland bij uitstek in Confrontatie

Op de hele wereld is er geen enkele industriële sector zo in
staat kennis over gas te delen. Boven op het beweging als de energiesector. Niet alleen regulering zorgt
grootste gasveld van West-Europa, het Gro- voor een complete verschuiving binnen de geldende structuur,
ook de stijgende energieprijzen, de groeiende zorg over leve-
ningenveld, zetelt opleidingsinstituut Energy
Delta Institute (EDI). Een energieke instelling
gericht op internationale kennisuitwisseling op
het gebied van energie en dan vooral aardgas.
Begin deze eeuw vertrok een delegatie van Gasunie naar Rus-
land om daar het eerste import-gascontract met de Russische
energiegigant Gazprom af te sluiten. Daarbij werd niet alleen
gesproken over het uitwisselen van gasmoleculen, maar ook van
kennis over gas. Daar werd het idee van een ‘gasuniversiteit’
geboren. In 2002 werd het Energy Delta Institute opgericht als
samenwerkingsverband tussen de destijds nog niet gesplitste
Gasunie (nu N.V. Nederlandse Gasunie en GasTerra B.V.), OAO
Gazprom en de Rijksuniversiteit Groningen. In 2006 sloot Shell
zich als strategisch partner aan, in 2007 gevolgd door RWE.
Daarnaast zijn Essent en Electrabel als associated partners bij
EDI betrokken.
 31

ringszekerheid en het milieu leiden tot grote veranderingen.

Energie beheerst de internationale arena meer en meer, waarbij
confrontatie vaker dan gewenst de boventoon lijkt te voeren.
Om zich in deze snel veranderende wereld staande te kunnen
houden, hebben partijen voortdurend nieuwe kennis en vaar-
digheden nodig. Tel daarbij het feit dat veel huidige energie-
experts op relatief korte termijn met pensioen gaan en het is
overduidelijk dat het op peil houden van de aanwezige kennis
binnen iedere organisatie van cruciaal belang is.

Het doel van EDI is het leveren van een bijdrage aan het oplei-
den van de huidige en toekomstige energiemanager. Kerntaken
van het instituut zijn het organiseren van opleidingen en het
coördineren van onderzoeksprojecten die met geopolitieke,
economische, sociale, juridische en managementaspecten van
energie te maken hebben, met nu nog een nadruk op aard-
gas (en -olie). De opleidingen variëren van Executive Master
programma’s tot op maat gemaakte trainingen en hebben anno
2008 al meer dan 1100 deelnemers uit meer dan 30 landen mo-
gen ontvangen. Hierbij wordt onder andere gebruik gemaakt
van de aanwezige kennis bij de partners en de vier hoogleraren
die via EDI aangesteld zijn aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Daarnaast put het instituut uit een netwerk van gerenom-
meerde experts uit binnen- en buitenland, van verschillende
organisaties (zie kader).

De onderwerpen van EDI’s trainingprogramma’s bestrijken de

hele gas- en olieketen, variërend van introductieprogramma’s
tot grote energieprojecten en de bijbehorende financiële en
risicoaspecten. De programma’s spelen ook in op nieuwe ont-
wikkelingen, zoals de bouw van de eerste LNG-terminal in Rot- De vestiging van EDI in Groningen heeft een positieve uitwer-
terdam en de waarschijnlijke komst van een tweede terminal in king op de werkgelegenheid en het ondernemerschap in deze
de Eemshaven. Onlangs werd een Executive Master programma regio. In dat opzicht wordt de naam Energy Valley steeds meer
gestart over finance & control in de energiesector. Deelnemers waargemaakt. De Gasunie, GasTerra en de RuG zaten al in
vlammend noord-nederland

worden voorbereid op leidinggevende, financiële posities in de Groningen, maar met de mogelijke vestiging van RWE en Essent
energie-industrie en op de uitdagingen die bij het managen in de Eemshaven zullen er nog meer partners van EDI naar het
van een bedrijf in deze complexe sector komen kijken. Afge- noorden komen.<
studeerden krijgen een internationaal erkende Master titel en
mogen daarnaast ook de titel van Registeraccountant dragen
en kunnen bovendien deelnemen aan de examens van de CMA EDI werkt o.a. samen met:
(Certified Management Accountant). Een groot deel van de • Clingendael International Energy Programme (CIEP)
opleidingsprogramma’s vinden op EDI’s trainingslocatie aan het • TNO
Hoornsemeer (Groningen) plaats, maar ook buiten Nederland • Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM)
worden programma’s gegeven, zoals een op maat gemaakt • ECN
programma voor RWE in Praag, voor TNK-BP in Moskou en voor • Technische Universiteit Delft
Electrabel in België. • Oxford International Energy Studies (OIES)
• MGIMO (Russian State Institute for International Relations)
Gasrotonde • Gubkin (Russian State University for Oil and Gas)
Als enige land ter wereld is in Nederland meer dan 99% van de • The Office of Energy Regulation
huishoudens aangesloten op het gasnetwerk en ook voor veel • Stanford University
bedrijven is gas de primaire bron van energie. Daarnaast ex- • L’Institut Français du Petrole
porteert Nederland aardgas en daarmee levert deze brandstof
direct en indirect een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse
economie. Het succes van ‘Nederland Gasland’ is te danken
aan een uitgebalanceerde combinatie tussen hoogstaande
technische kennis en een goede samenwerking tussen private
en publieke belangen. Kennis is een belangrijke factor in de sti-
mulering van de Nederlandse kenniseconomie en in het leggen
en onderhouden van internationale relaties. In dat opzicht past
een instituut als EDI naadloos in het streven van de Nederlandse
overheid om de gasrotonde van Europa te worden. Het is een
middel voor bedrijven en landen om onderlinge relaties te ver-
sterken en nieuwe relaties op te bouwen.
32 NoordNieuws september 2008
Het klimaat verandert, dat
staat vast. Hoe zeker is het
dat de mens hierin de hand
heeft? Wat kunnen we er aan
doen en wat zijn de conse-
quenties voor de maatschap-
pij in het algemeen en het
bedrijfsleven in het bijzonder?
Matthijs Wetterauw
M.wetterauw@arcadis.nl
Ondernemersklimaat
Gevolgen van Global Warming
voor het bedrijfsleven
De gemiddelde temperatuur op aarde
stijgt. Dat heeft gevolgen voor het
klimaat. Voor Nederland voorspelt
het KNMI zachtere, nattere winters en
warmere, drogere zomers met meer
extremen zoals stormen, hoosbuien en
langdurige droogte. De drijvende kracht
achter de klimaatverandering is de
stijging van de mondiale temperatuur.
Maar welke rol speelt de mens daarin? In
de media buitelen de meningen, discus-
sies en stellingen over elkaar heen. Toch
bestrijdt in de wetenschappelijke wereld
niemand de opwarming van het klimaat
en vrijwel iedereen is het er over eens
dat de mens daaraan bijdraagt door de
uitstoot van broeikasgassen.
Het Intergovernmental Panel on Climate
Change (IPCC), een orgaan van de VN,
concludeert dat de hoge temperaturen
van de afgelopen 50 jaar ongewoon zijn
in vergelijking met de afgelopen 1.300
jaar en dat de mens daar zeer waar-
schijnlijk verantwoordelijk voor is. Men
verwacht tegen het eind van de 21ste
eeuw een mondiale opwarming tussen
1,1 en 6,4˚C ten opzichte van 1990. Tot op
heden verloopt de opwarming in Neder-
land twee maal zo snel als de mondiale
opwarming.
Zelfs als we per direct de uitstoot fors
reduceren, zal de opwarming nog eeu-
wen doorgaan, want CO2 blijft lang in de
atmosfeer aanwezig.
De temperatuurstijging heeft tal van
effecten. Voor ons laaggelegen land is de
verandering van het watersysteem wel
de belangrijkste. Vanaf het begin van de
jaartelling tot een kleine honderd jaar
geleden is de zeespiegel vrij constant
geweest. Maar sinds 1900 is het peil 19
centimeter gestegen en het tempo van
de stijging neemt toe. Het IPPC verwacht
dat de zeespiegel deze eeuw 18 tot 59
cm zal stijgen. Behalve de stijging van de
zeespiegel hebben we ook te maken met
veranderende afvoeren van de rivieren.
De winterafvoer van Rijn en Maas neemt
toe, terwijl tegelijkertijd de stijging van
de zeespiegel de afvoer van de rivieren
naar de zee belemmert. We krijgen dus
vaker te maken met overstromingen.
Kyoto
In 2005 werd het Kyoto-protcol van
kracht, waarin een aantal landen –
samen goed voor 55% van de mondiale
uitstoot van broeikasgassen – afspraken
om de uitstoot in de periode 2008 – 2012
te verminderen met 5,2% ten opzichte

van 1990. Eind 2007 zijn de VN-landen op
Bali overeen gekomen dat de gemid-
delde temperatuurstijging moet worden
beperkt tot 2 graden en dat de uitstoot
van broeikasgassen daartoe in het jaar
2050 moet zijn gehalveerd. De EU wil
dat de uitstoot van de lidstaten in 2020
20% lager is dan in 1990. Als de andere
industrielanden (waaronder de VS) en
ontwikkelingslanden meedoen in het
nieuwe klimaatakkoord, wil de EU een
stap verder gaan en haar emissiedoelstel-
ling nog eens met 10% aanscherpen.
Dat is een forse ambitie als je bedenkt
dat, ondanks alle goede bedoelingen, de
emissies sinds 2000 met gemiddeld 2%
per jaar zijn gestegen!
In het coalitieakkoord van het kabinet
zijn de ambities van Bali aangescherpt:
30% minder emissie van broeikasgassen
in 2020 vergeleken met 1990, jaarlijks 2%
energiebesparing en gebruik van 20%
hernieuwbare energie in 2020.
Wat kost het?
De schattingen van de kosten lopen sterk
uiteen. Bij emissiereductie geldt, net
als bij zoveel andere investeringen, de
wet van de afnemende meeropbrengst:
de eerste tonnen CO2 kunnen tegen de
laagste kosten worden vermeden. Naar-
mate de lat hoger wordt gelegd, nemen
de kosten per ton toe. De kosten van de
vlammend noord-nederland
in Nederland voorgenomen emissiere-
ductie worden geschat op 36 euro per
‘vermeden’ ton CO2. Maar als we alleen
de meest kosteneffectieve maatregelen
nemen, dan dalen de kosten naar € 8
per ton. Energiebesparing in gebouwen
biedt het grootste potentieel tegen de
laagste kosten. Daarmee vergeleken is
stimulering van duurzame energie een
dure optie, maar daar staat tegenover
dat duurzame energie een aantal posi-
tieve neveneffecten heeft.
Gevolgen voor het bedrijfsleven
De overheid verwacht ook van het
bedrijfsleven een stevige inspanning.
Hiertoe zijn inmiddels een aantal con-
venanten afgesloten. MKB-Nederland,
LTO-Nederland en VNO-NCW hebben in
november 2007 een duurzaamheidsak-
koord gesloten met de overheid. De
drie organisaties zullen bevorderen dat
het bedrijfsleven ‘grote en langdurige
inspanningen doet in energie-efficien-
cyverbetering, hernieuwbare energie en
andere innovatieve voorzieningen en
daarmee een koploperspositie inneemt
op het gebied van energie- en klimaat­
innovatie.’ De overheid op haar beurt
belooft ervoor te zorgen dat Nederland-
se bedrijven internationaal op een gelijk
speelveld kunnen blijven werken.
Het noorden van Nederland heeft een
bijzondere positie bij de opwekking en
distributie van energie. Nu al zijn zo’n
400 bedrijven en 25.000 mensen in deze
regio werkzaam in de energiesector.
Overheid en bedrijfsleven willen deze
positie verder uitnutten en verstevigen.
Met dit doel is de stichting Energy Valley
opgericht. Energy Valley adviseert en on-
dersteunt partijen bij initiatieven die bij-
dragen aan de noordelijke energie-eco-
nomie en werkgelegenheid. Groningen,
Friesland, Drenthe en Noord-Holland
hebben het streven naar een koppositie
nog een verdere ‘boost’ gegeven door
een Energieakkoord te sluiten met het
Rijk. Doelstelling is om in 2011 40 tot
50 petajoule duurzame energie (verge-
33
lijkbaar met het verbruik van een half
miljoen huishoudens) en 4,5 megaton
CO2-emissiereductie (het equivalent van
1,5 miljoen personenwagens) te reali-
seren. Dit is een forse bijdrage aan de
landelijke klimaat- en energiedoelstellin-
gen. Door de samenwerking van de noor-
delijke regio met de rijksoverheid moet
het voor bedrijven en kennisinstellingen
makkelijker worden om energieprojecten
van de grond te tillen. De aandacht zal
zich vooral richten op energiebesparing
in gebouwen, glastuinbouw en industrie,
duurzame energie, biobrandstoffen en
duurzame mobiliteit, opslag van CO2 en
het stimuleren van onderzoek en innova-
tie op het gebied van energie.
Zoals het er nu uitziet zal de overheid
de komende tijd vooral stimuleren en
faciliteren. Het is niet te verwachten dat
veel nieuwe regels worden ingesteld
om de klimaatdoelen te verwezenlijken;
het bestaande instrumentarium wordt
ingezet, waar nodig aangescherpt en
ongetwijfeld intensiever gehandhaafd.
Zo biedt de Wet Milieubeheer nu al de
mogelijkheid om bedrijven aan te sporen
energiebesparende maatregelen te
nemen. Behalve een vergrote aandacht
van de overheid moet het bedrijfsleven
er rekening mee houden dat energie- en
CO2-intensieve producten in prijs zullen
stijgen en – last but not least- dat afne-
mers en consumenten kritischer zullen
zijn op het ‘CO2-profiel’ van producten.
Al met al redenen genoeg voor het
bedrijfsleven om op de ontwikkelingen
te anticiperen. Het is zeker aan te raden
het productieproces eens goed tegen
het licht te houden en te kijken waar
reductie van broeikasgassen mogelijk is.
Hetzij in het eigen proces, hetzij elders
in de keten, zoals bij toeleveranciers
of transport. Het vervaardigen van een
‘carbon footprint’ is hiervoor een zinvolle
eerste stap. Wanneer er mogelijkheden
zijn voor besparing, kan het zeker de
moeite lonen om eens aan te kloppen bij
de provincie.<
34 NoordNieuws september 2008
(advertorial)

Met Tijhuis & Partners GGN mag u   

Reken als ondernemer op méér geld met Tijhuis & Partners GGN Gerechtsdeurwaarders en Incasso.
“We zijn een (w)innend team”, zegt Alex Grobbee, gerechtsdeurwaarder en vestigingsmanager van Tijhuis &
Partners GGN in Groningen. “Mensenkennis is ons krachtigste gereedschap om geld te innen dat de onder-
nemer anders zou moeten missen”.

Het lidmaatschap van de Groep
Gerechtsdeurwaarders Neder-
land, kortweg GGN, zorgt voor
een prima dekking van Tijhuis &
Partners GGN in Nederland. De
GGN is een landelijk netwerk
van vooruitstrevende gerechts-
deurwaarderkantoren met 1400
medewerkers en 26 kantoren,
waaronder dus Tijhuis & Partners
GGN. “We verzorgen voor iedere
onderneming graag het com-
plete vorderingstraject - vanaf
het factureren tot de executie van
vonnissen”, legt Alex Grobbee uit.
“Ook speelt Tijhuis & Partners
GGN een rol bij het afdekken van
risico’s aan de voorkant van het
traject door het aanbieden van
kredietverzekeringen, een verze-
Alex Grobbee kering waarbij een gegarandeerd
percentage van de omzet wordt
uitgekeerd indien een afnemer niet betaalt. Deze kredietverzeke-
ringen worden aangeboden in samenwerking met Atradius.”
“Zaken doen met Tijhuis & Partners GGN betekent dat de
ondernemer actief werkt aan het verkorten van de gemiddelde
betalingstermijn van zijn debiteuren. Hierdoor worden de finan-
cieringskosten lager. Bovendien kan de ondernemer zich helemaal
toeleggen op zijn core-business; op het werk waar hij goed in is en
waarmee hij zijn geld kan verdienen!, beklemtoont Alex Grobbee.
“Overigens kan de opdrachtgever helemaal zelf bepalen op welk
moment hij ons wil inschakelen. De ondernemer kan er bijvoor-
beeld voor kiezen om de factuur en de eerste aanmaning zelf te
versturen, zodat wij daarna in actie kunnen komen. Kortom, we
zijn óók daarin heel flexibel. Maar ook indien een opdrachtgever
moeilijkheden ondervindt met het goed gekwalificeerd personeel
kunnen wij met onze detacheringstak GGN Legiteam helpen
zoeken naar een oplossing.”
Liefst 80% van de zaken die Tijhuis & Partners GGN in behande-
ling heeft, loopt af met een zogenoemde minnelijke schikking.
Alex Grobbee: “Een prima resultaat, dat bewijst dat onze aanpak
veel rendement voor ondernemers biedt. Met behulp van onze
verregaande automatisering verloopt het incasseren van vorderin-
gen zeer efficiënt”.

“Binnen Tijhuis & Partners GGN staan gerechtsdeurwaarders,

juristen en adviseurs met raad en daad klaar. We doen ons werk
snel, discreet, correct en aan de hand van een transparante werk-
wijze. Omdat er binnen Tijhuis & Partners GGN volop aandacht
is voor de scholing en ontwikkeling van medewerkers, beschikken
we over alle kennis van creditmanagement”, zegt de gerechtsdeur-
waarder. “Om onze mensen deze permanente scholing aan te
kunnen bieden beschikt Tijhuis & Partners GGN over een eigen
opleidingscentrum. Elke medewerker volgt bij indiensttreding een
basiscursus Incasso, welke door onze eigen deurwaarders worden
gegeven. Graag willen wij onze kennis delen en om die reden
worden er ook cursussen aangeboden aan onze klanten en relaties.
Het cursusaanbod binnen alle disciplines van creditmanagement
wordt gefaciliteerd door de opleidingspoot GGN Academy.”

Menig ondernemer merkt het aan den lijve: de gemiddelde beta-
lingstermijn van debiteuren wordt steeds langer. Alex Grobbee
is het daarmee helemaal eens: “Dat klopt. De betaalmoraal in
Nederland daalt. Steeds meer ondernemingen wachten tot het
uiterste met het betalen van de rekeningen. Ook zijn ondernemers
meer gewend geraakt aan het ontvangen van aanmaningen. Dat
nemen ze voor lief. Daarom is het juist verstandig om Tijhuis &
Partners GGN in te schakelen als het gaat om het snel innen van
uitstaande vorderingen”.
“Bovendien beschikken we over een uitgebreide database. Tijhuis
& Partners GGN kan daarmee marktgerichte of branchegerichte
analyses maken van het betaalgedrag. En dat levert waardevolle
strategische informatie op. Onze klanten kunnen daarmee hun
voordeel doen bij het nemen van (strategische) beslissingen. Deze
gegevens worden verkregen uit de dagelijkse praktijk, maar ook
door het betaaltrendonderzoek “Zo betaalt Nederland”, dat GGN
dit jaar voor de zesde achtereenvolgende keer heeft uitgevoerd.
Zo is betaalgedrag te herleiden naar zogeheten mentality milieus.
 35
(advertorial)

  op méér rekenen!

een klantgerichte manier. Een manier die uitermate goed aansluit
op de ondernemersdoelstellingen. Vertrouwen is goed, maar
controle is beter! Met ons mag de ondernemer rekenen op meer
rendement. Vroeger had een gerechtsdeurwaarders- en incasso-
kantoor een negatief imago. Maar dat is vandaag de dag niet meer
zo: steeds meer ondernemingen weten onze dienstverlening op de
juiste waarde te schatten. Er is een groeiende vraag naar samenwer-
king. Niet voor niets zeggen we: Tijhuis & Partners GGN, een (w)
innend team!”, besluit hij enthousiast.

Tijhuis & Partners GGN

Hieruit blijkt dat betaalgedrag afhankelijk is van opleiding, inko- Leonard Springerlaan 9
men en dat deze groepen ook allemaal een gelijksoortige voorkeur 9727 KB Groningen
hebben voor bijvoorbeeld televisieprogramma’s of meubilair.” T 088 – 845 43 55
F 088 – 845 43 68
“Desgewenst verstrekken we onze opdrachtgevers ook manage- www.tijhuis.ggn.nl
mentinformatie over lopende zaken. Daardoor kan onze relatie
de vinger goed aan de financiële pols houden. Behalve per e-mail De onderzoeksgegevens van “Zo betaalt Nederland 2008” zijn te
is het ook mogelijk om deze informatie (beveiligd) online in te downloaden op www. tijhuis.ggn.nl
kijken met onze webtoepassing Tijhuis Online”.
Tijhuis en Partners GGN heeft vestigingen in Almelo, Almere,
Alex Grobbee vat de dienstverlening nog eens kort en bondig Apeldoorn, Arnhem, Drachten, Emmen, Groningen, Meppel,
samen: “Tijhuis & Partners GGN reduceert debiteurenrisico’s op Utrecht, Winterswijk en Zwolle.

(advertentie)

Hoe groot is uw footprint?

We willen allemaal klimaatverandering tegengaan. ARCADIS neemt haar verant-
woordelijkheid in MVO en duurzame bedrijfsvoering. Dat doen we ook graag voor
onze klanten.

Bijvoorbeeld een cradle to cradle bedrijventerrein, plannen voor waterberging,

voorstellen voor energiebesparing en duurzame energie (van wind tot warmte-
opslag). Maar ook ontwikkeling van een natuurcompensatiebank, maatregelen
voor verbetering van de luchtkwaliteit of het bepalen en verkleinen van uw
carbon footprint. Wij scheppen helderheid over de kansen en mogelijkheden en
vertalen dit samen naar duurzame oplossingen.

ARCADIS. Projectmanagement, adviezen en ingenieursdiensten voor het verbeteren van

bereikbaarheid, duurzaamheid en leefbaarheid. We ontwikkelen, ontwerpen, implemen-
teren, onderhouden en exploiteren projecten. Voor overheden en bedrijven, wereldwijd.
Met 2.500 medewerkers in Nederland, in een regionaal verankerd netwerk van kantoren.
Dicht bij onze klanten, denken we als onze klanten. Een heldere blik op het probleem.
Creatief in de oplossing. Daadkrachtig in de uitvoering. Resultaat telt.

Meer weten?
Bel 0592 392 111. Of bezoek ons op internet: www.arcadis.nl/milieu.

Kantoren in:
Arnhem, Assen, Apeldoorn, Amersfoort, Goes, Hoorn, Hoofddorp, Rotterdam,
’s Gravenhage, ‘s Hertogenbosch en Maastricht.

Imagine the result

36 NoordNieuws september 2008

Waddenfonds landen. Bij de Nordconnect Trial wordt in het bijzonder het ge-

ACTUALITEITEN
Ondernemers in de landbouw of visserij kunnen voortaan ook bruik van auto’s op alternatieve brandstoffen, zoals aardgas en
in aanmerking komen voor een subsidie uit het Waddenfonds. biodiesel, gepromoot door hiervoor een aparte categorie open
Dit is het gevolg van een wijziging van de regeling. Voorheen te stellen.
konden vooral lagere overheden, non-profitorganisaties en par-
ticulieren aanspraak maken op een subsidie. Om in aanmerking Bezoek minister Cramer
te komen voor een subsidie moet het project in de eerste plaats Op 6 oktober ontvangt VNO-NCW Noord Jacqueline Cramer,
aantoonbaar positieve effecten hebben op het Waddengebied minister van VROM, voor een werkbezoek aan de regio. De
zelf. Overige criteria: het moet natuur- en landschapswaarden aanleiding voor het bezoek is het rapport ‘Hoe gaan we om met
van het gebied vergroten en versterken, externe bereigingen de ruimtelijke kwaliteit op bedrijventerreinen?’ dat door Louwe
van de natuurlijke rijkdom verminderen of wegnemen, een Dijkema, voorzitter VNO-NCW Noord, haar werd aangeboden.
duurzame economische ontwikkeling in het Waddengebied Het rapport biedt een aantal praktische handvatten die direct
mogelijkmaken en het moet een duurzame kennishuishouding kunnen leiden tot een hogere kwaliteit van de te onderscheiden
ontwikkelen. De aanvraagperiode loopt van 8 september tot en werklocaties, zowel voor overheden als voor bedrijven. Niet lang
met 17 oktober. daarna sloot VNO-NCW Noord een convenant met de provincie
Groningen teneinde met vereende krachten werk te maken van
Duitse consulaten in grensregio´s blijven open een intelligenter ruimtegebruik op bedrijfsterreinen. Cramer
 VNO-NCW Noord heeft met succes geageerd tegen het voorne- gaf aan de hoofdlijnen van het rapport te onderschrijven en zei
men van minister Verhagen om de Nederlandse consulaten in de waardering te hebben voor de praktische insteek. Tijdens het
Duitse steden Emden, Kleef, Münster, Aken en Keulen te sluiten. werkbezoek zal een aantal locaties in Noord-Nederland bezocht
Direct nadat dit voornemen bekend werd, heeft VNO-NCW worden die de aanbevelingen in het rapport illustreren.
Noord zich ertegen uitgesproken omdat het niet te rijmen valt
met het offensief van het kabinet om juist de grensregio´s qua
economische dynamiek te versterken. Ondernemers oriënteren
zich meer en meer op het oosten en het belang van de consula-
ten is juist dat zij vooruitgeschoven posten in de grensstreek zijn.
Dit signaal werd opgepikt door de VVD-Kamerfractie die schrif-
telijke vragen gesteld heeft aan de minister over de bedenkin-
gen in ondernemend Noord-Nederland over het voorgenomen
besluit. Enige dagen later maakte Minister Verhagen bekend
dat de Nederlandse consulaten in de Duitse steden Emden,
Kleef, Münster, Aken en Keulen open blijven vanwege hun grote
belang voor de grensregio´s. De Minister onderkent hiermee ook
de belangrijke rol van de consulaten bij het aanhalen en verster-
ken van de zakelijke en politieke banden over de landsgrenzen
heen.

Nordconnect-rally
Van 2 tot en met 10 mei 2009 zal de Nordconnect Trial plaatsvin-
den: een langeafstandsrally vanuit de drie noordelijke provincies
naar de Baltische Staten en Scandinavië. De rally is een initiatief
van Nordconnect (onderdeel van het SNN) en is bedoeld om het
Noord-Nederlandse bedrijfsleven bekend te maken met de vele 2226 • Adv fc VNO 86*76 25-02-2004 15:58 Pagina 1
(advertentie)
economische kansen die Noordoost-Europa biedt. De deelnemers
kunnen onderweg zelf ervaren welke ontwikkelingen zich hier
voordoen en tijdens netwerkbijeenkomsten kennis maken met
Koeltechniek:
vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in de betreffende
Commercieel en
Industrieel
• Koelmeubelen Postbus 55, 9480 AB Vries
• Koel- en vriescellen Handelsweg 32
9482 WE Vries/Tynaarlo
• Koel- en Bedr.terr. Vriezerbrug
vriesinstallaties a/d A28, afslag 35
Telefoon (0592) 530 310
• Procesregeling Fax (0592) 530 315
Internet: www.koelgroep.nl
Klimaatbeheersing E-mail: info@koelgroep.nl
• Airconditioning U bent van harte
• Bedrijfsventilatie welkom in onze
500 m2 grote
• Luchtbehandeling- showroom in Vries.
kasten Koeltechniek Dorenbos,
Coolings Systems Holland,
• Warmtepompen KoelAirco en Wiekamp
Installaties maken deel uit
van KoelGroep Dorenbos.

In deze rubriek houden we u op de hoogte van de
activiteiten van VNO-NCW Noord in de regio.
Werk aan Water presenteert lijsttrekkers
Vakmanschap in het waterschap
Senator en oud-Tweede-Kamerlid
Pieter ­Hofstra, UMCG-bestuurder
Frans Jaspers, ondernemer Jan van
Keulen, voormalig VVD fractievoorzit-
ter in Provinciale Staten Fryslân Tine
Bijstra-De Vries en Friesland Foods-bestuurslid
Karst Spijkervet gaan namens Werk aan Water
zorgen voor vakmanschap in het waterschap.
Zij zijn bij de waterschapsverkiezingen de
lijsttrekkers voor Werk aan Water in de drie
noordelijke provincies.
Werk aan Water is een gezamenlijk initiatief van VNO-NCW
Noord, LTO Noord en MKB Noord. Centrale boodschap: De
waterschappen moeten efficiënt en zonder franje werken aan
VNO-NCW NOORD IN ACTIE
veiligheid, goede afwatering en waterkwaliteit, met haalbare
doelen en tegen zo laag mogelijke kosten. De vijf lijsttrekkers
zijn stuk voor stuk vakmensen die met hun ervaring deze doel-
stellingen in de waterschappen kunnen realiseren.
De lijsttrekkers van Werk aan Water per waterschap:
Hunze en Aa’s: Pieter Hofstra, Eerste-Kamerlid namens de
VVD; tussen 1994 en 2006 lid van de Tweede
Kamer.
Noorderzijlvest: Frans Jaspers, lid Raad van Bestuur van het
Universitair Medisch Centrum Groningen;
voormalig vice-fractievoorzitter PvdA Sta-
tenfractie Groningen
Wetterskip Fryslan: Tine Bijstra-De Vries, voormalig fractievoor-
zitter VVD Statenfractie Fryslân
Velt & Vecht: Jan van Keulen, Directeur De Roo Wegen-
bouw
Reest & Wieden: Karst Spijkervet, agrarisch ondernemer, regi-
oraadslid van Friesland Foods en gemeente-
raadslid namens de VVD in Steenwijkerland
Het programma van Werk aan Water
Werk aan veiligheid
Werk aan Water wil dat de zeedijken op orde zijn en ook de
regionale keringen bestand zijn tegen klimaatverandering en
bodemdaling. Werk aan Water ziet niets in overslagdijken en
binnendijkse brakwatergebieden, maar wil kwelderontwikkeling
benutten voor de buitendijkse versterking van de zeekering.
37
Werk aan kostenbeheersing
De afgelopen jaren zijn de waterschapskosten te veel geste-
gen. Werk aan Water wil de zuiveringsheffing jaarlijks met 2%
verminderen. Daarnaast mag de watersysteemheffing niet meer
stijgen dan de inflatie. Dat betekent keuzes maken en efficiënt
opereren.
Werk aan waterkwaliteit
Door bodemdaling en zeespiegelstijging neemt verzilting toe.
Daarom moet gezocht worden naar potentiele strategische
zoetwatervoorraden, zoals het Lauwersmeer. Werk aan Water
acht de aanvoer van zoet water vanuit het IJsselmeer voor de
toekomst van groot belang. Bewuste verzilting van het Lau-
wersmeer kan niet aan de orde zijn. Voor nieuwe zoet-zoutover-
gangen is alleen buitendijks (zeezijde) plaats.
Werk zonder franje
Het waterschap moet zich concentreren op haar kerntaak: een
adequaat waterbeheer. Het waterschap is geen natuurbeheer-
der. Als maatregelen op het gebied van ecologie, recreatie of
scheepvaart de waterhuishoudkundige taak van het waterschap
niet raken, dient het overgelaten te worden aan andere overhe-
den of particulieren.
Werk aan functiecombinatie
In het dichtbevolkte Nederland moeten we zuinig zijn op de
ruimte. Bij grondgebruik voor de waterhuishoudkundige taak
moeten zo mogelijk meerdere functies gecombineerd worden:
natuur bij waterberging en landbouw bij stabiele oevers en
onderhoudspaden.
Werk aan afwatering
Iedereen heeft belang bij goede afwatering: cultuurgrond
vraagt een goede drooglegging voor de land- en tuinbouw
en de kruipruimtes van bedrijven en woningen moeten droog
blijven. Werk aan Water wil zo snel mogelijk een gemaal bij
Lauwersoog voor de afwatering van Friesland, Groningen en
Drenthe.
Werk aan haalbare doelen
Bij de uitwerking van de Europese Kaderrichtlijn Water moet
het waterschap uitgaan van haalbaarheid en betaalbaarheid.
Lozingseisen voor zuiveringsinstallaties moeten voortdurend
getoetst worden op doeltreffendheid en kosteneffectiviteit.
Werk aan draagvlak
Werk aan Water wil dat bedrijfsleven en burgers betrokken wor-
den bij de uitvoering van het waterbeleid. Het waterschap moet
een klantgerichte organisatie zijn.<
38 NoordNieuws september 2008

Marnix van Dijk is benoemd tot directeur van Auto-Lease
Groningen en Auto-Lease Zwolle. Beide bedrijven vallen onder
de Van der Molen Autogroep. Van Dijk was verkoopleider bij
Ziegler Brandweertechniek en had daarvoor diverse functies in
de Automotive.
Annette Landkroon is commercieel
en plaatsvervangend directeur gewor-
den van Zalsman Groningen bv.. Zij
was tot voor kort als accountmanager
verbonden aan het bedrijf dat in 1998
ontstond na een fusie van drie grafische
bedrijven. Bij de zelfstandige vestiging
in Groningen zijn 32 medewerkers
werkzaam.
Personalia
Cor Zijderveld is de nieuwe voorzit-
ter van Samenwerkende Bedrijven
Eems­delta (SBE). Zijderveld, voormalig
directeur van het Chemie Park Delfzijl
en AkzoNobel Delfzijl, volgt Arie van
der Hek op die in januari jl. is terugge-
treden.
Mgr. dr Gerardus J. N. de Korte is
sinds 13 september de nieuwe bisschop
van Groningen-Leeuwarden. Mgr. De
Korte was sinds 2001 hulpbisschop van
het aartsbisdom Utrecht. Hij volgt Mgr.
dr W.J. Eijk op, die aartsbisschop van
Utrecht werd.

Bert Jansen is per 1 september benoemd tot nieuwe CEO van
aardappelzetmeelconcern Avebe. Tevens is hij vanaf dat mo-
ment Voorzitter van de Raad van Bestuur. Jansen was tot 2006
lid van de Hoofddirectie van Campina en was eerder werkzaam
bij Philips, Akzo en Douwe Egberts/Sara Lee.
Hans Alders is per 1 augustus benoemd als lid van de Raad van
Toezicht van der Rijksuniversiteit Groningen. De benoemingster-
mijn loopt tot en met 31 juli 2012.
Fred Dalebout wordt per 1 oktober
het nieuwe gezicht van het Martiniho-
tel. Eigenaar Frans Kappenburg draagt
de dagelijkse leiding over aan Dalebout
om zich meer bezig te kunnen houden
met de ontwikkelingpoot. Dalebout
krijgt ook de eindverantwoordelijkheid
over Hotel Zeewinde op Ameland.

(advertentie)

Hans Haerkens toplobbyist infrastructuur en Ruimtelijke

Ordening VNO-NCW

Hans Haerkens heeft zijn post als algemeen secretaris van VNO-
NCW Noord met ingang van 8 september verruild voor een
functie bij de landelijke organisatie VNO-NCW. Hij zal daar aan
de slag gaan als lobbyist op het gebied van infrastructuur en
ruimtelijke ordening. De leiding over de bureauorganisatie van
VNO-NCW Noord zal tijdelijk worden overgenomen door Johan Natuurlijk
Bongers, directeur van VNO-NCW Midden, totdat in de opvolging
is voorzien. drukwerk
In de volgende editie van NoordNieuws zal uitgebreid stil gestaan Koninklijke Van Gorcum BV
worden bij zijn vertrek. Industrieweg 38, 9403 AB Assen
Postbus 43, 9400 AA Assen

[t] 0592 37 95 55
[f] 0592 37 20 64
[e] info@vangorcum.nl
[i] www.vangorcum.nl
Maarten Reijgersberg
 39

Welkom nieuwe leden

De volgende personen zijn lid geworden van de vereniging:

Drenthe > drs.ing. J.H. Bremer Faber Pallets B.V., Assen

P.F.G. Brink Corgwell Group bv, Houten
L.R. Carabain Van der Zee Vleesgrootverbruik Emmen b.v., Emmen
Kolonel C.A.M. van Eijl Regionaal Militair Commando Noord, Steenwijk
G.J.G.H. Gerrits Alescon Werkwinkel, Hoogeveen
R. van der Knaap Spark Holland BV, Emmen
G. Lucas Industria Technische Verlichting B.V., Emmen
L. Schots Kip Nederland BV, Hoogeveen
ir. P.C. Slik Arcadis Nederland BV, Assen
B.J.G. Suurmeijer MBA Rabobank Assen-Beilen, Assen
Mw J. van de Vegte Arbo Unie Business Unit Noordoost, Groningen
ing. J. Visser Kropman BV Installatietechniek, Assen
J. van de Vegte
Friesland > Mw I.A. van Dort Gebr. Ferwerda BV, Leeuwarden
mr. B.F. Drost Boer & Croon / Intermaat, Amsterdam
O. van der Galiën Energie Service Friesland, Drachten
mr. drs. M.A.M. Garnier Partoer CMO Fryslan, Leeuwarden
commandeur H. Itzig Heine Admiraliteit Admiraliteit/gebouw Albatros, Den Helder
A. Koenen De Friesland Zorgverzekeraar, Leeuwarden
A. Kuperus Tyco Flow Control Hovap, Sneek
J.C. van der Linden RA Deloitte, Leeuwarden
J.H. van der Meer Flexoplast BV, Harlingen
Mw I.A.H.M. van Megen COA Friesland, Burgum
D. Mous Unique Nederland, Groningen
B. Muijselaar Oenema Aannemings- en Transportbedrijf BV, Oosterwolde
Mw J.J. Tiemersma Bibliotheekservice Fryslân, Leeuwarden
R. Veenema BURGERS ERGON bv installatietechniek, Drachten
R. Viegers DHL, Amersfoort
Mw J. de Vreeze 2mChange BV, Leeuwarden

R.M. Bilbé Groningen > R.M. Bilbé Lubbers Logistics BV, Schoonebeek
M. van Delden Van Delden Bouw B.V., Kielwindeweer
L. Dissevelt AIESEC, Groningen
NIEUWE LEDEN

drs. H.M.M. Eijkelenkamp Eijkelenkamp Belastingadviseurs, Paterswolde

J. van Gaal Pentascope, Groningen
drs. R.O. Genee Groningen Seaports, Delfzijl
J.W. Heeg AIESEC, Groningen
P.S. Heikens New Publishers, Groningen
G.F. Hes Koopman Logistics Group BV, Zuidhorn
W. Hettema NedCoat Groningen BV, Groningen
P. Hol Photonis Nederland B.V., Roden
M.D. Scheffers
Mw L. de Jong Integrand Groningen, Groningen
Mw drs. C.J. ten Kate PNO Consultants B.V., Groningen
Mw L. Kappers Unipartners Groningen, Groningen
Mw L. Kroon Unipartners Groningen, Groningen
drs. H.W. Louwes Vortex Consultancy, Groningen
Mw drs. P. de Nijs Grafisch Museum, Groningen
drs. H.W. Numan Helder Corporate Finance Adviseurs, Groningen
F.G. Oosterhuis Akzo Nobel Base Chemicals bv, Delfzijl
Mw K. Roode Capability Mobiliteit B.V., Groningen
prof.dr. S.A. Poppema Rijksuniversiteit Groningen, Groningen
Mw drs. B. Risselada-Lutz PNO Consultants B.V., Groningen
Mw drs. M.D. Scheffers HR Coaching, Middelstum
F.A.M. Textor
Mw M. Smits Content BV, Groningen
Mw M.A. Spijker Winnock, Groningen
drs. G.J. Teerling Stichting Jong Ondernemen Noord-Nederland, Groningen
R. Thie AIESEC, Groningen
F.A.M. Textor Nedmag Industries Mining & Manufacturing B.V., Veendam
O.J. Tillema Electrabel Nederland, Roodeschool
drs. G.J. Volkers Hanzevast, Groningen
ir. R.G.E.J. Voncken Bio MCN BV, Delfzijl
M.B. Weston International School Groningen, Groningen
Mw M.C. Wijnhold BijJouInDeBuurt.nl, Groningen
E.J. Witvoet Bio MCN BV, Delfzijl
O.J. Tillema
drs. R. Zuiderveen Helder Corporate Finance Adviseurs, Groningen
40 NoordNieuws september 2008
1% tegen armoede,
de rest mag je houden
Een nieuwe manier van ontwikkelingssamenwerking
“Als iedereen 1% van zijn of
haar inkomen geeft, kunnen
we armoede structureel op-
lossen”. Met deze gedachte
is in 2007 de 1%CLUB opge-
richt. Het alsmaar groeiende
aantal particuliere ontwikke-
lingsinitiatieven heeft hiermee
een laagdrempelig platform
gekregen waarmee projecten
online kunnen worden gepre-
senteerd.
Een computerlokaal in
Tanzania, microkredie-
ten voor fietsen in Ghana
of een basisschool voor
nomadenkinderen in Tibet.
Iedereen heeft de mogelijk-
heid om zijn project aan
te melden bij de 1%CLUB
www.1procentclub.nl). Particulieren en
bedrijven kunnen op deze marktplaats
1% van hun inkomen, tijd en kennis
direct bijdragen aan een ontwikkelings-
project naar keuze. Toch probeert de
stichting zich vooral op een bepaalde,
jongere doelgroep te richten. Er zijn in
Nederland honderdduizenden young
professionals met een goede baan die
een redelijk zorgeloos leven leiden. He-
laas is deze groep niet erg actief als het
gaat om financiële steun voor ontwikke-
lingshulp. Komt dit voort uit onverschil-
ligheid? De 1%CLUB denkt van niet. Uit
marktonderzoek blijkt namelijk dat deze
Christel Slim
c.slim@vno-ncwnoord.nl
groep meer waarde hecht aan transpa-
rantie, kleinschaligheid, betrokkenheid
en geefplezier. Er is dus vooral behoefte
aan een nieuwe manier van ontwikke-
lingssamenwerking.
Via een digitale marktplaats waar de ini-
tiatiefnemers van ontwikkelingsprojecten
direct kunnen communiceren met dona-
teurs, wordt op een persoonlijke manier
informatie verstrekt over het initiatief.
Vanzelfsprekend over de opzet en de
vooruitgang van een project, maar ook
door gebruik te maken van zelfgemaakte
foto’s, video’s en een weblog met erva-
ringen. De gebruiker bepaalt helemaal
zelf waar zijn/haar geld naartoe gaat.
Doordat alle projecten bij elkaar op één
platform staan, biedt de 1%CLUB ook
nog de mogelijkheid tot samenwerking
en kennisdeling. Dit alles zorgt voor een
grotere betrokkenheid met projecten en
sluit aan bij de transparantie waar onder
jongere gebruikers vraag naar is.
De 1%CLUB richt zich niet alleen op
jonge gebruikers, maar wil ook het mkb
een concrete en simpele invulling voor
het MVO beleid bieden. Maatschappe-
lijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
is tegenwoordig een bekend begrip in
ondernemend Nederland en uit re-
cente onderzoeken van MVO Nederland
blijkt dat een overgrote
meerderheid van onder-
nemers en managers er
positief tegenover staat.
Toch blijkt het vaak nog
een stap te ver te zijn om
MVO ook daadwerkelijk
in de praktijk te brengen.
De eisen en wensen van
het mkb zijn anders dan
Foto:1%
van particulieren, zoals de behoefte aan
een laagdrempelige invulling van het
MVO beleid. Men wil op een effectieve
en efficiënte manier een bijdrage leveren
die past bij hun core business; daarbij
willen ze inzage hebben wat er met hun
bijdrage is gebeurd. Daarnaast zijn veel
bedrijven ook op zoek naar een gemak-
kelijke manier om over hun MVO beleid
te communiceren naar klanten, leveran-
ciers en partners. De 1%CLUB speelt op
deze wensen in. Mkb-bedrijven kunnen
zich op www.1procentclub.nl aan een
project koppelen.
De stichting 1%CLUB is opgericht in fe-
bruari 2007 en is een initiatief van Anna
Chojnacka en Bart Lacroix. Zij waren
praktijk
beide actief in de ontwikkelingswereld
en zagen bij hun generatiegenoten een
toenemende behoefte aan een nieuwe
vorm van ontwikkelingssamenwerking.
De 1%CLUB is ontwikkeld door de
Groningse webontwikkelaars Accepté.
De website is sinds april online en er
zijn inmiddels al 350 leden die zo’n
20 projecten in verschillende ontwik-
kelingslanden steunen. Ruud Lubbers,
Awraham Soetendorp, Naema Tahir en
Tineke Lambooy zitten in het comité van
aanbeveling.
 maandag 22 september woensdag 15 oktober Colofon
Bezoek Museum Belvédère te Oranjewoud Voorlichtingsbijeenkomst Energie & Milieu
Expositie Robert Zandvliet, met rondleiding en Locatie: Golden Tulip Drenthe, Zeegse NoordNieuws, het magazine van
discussie over cultureel ondernemerschap. Start: 15.30 uur VNO-NCW Noord verschijnt zes
Plaats: Museum Belvédère, Oranjewoud Einde: 19.00 uur maal per jaar en wordt verspreid
Ontvangst: 17.00 uur Voorzitter: Cor Zijderveld onder leden in Drenthe, Friesland
Einde: 19.00 uur en Groningen.
Spreker: Han Steenbruggen, directeur woensdag 22 oktober
Net Wakker, Netwerken Jaargang 13 nummer 4
De ontbijttafel wordt gedekt voor 15 ondernemers September 2008
die allemaal de mogelijkheid krijgen zich in drie
minuten aan hun tafelgenoten te presenteren. Oplage
Plaats: Restaurant Van der Valk, Spier 2.000 exemplaren
Ontvangst: 07.45 uur
Einde: 09.00 uur Redactie
Beperkte deelname. Daan Bultje (hoofdredacteur)
Akke Groenewoud
dinsdag 28 oktober Hans Haerkens
woensdag 24 september Women in Business Jan-Willem Lobeek
Van Drentse bodem Avondvullend programma in het teken van de Christel Slim
Bedrijfsbezoek aan Waterleidingsmaatschappij positie van vrouwen in het bedrijfsleven en de po-
Drenthe en Bottelarij Anl’eau. Fietstocht door Bree- sitieve beeldvorming rondom het begrip diversiteit Postbus 132
venen met aansluitend een dinerbuffet in Breeland. in het algemeen. Drie genomineerde zakenvrouwen 9700 AC Groningen
Plaats: Waterleiding Maatschappij Drenthe, gaan live strijden om de titel ‘Zakenvrouw van het T 050 5343844
Annen Noorden 2008’. F 050 5346145
Ontvangst: 16.00 uur Plaats: Martiniplaza, Groningen www.vno-ncwnoord.nl
Einde: 21.00 uur Ontvangst: 19.00 uur
Spreker: Karst Hoogsteen, directeur WMD Einde: 22.00 uur Advertentieverkoop
Gastspreker: Lucia Rijker, bokser en actrice ‘Van een Koninklijke Van Gorcum bv,
sterke tegenstander kun je alleen maar Assen
winnen.’ Lilian de Winter
T 0592 37 69 33

Basisvormgeving
agenda

studio Tineke Wieringa bno,

Haren

Prepress, druk en distributie

woensdag 1 oktober Koninklijke Van Gorcum bv,
Geïnspireerd ondernemer (JNO) Assen
Bert van der Haar, succesvol in Nederland, succesvol
in Malawi
Plaats: !pet, Hoogeveen woensdag 29 oktober
Ontvangst: 16.00 uur bij !pet Bedrijfsbezoek Koopmans Meelfabrieken
Einde: 20.00 uur ‘Koopmansgeest! Behaalde resultaten in het verle-
Spreker: Bert van der Haar den zijn geen garantie voor de toekomst.’
Plaats: Leeuwarden
woensdag 8 oktober Ontvangst: 15.00 uur
Bedrijfsbezoek Koninklijke Theodorus Niemeyer BV Welkom: 15.30 uur
Plaats: Koninklijke Theodorus Niemeyer BV, Spreker: Minne Dijkstra, algemeen directeur
Groningen
Ontvangst: 14.30 uur
Einde: 17.30 uur VNO-NCW Noord vertegenwoor-
Spreker: Emiel Eckstein, managing director BAT digt in Groningen, Friesland
Groningen en Drenthe 12.000 bedrijven
waarbij ruim 1.400 persoonlijke
leden de harde kern van de
vereniging vormen. Genoemde
bedrijven representeren tachtig
procent van de werkgelegenheid
in de marktsector. Zestig procent
van het ledenbestand zijn mkb-
bedrijven.
www.gasterra.nl