.. .

,•

V6(4Hi)-6
K302E
Kl .KICH
•

f
ETSYLO
TUYtN T!P
 V6(4 -HJ .. <
TU SACH VAN HQC lllQI p!HA
•VAN HQC NUOC NGO.AI

KICH
.
ETSYLO
TUftN qp
QUAN BA TU
PROMETE Bl XIENG
AGAMEMNONG
NGUY:EN GIANG dich
HOANG TRINH din

NBA xuKT BAN vAN noc

Ha N(Ji - hi81
b~i cua quan Ba-tll' nhll' mOl s11 trimg phl_lt doi v&i Xecxet,
vl Xecxel khOng c6 du lj tri, tri sang suo t nhu « cac clang
Hen vm:mg i>. Tac gia ciin~ to ra c6 d(l hrqng v&i nban <lrrn
Ba-tll', nhii'ng nguai nii.n nhftn khon khCi cua m(lt t~n vua tre
tulJi ng6ng cu()ng Va hung b!).O•
Trong Quan Ba-llr, tac gia da xay dt;rng nhiing chi ti~t sinb
d¢ng v~ Hlm trt_mg cua At6txa, vua la tbai hQ.u vfr,a la ml)t
ngllai m~, ve b(}n ma cua Bariuyt, v~ hinh dang va t~m tr1p1g
Mt hoa1.g cua Xecxet sau kbi that tr~n tra v~ ... Qua tac phll.m
nay chung ta cilng tMy S\f chuyl!n bien trong ngh~ thu~l bi
kjch cua Etsylo: d(li dong ca kMng con d6ng vai tro chu yeu,
nhtrng nhll.n v~t trnng Ulm cua bi kjch ciing chua hlnh thanh
ro r~t. l

1. Trich ti~u dh v(; Qudn Ba tzr, cling v6i T i~u d~n vll
Pr6mete bf xieng cua Hoang Nhan va Hoang Trinh trong
.~ .~

TUYEN Th.P KtCH ETSYLO', in Hin thu nhat, 1967, lll.n nay
tai ban co sira chfra (N.X.B.)

16
 QUAN BA-TU

cAc NHAN V!T

- B9i uong ca. gom nhfrng C\l gia

- Thai Mu ATOTXA
- Hon vua DARIUYT
- Vua XECXET
- MOt ngm.Ji Clem tin
SI! vi~c dien ra a thdnh XuydO'. Phla sau sdn kh~111 id Ida
ddi cac vua Ba-tU':a m9t ben ld ngoi m9 vua /Jariuyt•

DOI TRUCJNG DONG CA. - Nhfrng ngtrai Ba-ttr khac

d~u da sang dat Hy-l:;tp ca roi, duy con chung ta day
m~nh danh la nhfrng b~c trung th~n. chung ta l:t li;ti
gin gifr cai lau dai l<)ng lfty va chira day Vang nay. Xet
nien thdm chirc tr(;mg va long trung thanh chinh tn;rc
cua chting ta, hoang thm;rng Xecxet, con due lien d~
Bariuyt, da ch90 chting ta a 11;1.i trong nom dat mrac
cua ngai.
Nghi den ngay ve ctia nha vua va cua doan quan n;rc
r& gia p vang, long ta r:;i.o n}.'c lo Hing, doan tnrac c6 tai

2-1898 17
 hQa gi s!1p xay ra; tat ca11.hfi:n.g ngcro·i con cmmg tl'ang
nhat c1!a chAu A den di di.. Ta ICm Lieng gqi mvt ngtrb'i
tr& l(li ma chang thay b6ng m¢t nguai thong tin, m¢t
kY. si naofi' quay ve thil do Ba-t1r ca.
HQ da rb'i khoi thanh Xuydcr va thanh Ecbatan, rai
khoi cai thanh lily ci3 vung Kitxi1, ngm'l'i cu·o·i ngi;ra,
ke di thuyen, cung v&i b<) binhla b¢ ph~n chu h;rc dong
dao nhat.
Cac tu&ng xong di d1J' chien c6 Amixlret va
Actaphrenet, c6 Megabatet va Axtaxpet, d6 la nhfrng
ti~u vtrang Ba-ttr than phuc hoang de toi cao2 • H9
chi huy m<)t d?O qufm dong dao. Cung di v&i h9 c6 ca
nhfrng cung thu, nhfrng ky, ma sat khi Ming dang, uy
p hong l~m li¢t, toan nhfrng ngll'O'i quen ch!u gian kh(3
va gan dt;i..
L:}.i kia la Actembaret tren lung ngi;ra, va Madixtrct
va lmaiot diing cam vai cay cung bach Uding, r6i
Pharandaket, roi Xoxtanet dieu khi~n chien xa.
Vung song Nin menh mong hung vi con pbai den
nhieu tu&ng khac, Xudixkanet, Pegaxtagon, con trai
cua Egypt6t, manh tu-crng Acxamet, chua do thanh
thi~ng Memphit, Ariomacdot chi huy thanh Tebcr cb.
v6'i nhfrng tay cLeo quen bai a dam lay, cling tioan
quan dfr t9·n khong sao dem xiet. ?

1. Ki txi la U!n m<)t vu"-£'. xfr Xu::dian. Theo Slr2 hon thl ngtn/i
Kh:icng 111 nguai XuydiCng. EtsylO' coi Kitx i nlm mi)t do
thanh (Ch.). "''
2. Theo HerMot, thi f'guM chi buy quan Ba-tu la Ola net,
nguai chi buy quan Meda Ia Tigrana. Herou<lt k~ ra m<)t so
dong di\n t¢c ma F.tsyla khong n6i den chut nao. Ten ca..:: \ j
tu6ng cling khong gio.ng nhau, gifra HerooOt va Etsyla. Nha
chu th1ch dai co cho la Etsyla da dung nhfrng rnn b!a ul).t. vi
khong thG c6 nhfrng tili li~u ma sir gia H~rotd6t sang Um t~n
d~t Ba-tu (Ch.).

18
 Theo sau la doan quan xu Lidi ham nhuc due, v~n gifr
cmmg vj cao h<Jn het cac dan toe s6ng tren h;1c tl!a.
M~trogathet v&i Act<Jt dung cam, hai vj chu ttrang ciia
hQ, da cung vai do thj XacdO' giau c6 phai doan quA.n
nay di d\f chien. H9 ng11 tren hang nghin c6 xe thang
tt'r hon Mn sau ng1;ra, m¢t canh ttrQ'ng khien ai nhin
.ciing phai khiep sQ'.
Cac dAn t<)c vi:mg Ian c~n mii Tm6l0t thieng 1 ciing
the quyet dem ach no 1¢ chl.lp Ien cl> b9n Hy-li;tp: nay
la Macdon va Tarybit ch9i vai giao Hy-li;i.p, vfrng nhu
de drr6'i bua, kia la dam quan x1r Midi quen ph6ng
lao. Thanh Babilon, vang nhieu cua Hlm, ciing g1"ri den
mc)t di;i.o quan h6n d9n di thanh nhfrng .dong dai o.t, o
l~i c6 thuy thii tren thuyen, c6 cung thu tin tui'mg a
cay cung va long dung cam ciia h<;>. Theo sau la ca
doan
qnan mang Idem ngan, tuan theo m~nh 1¢nh dang SQ'
cua Hoang . de ma da den tt'r kbap cac neo duerng
chau A.
Phan tinh hoa cua cac chien si dat Ba-tu da ra di
nhtr the day. Chau A da nuoi hQ l{hQn Ian, ren ri vl
lo Hing nh& thtwng, va cha me vg con hQ nghi den
ngay thang keo dai ma run SQ'.
D(H DONG cA2 - Boan qudn nha vua quen tan sat
cac do thanh, eta c1(j.t chem len dal d~t aoi diefn chung
ta. N 6 da v1.r(Jl qua eo bien cua Henle, con gai -Alam al 8

t. Nui Tmolot la mOt mii thi~ng vi b 1.Uy tho thlin mgu

BiOnydox.
2. Trong sacb, cac do~n in chi? nga Hi nhfrng do~n ca.
3. Henlex:pong, ngay nay la eo bi~n Bacdanen. xua gQi
ten nhtr v~y la do nang :flenrn, con gai Atamat, vua thanh
Teba, da bi cMt duoi a d6 khi nang cung em trai la Phrixot
ch\\Y tron nglloi dl ghe Ino (Ch.)

19
lren m~l Cal be dat ghep bang day lhanh chfec CQU
vat tren g6fl bien 1 nlm m9l chiec ach d 6n_q dinh chac
ntch. ·

Vt chua hung MJ czia cluiu A dong due ph6ng ra

tren khr1p m(l.t dal doan ngu&i khong lO lien t heo hai
a
du:&n9; b9 va tlniy, ui'tng tam l in lirang cac cini fm'mg
khoP. mg.nh dmg ran cua minh. FJ6 la vt uua tlw9c m{>I
dong doi kh6i thizy tir tr¢.n nma uang z, mot ngir&i Iran
scinh ngang uai than linh.
Mat ngai anh Len :ranh let nhzr mill con rang khal
mcilz. Ngai huy d{>ng hang nghln canh tay vd chien
thizyen. N gai lhuc co xe tr(w kieu Atxyri 3, dan d(lo quan
chien thilng bang cung ten di danh m{>l ddn t{>c nOi
tieng ul mui giao 4 •
J(h6 c6 ai can noi c(li lilac nguo·i cuon cz1<)n, lioij_c
d~rng dir9·c nhfrngde Ice au szrc mg.nh ngan chij_n ngon
trao VO atch cua bien nguai kin. Qudn d(;i Ba-tu thv:c
khong ai chOng nOi, ua long cac chien si deu tran day
riling khl.

Nhung co ngLr&i Iran nao thoat dm;c nhiing cg.m bay

tinh quai cua m{>t vt than lira doi ? Ai la nguai a1i
nhanh chtrn nhay qua My dur;c de dang?
Than Ale diJ. do l6i cuon ngu&i ta vao trong, ke Iran
tuc khong si:1.0 v1r<1t qua, chg.y lhoat du<Jc.

1. Ta c6 th~ dQc thliy trong Her006t do:Jn ta

cai du do cac
thuyen gbep l~i v&i nhau ma k~t thlnh nay (Ch).
2. Cac vua Ba-tu coi mlnh la dong doi Pecxe, con cua nang
9anae th-g thai du6i tr~n nnra vang do Zat d3 xuong (Ch.).
3, Etsylcr Ian 1¢n dan Xyri~ng v6i dan Alxyrieng (Ch.).
4. Cay cung tuqng tmng quan .B,a-tu, mii(gfao tm.m g trung
qn:ln Hy-l~p(Ch). ., '•J 1 . ' •·· ~·;
•'·
20
 fir Ldll cac than Linh aii VQ.Ch ra cho dan Ba-Lu cai.
dtnh m?nh phai gag chien pha tan lhimh li1y, lilm clw
cdc aoan ky,"•binh hon d<Jn giao lranh, khien cac do
thirnh lheo nlzau S(lp alJ.
Nlnrng nag lu1 lq.i quen nhin bi~n ca menh m6ng b! gi6
gi¢.t ldm cho song bg.c dau, h9 tin vao nhfrng s9·i day
day va nhfrng con lhllyen chiY ngll'&i mong mdnlz. 1
Vi the m<'J. long ta am tham lo Wng, nJ,hi den tang toe.
<d) h6 ! hai a i qllan a<)i Ba-[U' ! )) Ta chi SQ' tbanh x uydcr
lo l&n nay, vang het con em nam gi&l, mr)l ngay kia se
phal that Zen hai tieng << 6 ho!».
Chi sc;r t:.r<'rng thanh cua ngu:&i IWxieng v9ng /q.i hai
lieng ay, ua cac pht.i nil: (y nha il,l lt).p lg.i v6·i nhau se
xe do day ma nhac lq.i l&i than I
Tat ca doan kl]. ma, b¢ binh, ·nJm m<)l aan ong, the<1
v! thong sodi quan d¢l, aa um;rl qua nluing hdi giac bang
lnQ/ chiec CQll noi lien hai [IJ.C cl(a.
Gae giu:ang nam, vang bong ngu:ai chong, dell tr<in tre
u
mr&c mat. PhQ nu Ba~tu e dau d&n khoc tham, thfi.y
bq.n goi chii.n Mmg dung ra ai, ze
bO h<;> 0- Ic,zi loi mang
ach m(>t minh.
DQI TRUONG DbNG CA - Nao, h&i nMn dan Ba-ttr,
hay vao hQp trong lau dai cC> kinh nay, cling nhau xet
tbcri CUQC CbO than tr9~1g Sa U sac; tinh hinh hi¢n nay
doi hoi nhlr the. Bue kim thuqng, con cua tien de
Bariuyt, ke nghi~p v! ti5 cua noi giong chung ta, bAy
gia ra sao ? Chien thang la cay cung hay cay giao
miii nhc;>n ?
Nhll'ng kia, due m~ cua nba vua, hoang tbai h~u cua
la, da den kia, fl!C r& sang lang nhtr mat Cua than

t. Y dOi ct~ng ca muon noi: drtn Ba-tu von chi quen danh
trO.n trE'!ll"'"dit~ltl' tt;ntQl khoi 111 vol db khac tr6a
mtt 111a •HiV V!FN· tJF~,~~tl :X, ,1 ..
· T:1 !:o'c11iM1m" ··.
I . t·jN/i. . - 7 0 9 '·
1:~.u •t•J ~a.__...,,...,..
linh. Chung ta hay quy ca xueing. Hay tung ho cbao
mirng thai hau.
Thai h(lu AtOtxa xuat di~n, ngl! tren ;I;e,
co dodn tug tung theo sau 1
HOi nfr chua cua ph1,1 nfr Ba-hr, that day ltrng kin
dao, h&i ba m~ tuM tac ctia due kim thuvng, v9· lien
de Bariuyt, xin kinh cbao Ngtrb'i I Ngm'ri da chia chun
se goi vai m?t vj than ctia dan Ba-tu-, va Ngll'<'Yi lu rn~
m(>t vj than (hi~n con dang song),2 chi trir phi v~n do
tir ngan xtra nay bong rai ho quan dOi ta thoi.
ATOTXA - B6 chinh la duy~n ctJ l$i sao ta r<Yi
khOi l!u vang va gian phong chung s5ng cung tien. de
Bariuyt den dAy. Ta cG.ng lo lAm, cac b:;in :;i., va
ta muon n6i th~t vai cac Cl,1 la ta lo cho ca b.in than la
Ta sg rling cai ca do. 16'n lao ctia E~n de dt;rJlg n~1~
dtrgc nha an m<)t vj than nao d6, se bi mQt hung thlln
C<J quyen h:rc d<tp db va chon vui trong cat bui mnt
1L6i. Cho nen ta vira lo cho con vira. lo cho ta khon
xiet k~.
Cua vo chti thi dan chung se den hoi ngay, ch&ng
kinh n~ gl, va ngtrcri tai giOi ma khong c6 cua ciing
chilng th~ nao rang r& xrrng vtJi gia trj mlnh. Banh
rang cua clti cua ta vin con nguyen, nhll'ng tien de
Bariuyt mat di la thieu con mat trong coi cua cai: vi ta
cho rang con m!t bao v~ gia san trong mc)t nha chinh la
SI! hi¢n di~n ciia ch ii nha. Truac tinh th~ d6, h&i cac
Cl.l gia Ba-tU' ma ta tin tm1ng. xin cac Cl.I hay khuyen
bao ta vi! m<)t dieu khien ta dang ay nay: xua nay ta
v5.n cha dgi (y cac cQ nhfrng lai khuyen chin chin.

1. Thai h~u Ato!xa la con gai cua Xyruyt, d!iu tien lay anh
ru¢t lll Cambydcr, sau l!iy vf giao sI Xmecdit, va sau cung mai
lay vua Bariuyt, dm_rc hai con lil Xecxet va Actahadanet (Cb.)-
:.>~ Ngu&i Ua·tu tboi J<U'"l l'<;)i V\1:> nh•r mOt vj ;~1llp.
 DOI TRUONG DbNG CA - HO-i thni h~u c11a XU SCt nay.
neu toi c6 th~ gi1ip ich gl NgLrO'i UUQ'C bi'ing 10-i khuyen
hay b~lng h:'rnh d¢ug thi Ngu:ai chi can len ti~ng m¢t
lan thOi; vi chung Joi tl~u lil nhfrng ke het long pin.mg
s 1I Ngub'i.
ATOTXA - Tir ngay '!OD trai ~a tftp b<)'p qu:ln ma
hiim hO- ra c1i, sang danh dat Ioni. khong dem nao la ta
kh6ng m¢ng m! lien mien. N htrng chtra bao gio c6
giac ma nao ro r~t bang giac mar dem qua. Cac ogU"O'i
hay nghe d~y.
Ta thay nlnr c6 hai phu nfr an m~c rat saJOg, m¢t
ngtrai theo ki~u Ba-hr, ng1.rai kia theo ki~u B6rit1; ca
hai deu cao 16-n va d~p h<Yn phu nfr ngay nay b()i ph~n.
HQ la hai ch! em ru¢t, nh1rng so ph~n khuon xep cho
a
mc)t ngllai dat Hy-1\lp, con ngi.:ai kia dat man di.a
Dm7ng nhU' h? dang cai ilbau. Con trai ta den can ngan
h9, rlii chfing dtlj' da vao cC> hu¢c ca
hai vao c6 xe minb.
MOt nguai d!lng tb!ng ten, ra ve lay the lam kteu hiinh,
mieng ngoan ngoan. ng~m ham. Nh1.rng nguvi kia tbl
vung vang chong l3i; qua hai tay, dli'l dli't cac dfly
CllO'ng, khien cai ach gay rac lam doi. Con ta nga xuong.
Vua cha Bariuyt chl<\y den xuyt xoa. Xecxet nhln thay
cha thl xe rtch ,quiln ao m4c tre.u mioll. Biy, giac
ma cua ta. d~ru qua nhU' the. .
Ta tra d~y, n.hung hai tay vao mOt dong au CS! trong;
roi mang da l~ l~i gln ban tha, d!lng banh lhi~ng
l~n thlin linb, thi ~hqt thay m<)t con dieu Mu bay vi
phia lo lti·a cua Ph~buyt!l. Ta H}ng nguO'i 9 run lly bly.
Ngay sau d6 lt.li thay mc)t con 1.rng bay nit duai kip con

1. Ao cua phv nu Hy-11)'.p ngS.11 va khong co tay, ao cua ph\l

nu vung IOni dili va c6 tay.
2. Phebuy\ 1uc 10, 4pMf'u!l, t."-?.lri <i~h l\ung, Ur.an ~QI!. de: ngh~
vii tbli.n 1:16! t"J•'.1ia.
dieu, q uap vuot vao dau n6 ma cao rut long. Con dieu
co rum l~i, l~ng yen ch!u dl,l'ng. Th~t la kinh khung,
cac Cl,l nghe hii..u ciing lhay the. Con trai ta, neu thang
tr~n se dt:rQ'C "'.Joi la m(>t V! anh hung 16i l~c, neU thal
b:;ti ...1 no cilng chling phai phan tran drrang han ie
thi~t gi voi than dan. Tai qua n~n khoi, no loi tr! "i
tr~n dat llU'lJC nay,
DOI TRUONG DONG CA -Tfrn m~u h~u, dap lb'i Ngtrcri
chung toi khong muon d~ Ngrr<ri sq hai, ciing kh6ng
muon d~ Ngtrai yen tam qua dang. NgmYi hay nen cau
khlln than linh, neu la m¢t ac m¢ng thi xin cac ngai
hay tranh cho khoi bj h~u qua xau va ban phtic cho
Nguai, cho con cai, cho dat mrac va tat ca cac than
hfru cua Ngrrcri. Sau d6, Ngu<ri hay dl> rrrqu cling Bat
va cac ngm1i chet. Cuoi cimg Ngtrai nen xin due phu
quan Bariuyt, <la b.ien ra trong giac ma cua Ngu-Cri,
tir coi am u hay gfri ve anh sang cho NgrrcYi va con trai
Nguai ~hfrng dau hi~u tot lanh, ma gifr cac dau hi~u
bat lqi l~i trong long dat toi tam. Bay, d1,ra theo linh
giac ma doan vi~c2, vi long kinh men Nguai, toi xin
co may lO'i an can khuyen NguO'i nhtr the. Toi cbo rang
nhfrng giac m¢ng kia se chi co h~u qua tot lanb cho
Ngtrai thoi. .
ATOTXA - Ta nh~n thay ro vi het long vai c~ trai ta
va nha ta ma cu la nguai dau tien doan m¢ng, giang
gilli cho ta nghe nhtr the. Mong rang St]' vi~c xay ra
dm;rc tot limb I Ta se theo dung lO'i ClJ dtjn, cau kh~n
than linh va nhfrng ngtrO'i than qua co, khi tr& ve
cung.
Nhtrng, cac bl;ln :;t, c6 nhfrng dieu ta mu5n biet tnr<'.rc:
ngtrcri ta noi thanh Aten a ch6 nao tren mM dat nhi?

1. Thai h~u Atotxa ngirng ll).i, kieng n6i ra meit loi go d~c.
2. MOt c(lu 46i lv.i vai clu : dob 11;? yffQ nhtl; linh una CUI
tbb tbbh·
 DOI TRUONG DONG CA - Tau thai h~u. a xa tit ve
hm'mg tay, nai m~t trb'i l~n.
ATOTXA - V {J.y ma con trai ta l:;ti ma mung chi rrb
phl.lc thanh d6?
D(>I TRUONG DONG CA - v\ng, vi ca dat Hy-l~p se
phai than phl.lC nha vua.
AT6TXA - The dan Hy-li;tp ci:ing c6 m<)t d<)i qulln
dong lam sao?
D(n TRUONG DONG CA·- M<)t d<)i quan hung m~uh da
tirng gay baa ton that cha quan Ba-tu-1 •
ATOTXA - HQ con gt nfra ? HQ c6 nhieu cua cai
khong?
DQI TRUONG DONG CA - He;> c6 m<)t kho cua dtr6'i
dat, cung cap b:_tc nhtr mr<Jc2,
AT6TXA - Khf giai hQ dung, c6 phai la ten nhQn ni;lp
ten cung ma ban khong?
DQI TRUONG DC'.>NG CA - Khong, hQ -dung daan kicm
danh giap la ca, va khi$n dea b canh tay.
AT6TXA - Ai chi buy, cam dau quan d<)i hQ?
DQI TRUONG DONG CA - HQ kh6ng la no l~ hay than
dAn cua ai ca.
ATOTXA - The hQ lam the nao ma doi ph6 drrgc vcri
sg tan cong ciia d!ch ?
D(>I TRUONG BONG CA - VfJ:y ma hQ da pha tan dtrQ'C
d<)i quan hung mi;inh cua ti~n de Bariuyt day.
ATOTXA - Cha m~ nhfrng ngtrb'i da ra di nghe Cl.l n6i
the se lo ngi;ti biet chirng nao !
DQI TRUONG DONG CA - Nhtrng c6 le m~.u b~u sap
dU'Q'c nghe bet s1; th~t ngay bay gia day. Kia, mQt ngtr<:ti

1· B~y ll nhlc lil tr~n MaratOng.

t. BlJ ll ll~S oto mo b•o b ti6rt6nift thu6" vuna Attiob (Ch)•
dang ch;;ty t<'.Yi, trong c6 ve ro la ngtrb'i Ba-hr. Hun ph3.i
mang It.ti m<)t tin gi dich xac, tot hay xau day.
NGUOI DEM TIN - Oi nhfrng do thanh cua tat ca chAu
A, 6i dl!t mrac Ba-tu, n<Yi chua d11ng muon van cua cai.
the la chi m(>t tr~n cfing du lam cbo nEln th!nh vugng
rt,rc r& cua nguai bong dd S\lp, va tinh hoa cua dat Ba-
br befog ti~u ma l Than oil th~t la tai h9a phai h\ ngll'O'i
diiu tien den bao m<)t tai h9a l Nhll'ng, h&i dong bao, vfin
Ctr phai nhin nh~n thay het StF suy sup cua ta thoi. B(li
quAn Man-di da bi ti~u di~t hoan toan r<n.
£>¢1 £>bNG CA - 6t, vQ.n mr&c t6i tam, ghe gam, tham
lchoc I Than 6i I Mi.y kh6c Len lruac tin bao tai nq.n khring
khiep nay!
NGUOI DEM TIN -~ Vang l dc)i qufm kia the la kh6ng
con nfra, vi't bD.n lhan toi thi).t cilng may man khOng nga
ma con li:in vc c!in;rc <len day.
DQI DONG CA - 6i I ll!()t Mc nlm: clu1ng t6i, song lam
gi. mii.ide
phdi nghe clrnyfn tai Jz~w bat ng& wly !
NGUOI DEM TIN - Hai dong hao, tc)i c6 th~ thn:}t ll).i
duqc tai h9a drn cluing ta, chfi.ng pbai la do nghe
ngucri khac k~ mt\ la da dm;rc cbrrns kicn H!t d.
D<'.)I DONG CA - .Kho c/urn I J{h(J cblrn I v (l.y La bao
11liUu d(Ji quan g6p ll'l}n hang ngan vo khi khac 11/wu,
citra ur ctat cizdu A .rnng aat Ily-lg.p, deu La uong c(;ng
hell
NGUOI E>EM TIN - So m~nh thii.m kh Cic da giet bao
nhieu ng1rai, Lhay chat dong trcn ber dao Xalitmin va
kh~p cac vi:mg 111n c~n.
· DOI Db NG CA - Kho clura ! Khb chixa I V ¢y La ccic
bi;m htru chung ta bf ngcim trong ntr&c mi;in, aang b~
song danh troi t.U. li!c cliim luc 11oi1 vai nba·ng ta oo dal
tuo-t thuul;
 NGUOI DEM TIN - Cung no cbung ta kb6ng an thua
gi. Tlrt ca dl;li quan h! ti~u di¢t tnr6'c sue tan Cong cua
dc)i thuyen dich nham thuyen ta ma lao th~ng mfii"~ao.
DOI Dl>NG CA'"- Hay keu len tieng sau !ham va tang
t6c, kh6c nhfrng ngzr&i bat hq.nh I T h<1n linh aa
gieo tai
h9a Len aau dan Ba-tu. Than ot I c!Qi quan ciia ta khong
con nita I
NGUOI DEM TIN - Oi Xalumin, cai lt'.!n nghe th~t xau
xa gh~ term! Oil Nghi den Aten, dang than dang kh6c
biet hao l
DOI DONG CA - Chinh the, doi v&i ta, Aten la cai
ten ghe tam I vi n6 md baa nliieu phv mr Ba-tu melt
chong, mat con hy sinh v6 ich I
ATOTXA - Khon khll thay ! Ta dau dc'.rn li;ing ngtrai,
gia lau kh6ng n6i dm1c nen lai. Tai h9a lCm qua, khien
ta kh6ng n6i nang hoi ban chi tiet dm;rc. Song nguO'i
tdin cu phai ch!u dt,rng nl.nlng tai mrng than linh dua
l(li. Noi o6i ngzr&i dem tin - Vf}..y nha ngtwi hay cho
chting ta hiet bet n6i c11c khCl ci'.rn c11ung ta di. Hay co
tran tinh, va du ngtrai phai x6t xa den the nao, ngtrO'i
ciing cu cho chting ta hay trong cac vj tm'mg, ai con
a6ng sot, ai la ngtrai gifr qn yen truQ'ng trong tay ma
nay milt di d~ ngai vang trong rang, khien chtl.ng la
phai kh6c thmmg.
NGUOI DEM TIN - V~ phlin due kim thU'Q'ng, thi Ngai
vln con aiSng va con nhin th(y anh m~t trai.
ATOTXA - B6 la mc)t tin dem hao quang ucn cho
nha ta; d6 la anh m~t troi ri.tng r& sau m<)t d~m toi
m!t mil.
NGUOI DEM TfN - Song Actembaret, chi buy m¢t v:;m
ky binh, thl bj don vao ven bi~n khap khuyu vimg
Xileni1, Badaket din dau m¢t nghin quan, b} m¢t miii

1· Xileni ta blii itih o tnia vao eo bib Xalamin (ChJ.

giao dam trung, da nh~ nhang nhay ra khoi thuyen;
Tenagon, vj anh hung cao quy nhat cua ngrrO'i Bactrieng,
thi bong benh tren s6ng, troi vong quanh da0 Ajac1 ;
Lilai6t, Acxamet, .' Acghextet, ca ba troi gi~l"' quanh
dao chim ho cau2, bi song danh va dau vao suO'n da.
Nhfrng ngu>O'i Ai-c:!tp a gan song Nin, Actat, Ado·et va
Phacnukbot mang khien, cimg nga tir tren mot m:,m
thuyen xuong bi~n. Matal6t, ngtrO'i tbanh Cryda3 chi
huy m<)t V:;lll quan, ciing tu tr~n: be) rau XOffi mau
hung cua ong vay mau d&i ra mau do tia. Arabot, v!
giao si x-lr Medi, v6'i Coxtamet. ngtr<'Yi Bactrieng, d~n dau
ba v~n kY. binh da den, deu da yen ctr tren khu dat
ran nai b9 hy sinh. Amextrit, vai Amphichtrat luon
lay hoa miii giao khong biet mOi, Ariomacdot, con
ngtrO'i d ~ng cam da tan pha tbanh Xacda, Xayxamet,
ngm'.l·i Midi, Tarybit, m<)t manh tU'6'ng ngll'O'i thilnh
Liecna, chi huy hai tram nam mrrai chien thuyen, Hit
ca deu nilm chet ngbn ngang. XiennMit, con ngtrai
gan di;i. nhat, v! thong soai cua quan Xiliiieng4, nguai
gay t6n h~i nhieu nhat cho quan djch, ciing da chet
ve vang. Bay la nhfrng v! llr6·ng toi nh6' li;i.i dU'QC;
nh1rng n6i bat h~nh cirn chung ta tbet vo bien. Toi chi
m<Ji k~ mc)t phan nho.
ATOTXA - Oi ! Ta ch1rn bao gib' nghe bao nhfrng Lai
h9a n~ng ne nhtr tai h9a cua cluing ta, lam 6 nhuc
dan Ba - tlr, va se gay nen bao tieng kh6c than inh oi.
Nhung hay cho ta biet so chien thuyen cua bc;rn

1. Bao Ajac tuc la dao X1lamin (Ch.).

2. Bay h~n la m(it cu lao nho gan Xalamin (Ch.).
te
3• .M(il drng cua XU Troada, que In.rang cua 13.o tu Cry-
det va con gai, nang ·Crydeit, n6i den lrong ca khuc I cua
t~p llial (Ch.),
4, CJ d:ly, Etsyla c\ln_g <'long y vai HerMOt v~ t~n vJ chi
huy quAn Xilixiens (Ch.)•
Hy-lq.p Um chirng nno ma dam dU'Cmg dau v6i quan
d¢i Ba-tu va tan cong doan thuyen ciia cluing ta.
- NGUOI DEM TIN-Tau thai b?u, cir k~ ve so luqng
chien thuyeri thi dang ie quan Man-di ta phai thang
trf).n, vi tong so •Jrnyen Hy-l~p chi la ha tram chiec,
v6'i muO'i CHiec dg trfr; con dU:c kim thrrgng thi elm
dau nhfrng mOt nghin chiec, toi brnt the, I~i c6 them
hai tram linh bay thuyen dil.i, di nhanh hO'n. Lt}.'C
lrrqng hai hen la nhu vf).y, thai hf).u xem trong trf).n
nay ta c6 kem quan d!ch hay khong? Nhung day la
m¢t v! than da h~i doan thuyen ta, d~t len can can
doi ben nhfrng Sl.):' rui may chenh 1¢ch. Chinh Ia cac
than linh da cU:u vat do th3.nh ciia nfr th?in Palat.
AT6TXA- Nhu vf).y la thimh Aten v&n con nguyen
v~n?
NGubr DEN TI'N - Bung the, vi m9t do thanh con gifr
d1r9·c cac chien si la con c6 m¢t hire liiy chac chan
nhat 1 •
AT6TXA - Nhung cu<)c thuy chien da di~n ra nhu
the nao ? Ben nao dii ra 1¢nh tien cong trU'6'c, hen
quan Hy-l~p. hay hen con trai ta, ttF hao ve lm;mg so
thuyen ciia minh ?
NGUOI DEM TIN - Tau thai M.u, m9i tai h<;>a la do
m(>t vi than phuc thu, hol;ic m¢t con ac quy khong ro
tir dau den. Mot ten Hy-l~p trong quan Aten2 den tau
v6'i dire kim thm;mg r.?ing quan Hy-l~p chi dgi kbi trM
X~m toi la Se don bet len ID\\ll thuyen phan ra IDQi nga
ma len tlm each thoat than. BU:c kim thrrQ'ng vira nghe
n6i the, ch~ng nghi gi den ~m fill?U Hy-lt;ip xao quy~t

1. Y llUO!l n6i ; 11}.'C hrgng cua ml)t lt6 thJ kh6ng phai a thanh
lily, ma a cac rhifo si Mo v~ n6.
2. Bay la SI! ph6 cac wn cua Temixt6cla, ten la Xikinn6t
(Ch.). ~

29
 vA st.f g hen ghet cua ca.c than linh, da ban cho nh cti.
cac thuyen trll'ang m~nh l~nh nay: khi~ nao ml:H.. trC:Yi
h~t thieu d5 t m~t dat va b6ng toi dling !en kink b~u
tr<Yi, thi se bQ tri d~i b<) pM.n Chien thuyen thanh b a
hang chlj.n het loi ra, bjt kin cac eo bi~n s6ng dfr, con
nhfrng thuyen khac thi va.y ch~t dao Ajac. Thuyen
trirang nao d~ thuyen Hy-l~p con ducmg cb~y thoat,
se bi chem dau. Qua tin ti.rang, vi kh6ng biet so ph~n
than linh danh cho minh, Ngai da ban l~nh nhll' the d6.
QuAn Ba-tl.l' ram dp tuAn l~nh va blnh tinh si'.ra so~n
bfra an chieu. Thuy thu ngtr<Yi nao ngl.l'O'i nay m6c sgn
cheo vao ch<St. MlJ.t trO-i lfjn va dem vira t<ri, trrc thi he;>
cung cac cap chi buy thuy binh len ca cac thuyen. Tr~n
thuyen diti, ai (y vi tri nay khuyen khfch l~n nhau, gifr
dung pMn sg clit dijt cho mlnh. Snot dem cac thuyen
trll'ang cho toan dl)i thuyen tuan hanh. B~m khuya dan
ma kh6ng he thay qu:ln Hy-l~p len lilt tron. Khi binh
minh cu&i ngl!a trang vira toa anh ri;i.ng r& xuong mlj.t
dat, ngm'1i ta lien nghe thay tieng on ao hen phia
quan Hy-l:;i.p nlli len nhl.l' tieng hat, lam Am vang cac
stran d:l quanh dao.
Quan Man-di chung hung. bltt dau hoang sQ': vi di~u
peang1 trang nghiem ma qu:ln Hy-l:;i.p hat len Ilic d6
ch!ng phlti la d~ tron ch~y ma chinh la dS hang hai
dung cam xong ra chien dau. Tieng k~u vang lirng
cang nhU' gil)i lua vao long quan hQ. Li~n d6, t~I ca cac
mai cbeo Hy-I~p cling m~t nhjp dap nir6'c rao rao.
Giay lat ca dl)i thuyen djch vun vut hi~n den trU'6'C
mat quan ta. Canh b~n phai chinh t~ tien l~n trU'6'C;
toan di)i thuyen ~P den sau, dong thm nghe ro tieng
ho 16'n: « H&i cac con dQn Hy-l~p, hay giai ph6ng ta

1. Peang : blii ea tan h,mg thb Ap6Umg, ho~c quftn ca, t~

ca cua qufln Hy-Iii.p (NXB).
qu6c, gE'u .phong v7 con cun1 ban tho thiln linh ctia
6ng cha ya mo ma t?> ti~n cac n gu<'ri : tr~n chif'Sn dau
hom nay la ~rc.m6 "d9-i hem het thay >. Ve ph!a chung
ta, ciing n~i l~n nhfrng tieng thet dap l:;ti biing--tieng
Ba-hr: Banh di I Kh6ng ch~m tr~ duqc nfra I The la
cac thu.yen dam mfi.i nb9n b9c dong vao nhau. M¢t
thuyen Hy-l::i.p tan c6ng dau ti~n, dam toi;:ic mOt miii
thuyen Phenixi1: rai rn6i thuyen Hy-19-p cl'r nh!m
m(>t Umyen Ba-tu ma lao t6'i. Luc dau, doan thuyen
Mmg nlm mrcrc cua Ba-tU' cam C\t tot ; nhung vi thnyen
qua dong, don sat tr<?ng mOt khoang h~p. n~n khong
th~ ct'ru dll'Q'C nhau, VU miii bQC J ong cua thuye::i llQ
l:;ti hue vao than thuyen kia, lam gay ca
chot cheo.
Biy gi<'r cac thuyen Hy-1:,ip kheo luon loi chung quanh
thuyen ta ma danh, khien thuyen ta IM nbao, mlmh
van tan tanh vA tir tbi ddm mau cua chien si, chang
chat l~n nhau, che kin m~t bi~n. Tr~n bai, ngoai kh<Yi,
dau dau ciing d!y ddy thfly chet. Boan thuyen Man-di
hoang hot thao ch:;ty. Quan ta nhll' mOl dan ca thu loc
nhoc trong h:rai, b! d!ch dung tay cheo va cac manh
thuyen v& ma dap. ma phang. Tieng r~n ri hoa v<'Yi
tieng kh6c mrc Ian khap bi~n khai, mai den d~m t5i
slim si mcri cham drrt CUQC chem giet. So
thi¢t hl;li cua
b~n ta nhieu v6 k~, dtiu t6i c6 n6i chi tiet trong mtr<Yi
ngay ciing chua du dugc. Chua bao gi<'Y, chi c6 trong
m<)t ngay ma lt;ti chet mot s5 ngtrai to Ian den the.
ATOTXA - Than oi I vf).y la m¢t bi~n kh& da gi¢i l~n
ciau dan Ba-tu va ea dong giong Man-di I
NGUOI DEM TIN - Tflu thai hl}u, day m6·i la chtrn
dU'Q'C mra phan nhfrng khl> nao cua chung ta. M¢t tham
hc:m khac da giang xuong chung ta, con n~ng ne gap
d oi s1;r toi vt'ra k€.
('
1. Theo mrMOt, chi~n thuy~n tan cOng db ti~n la thuy~n
cua Aminiat, nguai thanh Aten.
31
 ATOTXA- Lt;ti con tai h<;>a nao d¢c d!a hem the nfra i
Tai ach nao khac ma ngll'ai bao con n~ng hon cho
qufJ.n d9i ta?
NGUOI DEM TIN -Het thay nhfrng ngu-C:ri Ba-tl.l' dang
d:(> thanh nien CU'b'ng trang, nhfrng ngu·O'i diing cii.m vii
tai gioi nhat, nhfrng ngm:>'i phi.mg s1;r nha vua trung
thanh nhat, deu dli Chet Il1Qt each nh~IC nha nhat.
ATOTXA - Kho thay cho ta! Cac b:;i.n O'i, so pblm ta
tMt la dau x6t ! Nlmng nguo·i bao h<;> chet the nao?
NGUOI DEM TIN - Trrr6'c Xalamin c6 m(>t hon dlto
nho 1, thuyen be kh6 den gan. Bay la DO'i than Pang
thm:mg dAn cac doan hgp xu6·ng d:;i.o ChO'i tren bai cat.
Bue kim tlmgng cho b9n hQ den. d6 cha khi thuyen
d!ch b! danh dam, bay quan song s6t c6 Um each thoat
Ien dao thi se tan sat bet, dong thi:ri c\ru lay quan minh
bi s6ng danh gi:;i.t vao day. N gai da tinh nham; vi kbi
quan Hy-l~p gianh dugc thang lgi tren m~t bi~n roi,
thi ngay horn d6 b9n chung toan than m~c giap dC>ng
lien nhay ra khOi thuyen bao vfJ.y ca bt)n rn~t dao,
khien quan ta kbong con biet ch;,iy dang nao nfra.
Chung nem da nhrr mua; lam quan ta b! thrrong, roi
bi trung ten chet rat nhieu. Sau bet, qutm Hy-l1;1p cirng
nhl1y ua t6'i m9t luc, chem giet, barn vlim thi th~ nhfrng
ngub'i bf;li tr(m, khong d~ ai song s6t. Bue kim thu9·ng
ngoi a m¢t ch6 c6 th~ nhin bao quat toan th~ quan
d(>i cua ngai, tren m9t hai giac cao gan ha bi~n2 • Tru6'c

1. Bay la dao Xyttali (Psyttalie) b khoang gifra dao Xala-

min va uat li~n (Ch.).
2. Xecxet d6ng chi .huy so tren nui Aiga\Mt, ngay tnr&c
m~t diio Xalamin, d~ ti~n quan sat. Nha vua nglli tren m(lt
cai ngai b~ng b:;i.c, sau nay qua.n Hy-l~p thang tri).n se mang
ngai nay v~ lam I~ dang thlin b dei.1 PactMno~.g (Ch.),

32
cai v~rc tai 119a sau thiL11 nay Ngai kh6~ ru len. Ngai
J:e ao, ken gao dau d6'n, roi b6ng hQ. l~nh cho hQ binh
rut lui1, va ngai cun ~ ho ch~y hat hCY hat hai. Bay,
cai hli h9a dan~ than kh6c den chong them len cai
trrrac la nhrr the.
ATOTXA-Oi l van so thu d!ch, mi da lira doi by v9ng
cua dtm Ba-hr den the nao l Vi~c con trai ta dem quan
di trl'.rng ph3t thanh Aten trir danh tr& nen chua chat
biet bao l Vf).y ra quan Man-di ta tru<'rc day chet nhrr
ro l:J Maratong vin con chU'a du I Con trai ta mll'u d~
tra thu cho hQ, tbi bao nhieu tai Il!,\Il lGti don df).p den
v6i n6 I NbU'ng hay cho ta biet khi cac chien thuy~n
a
bj pba VQo thi nbfrng ngrrai ch~y tboat dll'Q'C nay dftu ?
Nha ngm1i c6 th~ n6i ro cho ta nghe khong ?
NGUOI DEM TIN - Cac thuyen trU'ang con gifr dll'Q'C
tbuy~n nguyen v<?n, da theo chrnu gi6 bo
ch~y tan lo~m.
Con tan quti.q ell.a ta, mQt phan da chet khat ho~c chet
vl ki~t lgc tren dat nll'<'rc ngm1i BMxieng, trong kbi di
tlm suoi nrr<'rc trong. Mot phan, trong d6 c6 toi, ch~y
bet hcri den dll'cyc xir Phoxit, tai vung Borit va v!nh
Maliaca, ncri c6 dong song Xpeckiot tll'ai cho cac dong
ruOng xanh tucri. Tl'.r day, chung toi sang dat Acai, vao
cac d6 thanh cua ngrrcri Tt!txalieng. Chung toi da C(ln
hEt hrcrng th11c, tat ca deu thieu an thieu uong, so dong
Chet vl d6i khat. Roi chung toi sang dat Manbedi va Xlr
Maxedoan, den dong song Axiot va cac dam Uiy day
lau s~y vung Benbe, tai nui Pangie tren d§:t nucrc ngucri
Edoniengi, Bern ay, than linh dtra ll;li m9t tr~n ret
sam. Nll'6'c con song thieng Xtrimong d6ng bang.

1. Sg th\l'C thl con l~u hon nih qu~n l!Qi Ba-tu m&i rut Jut.
2. Nui Pangi~ va dat ctia n gm'ri Edoni 0 ng tl~u b ba hen
kia song Xt.-imong. VfJ_y muon ctlin nai, phai qua sOng nay.
Eaoni la ml)t t.nh cila xl? Traxo (Ch).

~-1398 33
Nhirng ai chtra h~ tin c6 th~n tMnh b'y gia ciing lu6n
mi~ng khan khtra cau xin, l(ly dat l(ly trcri.
Khan vai m5.i roi quan linh mai b~t dau qua dong
bling. Trong b9n chung t6i ai v;1Q't sang dtrQ'C bcr Mn
kia song tnr(Jc khi mlj.t trcri xuat hi¢n, thi thoat chet·
Vi virng dtrcmg r1;rc hra vira 16 l~n. khoang hang b gifra
song b6ng tan Lhanh m<)t 16 hang. ngir<'>'i err lao tb.eo
nhau ma rcri xuong, ai chet dm;rc nhanh la su6'ng.
Nhfrng ke song s6t, gian nan vit va Him m6'i VllQ't qua
dtrQ'C XU Traxcr, va cuoi cling v~ den qu~ cha dat tl>,
nhung so nay it l~m. Rc>i day dan Ba-hr se ren siet
kh6c than nhfrng thanh nien y~u dau cua tb qu<Sc. Tau
thai h~u. Sl! th?! la nhtr the. K~ le.i vai thai h~u. t6i
di bo qua nhieu dau khb khac ma thtin linh da dC>n
dG.p d~ len dau dan Ba-hr.
N guirf. dem tin rUt lui
DOI TRUONG Db NG CA - Oi, hung thii.n kh6c h'i r
ngtrai dli di xuong chAn t(t ci gi<Sng noi Ba-hr tan
nhan nhm:mg nao r
ATOTXA - Oi, khb thay cho tar Be.i quAn ta di bi
ti~u di~t het I Oi, giac mOng dem qua, mi di bao cho
ta qua ro nhfrng tai h9a nay! Noi vai B6i d'lJng ca: The
ma cac nguai lai da nh~n djnh sai lac h~n ! Tuy nhi~n,
ta ciing se theo Im khuy~n cua cac ngtrai vA truac het
di cau khan than linh, roi se v~ cung dem mot chiec
banh thieng ra cung dat va nguCYi chet. Ta hiet rAng
vi~c da xong mai cung la mu(>n day, nhung biet dau
hrcrng lai se chang <limb cho ta mOt s5 ph&.n tot hem.
Cac ngtrai c6 bC>n phi;tn g6p y ki~n trung thanh v~ tbi>'i
ca¢c cbo cac b&.c vua trung thanh vai cac ngueri. Hay
an ui con trai ta; neu n6 t6'i dA.y trtr6'c khi ta ve kjp
thi di theo n6 vao cung, keo tai hQa dli nhieu, e n6 c6
th~ con gAy th~m tai hQa gi khac nfra chang.
Th<ii Mu rut lui
 D<'.)I TRUONG DbNG CA - H&i Z6't thtin vtrang I
Lam tieu vong d~o qu:in dong hling ha sa so
va kieu
hanh cua dan Ba-tu, NgLl'<'ri da d~n tat ca cac do thanh
ctia XIT nay va XU Ecbatan vao canh tang t6c toi tam.
Biel bao phu nfr, tay yeu duoi xe kha ,1 trum m~t,
dau d&n kh6c than, nu&c mat trlm tr~ chay dong tren
ng1;rc I
Biet bao ngi.rai vg tre, tra thimh g6a bQ.a, thln th<r
nh<r tiec ngay cl.l'6'i khong xa, nay nhin ch6 chan em
d~m amda mang 11.li cho tu(H xuan biet bao say srra
hoan l;;tc. chi con nirc na kh6c than! Ban thtm ta
ciing vo van dau x6t, thU'crng cho so
kiep nhfrng nguai
dii ra di.
D(H Db NG CA - V d My gia toan the chau A kh6c
cdnh dan cu thua that. Nha vua i!a. i!ua ho i!t, than oil
vci than oil Nha vua da dua h<1 vao coi chet I Nhd vua
dii dem chien thuyen ra lam m9i vi~c m~t each lieu
llnh.
Tq.i sao xua kta aU:c lien de Dariuyt khong gay ton
hQi gt cho than dan, tien de Dariuyt, vf cung tlui, vt
chu tuang men yeu cua nhan dan llui.nh Xuyda ?fl).
Than 6i, nhirng con thuyen sum si du tr;rn, cung m9t
kieu bulJm ciing lhdng, dii dzra b9 binh vd thuy binh vdo
m9l cu~k giao lranh lai hg.i. l-!9 aa chef vi ccic thuyen
d6, do lay ngu&i dat l6ni. Ngu&i ta noi rang nhd vua
chimg ta kh6 khan liim mcri thoat than qua du<;1c cdc
canh dong xU: Traxa lren nhling neo du&ng gia lq.nh.
v d nhiing nc;m nhem d au lien cua SU menh phii. phang,
than Oi ! lei nhfrng nguai dli bf tan c6ng bat
ng& u
ven

1. Day 13, d9i al>ng ca trach m6c vua Xecxet da thich <tanh
thuy chi~n, khOng lgi cho dan Ba ·tu bllng a>lnh b¢. Dl.l'ong
Dbll hQ quen hAn mu tr~n lhua to tren b<) b Ma.ratong.
cac b& aao I<.ikrat1. Oi aau khol !Jay ren kh6c Lent
Hay vo xe l<'>ng minh, hay keu Len cha thau den tr&i
bang nhfi'ng lai x6t .ra bi tham I Hay thet Un nhirng
tieng t ham thiefto n6i t uy¢t v9ng cu a mil
Than 6i I Song qua! vao than the, xe nat th!t da nhfrng
ngu&i dii. chet .•• 6i, cac gia dinh dang kh6c ke kh6ng
ve; nhil:ng cha gia mat con aang ren stet, nOi kho v6
bien dm;m du mid dau x6t I
Roi aay cac dan t(Jc chau A se kh6ng con phµc tung
ngzrM Ba-lzr Lau nil·a. Hang nam 119 se kh6ng n(Jp cong
pham, h<J se khong quy goi ngoan ngoan vilng theo zenlz
chua nfra, vi sue mg.nh cua nha vua aa khong con.
Mi¢ng lrrai ngrr&i se kh6ng bt rang bu(}c; thoat khoi
cich quyen l11c, dan chiing se Iha ho an n6i can r{}, Bao
Ajdc, dat dam mau va song vay bon mQ,t, dO. ch6n vUi
uy the ciia dan Ba-tzr I .
ATOTXA - Cac bt;i.n h&i l ai da nem mui v~n hi:m d~u
biet rAng khi b! chim ng~p trong song dau thm1ng,
ngtrcri ta thu<'Jng dam ra Sf! tat Ca; COO neU g1J.p may
thi cu dinh ninh cbo rling gi6 ht;i.nh phuc se thl>i miii
cho minh. Boi v&i ta thi nay m9i st;r deu tr<Y thanh kinh
rgn; nhin vao dau ta ci!ng thay tha:a linh thu ghet
mlnh. M<)L tienJ keu gi am rnng trong tai ta, chi khien
ta cang them lo sg, tam than hoang hot nghi den bao
tai nan c6 th~ con dan t&i. Vi the ta tr& g6t l?i d6y,
khOng di xe va ciing khong nghi thuc l<)ng lAy, ded~ng
I~ cho cha cua con trai ta, an ui ngtroi da khuat. Ta
mang l6'i day sfra trang thsm ngon cua bo cai chua deo
ii.ch, m~t 6ng anh cua loai ong hut ra tir cac nhj boa,

1. Cac ba dao Kik1;at chi alw Xalamin. Kikrot la rnn mc)t

chien si da chienilau o
anh dung Xalamin, va ougc ton tha o
Clay. Kikrot ua hi~n ra tm6c mat quan Atenieng trong tr~n
aanh (Ch.).
mr6'c mat dju ci'rn suoi tinh khiet, mqu nguyen cbKt
vui h.rai, ep ltr 1nQl cum nho giil, v6'i qua thO'm cua ctly
6liu Vang quanh nam r~m la, Va nhu·ng trang hoa;-'·COll
gai cua dat mau m&. Nao, cac bl;l.D, hay hat W:a, dang
nbfrng 18 v~t nay cho ngub'i chet; h:i.y gQi hon thi~ng
cua tien le B~.riuyt, trong khi ta db fU'Q'U cling cac th~n
Am phii, cho dat hut c:;tn.
DOI TRUONG DONG CA -- H&l tbai hfrn ton kinh cua
dan Ba-hr, xin ngub'i hay db' rll'Q'U cho lham xuong den
Am ti, con chung toi ca hat decau xin cac than trong
nom am hon drrai dat phll hQ.
H&i chll' vj linh thieng c1h coi am, hO-i than Bat, thO.n
Hecmct, va thlin Vll'O'ng cua nhfrng nguai chet, xin chll'
vi• hay cho hon tien de ciia clluncr0 toi r<'ri coi toi tiim len
day; vl neu, hO'n li1 cln'Ing toi, tien de cluing toi biet c6
phrrang thuoc nao chfra nhfrng dau khC3 nay thi trong
so nhfrng nguai kba tir ding chi duy c6 m(>t minh
ngub'i c6 the n6i bao gia se giai du·Q'.:: dau khcL
DOI DONG CA-Hai dire lien deCIJ'C [QC, sanh ti;ra than
linh, t6i keu c~u Ngu:ai M.119 ng6n ngfr Man-di ro rel,
tren du gt9ng aau x6t than van, cMng hay N gu:o·i co
nghe thay chang? Toi Ju.rang ve Ngm'J'i ma keu Zen nOi
dau kho v6 cling, t hi N gu:&i a
am phti. co nghe thay
chii.ng?
6i I than Bat v<i chu: vf acOi am, xin hay ae cho vt
than quang vinl1 ay, vt than cua dan Ba-tu:, sinh 0- thanh
Xuyda ay, r&i khoi vu:O'ng quoc cua cac vt. X in hay cho
Zen diwng tran con ngu:&i ma kh6ng m(Jt anh hung Li¢t sl
Ba-tll ni.10 sanh k[p.
v ang, chzing toi thief tha yeu qu(J vf anh hung <16, thiet
tha yeu quy m() Ngt.r&i, vi m(J d6 chlrn a11ng m<)t tam
hon cao ca. Hai than Aict611e 1, hii.y xln dan d1.r&ng chc lien

1. Aidone la mQt ten khac cua than Hadel (Ch).

57
tie m~n yeu cua chimg tOi ten day, h&i th(J.n Aid6ne, cho
dtrc vua kh6ng ai s<i.nh ktp, cho lien de Bariuyt /en ddy,
"h6 l
;Vgm}i chang bao gi& chri. trirany nhfing cu9c chinh
chien tan Jz.q.i quan minh. Dan Ba-tu coi Ngu:&i la du:<JC
than linh soi sang, vi Ngu&l biet dieu khi~n ba qudn,
chinh the JI
Hat li~n de, xin hay hi¢n Zen, hi¢n Len di, hi~n fen
tren noc m(>, hii.y nhac chan Ngu&i ai ung mau vang, hay
lam Loa sang ngoc mi~n czia Ngzrai truac mat ch1ing tot.
Hai lien de
Bariuyt, vi cha hien. xin hay hi¢n Len, 6 h6/
Huy Zen nghe clzung 16i ke nhung tai hoa med, di
thu&ng. Huy hi?n fen al, h&i v[ chUa rzia chua t6i 2 I M9t
dam suang mu tii: khi dang vay toa chung toi: hang ngii.
thanh nten czia chung t6i da chet het. Hai lien de
Dariuyt, v! cha hien, xin hiiy liien len I o ho!
Hai oil hai 6i I hai dire vua dii de lQ.i bao rhieu flee
thu<>'ng cho nguai thO.n ... 3 ••• Tat ca cac chien thuyen c6
ba hang cheo cua ta dii. tan v{j het; cac chien thuyen cua
ta kh6ng con nua, kh6ng con nfra.
H~n uua Bariuyt hi4n Un

HbN DARIUYT ~ H&i cac di;ti thl!in trung thanh nhat

ctia ta, bi;tn ta trong thai nrnn thieu, h&i cac c1,1 gia Ba-
tu, chAng hay dat nll'<'>'c ta dang g~p chuy~n gl dau khC»
vfJ.y? M<;>i ngll'Oi dam ng11c keu kh6c, kbien m~t dat nut
ra. Ta run sg, thay vg ta dung hen ml), va ta da tiep
nM.n cac l~ v~t. Ta l~i thay cac ngtrai cling dung ca
b~n me) ma kh6c, cac ngll'ai ren rI' keu gQi tham thiet

1. Ll1-i m<)t llin ni'ra ta lhiiy d¢i dong ca n6i ngoa, kh6ng nha
chtlt nao d~n trf).n thua b Maratong nlim 490 t.c.n.
2. Tue la chua cti.a Xecxet.
3, Nguyen van c:lu hrqc bo b cho nay khong dQC ra nghia
th~ nao, uanh khong djch.

38
cho h()n ta tinh ddy. Nhtrng ra kboi di.r9·c Am phii
khong phai chuy¢n d~: cac v! than coi am thi..rang chi
biet VCY moi ma it biet nha ra. Tuy nhien, nha c6 cln1t
the l\f~doi v&i h<;>, ta da Ien dtrQ'C day. VQ.y ngtrai hay
n6i mau, dirng d~ ta b! trach la day dtra chdm tr~. Tai
n(ln gi vua m6·i db len dftn Ba-ttr ?
£H)I DbNG CA - TOi kh6ng dam ngang dau nhln Len
ngual, tdi khong dam noi gi tnrac m<:tt Ngu&i; long kinh
S<! th&i xua IQl choan lay tOi.
HON DARIUYT - Thoi nao, ta tir duo'i dat rnn dAy
vi nguai kh6c than keu g9i, vt>.y ch<'.1 nen dai lai, hay
gac mc)t hen long kinh Sf! doi VCYi ta, Vil trlnh bay Van
tat cho ta nghe m9i chuy~n.
D(>I DbNG CA - TM S(/ khong dam tudn l~nh Ngu&i,
t6t s<;1 khong dam n6i tru&c m(Jl Ngu:ai: n6i ra u&i
Ngu&i fol kinh men, thQ.t l<i. dau dtm.
HbN DARIUYT, - nOi vcfi D(>I DONG CA - Thoi dtrgc I
neu ngtrai vi Bf! ta nhtr lrtr6'c _ma kh6ng dam n6i, thl
hoang hl).u day, bi;m goi chan xtra, 'Vf! cao quy cua ta,
Xin hay ngirng Sl,lt sui kh6c l6c, ma n6i cho ta ro.
Ngm'ri tdin phai dau khC> la chuy~n thtrcmg: ai song l!u
mc)t chut thi muon nghin tai h9a c6 th~ den vai hQ,
tren m~t bi~n ciing nhtr tren dat li~n.
ATOTXA - s5ng m<)t cu<)c ·dai may m~n
Oi, b¢ hl;l dli
ban tet m9i ngm)'i trln, vi khi sinh thai Ngrrai da
sung strang nhl? thln linh, khien dAn Ba-ttr them u6'c
dugc nhtr Ngtrai, va gia day toi cling them drrqc chet
trm'.Yc nhtr b~ h{l d~ khoi phai nhin thay vgc thA.m tai
h9a cua chting ta. Hai ti~n de, toi xin t ht.ra van Hlt d~
NgtrOi. biet: CCY da cua d~n Ba-ttr c6 th~ n6i la da hoan
loan suy sup.
HON DARIUYT - Sao the I N{ln d6i hay n¢i chien tan
pha nu-oc nha chang?

39
 ATOTXA - Khong phai I ma la toim th~ quftn d¢i ta
da bj tieu di~t gan thanh Aten.
HON DARIU YT - V f).y ai troJJg cac con trai ta da dem
quan sang day?
ATOTXA - Bo la ten Xecxet bung hang. Y da vet het
nguai trP,n cac dong ru<)ng cua di;i.i luc ma dtra di.
H~N DARil'YT - Ten khon kiep da clung dtrang hQ
hay di.r'1ng tuuy d~ mll'l! do cueic phieu luu di~n d:;ii d6?
ATOTXA - Dung ca hai dU'O'ng, tan cong hai mlj.t.
HbN DARIUYT - Luc quan l&n nhu vf).y, lam the nao
ma Vl.rQ'l qua bi~D.?
ATOTXA - Bang m\)t chiec cau nhu cai ach d~t l~n eo
bi~n Henl~ cbo quan di qua.
HbN DARJUYT - No da dong nl>i dugc cua bi~n
Boxphora r(mg lcm '.r?
ATOTXA - VanJ, hdn la c6 vj than nao da giup n6.
HbN DARIUYT ~ Oi 1 phai la m<)t vj tha11 c6 quy~n h;rc
16'n, vi da lam cho no mat hiln tri khon I
ATOTXA - Vi the ma ket qua thf).t fa tai h:;ii.
HON DARIUYT - Nhu!lg so phf).n chung ra sao ma
cac ngm'ri kh6c than nhu vf).y?
ATOTXA - B:;ii trf).n tr~n m~t bi~n da dat theo b1;1.i trf)..n
tr~n dat lien. ·
HON DARIUYT - VfJ..y la ca m<)t dan t¢c bj sat hra ti~u
di~t lr?
ATOTXA - Vi the ma thanh XuydO' dang kh6c thuang
cac chi en si cua min h.
HON DARIUYT - H&i oi ! d<)i q uan trung thanh dii
tirng la cho h;ra tot cua ta !
ATOXA - Dan t<)c Baclari hoan toan trnu Vong va se
khong con c6 ngrrai gia nii'a 1
HbN DARIUYT - Oi ! thang kh<Sn kiep ! n6 da lam cho
dong minh cua ta mat nhfrng ph)}.n tutre cuang diing
nbLrcmg nao f

40
 ATOTXA - Nghe noi Xecxet c6n l:;i.i m(>t minh, cun;j
v&i m<)t dum ngt.rai ...
HON DARIUYT - So pM.n n6 the nao? N6 c6 th oat
khong?
ATOTXA - N6 da may man den drrqc chiec cau noi
hai di;i.i 11.lC 1•
HON DARIUYT - Va yen lanh ve dtrQ'C d~i 11,lc cua ta?
C6 ch~c the khong ?
ATOTXA - VAng, tin nay thi chac chlln. Ai ciing
n6i the.
HON DARIUYT Oi I Vay la cac lb'i sam da dtrQ'C th1;rc
hi¢n rat s6'm, va ZO't da thtfC hi$n ngay tren dau con
trai ta. Trm'.Yc day, ta v5.n hy v9ng than linh con thrr
cho lAu nfra; nhi.rng khi ngrrb'i ta cir xam xam di Um
cai chet, thi than linh ci1ng g6p p han lam cho n6 den
nhanh hem. VQ.y la ngay nay chinh cac ngu·b'i than yeu
cua ta li;i.i t1;r y khO'i nguon dau kh~ cho minh. Chinh
con trai ta da hung hang tg tay rut day lam d<)ng rirng
ma khong biet. H~n ng& d.ng co th~ nJan ~bfj.n dong
ntr6'c thieng cua bien Henle, bang each cu n xich no lai
nhll' ngtr<'>'i ta ct'.1m xich m¢t t~n no 1¢; ntr6'c db'i ai lai
di cum xich eo bi~n Boxphorcr, dong nm'.Yc cua m<)t v!
than, bao gia ! No da dung nhfrng chu&ng ngf;li ren bang
bua ma chan dong nu6'c, ma ra Cho doan quan rnenh
m6ng cua n6 m(>t con duang menh mong thay dl>i ca
hinh dl}.ng cua eo bi~n. No chi la m<)t con ngll'b'i tran
tuc. ma dien d:;i.i trr&ng minh tai gio h<Yn thlin, h<Yn ca
Podeidong !~htr the chiing phai la m~c b~nh lo~m 6c sao?
Ta e rl\ng cua cai VO van ma ta da mat bao nbien cong
sire mc'.11 gom g6p n~n. roi day se lam moi cho bat cir
ke nao biet gi<.Y tay ra VCJ lay tnrc'.Yc ti~n I

1· Theo sir gla mrMM thl chi~c cllu khi (y oa bi pha hi:y,
Xecxet phiii dung thuy~n qua eo BOx:phoro.

41
 ATOTXA - Bay la ket qua nhfrng dieu ma b~n be
xau cua thilng Xecxet hung hang da khuyen bao n6.
Chung noi ,rling b~ h;;t da danh dong d~p bac, del:;ti cho
con nhung "~ua cai v6 van, con n6 thi thieu can dam,
chi biet mtia giao trong buong, khong lam tang them
dt.rg ~ chtit nao CC1 nghi¢p cua cha. Chinh .vi phai nghe
luon nhfrng lcri mia mai chAm ch9c d6, ma n6 quyet
dem qua.n di danh Hy-l;;tp.
HbN DARIUYT - V$.y chinh la bQn d6 da gay nen cai tai
hQa to Ian, khong th~ quen dll'gc nay. Tir ngay Zat
than vmmg ban cho m<)t ngt.ri:Yi dc)c nhat cai vinh dtF
cam cay quyen trtrgng tr! vi tren cha.u A chuyen nu6i
ciru, cbtra h~ bao gii:Y xay ra m<)t tai h9a hrcmg ltF lam
X<Y xac vang tanh ca thanh Xuyda. Ngm'ri tr! vi d~u
tien la Medot. M<)t ong vua khac, con trai cua Medot,
hoan thanh StF nghi¢p cua cha. Ngai la ngll'b'i lam gi
ciing suy nghi c~n th~n, khOng hanh d<)ng theo tinh cam.
Vua thu ha, Kiruyt, la ngll'b'i huang phtic doi dao, da
dem boa blnb l~i cho tat ca cac dan t(>c anh em dtr&i
quyen tbo~g tr! cua mlnh ; ngai da thon tinh cac XU
Lidi va Phrigi, dung VO ll!C tran ap tat ca vung 16ni.
Tbln linh bi~t dai ngai, vl ngai la ngm'ri khan ngoan.
Vj thil' hr thong suat quan d<}i la con trai cua Kiruyt1•
Vi vua thli' nam la Mcedit2 , ngl.l'CYi da lam 6 danh tl>
quoc, gieo tieng xau cho ngai vang ell kinh. Diing si
Actaphrenet, dtrgc be bl).n gitip sti'c theo du&i dl).i nghia,
da dung mt.ru giep b!n trong cung. (Vi thti' sau la
Maraphit, va thir bay la Actaphrenets. Cuoi cung den

1. Tu..: Clirnbyda (Ch.).

2. Mecdit hay Xmecdit, giao sr, vin aM.n mlnh la em ruc)t
Cambyda (Ch.).
3. Khong al bi~t hai Vi vua n!ty, vi th~ ngu&i ta coi ca. u
thO' nay nhU' m ) t cfiu do ngueri d6'i sau diCn Yao (Ch.)"

42
ta. BU'Q'G sCS m~nh cho nhll' nguyen. ta da dem
quAn danh .bao nhieu ln}n. Nhrrng chU'a bao gib'
ta d~ cho nuac nha phai chju m<)t cu<)c that bl;li
chua cay den the. Xecxet, con trQi ta, con thanh
nien, c6 nhfrng tu tl.l'crng nong nM ctia mc?t thanh nien,
n6 khOng ghi long di~u ta khuyen bao. H&i cac vi b1;1n
gia cua ta, dau c6 c<)ng het cac vi~c khong hay trong
cac d<'Ji vua ke tiep nhau tir tn.rac, ding khong th~ nao
thay c6 nhU:ng tai hQa tiiy dlnh den nhtr the n.\y.
DOI TRUONG Dl>NG CA - Nhung, h&i lien de Bariuyt,
Ngrrb'i muon dl;ly ch·.ing toi dieu gl? Sau nhfrng tai n~n
khung khiep kia nhfrng than dan Ba-tll' cbting toi pbai
lam gl d~ lrO- l1;ti dU'C/c nhfrng n;Say hl;lnh phtic thuO- xira?
Hl>N DARIUYT - Ch6' c6 mang quan s:i ng :dm ph1;1m
dat H y-11}.p nfra, diiu cho d1;10 quan nguO'i Med<Y c6 dong
h<Yn gap b9i: vi dat dai Hy-lap du la m<)t dong minh
chien dau d~c h.rc cho hQ roi.
DOI TRUONG Dl>NG CA - Ngrr<Ji day sao? Bat dai
ma chi en dau the nao?
HON DARIUYT - Bang each lam chet d6i nhfrng doan
quan dong qua.
DQI TRUONG Dl>NG CA - Neu v~y. chung ta tuy~n
m<) lay m<)t d1;to quan tinh nhu~, trang bi nh~ nhang.
HON DARIUYT - Ben ngay d:;io quan hi~n l:J ll;li tr~n
dat Hy-l1;1p ciing con chang yen than ma ve
dl?Q'C
nfra la 1•
DQI TRUONG DbNG CA - Ngtrb'i d1;1.y the nao? VO.y ra
di;i.i quan cua Mandi ta vftn chU'a rai het khoi chau Au
va vugt qua dugc eo bi~n Henl8 1.1'?

t. Hon Bariuyt b dtty tl@n doan ml)t S\l' vi~c ln:c ily chua c6,
la CUQC d~i b~i ell.a d~o qulin cua tm'.mg Macd6niuyt bl tleu
di~t lJ Plate, 479 t.c.n.
 HbN DJ\RIUYT - Trang nghin ngu-O'i chi mai thoat
dll'Q'C dam ba, IO'i sam thieng ct a than linh lap.bu the:
chung ta dil thay lh1:c hi~n m(>l phan: vi~c n9 da nhl:im,
vi~c Ida bhn dung. St;r da den the ma Xel xet con d~ l(li
(y d6 m(!t so quan tinh nhu~ 16'n la n6 v&n h;r ru ngti
a
v<'ri m<)t by v9ng haa hu3en. BQn h9 l:;ti lrang canh
dong c6 dong song Axopot dem mau mfr pl' i nhieu den
cha dat Beoxi. Chinh & day, nhfrng tai b9a gam ghe
nhat dang cha h9, d~ I.rung ph:;tt nhfrng hanh d(rng tan
b:w va long ki~u ding ngbjcb d~o c-La b9. Vira t&i dilt
Hy-l:;tp, hQ da vo si cm.Yp nhfrng l~ v~t, dot c,1.c den dai.
Bi~n tha bi pba buy, tuqng tl an b! l(tt khoi de, nam
lllng chbng, ng&n ngang. HQ da phai chju nhfrng binh
ph:;i.t ding n _)ng ne nlm t(>i ac ciia h9, nbung chua het
dau. HQ chua xuong den ch6 day cung dau khC>, ma con
xuong nfra. Giao mac XU Borit (0Il lam chay tr~n dat
Plate m¢t lap mau day d f;ic 1• Thay chat thanh dong se
con l:;ti Jay den bet ba dO'i, d~ l~ng le canh cao con
ngtrai tran ti,1c ch& c6 nuoi nhfrng hr tmrng vuqt qua
ph~n minh. B1,1.o lt;rc p hii phang dam bong tai hQa, roi
se chi g~t dU'Q'C toan nu6'c mi\t. Nbin nhfrng hinh ph\1-t
nay, cac nguai hay nh6' den thanh Aten va xu Hy-l:;tp2.
Birng coi khinh so ph~n hi~n t:;i.i cua mlnh ma di U'OC
ma m(>t so ph~n minh, khong duqc ; nht.r the la tll buy
ho1,1.i h:;inh phuc 16-n ciia minh. Zat than vuO'ng la vj
thiim phan n~ng tay trung pht;lt, khong tha nhfrng ke
u<'Yc VQng qua cao. Vf).y Xecxet da la dua thieu suy xet
khon ngoan, cac ngrrai hay lay lb'i hay le phai khuyen

1. Plate la mql tbanh cu cua xu B~ ox:i, Cr d!l'.y nguai Hy-ll)p

a~i thang quan Ba-tu nam 479. Lc.n.
2. Theo sir gia Hedo'r6t lhi Bd.riuyt cho l~nh m(>t no I~ cu
d~n m6i bCra gn !:;ii nhac minil: « Xin h~ hi;i. hay nh6' d~n
ngu&i lhanh Aten».

44
ran de tU: nay no bo cac tham r9ng ngong nghenh lieu
linh va dirng Chong doi tbl'in thanh nfra. Con ai khanh.
m~ gia than yeu cua Xecxet, khanh hay lui ve cung,
lay it qulin ao tuam tat ma di d6n con irai. Han dau
dtm qua, da xe ri1cll ta lo'i b<) quan ao theu tren minb.
Khauh hay dimg lcri Ie e,n dju ma khuy€m giai no; ta
biet khanh la ngu<ri d(>c nhat n6i nang drrQ'c n6 d~ tai
nghe. Con ta, ta l~i lui ve bong toi drrai am. Thoi, vinh
bi~t cac cu gia. Dau dang kho sa vo van, cac cu ciing
chgng nen bo phi hoai khong hucmg nhfrng thu vui
hang ngay: mai kia cMt xuong am phu, cua cai
khong
dung dt.rQ'c vi~c gi nfra di\u.
D(H TRUONG DONG CA - Oi long toi ctau x6t nglin
nao, khi phiii nghe bao nhieu tai h9a da xay den va con
de d9a dim chung Man-di trong tuO'ng la1 nfra 1
ATOTXA - Oi so m~nh ! Long ta tham thia biet hao
dau d&n truac canh dl> VO' nay! Bau x6t nhat, la khi
nghe bi~t con trai ta nay chi con deo tren minh vai
ma nh vAi xac xO', tieu tvy. Ta phai ve cung, tim cho n6
m<)t b<) qulin ao roi co di g~p no. Long nao ho m~c
dua con yeu men nhllt dO-i, khi n6 g~p tai n~n.
Thai h(j.u Atotxa rut lai

D¢I DbNG CA - l/ai than linh I Th&i tr{ vi cua auc

tUn de cao nien Dariuyl, hi~n h(kh ,uy quyen, nhan tir,
vd a{ch, due lien de Brzriuyt stmh ngang than Linh, chung
tot aii du{lc song m9l cu{>c d &i ltm Lao d<:p de ngan ndo I
Trmic Mt, thua ay doi vai the gi&i, chung ta co nhirng
dq.o quan lirng Lay, giit dung quy each ca truyen khi bao
vdy m<)t d6 lh{. Sau m6i ZG.n chinh chien, chung ta tra
ve, kh6ng bf tan that gi n~ng ne, ma chi de huang hQ.nh
phuc trong gia dinh phon vinh em am.

45
 Ngdi all tliu plu.ic llir9'~ bao nhieu t!o thanli nhir cacao
thf ven ho Xlrimong sat ben khu Vl/C ngzr&i TraxO' 0-, ma
chang cli.n phat qua song Halifl, cung chang can ph<ii r&t
khoi nha/
Ngotii khu ho <16, lq.i con nhi'rng do thf c6 thanh lay
bao b9c, n:i.i rac iren ft.IC dfa, van cJitu m¢nh nhti vua,
cimg v&l cac <16 tht mim hien ngang lren eo bien rgng
Henle, va ca vtnh sau Pr6p6nglil vai cdc cU-a ma vao
bien Pong2.
Roi den cac dao noi nhau san sat ngoaf. khai, vay
quanh hai giacs, ngay sat nach dat nzr&c chung ta, nhu
dao I-el-Mt, t!ao Xamot tron.q nhieu Oliu, ccic dao f{iot,
Parat, Nax6t, Mic6n6t va dao Amfr6t 116i lien v&l dao
Tenot I
Tien de Dariuyt con lam chu ca cac dao nam gifra hai
b&, Lem116t, dao cua Icara4, va Rocfo, va Sit; l<im chu
XyprO' vai cac <16 thdnh Paph6t, X6/i5 va "Jtalamin 6 ma
thdnh pho m? 7 dang lam chung ta ph<ii t11an kh6c ngay
nay.
Roi den nhi'rng do thanh I-Iy-lq.p gfou co va dong due
tren d<'it Joni, Ngat dli dung mml tri dieu khien qutl.til. d<)i
cua Ngai vacua cac nir&c den gtup, ma chinh phi.ic het.
Ben nay lhi m9i SI/ ado l~n ca, y han la do thll.n Linh xui
nen, khien chung ta phdi chtu cu9c dq.i bq.i ghe g&m tren
m(it bz"en.

1. T~n m<)t con song chay vao Hlic-hU!.

2. Tue la eo Boxphora ngay nay (Ch).
3. Tue Ti~u A.
4. Tue itao Creta.
5, Xoli la m¢t thanh pbo tr~n dao Creto, t~n gQi nhu vty
c6 le Ia do XolOng x~y dgng nen.
6~ T~n mOt thanh pho khac tren clao Crt>to, t11ong truy!n
la do Toxe, em kbac m~ ctia Ajltc, d\mg nen (Ch).
1. Tue thanh ph6 b itao Xalamin, nai qu~n Ba-tu thua trtn.
 XECXET - 6i I khll thay cho ta I so pM.n ta khung
khiep bat nga biet chirng nno I Than linh d<)c d!a dii co
tlnh tan h"-i giong noi Ba-hr. Ta se ra sao d&y? Ta nhln
thay cac °CQ. gia cua do thanh ta ma bun run ca cl.J.an
· tay. H&i Zot than v1wng, sao chil.ng cho toi cling chet
vai cac chien si da ho than noi chien dia?
£>0I TRUONG DONG CA - Than 6i I hoang thugng h&i I
t6i kh6c binh hung h.r&ng mi.th cua chung ta, kh6c s11
vinh quang l&n lao cua de quoc Ba-tu v6'i cac thanh
ni~n khoe dc;p nhllt ma dau da roi du&i hr&i hai cua
tu than.
DOI DONG CA - Mlmh dat nay ren ri kh6c thuang
cac trang thanh nien Ba-tzr bi nha vua hy sinh decung
dip tu thi cho day flm pllli. M 9t khoi dong dQ.c hang uc
tri~u ngu&i tinh hoa czia xll' sa, nhfrng tay cung thu thi~n
ngh~, dii. xuong lilm ma duai d6. Kh6c di, hay kh6c nhii:ng
ngzr&i diing cam b?io v~ dat nzrac chung ta. Hoang thzrr;rng
cri, khlJ Ja chua ! Ghe g&m chu:a I chau A dii. bt dtmh
q.u!/. rM I
XECXET - Vgy ma lzai 6i I lQ.i chfnh ta, m9l ke biit
h{l.nh, m(Jt ke dang thmmg, chinh ta dii. gieo tat rile h9a
cho giOng n6i va dfit mr&c cua 6ng cha I
£>0I DONG CA - B6n chuo hoang lhm;mg tra ve, t6i
k~u Un tieng keu g?r a9 .~, tieng keu bao tang t6c cria
nguai dan Maryandini1, lieng keu nght;n ngao nzrtrc mat.
XECXET-So ph<')n da quay lg.i hg.i ta thi xin cac ngu&i
cu kh6c Len thanh nhO:ng tieng ren siet x6t xa bi tham.
DOI I>bNG CA - Vang, t6i muon ren siet bi /ham de
than kh6c nhfrng Lai h9a biit ng& czia hoang thm1ng tren
mi).t bien, t6i se kh6c dl'tt mrac va giong nOi: toi se keu
than va dam minh trong. m.r&c mat.

1. Ngm'Ji Maryandi nieng la m(>t dan t(>c b xu Bityni, nM

tifog v~ Ioi kh6c nguai ch~ t th am thiet qua dang (Ch).

47
 XECXET -Than Arel xu·] oni di'i iam hq.i chung la;
than Arel x& 16ni co thuyen be day dri, aa
nghieng v~
phia quan atch va zing h(J chung; than da phq.t quang
canh dong u am va b& bien a¢c ata.
D(H DONG CA - Hai 6i I Hay kPu kh6c Len 1 va hot
han cho biet het moi chuy¢n. So con Lq.i cria dam dong
be bq.n ciia hoang thm;mg nay a
dcr.u? Cac ngm'li chien
dfiu ben hoang thlJ'(;rng nay a dau? nhzr Pharandaket,
Xuyxat, Pelagon, Baiama, Xamit, Xu:i.:iikanet va Acbata
dii vi hoang thm;mg ma r&i khoi XU Ecbatan?
XECXET - C/zet het roi I Tit tren m~l chien thuy~n
a
XU Tia h9 da I'O'i xu6ng bien; ta da bo hQ dao Xalamfn,
xac bong benh d()p vao b& <la ft'rm cham.
DC)I DONG CA - Hai 6i I The Phacnukhot va Ari6-
macd6t dung cam? 6ng lw<inJ XO'aket. va chang Lilaiot
cao qu(J ? M emphil va Tarybit, Madixtrat, Actembaret
va Hillachma? HQ dau ca roi, xin hodng thzr<;rng ciing
cho biel ro.
XECXET - Tai hg.i I T hQ.i tai hg.i cho la I H9 vita i!zr<;rc
nhin !hay thr'J.nh A.ten ca
kinh va dang cam ghet, the
la
tat ca mt)t Log.t, hai 6i I hai 6i I deu cimg ngli. xu6ng
hap hoi tren bli.i bi en I
DOI DONG CA - Con Anpixt6t, con trai cua Batann6-
kh6t, trir&c sau m¢t dg. !rung thanh vai Jwdng thzr{lng
va dzr<;rc ngll&i col nhzr ((con mat)) cua ngzraf'J., con mat
diem qulln Ba-tzr Ml vg.n nay dfo VQn khacs ( va con

1. Bay la B9i aong ca ti.r n6i v6'i mlnh va d~t c~u h01 cho
vua Xectet (Ch).
2. Bai ~y. nguai ta gQi nhfrng vi d~i di~n (nhu kMm sal)
ma nha vua phai d. gi:im sat cac tinh la « cac con mat ctia
nh::1 vua »(Ch).
3. Ve vi~c di~m qu~n s6 nay, xem trong Her6dot, VII
60 (Ch).

48
trai)1cii1 Xedama, con trai czia Megabata, ua Pactat ua
chang Oibarel xuat chunq, hoang llur9'ng cilng b6 ho lg!
ca sao? Oil CO" qrc clura: thQ.t la nhfrng ton that u6 song,
dang cho nhfrng ngm'!i Ba-lrr cao qu{J buon /ham kh6c
than.
XECXET - Oil Ngrrai n6i fen nhfrng tieng ghe g&m,
khun7 khiep la «ton that u6 song>), thr)t cang kheu g9'i
cho ta them nh& !fee cac bg.n chien si dii.ng cam ciia ta.
Ta x6l xa, nhitng muon keu Len noi dau thuang tit
day tim.
D<)I DONG CA - Va chung t6i con phlzi tlmcrng khoc
biet bao ngrrai khac nll'a I N tio X anthit thong llnh m<)t
vg. n qwin ngcr&i M acda, nao Ankharet dung cam, cimg v&i
Biaixit, Acx1met, ca hai chi hug k!J binh, z1a Dadaket
Litimnet, va sau cimg La T6nm6t chien dau khong bao
gi& m¢l moi ! Toi sU:ng sol kh6ng thay h9 tra ve theo xe
che lim2 cua b¢ hg.
XECXET - Cac tu&ng la cua la chef ca rol.
D<)I DONG CA - Ho chef ca roi, hai 6i! chet khong
vinh quang .••
XECXET - Than 6i ! than 6i !
D(>I DONG CA - Than 6i ! than Linh gfeo tai hoa Mt
ng& cho ho, khu.ng khiep nhrr m9i Lai hoa c6 than Ate
chirng kien.
XECXET - Chung ta dii. bf dcinh qug. kh6ng bao gia con
ng6c dau Zen am1c. Th(ll Ia m(Jl don ghe g&m !
D(>r DONG cA - Chung ta bi aanh q111J., aieu ao aa
qua ro rang •••

t. V d con trai: phong doA..n. d~ <tifo vao m<)t c~u tha bJ

milt (Ch).
2. B3y li1 ki~u xe di duang trm'.Yng cua nguai Ba-tu. KhOng
biet r5 n .~m'l'i X:U'a khi dien v& kich nay co aua d co xe cua
Xecxct ra san khau khong.

4-1898 49
 XECXET - V Q.n hg.n xrra nay clzt.ra tirng thay, r,hai
chira tfr ng thay xira nay ...
DOI DONG CA - Vi dmmg aau val b9n thiiy tiui I 6ni
Noi giong Ba-trr dan minh vao mot CUQC chien tranl'
lai hg.i I
XECXET - Thrj.t vQ.y. Kho thay cho ta, dii. mat doan
quan to l&n nhrr the I
D(H DONG CA - Chang hay con lg.i am1c nhfrng gt ?
Boan quan Ba-tir th<).t la to Lan.
XECXET - [)(} quan d1,mg cua ta chi con lg.i c6 the nay.
D(>l DONG CA -- T6i thay r8t, tOi thay roi.
XECXET -· Cai bao ten nay.
DOI DONG CA - B~ hq.. bdo la aa ciru v&l UIIr;!C cai gl?
XECXET - Chi ca cai bao ten nay th6i.
DOI DONG CA - Oi I biet ca man nao, ma nay con
c6 the I
XECXET - Chung ta (fa_ mat nhiing canh lay bao ve
chung ta.
DOI DbNG CA - Dan Joni <fa khong b6 chg.y khi giao
tranh.
XECXET - H9 rlr.t gan dg., vi the ma all chtrng kien
m<)t cu<)c ag.i bq..i bat ng<'r.
DOI DONG CA - Tire la aoan chien thuyen to Lan cua
ta bt danh tan tac?
XECXET - Trir&c tat ng.n khimg khiep ir.y, la dii. xe
tan ao cua ta.
DOI DbNG cA - H{'Ji M 1 Hai dt 1
XECXET - Keu 1J. hai oi » chira ld au I
D(H Db NG CA - Qua v(l.y I tat h9a cria chung ta chong
chat nhfrng hai ba tang.
XECXET - Ta tfou kho thi quan dfch uui czr&i.

50
 fH)l DONG CA - naii !Ja-trr himq cuang nay nlur b(
, hq.t chan tag.
XECXET - Ta khong con ltiy lung m1·a.
D(>r DONG CA - Vi cu<)c bg.i trQ.n czia quanta lren m(it
bien.
XECXET - Hii.y kh6c at, kh6c canh suy s1,1.p ciia la;
va h<iy trO- ve cung.
D(>I DONG CA - Hai oi I Hai 6i I CO' ci.rc I ca Cl,CC I
XECXET - Keu kh6c di, de hucmg irng Lieng keu kh6c
data.
D(>I DONG CA - Th¢l la SI! an ui khan kho czia ke
khan kho aem den cha nhii:ng nguai khon kh'CJ.
XECXCT - Keu kh6c to fen, cho tieng r~n siet czia
ngu<ri hoa vai tieng ren siet cua la.
DOr Db NG CA - Hai 61 I hlJl of I h<Ji 6i I ca c11c chirng
ndo I Bau d&n v6 cung I
XECXET - Hay dam ngt.tc, dam nita, va rtn ri cho ta
hai lOng.
DOI DbNG CA - Nrrac mat tran tr~, t6i dang ren rl.
XECXET - Keu kh6c di, huang irng lieng keu kh6c
cua ta!
DOI DONG CA - Tau b¢ hg, dau d&n nhrrang naylcim
sao khong keu kh6c du:<;rc !
XECXET - flay cat cao tieng /en ma k~u ren.
DOI DbNG CA - Hai oil hai 6i I hai 6i I T6i se vrra
than kh6c vira tr;c d¢p tham tlm minh may.
XECXET - Hay dam ng'!c nii:a va hat di~u dua ma
cua ngrrai xir Mydtl.

1. Ngu&i XU Mydi, dan t¢c a

Ti~u A, cilng gi6ng Iljfir<7i
Mariandi1ii~ng ve IOi v~t va kb6c ngm'ri th~t thhm thiet qua
dang (Ch.)

51
 D(H DONG CA - Oi dau dim r dau don!
XECXET- Hay but c h o m rau b:;i.c cua ngtwi di~
DQI BONG CA - Xin b(rt <'f(j_y lay, day ntim lay/ tl1<J.l
lil th am hq.i 1
XFCXET - Hay kh6c rong· !en,
DOI DONG CA - Toi aang muon lh'e.
XECXET - Hii.y cliu xe ao che ngl!C ail
DOI DONG CA - Oi dau a&n I dau d&n I
XECXET - RU:t ca t6c nifo ma than van v~ quem a(>i.
DQI DONG CA - Xin rtrl day lay, day nc:im lay I tliq.tla
thrim hg.i I
XECXET - El i'i.y kh6c het m.rac mat di I
DOI DONG CA - Nuac mat tOi trim ire lenh lit.ng.
XECXET - Keu kh6c di, a~ huang trng tleng keu khoc
cua ta I
DQI DONG CA - Hai oil II/Yi 6i!
XECXET - H O.y ren ri ma tra ve cung.
DQI DONG CA - Hai 6i ! hai 6i I
XECXET - Hai 6i I hily di qua khap tl.6 thanh ma khoc.
DQI DONG CA- HGi 6i, chlnh the, chinh the!
XECJCET - Cac ngrwi hily zi rii bz.rac, vl'ra ai vl'ra
nirc na.
f)QI DONG CA - H&i oi I Hai al I Hai dat nz.rac Ba-tz.r
bf tai z.ro-ng gi<iy xeo I
XECXET - Hai 6i l Hai 6i I hay khric thirang nhi1ng
ngu:&i dii chef theo cac chien thuyen ba hang cheo cua ta.
D(H DONG CA - Hai 6i I hai 6i I fol .rin sr.it sUi than
kh6c ma theo chem b~ ha.

Vaa va d{Ji d8ng ca rut lut

52
 TIEU DAN VE PROMETE Bl XJENG

Promete bi xrnng la ID''>t trong ha vb cua b¢ bi k!ch Ji~n

hoan ma hai vb khac da mat la Promete lay crip Iiia va Pro·
mefe dtr\fC gioi ph6ng. Cho den nay nguai ta van khong biet
ro Promete bt xieng dUQ'C sang tac va di~n vao nam nilo. Di.ra
vao di).c diem ngh~ thu~t cua tac ph:im, nhiell nha ngh en cuu
van hQc Hy-l?p b phuong Tay cbo rang Pr6m ,;te bi xieng c6
th~ ra dai vao giai UO<Jn sang ta~ d:lu cua El<;y[a.
Mugn di' tai trong chuy$n than thO:\li Promele rat ph6 bifo
a Hy-l:;i.p co i.i:_ti, Etsyla da sang l?O nen mqt ki~t tac van h9c
c6 m(>t tam ttr tu&ng r<')ng tern va c6 tac d\lng lam mau cho
nhieu tac pham van, tha, h9a' nh? ~ cua cac the he sau nay.
Theo than tho?i· Pr6mete la con ei1a Cape, va auh em v6i
M~notiat, Atlat va Epi mete. Pro mete thu<)c dong hQ tdin Zat.
Promete da 'l'rng giup Zat danh d(l cac vj than cfl, Khi Zatlen
ngoi thong trj, Zat thu ghet loai ngu<Yi va muon lieu di~t hQ
de tQ.O ra ml)t gifing ngoan ngoan ban. Ngm,Yc I?;• Promet~ rat
yeu men loai ngu&i. P . 6 nete lay d. p I i'ra cua Zat, giau vao
m¢t cay s~y dem ve cho h9. Tu d6 loai ngu6'i c6 linh hOn va
e6 hia. Pr6mete bi Zat ba.t va xieng vao rn¢t tr"\l oa, ngay
ngay bi con dieu hau ciia ZO't den moi g·rn an. Nhirng ban
d~m gan ciia Promete l~i lien ·?i nhu cii. Cu nhu the, Promete
bj trung ph?l den hang V?n nam. Ve sau, Ileraclet den gi~t
chet con d.~u ha11 va giai thoat cho Promete.
Ca sf! ljch SU cua bi k!ch Promele bi xieng la !l\f phat trien
eua Ya hQi Hy-l?p tu th<'Yi ky da man sang th<Yi ky van minh.
ll6 la th&i ky hlnh thanh cua che a¢ dau chu chu no Aten,
th<'Yi ky nhihlg tu tuang ti.r do va dan chu philt tri~n. tMi ky
ra dai CUa Van h6a, khoa hQC Va ChU nghia duy V~l tho S(Jo
Bi k!ch uli trlnh bay ml)t each tong quat cuQc dau tranh ctia
con ng116'i chong l:\li thien nhien va nhung Ii.re luQ'ng thong
tri tan ~o trnnf.! xii hQi• No cung ghi l~i nhfrng thi\ng lgi dau
tien cua con ngm'ri trong cu¢c dliu tranh h ·u-allg ky va gian
kho d6. Nhung chu y~u trong Prdmel~ bi xieng la CUQC da u
tranh chong l~i n frng ten b~o chua va s11 thong trj d\>c doan
cua chung. •
Zat trong tac phihn lit hi~n than cua m¢t ten b~o ch\ta· Zo-t
luy khong xu!H hi¢n, nhung qua doi tho:;ii cli:i cac nMn v~t
thi hiiu c6 l< uy li,rc Vl'l bien », ban la « m<;>t ten khlic ngbi~t thi
hilnh lu:;lt phap theo y rieng cua mlnh )). Han muon c: lam
tuy~t gi6ng nguai d~ t:;io ra mc)t gi6og khac thay th~» chi
bict cui dau tru6'c uy quyen cua M.n.
Promete ltrgng trtrng cho y chi va sue m~uh cua qulln chung
bi ap hue <tang vung rnn dil.u tranh gianh t\l do· Trong bi kich
y chi Va sue ID:}.Il h cua Promete Mt nguon tu S\l thong cam
vai nhftng noi dau kho cua con nguoi bj ap bile, tu tinh than
kien quy1St dll.u tranb d~ Mo v¢ con ngmH va tuang lai ctia
hQ. Promete tbu<Yng x6t cu¢c dai cua nlmg 16, « m<;>t bi~n
phong ba, toan nhfrng tai n:)n kh6ng sao tranb khoi >. Pr6mete
Mn an Zat va b9n tay sa l cha di, p len quyen song cua con
nguat. y chi Va sire 111:}.Il b cua Prom Me xuat phat tu tinh thl!.n yeu
tv do va chi~n llau vi t11 do cua con ngm'Ti. Du hj xich xieng
tren alnh nu! co qu:) nh, Pro mete vln tbliy kieu biinh va v~n
c krnn quy~t khOng doi nbi kho ctia minh d~ Illy m<)t cu¢c doi
nO I~», c: tha bj d6ng dinb vao tang lla con ban la dan than
lam mOt t8n tay sai trung thimh cua Zat. »
Y cht va stic ml).nh cua Pr6mete elm th~ hi~n ly tri va sue
Sang t1JO CUa con ngm'Ti trong qua trlnh chinh pb\lC thien nbien.
NgQn lira cua Pr6mete dii lam cbo con nguoi « bQC ihl'Q'C v6
s6 ky thu~t »• Cac ky thu!).t ma Pr6mete dua llEln cho loai
nguoi cbinh la nhfrng thanh t11u van h6a cua nguai Hy-11).p
trong qua trinh chinh ph\lc tbien nhien o
thai c~ lt(li.
Vol tat ca sire 11111-nh d6, Promete la hi~n than ciia con nguai
chifo dau, con nguai nam ch~c chinh nghia trong tay, tuy
tq.m thai tMt b11-i va bi giay vo ve the xac, nhung vfin la con
nguoi dang chien thang.
Bi kjch Promete bi xieng thu¢c 1011-i c bi kich don gian »
(Arixt6t). Cac nban v~t con b ml:rc bi~u hi~n obiing y ni~m:
thi'i 'l Quyen l\fc. than 8:}.o h_rc, Promete « nhin xa thliy r<)ng ••
Tlnh each nhAn v~t o6i chung con Linh ll).i, chua c6 nhftng
bi&n chuy~n phuc t11p hen trong: than B¥.i ducrng nhu nhuqc,
 t!.an Hecinet .:hl Litlt th~rc hi~u y djnh cua Zat, IO cbl biet
Leu than cho so ph~n •.. Tinh each cua nhan v;}.t chiah la Pro-
mete cling con philn nao sa ltrgc.
Neu hieu nanh d¢ng la st.r phat trien Clla moi xung d¢t trt.rc
tiep gifra oh:in v(lt cbinh di~n va phan di~n thong qua nht::i;:
l'rome,e
tlnh tiet pht'.rc !!J_p, thi c6 the n6i rang trong bi xie11g
hanh dc)ng kjch con b mt'.rc phoi thai, kjch tinh con kem ph§.n
'" linh ho!).t va nang dc)ng.
Ve m~t ngh~ thu(lt kjch, bi kfch Promet~ bi xiilng chtra phai
la m<')t tac philm tieu bieu cua bi kjcb co d!J-i· Nlmng do y
nghi:a chinh lri va triet hQc sflU s&c cua lac pham, hlnh tugng
Promete da dtr9"C xac nh~n la m¢t lrong nhfrng hinh tugng
d~p nhat ma n{Eh~ thu~t cl> ll~i aa de l!J-i cbo loai ngu<Ji.
 PR6M£Tt: Bl XIENG

cAc NHAN V!T

- QUYEN Ll)'C
- B~O Ll)'C
- HEPHAIXT6T
- PROMETE
- B(>I BONG CA, gom cac nang lh~anit
- B~I DUO'NG
- IO, con gai Inakhot
- HECMET

QUYEN LVC - TM Ia chung ta da den m9t dli:t xa xoi,

XU sa cua ngtrb'i Xyta, m(>t vung sa mac khong c6 bong
ngll'O'i. Hephaixtot, giO' anh phai thi himh m~nh l~nh
CUa cha anh la CQt chi;it ten khon n~n nay vao sm':m da
Cheo leo bfing nhfrng xieng sat khong Sao be gily dl!Q'C.
Vi han da danh cap lua, sa hfru n;mg r& nhat ciia anh
;;ra la nguon goc cua m9i nght'} thu~t. ma dem cho giong
ngU'O'i tran tuc. Han phai den t<)i d6 cho chrr than, va
phai cho ban biet cam chiu hang phuc quyen thong
tr! cua ZO!t ma t.tl ho cai loi thuang yeu nguai tran nhtr
the ai.
57
 H£PHAIXT6T - Hai Quyen - l~rc va 8{1.0 - lt!C, hai anh
da lam xong cong vi~c ciia Zat giao ph6, ha Lat con a
l(li day lam gi ? Ve phan ta, ta thay khong c6 can dam
dem c<)t m(>t vi than cung mau mu vai ta vao vach da
a U,.<Ji khi h~u gay gat nay. Nhung du sao. ta cfing cir
phlti tlm ra can dam ma lam, vi neu khong thi himh
m$nh l~nh cua cha ta thi ta se bj tc)i n)}.ng. N6i vai
Promete - H&i aguai con y nghi cao cuang cua ba
Themit khon ngoan, anh kh6ng muon, ma toi cilng Vl}.ll
bat dac di phai lay xieng xich cc)t anh ch~.ng chit vao
vach da hoang nay, d~ ch!ng bao gia anh con dugc
nghe tieng n6i, va trong thay milt m(>t ngub'i tran nao.
ma se chi c6 anh m~t triYi rirng n;rc nung dot, lam
chay sem thjt da anh. Anh se thay d~ ch!u khi dem toi
dem ao dom sao ra cbe anh sang va khi m[jt trai tr&
l~i lam tan sl.l'ang gia ban mai. Nhung hie nao anh ciing
vAn cir b! n6i dau kb~ hi$n tGti giay vo huy hol}.i, vi
ngu<Yi cat ganh nlj.ng ay di cho anh hi$n con chtra ra
d<ri. Long tot ell.a anb doi v&i giong n c·ueri <a dua lGti
ket qua null' the day. La m<)t vj than coi tbm ng s11
ph!n n<) cua cbu than, anh da can di1m vi ph~m
lu~t tr<Yi ma lay vtH d~c hfru ciia chu thrn Liem tl)ng
cho giong nguai. Phan thm:'mg cbo long tot ay la blly
gicr anh phai khB ClJ'C canh gac mom da nay, ngay dem
dirng th&ng, khong dm;rc ngii va kh6ng duqc khu:v.u dau
goi. Anh se ren siet lien mien, keu than vo hi~u. vi
long Zat la sat da: m('>t vj chua m<'.Yi len ngoi bao gia
ciing nghi~t nga 1 ,
QUYEN LVC - Thoi di! Con chan chir gi nfra? Con
xot thuang v{J vi'in gi? Mot v! than bJ elm than cam
ghet, da danh cap d~c quyen clla anh dem cho gioug
nguai, ma anti khong thu gi!)n sao?

1. Zat vua 1o1uO-p ngOi dia cha ll Cr6n6t (Cb).

 H~PHAIXTOT - Ch6 h9 hang v<'.Yi nhau, l:;i.i da quen
s6ng vai nhau la.u, khong d~ dl'.rt tinh cho drrgc I
QUYEN LlJC - Banh vf>,y: nlmng co th~ khong tua.n
l~nh cha dtrQ'C khong? Bo mai la dieu dang phai S'J
ban chti' I
HEPHAIXTOT - Anh bao gicr cfing nh~n tAm va tao tQ'n·
QUYEN LTJC - C6 thll'crng kh6c b!n, anh ciing chiing
i'1i~ lam cho h!n bat dau. Ha tat phai nh9c long lam gl.
IIBPHAIXTOT - Oi I nghe nghi~ p gi ma dang ghet the t
QUYEN LTJC - Sao l:;i.i ghet? Vi th1;rc ra dau phai la
ngh~ nghi~p ciia anh lam cho hlin khan kh(J nhtr
ba.y gicr.
HEPHArxrOr - Dau sao gia cai nghe nay rcri vao tay
ke khac thi van hgp hcrn.
QUYEN LTJC - Chiing c6 nghl! nao vui thu ca dau, chi
trir c6 nghe lam vua chtr than, vi ngoai Zcrt ra khong
con ai la tt1 do het.
HEPHAIXTOT - Toi ciing biet the va khong ch5i ciii
dieu d6.
QUYEN LT,J'C - Vf>..y hay mau mau tr6i go h!n l:;i.i, cha
d~ cha anh thay anh do d11.
HEPHAIXTOT - Cha toi c6 th~ tbay toi da dim s~fo
doi vong a tr~n tay day roi.
QUYEN LTJC - The thi cho hai canh tay han vao,
roi n~n bua cho ro m:;i.nh, dong ch~t han vao nui
da kia.
HEPHAIXTOT - Toi lam sap xong r()i day va ch~ng
IQ' ubng cong dl1u.
QUYEN LlJC - N~n m:;i.nh nfra, thit cho ch~t vao,
dirng d~ long leo: vi han von c6 tai th!o thAn ngay ca
trong m¢t tinh the trrang cht'rng khong sao g& dirqc.
HEPHAIXTOT - The la m¢t canh tay da h! c¢t chl).t,
b~t dl.l'ang thao g& roi d6,

59
 QUYEN LTJC - Con canh tay kia; .m6c ch~t vao, cho
han bict rang Zat nhanh tri ho·n han.
HEPHAIXTOT - Trt'r ban ra, khong ai c6 th~ ch~ dm;rc
toi lam chua ky.
QUYEN LTJC - Va bay giO' hay th~ng tay dong xien
qua ngt,l'C han Cai miii chem nh9n bling thep nay.
Cuang quyet di, dirng thmrng gi han.
HEPHAIXTOT - Chao oi I Promete h&i, thay anh dau
d6'n ma long toi te tai.
QUYEN LTJC - Kia, ~h l:;i.i tru tn'I', va kh6c than cho
ke thu cua Z<Yt. Hay coi cht:rng keo roi anh slip phai
kh6c than cho chinh ban than minh day.
HEPHAIXTOT - Anh ciing thay canh tU'Q'Dg nay thi).t la
ghe rgn. ·
QUYEN LTJC - Toi chi thay nhtr the la dang t(>i han.
Thoi, hay danh chiec dai nl\y vao lung han di.
HEPHAIXTOT - Bling nao toi ciing phai lam, anh
khong can phai ra l~nh mai the.
QUYEN LVC - Toi cu ra l~nh; toi con muon gao vao
tai anh nfra. Hay xuong di va cho hai cling ban vao
cai vong sat nay.
HEPHAIXTOT - Bay, xong roi day ; c6ng vi~<: nao c6
Urn lai gi.
QUYEN LTJC - GiO' thi n$n tM.t m:;mh cho cac day
xieng hAn sau vao th!t hiin; vl nguai xem xet cong
Vi$c CUa anh la m<)t v! chua te rat dang SQ'.
HEPHAIXTOT - LO'i le ciia anh th~t hgp v6i m~t miii
anhl
QUYEN LVC - Anh muon thucmg hai thi cu vi~c,
nhtrng cha ch~ trach toi co tam hon caang quyet va
cli'ng ran.
HEPHAIXTOT - Ta di th6i, chAn tay hi\n da bj :iiing
ky roi.

60
 QUYEN LVC - Gier thl cho mi a
l:;ti day ma lao Xll'Q'C
nbe, va cu vi¢c danh cap nhfrng tlnr d?c quy~n cua
chll' than ma dem cho Hi v~t phu sinh. Thl'r xem lii
ngll'O'i tran do lam duqc gi de giam nh~ dau d6·n cho
mi? Chu than g9i 13.m mi la Promete 1 ; chinh mi m6'i
din c6 m(>t Promete de biet each thao cC»i nhfrng nut
tr6i tai tinh nay.
Hai ngirai vdo

PROMETE - H&i kh6ng khi thieng lieng, gi6 tung

canh l~. h&i cac ngu6n song v6'i s6ng bien long lanh
nhtr thien frc Ul,l CU'O'i, heh Bat, m~ cua mu6n loili, va
h&i M?t trb'i, mat nhin thau m9i v~t, ta keu g9i tat ca
chfrng giam cho ta: xin hay xem xet each chu than
d<Si XIT vui m(lt v! than nhtr the nao.
Xin .hay nhin day cac nh1,1c hi nh xe nat than ta, ma
ta con phai nghien rang ch!u d1;rng bang nghin nam
nfra. Bay la nhfrng day xieng 6 niwc ma chii trr6'ng
m6'i ciia cac than C1;rc l[;l.c da nghi ra de hanh h:;i ta.
Oi ! H&i oi I ta ren s\ et ve cai nhQ.C hinh ta dang phai
Cbju va ca nhfrng nhQ.C hinh COO chY dqi ta trong
tmmg lai. Biet den bao gier La m6'i thoat khoi nhfrng
kh() c1;rc nay?
Nhrrng ta n6i gi vf).y? Tm:mg lai, ta da biet ro day du
ca; khong th~ xay ra m(lt tai h9a gi ma ta khong biet
trl.1'6'c. Phiii bet st.fc chju dt;rng phan so
ph:)n a<i bai cho
minh va pbai biet rAnJ k ,long the nao chong l:;i.i dm;rc
sue mi;inh ciia d!.oh m~nh. Nht.rng ve cac <lieu xay Mn
cho ta, ta ng~m mi¢ng khon, xong, ma n6i ra ciing
khong dLrqc. Chi vi lam an cho giong ngm'ri ma ta phai
chiu mang ach djnh m$nh, kbon kho thay cho ta I Ta
da lay tr<)m mlim ll'ra giau vao trong m(lt than cay a

1. Pro!"!.elhes. tinh til'. nghia la : bii.lt tnr&c, phong xa (Ch).

nguy dem cho ngll'<Yi tran. Mam lfra nny se dr;ty h9 m9i
ky thu~t va ma cho hQ con dm:mg lien vi d:;i.i. Nhfrng
tc)i I8i kbien ta bj xieng xich, treo la lung gifra trai, la
nhll" the day!

Ua kla ! c6 tieng dong, c6 hucrng tlwm vo hinh ncio

tho<ing bay den tQ.n ddy vgg nhi? B6 la hirang thO'm czia
m<)t v! than, m('t ngm'ri tran hay m<)t vt a than? .Vgzr&l
ttm afo mom da nai san cirng thug t<)n nay de xem ta
dau kho, hay muon gt ta day? Xin hay nhin xem h9 cum
xich ta, m{>l vt than khan kho, ke th1'z czia ZO't, ma
h~t
thay cac than 0- triell dinh acu oan gbet, chi vi laaa
qua
yeu gi6ng ngu&i.
A! A! l~i c6 tieng chim gi xao x1,1c 0- hen ta. Tieng
canh v8 nh~ nbang lam kh6ng khi vang Ien em id. Cai
gl den gan ta ding lam ta run sQ'.
D<)I DbNG CA - Xin dung SCJ hQi, vi clu'mg t6i id m(lt
doan ngu&i than thien; sau khi nan ni mlii m&i xin <11r{1c
phep cha, chung t6i thi nhau bay mau t&i mom da nay.
Gi6 lt: sau cung dii. dzra t6i den day. Tieng bUa nen sat
tlavang tai d(>ng t6i a, khien t6i bolinh th(/n thirnq c6
mat nhln e ngQ.i, vd chang kip di giay dep, t6i dti nhdy
ngay Len c6 xe c6 canh nay.
PROMETE - Chao 6i I chao 6i ! H&i cac co con gai cua
ha Tetit dong con, cac co gai ciia B~i-dll'ang ma song
ca khong ngung van chuy~n vong quanh coi dat, cac
nang bay nhin day, hay nhin xem nhfrng xieng xich c¢t
ta VUO mom da cheo leo tren Vl!C thi\m nay, bat ta lam
m¢t vi~c canh gifr chang ai them mue>n.
DOI DbNG CA - Pr6mete hai, t6i tr6ng th5.y rot, vd
mat le
ru:ng rzrng, f6i run SQ' nhln than hinh anh kh6 heo
tren mom da, d9a aay trong xieng xich sat. Chi vi dinh

62
Olempa nay da t hu(Jc nhfi:ng fay cheo lui m&i, va t heo
eek lu(lt !¢ m6i, Zat tr! vi d(JC docln va dang tim each
lieu di¢t cdc ut khong to ngay trrr&c.
PROM:ET:E - Oil Gia sir han da roan tr6i cM.t ta vao
n:rfrng xi('!ng xich khong sao be drr9·c, roi qu5.ng ta
xu6ng dat suu, duai day giang SO'Il cua Hadet Chon vui
ngU'O'i chet, a
vung Tacta hi~m h()C quanh co, cho khoi
e6 vj than nilo hay ai khac d~ y tai, con han bay gicr
ta b! treo la lung gifra treri, chiu dau kh6, than oil d~
cho ke thu nhin Strang mat.
DQI DONG CA - C6 vf than new nhlin tam den
b11c !hay
anh chf u qrc hinh ma uui sm'rng dm;rc? Ai ma chang thong
cam nhfrng dau kha ciia anh, nhcr chilng t6i day, chi triJ:
c6 ZO'i Lile nao cimg ham ham giQ.n dfr, quyel m9t long
sat da dp che dong ho Uranot. Chua Lhoa tham v9ng.
6ng la con chua nglrng tay, in} phi c6 ai dam airng Len
aoq.t lay cai ata vt r<it kh6 chiem Ida czia 6ng ta.
PROM:ET.E - Nhung dau b! cum xich kbong sao g&
du-gc, ta vAn tin rAng con co phen vj cbtia t~l cac thlin
Cgc l:;tc phai cau den ta, d~ biet tnrac nhfrng hl)u qua
cua m(>t quyet djnh m6'i se lam ban mat ca ngoi bau
lin quyen the. Ben khi ay ta quyet se chl1ng d~ tai nghe
nhfrng Uri thuyet phi.1c duang m:;tt ; holj.c du M.n dQa
n~t ghe gcrm the nao, ta ciing se khong run sg, va
khong tiet 1¢ dieu bi m~t tmerc kbi ban chiu cbi cac
day tr6i da man nay va bting long d~n bu cho ta vi each
doi xir tho b:;to ciia han.

1. Etsyta dung tu prutani1 vlri nghia la chu tm'mg. {J Aten

thub xua, prutanis ll mOt Vi trong so nlm muol d~i bi~u hang
nam dllQ'C mbi khu pho ch<;m ra d~ thi.nh Iap Mi dong Nam
tram, vl tat ca tMnh pho chla lam mueri khu. B~i bieu cua
cac khu thay phien nhau chu tqa Thuqng nghj vi~n va di~u
khien vi~c nuac trong thc'1i gian 35 bo~c 36 ngay (Ch).

63
 DOI DONG CA - Anh tlzr,it hien narmg, da chJ11g khu1it
phw s6 ph(l.n rtang cay, lqi con n6i 116 g vo ~ung khang
khdi. Nlnmg t6i, thi toi lo s17, Jong dg r6i bili. Toi lo
khrmg biet so anh con phG.i chtu ddy d9a cten bao g~·o·.
CJu1ng c6 each gi I hay d oi
l inh net ua Lam dtu l6ng con
trai cc.ia Cr6n6l dlf(;c da~1.
PROM:E.TE - Ta bict lam, ta hiet han tan nhfin va
quen lili lu~t phap theo scr thich rieng; nlmng ta ·d.n tin
ri\ng m(>t ngay kia, khi b~ cai tai bien nQ danh quY.,
ban se on hoa hO'n. Bay rio· han se bet hung hang va
bat bu9c phiti Jam tLan vo·i ta, ciing an c~in niern n&
doi vai ta nhtr ta doi V<'>"i hlin.
DOI TRUONG DONG CA - Anh hay n6i bet cho chung
toi hay vi thu ban gi ir,a Zat da Uh anh va doi xll- v<'>'i
anh tan ted<)c d!a den the. Neu n6i ta khong lam anh
qua kh& tam tbi anh hay giai bay cho clul.ng tOi ro. '
PROMETE - Qua thl'.lt chi n6i ra thoi cling la dau
long cho ta rOi, nlmng im di tbi ding dau long; hon
be ta chi Lhay to an sau nao. Tt'r ngny cac than nM tr~n
l6i dlnh, Mt hoa XO xat l&n nhau, c6 than muon danh
db Cronot d~ gianh ngoi cho Zot, c6 than lli-i tranh
dau ngan chij.n, khong cho Zcrt nam quyen thong tr!
chtr than, ta da dung het l<ri te khon ngoan khuyen bao
cac vj kh&ng lo, con cua U ranot va cua Bat1, nhung
khong sao thuyet phuc nbi h9. H9 coi khinh cac muu
ke, qua kieu hi:inh vesue minh, cu trrcmg c6 th~ d~
dang dung b:;w h;rc lam chii tinh the. Nhung ta drrgc
rn~ ta, la Themit hay Gaia2 - ten tuy khac nhau

1. lJ ra not la trai, cha ciia fh;i.i-d uang, cac khCJng Io, cac
Xyclop Ya Croarit.
2. 6' day Etsyla coi Thcmit va Gaia (B::itl !a rn<)t thll.n duy
nhat. Trai l().i lrong <au mc'r dau a Cac Nu than Nhdn tir !hi
o:ig phin bi~tgiU:a .1ai vi than:« Sau fht la thi\n Themit ... » (Chl

64
nhitng ngml'i v!n lA m¢t - da nhieu ltl.n cho biet lmmg
lai se nhtr the nao; ha bao ke chien thang lam clru
nuac ICm Ia ke khong dung <len bl}.o hrc. ma chi dung
mU'u tri. Ta ciing giang cho h<;>nhrr the: hQ chling them
quay m~t nhin ta lay m9t Hin. Bii the, ta thay khong
con gi hem Ia rii m~ ta cung dung ve phe Zat, chiic
chan Zat se vui ve d6n tiep thi~n chi cua cluing ta.
Chinh do lb'i ta khuyen ma nguc toi s~u tham coi Tacta
da giam kin d1rqc Hio CronOt cb xua v6'i nhfrng ke
Mnh v1:rc 13.o. Bay, cong lao cua tn d6i vai vj chua cua
ChU' th~n la nhll' v~y. TM ma cac nang thay day nhfrng
ClJ.'C hlnh h!n dung d~ tra O'n ta. Y bAn nghi ky b~n
be Ia m¢t can b$nh gan lien v6'i nhfrng ten b(l.o chua.
Con cac nang hoi ly do t~i sao han hanh hl.l ta. thi day
ta n6i cho cac nang ro. Vl'ra ngoi len ngai cua cha, hfin
lien phan phoi cac d~c quyen cho chll' thiin, dtnh ngoi
thli' trong .mrac. Nhrrng loai ngml'i khan kh() thi ban
khong b:~n tam gi Mn; han 11.li con c6 y lam cho tuy~t
di~t d~ t~o ra mf)t giong kMc thay the. Ngoai ta ra, khong
c6 ai phan doi ca.
<lien u6 Chi rieng mlnh ta ca gan
chong l~i. va ta da ngan ch~n khong d~ cho bc;m ngu·Ui
tr~n b! ham chem xuong Ihm ma dtrai Am phu. Chi
vl the ma gia day ta phai gia hrng ganh lay nhfrng n6i
dau don nay, khien ngm:Yi ch!u dl]ng kh~ Cl}.'C da danh,
ma ke dung trong ciing phai dau x6t. Vl dem long
thlwng b9n ngtrcri tran ma ta b! coi la khong dang
dtrQ'c ai thuO'ng, va bi hanh hi m(>t each cl.)."c ky tan
nh~n; canh hrqng nay th~t nhO" nhuoc cho ZCJt I
DOI TRU<)NG DONG CA - PromM~ h&i, phai c6 m<)t
tilm long slit da m<'Yi c6 th~ dung dtrng vai nhfrng dau
khl> cua anh. Rieng toi, khong bao gia toi muon chli'ng
kien canh nay, vl chi nhin thay th6i ciing da du cho
long toi dau dan.
PROMET.il - Phai, canb tm;rng cua ta lam nao long
b~n hii:u.

5-1898 65
/
D<)J TRUONG DONG CA - Nh1.tng hlnll n:lm anh con
giup giong ngtrO'l nhieu hem the nfra thi phai?
PROM.ET.E -!__ Phai, ta da larn cho ngtrai tdin nhin cai
Chet ma khong lo SQ' nfra.
DQI TRUONG DbNG CA - Anh da chfra t:)t ~y cho hQ
blng each gl vty?
PR6MET"B - Ta dl).t vao long hQ nhfrng hy vQng
mO' h~.
D<)l TRUONG DbNG CA - B6 qua la m(>t An bu~ rat
'quy cho ngtrb'i tdin.
PR6M:ET:B - Ta con lam hem the nfra: ta deril lua den
cho hQ.
D<)I TRUONG DbNG CA - VA the la bay gia hra sang
ri.rc da a trong tay nhfrng sinh v~t phu du U'?
PROMETE - Chinh the, nhcr c6 hra hQ se hQC dtrQ'C
nhieu ky thutt.
DOI TRUONG DbNG CA - Va vi nhfrng dieu d6 ma
Z<Yt •••
PROM~T:B - Hanh hi). ta, khong d~ cho ta ngirng
dau dun.
DOI TRUONG Db NG CA - Nhfrng thu thach d6 c6 bao
gier cham dli't khong?
PROMETE - Ch~ng c6 ky h:;m nao ca. Tuy sa thich
eua Zat thoi.
DQI TRUONG DbNG CA - Lam thC nao ZO't c6 dugc sb
thich ily? Anh hy VQng gl? Anh chU'a thay rli.ng anh da
lam sao? The nao? B6 la dieu toi dau long phlti n6i val
anh, ma anh ciin~ dau long phai nghe. Nhtrng thoi, hay
·1~m gac chuy~n ay; anh nen tim xem c6 each gl th oat
khoi nbl).C hinh nay.
PROMETE - Bti:ng ngoai CUQC ma khuy~n nbu, cM
trach ng1rai dang dau khl> thl rat d8; nhtrng ta, ta dli

66
 biet het tu t_nr<Yc roi. Ta da chu tAm, phai, dii chu tA.m
lam li~u. ta kh6ng choi cai. Chinh la d~ ~iru giup loai
ngllai ma ta da ti.r chu5c lay nhfrng dau'--dcm nay. Tuy
nhi~n ta ciing kh~ng nga tcJi m(>t hlnh ph:;tt ghe g&m
d~n the, khong nga so pM.n l~i danh ~ho ta mom da
tran trui, qu~nh hiu nay, khien than ta, b! dong vao
d6, phai gay mon kho heo. Nhll'ng thoi, cac nang dirng
9.i ng~i cho nhii-ng dau kb() bi¢n ti;ti ci'm ta nira, ma hay
bU'CrC XUong dat d~ nghe cho biet V~n m~nh ta trong
tU'ang lai; c6 the m6i ro di.r9·c bet ng9n nganh. Cac
nang hay nghe lM ta ctl.u khi'in ma bl.l'6'c xuong di, htr6'c
xuong di, hay thong cam v6'i nhfrng dau kh() cua ta hi¢n
t1;1.i. Tai h9a khong ngung ui phieu dieu khap do day.
khi h1;1. xuong ngl.l'b'i nay, khi rcri vao ke khac.
D()I TRUONG DONG CA - Promete bi5'i, toi xin vang
theo lb'i keu g9i cua anh; toi nh~ got rai c6 xe bay, rO'i
vung khong khi la con dtrb'ng thieng cua loai chim,
ma dijt Chan xuong cho dat crrng ran nay; toi muon
dl.l'Q'C nghe Mt chuy~n dau kb() cua anh.
D~I DUONG hi?n ra, mai tien lirng m~t con ghipfdn,r/.
D~I DUONG - Promete b&i, toi cu&i con chim canh
mau I~ nay, kbong dung cmrng, chi layy chi dieu khi~n
ma Vll'Q'l dm:'mg xa muon dlj.m den tham chu dtly. Xin
chu biet cho rang tOi rat x6t xa ve nhfrng dau khb cua
chti. Thiel nghi tlnh mau mu khien toi phai the 2 ;

1. Ghipfong la m(>t con thu trong thlln tho::J,i, minh srr tu, dau
va canb dieu bau, tai ngt1a. tren song ltrng c6 m¢t lm'm
vay ca.
2. Trong Hcsiode, B~i-duang la con Uranot (Tr<'Yi) va Gaia
(Bat), Promet~ la con Giape, ma Giape la anh em dmg bang
a
v6'i B:,i.i-duang va Clymen. Nhung <1ay, E~syla coi B?i-duang
v6'i Promete la anh em ct'lng m~t ID~ Bat iie ra. Ca bai cicu la
nhfrng nguai Khori" JO (Ch).

67
 nlurJ:lg kll6ug kJ Jen linh mirn mii nla thi ding khong
c6 :ii nu\ toi quj' tr<;mg cho biing chu dITgc. R6i chli se
thay la toi n6i lh(lt, vi tfnh toi khong U'a dung ICri phinh
njnli. hao huy~n. Nao, hay cho toi biet, t6i c6 th6 gi1ip
~hu dl1'9·c gi. Khong bao gi<r ch1i c6 th~ n6i c6 ai than
tinh, dang tin c~y hem B:;it-duang nay dau.
PR6METE - The nao? Ca anh nfra, anh ciing den day
d~ xem tOi chiu t(>i ll'? Sao anh dam rCYi khoi dong nU"ac
mang ten anh, r&i khOi nhfrng hang d¢ng do thien nhien
t~c Tao dit ma Mn cai Xlf ainh ra sat nay? Anh den
day de thay ro canh khb cua t6i va thucmg x6t cho toi
chang? Anh hay nhin coi : tai day, la b:;m cua Zat, da
git!p ban Ien ngoi lr~ vi, v{>.y ma, anh xem, h~n h3.nh
toi nlm the nay day.
B~I DUONG-Toi I hay r6i, Pro mete I.\, va m~c dau chu
la ngU'(Ji rat illlfC khan ngoan, toi ci1ng muon khuyen
Chu m(>t dieu bet Sll'C bB icb: Chu n~ll ltr biet mlnh ma
thay dl>i tMi d<) di, vi m<)t vj chua te mai da thong trj
chll' thtin. Neu ch ti cu tiep t1.1c n6i nhfrng lb'i bU'6·ng
binh th6a Il11'\, thi m~c dau ngi;r tren ngai rat cao xa,
Zat ciing c.) th~ nghe tieng, va r{)i chu se thay ding
nhfrng dau khl> hi¢n t{li cua chu m&i chi la m(lt tr6
dua tho!. Vi>,y thl, h&i chu em bat h:;tnh, hay nen g~t
ho gi~n han ma tim phuang ke thoat khoi cac nhvc
hlnh nay. Co Ie clni cho IC1i toi chi la lb'i Ilim dim di
rich chang; n11U'ng that ro rang la vi chti n6i nang
ng:;w m:;tn ma mang lay v:;i vao than. Chu khong ch!u
cui dau, khong clnin bU'CYC tnrac dau kh&, l~i Ctr ITIUOll
chong chat them tai ach m6'i len tai ach hi¢n nay. V{>.y
neu chu chju nghe IO'i toi thi dirng hung hl> chong li;ti
miii dui nfra; hay ncn nh<Y rang chu dang c6 chuy¢n
v&i m¢t v! chtia t~ khac nghi~t. thong trj khong can
dem xia den ai. Va bAy giO' toi muon thtr xem c6 each
gl g& dU'Q'C cho chu khong; trong khi ay, CllU hay chju

68
y~n di, dung lrach m6c bl'ra b3.i nib. Thong minh nlm
chit, ha chu lai chang biet an n6i h~y bzi thl bao gio
ciing chucic lay hlnh ph:;tt d6 sao '!
PROMETE - Toi mirng thay cho anh 1.:13. co tham gia
m9i SlJ.' va g6p phan vao vi¢c rnao hidm ciia toi 1, ma
may khong b! lien h.iy. Bay gia thi thoi, anh dt'mg lam
gi llO'n nfra, va khong phai quan tam den toi. Khong
db'i nao anh n6i cho Z6't xieu long dm;rc df\u, vi han
c6 d6 cl:o ai thuyet phi.ic bao gio·. Anh hay nen gifr
minh thi han, cha can thi~p ma mang l1,1y viw than.
:D.6J DUONG - Chu chi qnen. d~y ngtrc>'i, ma chang
biet 11,r ran minh: tOi n6i lhe la can cir vao SlJ' vi0c,
chir cbil.ng phai vao Iai n6i suong. Thoi, toi di day,
chu dirng gifr toi lGti. Toi dam cMn doan, phai, toidarn
cam doan lase xin du'Q'c v<'Yi Zo·t xa t<)i cho chit..

PROMETE - Xin cam an thi¢n chi cua anh, va khOng

bao gia toi quen dieu d6. Anh lh(tt U:m tinh, nlrnng
xin c!irng ban long ve toi 2, vi cho diiu sot sang, anh
ciing chi uClng cong thoi, chS.ng giup dm;rc toi dau.
Anh h1iy cir yen tam va dirng ngoai cu,)c. Toi bftl h~nh
nhung khong vi the ma muon cho so dong cac than
deu dau kh~. Khong, tM.t the, toi du khi nao long ve
so ph{m cua anh Atlat toi, gicr dang pMi dirng lren bO'
phmmg Tay d& tren 'Vai cai cot tru ng:ln each tr<'ti vfri
dat, ganh n!J.ng kh6 ai mang n6i. Toi ding khong the
khong th1wng h::.ti khi nhin thay ngtrO'i con trai cua
a
Bat, vi khl>ng 16 ghe g6'm c6 tram dau, hang <la XU

1. Ta khong thay c6 chti nao kh~t-c n6i den vi~c D:~i-ducrng

lham gia eac hoq.l d¢ng cua Promete (Ch).
2. Promete c6 giQng nh~ o B?i-d1.wng, hinh nlnr khinh B~i­
duang c6 nhi~u lhu G:o~tn d~ tron binh phQ.t sau khi da cung
can plHJ.m vai minh.

69
Xilixi, chang Typhong 1 n6ng nay ngang tang, bj sire
m:;inh khuat .phQc. Han da dam m<)t minh nM d~y
' .
chong l:;ii tat ca cac than, ngbien rang dfr tQn rit len
nhfrng tieng khimg khiep, quac mat l6e ra nhfrng hao
quang rung rQ'n nlnr bao tnr&c ban se dung VO h:re
d:;ip nhao ngoi cao eiia Zo't. Nhung Zat da quang vao
ban cai vii khi luon luon siin sang la moi set t6e lua
giang xuong, danh ban nga gl.le gifra hie ban dang
huenh hoang thach thire. Han bj danh trung gifra tim,
tMn boc chay, sire l\te bj set ti~u di~t. Gib' thi xac
ban n~m eirng dO' gan m(>t eo bi~n, b! k~p chl;lt du&i
chan mli Etna, trong khi Hephahtot v&n ren sat do
tren dinh mii. Mc)t ngay kia, lir ngQn nui nay, se tuon
ra nhfrng dong ltra, nhe rang hung lQ'n nuot ngau
nghien nhfrng canh dong menh mOng ciia dao
Xixin
phi nhieu2. Bola Typhong, du da bj set eiiaZat nung
chay ra than, con th& hc)c noi tire toi thanh nhfrng
can bao lira khong ngirng hoanh banh thieu d<St.
NhITng anh la nguO'i ljch duy~t. ch&ng can den toi
phai d:;iy khon. Anh von biet gifr minh, hay nen
phong than cin tM.n. Con ve phan toi, toi se chju
dt}"ng so ph~n nay cho den khi nao Zat kieu ngao
nguoi can tire gi~n.
D~I DUONG - Promele, chu ha ch!ng biet c6 nhfrng
lO'i n6i d~p dtrQ'~ can gi~n nhtr thuoc chfra dtrQ'C
b~nh sao?

1. Typh6ng hay Typhe, la con cua B~l va cua vitng Ereba,

viing toi mjt lr t1lng du&i cung dja ngt;tc. Khi bi Zat danh b:i.l,
TyphOng chr_ty qua bi.e n Xixin thi Ir.ti bf Zat lam nui Etna do
'>P leu mlnh (C:1).
2· Bay la Etsyla tien uoan nui l;:tna phun lua ; rnn phun
lira aau tien ghi trong ljch sir la nam 4i9 (Ch)
...
70
 PR()M~TE - Co. Nhirng phai biet ll!a Uri cho dung
hie, ch<J qen Cl?Cing ep rn<)t nguai dang CO'D b~C tire
s6i sue phai nguoi d!u di ngay.
D~I DUONG - Nhung neu c6 ngm'Ji nghi den chli ma
dam can tbi¢p thi chli thay c6 gl ltt nguy hi~m? Chu
hay n6i cho toi hay.
PROMETE - Chi la cong loi va ngay ngo d\l.i d<)t th6i.
D"-1 DUONG - Cir d~ toi thu lieu mac b~nh d(l.i dc)t
m¢t phen: khon ngoan thi khong gi lqi bang cU- lam
nhu minh d(l.i d9t.
PR6M:Er:E - C6 Ie toi quen d(l.i dc)t ki~u ~Y han la
anh.
D"-1 :OUONG - Chu n6i vfJ.y, ro rang la muc>n dubi
toive.
PR6METE - Toi e rang anh vl thtrO'ng toi ma mua tl!ti
chuc>c oan.
D~.I DUONG - Thu oan v6'.i vi than vira Ien ngoi thc>ng
trj tr?
PROM.Er£ - Phai I ch& c6 treu tire ban.
D"-1 DUONG - Tai nl).n cua chu 'ta bai hQC cho toi_.
Promete "-·
PROMETE - Thoi the anh di di, va nh6' lay drnu d·o .
D"-1 DUONG - Thi toi da muon di tir nay, trll'6'c khi
ehu gil,lc. Con chim hon v6 ciia Loi vo canh lm'.Yt nhanQ
tren dtrb'ng thinh khong em ph!ng, vit n6 se rat mung
s6'm dm;rc ve gi).p goi nghi trong chuC>ng.
D(>r DONG CA - Promete hai, bi dat thay Id so phQ.n
anh ! Hai dollg l¢ tit c16imal tOi chan chli:a tinh thzrang
x6t tu6n chciy rrat dam go ma n!uz Slrang. Hanh d<)ng
cua ZO't th{)1 dang che trach; ZO'l bien sO- lhich rieng
thimlz phdp lw)l, muon cha cdc than tr{ vi t.rzrac ccim
thay quy~n thong trt hong hdch. czia minh.

71
 Kh~p dat mr&c dli. llm Len nhii:ng tieng kh6c than
tlziim thief, We tluwng q11y'en the n.rc ra ua ldu il&i cua
anh va cac anh em anh nay bf lu&c hei. Tai cci nhfrng
ngidri a aatchau A thieng lieng giap gi&i v&i ta, tuy ho
111 nguai ir<ln, ciing deu chia se noi dau Jcl10 ngh~n ngao
czia anh. ·
. Cung v&i h9, c6 ca cac trinh nil vung Consil, gan d<;i
trong chien dau 1 va cac re; XU Xkillzi a
tQ.n cimg the
gi&i, xung quanh dam M eotit.
Lq.i c6 cdc chien si uu tu ngu&i A-rgp, a m<)t (f6 tht
cheo leo, ben day nui Cocada, nhlfog doan q uan hung ho
hieu chien, khua va~g giao 11h9112. .
(Tir tru:&c den nau t6i chi m&i thi.iy c6 m<jt ut lchong
lo khdc bt cam gifr trong nhfrng xieng xich 6 nlu.ic; <16
la Atlat, vt than c6 sire klzoe phi llw:<'.mg aa tren lung ca
coi dat va vom tr&i).
Song bten var:g Iiwg a~p vao s61<g bicn ; VlfC tham ren
ri: than Had et den toi, tir long sau coi dcit, gam zen dap
lq.i, va cac nguo11 song thieng cluiy xiet cung am am Un
tieng ai ngg_i x6t lhiwng.
. PROMETE - Cac ngll'o·i ch6' thay ta im tieng ma cho
la ta ki~u ng~o hay gan 1i; cbI vi t hay minh b! Hing
nhuc nhU' the nay nen ta nghl' nggi ma dau long thoi.
V$.y ma ai h\ nguM da phfm phoi Cong bang cac dij,c
quyE!n cho cac vi than mo·i l>,ia~ neu kh•'>ng phai la ta?
Nhrrng ta chllng muon k~ vi~c nO.y; ta se chi n6i vai
cac ngm)'i nhfrn~; d,~u ma cac ngrrCti lieu biet ca thoi.
Tc>t ban, cac 11,;rriJi liay n ,::;he ta. n oi ve nhfrng n6i ca
Ct.re cua ngu-O'i trt\n, v~ ta da lam th~ nao bien hQ tir Iii
I

1. Bay la doan the cac nang Amadon, tnr&c o vung C6nsit,

sau mai di den cac ba song TecmOdoa (Ch).
2. Kh6ng blet 1.<:tsyla di;ra tr~n tai Ii~u nao ma dij.t dtln A-
rQ.p vao eS.C vung nui Acmeni (Ch).

72
tre tha ngay tr& thanh nhfrng con ngrrcri c6 trl khOn,
biet suy Yet. Ta k~ li;ti, ch~n~ phai d~ lam giam gia
ngrrai trar., mn d~ cac nguM thay ro long tot GU'l !a da
ban cho h9 nhfrng an hu~ gl. Xu-a kia i19 c6 "":.1hln ma
khong trong tuay gi, c6 Hl.ng tai ma chg_ng nghe thay
gi ; ma ma An bi~n nhrr nhfrng b6ng hinh trong m¢ng,
hQ lam lfln Mt m9i sr1 suot ca CUQC dO'i VO tC> chi.re
cua hQ. HQ khong biet den nhfrng nha g:,.ch trr-ng bt'rng
anh nang, khong biet xe g6 d6ng do d:;i.c; hQ sCing chui
rue nhU' dan kien nhanh nh~n trong han~ khong anh
m~t trai. HQ khong biet dI;ra vao dau hi~u gi chac chan
d~ nh~n ra mua dong ret mu.-6't, mua xuAn hoct nO- vui
hwi, mua b~ doi dao qua ng9t. H9 lam m9i vi$c ma
khOng dung den tri khon, mai cho den ngay ta v~ch cho
h9 ro each thU-c phirc t:;i.p nh<).n biet cac vi tinh tu 1119e,
l~n nhl1' the nao. Ta con phat minh cho b9 cai khoa
h9c quy bau nhat la khoa so h9c, va d:~y 119 each chap
cac chfr cai ghi nh6' lay m9i dieu, do d6 ci:ing lam cho
m9i ngh¢ thu~t dt.rqc n9.y nO-. Ta ciing la ngtrai dliu
ti~n gi6ng doi cac sue v~t. bat chung deo ach, deo yen,
thay nguai lam cac vi~c n~ng nhQc nh~t. Ta thang
vAo xe nhfrng con ng1.ra ngoan ngoan ch!u day Cll'O'ng.
lam m(>t xa xi phlim to di~m cho dO'i song cua ke giau
c6. Ciing chinh ta chu ch~ng phlii ai khac, da che ra
cac lo{li xe c6 canh bi}.ng vai gai d~ thiiy thii di d9c
ngang m~t bi~n. B6 la nhii'ng thli' ta da phat minh d~ .
gitip giong ngllb'i1, v~y ma chinh ta, khon khb thayl ta
ch~ng tim ra duqc each nao ti.r giai ph6ng minh khoi
cinh kh~ Cl}'c hi¢n tQ.i.

1. Trai voi truyen thuy~t pho bi~n, Etyla coi Pr6metc Ia

vi thi'1y to cua tat ca cac .nghe . Theo Plin thi lo nCJ.ng g~ch la
sang ki~n cua hai ngrrai dan thanh Aten , O'rya16t v u Hypccb'ot.
va nghe m()c la sang k ien ctr.~ B~ uan (Ch) .

73
 DOI TRUONG DONG CA - Anh hi hanh t¢i tan nh!n
qua ding. Tam tri anh roi lo:;tn, khong biet xir tri ra
sao, 11Anh nhll ml)t thay lang barn b~ om, nan chi, khong
lim ra phll'ang thuoc chfra cho minh.
PR0M~T£ - Nang hay nghe not va se con ng:;tc nhien
hem. khi biet ro cac ky thu~t kheo Ieo va bfru ich ma
ta da nghi ra. Ta noi tnr<'tc Mt v~ ky thu~t quan tr9ng
nbat: XU'a kia, ngt?O'i b! om thi khong biet chfra ch:,iy
the nao, chlng c6 thu6c nhai, thu6c u6ng, hay thuoc
xoa, r~i ell' the ma Mo mon d?in di, mai den ngay
ta chi bao cho hQ each pha trl)n nhfrng dll'Q'~ li~u hi~u
qui chfra dugc m9i b~nh t{lt. Ta con phan loai cac
phtrO'ng phap b6i loan: ta la ngt?ai dau tien da phtm
bitt trong cac m<}ng nhii-ng m<)ng nao se th~c hi~n. va
ta d1;1.y cho giong ngrrcri biet giai thich y nghia cac Lieng
d<}ng kh6 hi~u. cac CUQC g!j.p ga tren dU'O'ng di. Ta dii
pban djnb chinh xac the nao la tri~u lanh tri~u dii- trong
each bay cua cac giong manh c!m, n6i ro phong tuc
t~ quan eua m6i chung t<)c, nhfrng moi hiem thu,
nhrrng tinh thAn thi~n, nufrng CUQC ket giao cua hQ, chi
v1;1.ch ca t~ng phu ch1m phai tran b6ng va mau sac the
nao thi dem ct'mg te m6'i hgp y than linh, mau m~t .
mau gan nhll' the nao m<'ti la tri~u chirng t<5t. Ta dli\y
each thui nhfrng dlng ch~n b9c m5' va phan dU"ai rQng
riii CUa ltrng SUC v~t d~ hQC phep b6i loan, m<)t ngh~
thu~t dly ui\n khtic: ta giang cho hQ biet ranh rQt
nhii-ng dau ht~U cua Ura chay, ma tt'r trm'rc den gier, hQ
cb11a hieu. Ta dii lam nhtr the day. Roi con cac v~t
quy giau troni long dat, mat ngm'>'i khong trong thay,
nhll' d~ng, sit, b~c. vang, ai darn nh~n la da kham pha
ra tr11b'c ta? chAng c.6 ai, ta tin chli.c th~. trt'r phi la n6i
khoac hu~nh hoang. T6m l~i mQt cllu: bet thay mQi k)J
thuat kheo leo ell.a loai ngU"eri deu do Promete nay ma
ra ca. •

74
 D<)I TRUONG DONG CA~ Anh chang nen gmp d&
giong ngtrbi qua mtrc lam gi, hay nghi den tai h9a cua
chinh 'lnlnh thl hcrn. Rieng loi, toi tin chac rang cu<Si
cimg anh se thoat khOi xieng xich, va ciing se hung
m~nh ngang v&i Zat.

PROM.RTE - Khong, nfr thiln Moira cilm m¢nh cho

tat ca, Chl.l'a muon Ct;rC hinh cua ta ket thuc d~ nhll
the dau: ta con phai quan qui.i.i dau dan vo van rC>i
m6'i thoat dm;rc xieng xich. Tai ba may ciing kh6ng qua
dtrQ'C so m¢nh 1•
DQI TRUONG DONG CA - V$.y ai dieu khi~n s<S m~nh?

PROM:ETE - Ba nang Moim va cac rning Eriny tri nha

khong bao gi<'>' l~n z.
DQI TRUONG DONG CA - Cac nung liy m~nh hcrn ca
Zo'l sao?
PROM:ET.E - Zat ding khong th~ tranh khoi s<S m~nh.
DOI TRUONG DONG CA - So
rn¢nh cua Zcrt nhtr the
nao neu chfing phai la tr! Vi mai 1113.i?
PROM:ET.E - Bieu nay ta elm a l h~ n6i dll'Q'C : xin d irng
g~n hoi.
DQI TRUONG DONG CA - Bay hfin la rnQt dteu thi~ng
lieng tr9ng d:;ti ma anh can gifr kin.

1. So m~nh do ha nang Moira (hay la Pacco) b du6'i am

phu ~t ri:. cnv moi ngrr<Yi. Nang Cl6th6 coi vi~c s!nh de
thi
cam con quay keo sgi,nang Lakhesit quay sut>t, va nang Atr6-
pot cat sqi.
2. Briny (hay la Furies: cuong n<}) la nhfrng nu than con
gai cua Bat, song dtrai vung Tacta, gifr vi~c bao thu cac lQi
gi~t ngtrai. Cung c6 ba nang Eriny, Ia Tidiphong. Alecto va
Megiera. Cac nang c6 rlin CUQD trong t6c, lliQt tay cam Cluoc
cblly, tay kia dim dao nh9n.

75
 PROM~Tn - Hay n6i chuy~n kh~\c; gia chua ph!i
hie tiet I~ dieu d6. Trai l~i, can pbai gifr lh~t kin. C6
the sau nay m&i thoat khoi dirge xieng xich va nhfrng
tai ach Ilh1.lC nha nay.
DQI DONG CA - Mong rang Zat. vf than mim trong
tay m9i vi¢c, <'fi:rng bao gfa lay Ulj quyen Chong [q.i CtlC
nguy¢n v9ng cua t6i! Mong rang khi giet hang tram sue
1J(ll lhieng• <'fem dang te ben khoi nu:&c v6 bien cua
BtJ.i-du:ang, cha toi, t6i se kh6ng bao gi& ch¢m tre trong
vi¢c kinh m&i chu than d·en di! ti¢c ! Mong rang kh6ng
bao gi& l6i an n6i lOi Lam, va nguyen tti.c ay se ghi
am7c mli.i mlii trong tdm hon UJl, khong bao gi& phai
11hCJ.l I
Bm;c song m<)l CUQC a&i dai, <'lay nhung hy v9ng tin
tuang v&i niem vui tuai sang, plwi phai trong tdm hon
thl em <'l?p ZO.m thay ! Nhung t6i rung mlnh kinh sr;r
thti.y anh bf hang ngan not aau thuO'ng xau Anh xe.
JJromete ai, khong w Zat va chi nghe theo chi hu:&ng
cua minh, U·nh lo ra qua fran fr9ng <'foi VOf ngu:&l
tran life.
Th6i, bCJ.n al, anh hay cho chung t6i biet lam phUc
nlur the, anh ali. dm7c huang phuc gl? .Nhii:ng sinh v<J.i
phu du kia roi day se czru giup, nang (f(} anh aw;rc gi?
Anh ha chang thay loili nguai yeu &t qwi ctOi, song d·ui
mil, Mt [f!C· nlur trong m9l can me? y chi cua con
ngzr&i chang bao gia c6 tM vm1t klzot trQ.t i{r c11a Zal
a (il ra d du .
...1nh Promefe ai, nhin so ph(rn tham thc.wng ciia anh
toi cang vung tin nhir v(l.y. i\/hzrng /cia, c6 m.<}l di?u hat
khac han vira vang den tai toi. Bo Id di~u hat mi:rng
/it;n nh<in .r~ra Ida t6t <'la hat ben buong tam va ghr&ng

1. Cac lh1l.n br,rc du6'i cilng phii.i tha kinh CllC thlin trcn nui
Olem pO' nhu ngtr<Yi tdin (Ch).

76
cu&i c1'la a nh, ngdy md ch! fledi6ne 1 toi, cam dc)ng ui
nhii:ng <lo sinlz IC ciia anh, {fa irng thuQ.n Lam v9· anh,
drng anh chia chan xe gOi.
IO - Bal ntr6·c nao day nhi? Giong ngtl'o·i nao day?
Ai kia b! xieng xich vao vach da d~ cho d6ng to phii
phang hanh hl;l the nay ? ch~ng hay ngucri ph1;1.m 16i gi
ma phai hap hoi den t9i nhu vf)..y? Khon khl> thftn t6i,
ngll'ai hay cho toi biet toi vi 15i Him ma da phi~u b:;i.t
den XU nao tr~n the gi6'i dAy?
Oi Ioi I At! ai I Kho than l6i, m<)t con ruoi trau lt;d
x6ng den dot toi. N6 la hon cua Acgot, con ciia Bat. Oil
Bat hai, hli.y du~i no di cl10 toi. Toi rnn s<J tr6ng thay
Un clzii.n bO tram mat. Bay, hfin dang tien lg.i, mti.t nhin
nham hiem. Han chet rOi, nhirng dat kh6ng che gi1m
i!m;c hi'in; Min aa thorit khOi am phu, htm duoi theo t6t
khO than t6i the! ldm t6i cir chg.y Zang thang d6i lil,
tren bai cat ven b& bien.
o
Sau ltrng l6i, ng sdo bang st;1y t rang sap ong, ngfJ.n
nga di?u nhq.c ru ngu 2. Ai! <ii! hai 6i I buac ch<'m
hru lg.c dlla t6i den nhii'ng dat xa xOi new day/
Hai ngir&l con cua Cr6n6t, 6ng da b{i.t dm;rc qua
fang toi phg.m lOi gi ma khep t6i vao hinh phg.t dau d&n
nay? Cliao oi ! sao na lam ki~l sue dlrt hai m9t lhieu
nii: xau so cu lu6n lu6n hoang hot c hg.y tron con ruoi
tro.u i!uOi dot sau lzrng ! Hay dung lzra i :;et cua tmg thieu
chay t6i di' hay vui l6i xuong ital sau, hay nem t6i tam
moi cho quai v<)l ngodi bi'en. Than virang ai, xin airng
Mc bO l&i cdu khan cua t6i. T6i chg.y mai, ki~t It.re rot,

t. Hedi6ne la con gai ci\a B~i-dtrang. Nha chep SU cua XU

AcgiH cling ('Oi Hedione. la VO' ciia Pr6mete (Ch),
2. 6ng s~y nay la 6ng sao trn&c lda Hecmet tili dung
de ru ngi".1 A(!got ma gi~t n6. Do do Homera gQi ke sat
hti Acgot la Argeiphunles (Cb.)

71
 ma cJufog bi el /dm sew I Jio1d khui qrc J1inl1. dng co ngJie
lhaLl Lieng ngirr'Ji lrinh lltr deo sirng bo nay klzong?
PROMET.E ~ - Sao l~i khong nghe lhay tieng nguOi
thieu nfr, con gai cua lnakhot, dang bj con ruoi trau
hiln h9c duC>i dot ? Nang da lam cho tinh yeu boc chay
len trong long Zat, va b! Hera thu ghet, nen giO' day cu
phai cb~y dai, muon dl:rng chan ciing khong dtrQ'C.
10 - Sao ngai lq.i biel t6i, ngai g9i dung ca ten cha
toi? Xin tra l&i loi: ngai la ai? id ai ma khan klib nhr.r
kia, lq.i biet ro ngirai con gai khlJ sO- dang hoi chuy¢n
ngal, va n6i frung cal klzlJ hinh cdc than bii.t tOi phal
chfu: la bi con ruoi trdu cham dot ma chg.y khap gClm
tr&i. Chao oil t6i bi Hera ghen tuong ham hg.i, cuong
cuong vung chq.y t6i d 11.y, bi.mg d6i nhl.l' cao. 6i ! c6 ngm'!i
khon kho ni10 tir xira aa phai chtu nhii:ng tai ach nhu
tOi khong? Thai, xin ngai hay chi ro cho biet con nhfrng
dau kho gi ch& d<!i t6i nfra. Co miru ke gi, phu:ang
thuoc new chila khoi au<;1c nOi kho nay c110 toi khong?
Neu ngD.i blet, xin ngai chi biio cho t6i, xin hay mach
glum ke trinh nit Lang bg.t t~H nghl?p nay.
PROMETE - Bugc, ta se n6i ro m9i dieu nang muon
bi~t, n6i thiing [UQt khong XU xoi b6og gi6 gi ca,
dung
nhir b~n hfru thC> 19 v6'i nhau. Ta la Promete, vi than
da dem hb den cho ngi.rcri tran day.
IO - Oi, t<)i nghi~p Promete I Ngai da giau long gitip
d& toan th~ loai ngi.rO'i nlur vf).y, ch~ng hay ngai c6 t<}i
tlnh gi ma phai chju hinh ph:;tt ghe g6'm the nay?
PROMET.E - Ta vira m6'i than lho· mc)t Ian cuoi cilng
ve s<i pb~n khl> s& ci'ia ta !
IO - Vf)y xin ngai hay ban cho t6i m<}t dij.c an.
PROMETE - Nang moon xin ta di~u chi vf).y? Cu n6i
di, ta khong giau r:iu:ig gi het.
10 - Xin cho biet: ai da cum :idch ngai vao tang da
cheo leo n:'ly?

78
 PROMETE - Bo la l~nh cua Zat va ban tay Heph11ixt6t.
IO - Nhtrng de bat ngai den tra nhfrng t<)i gi?
PR6M.ET.E .... Nhfrng dieu ta vira n6i du cho nang
hieu roi.
16 - Xin ngai ciing cho biet toi con phai cbtJ.y nhtr
the nay den bao gio·? Ngay th>0at t¢i ba:o gia mai den
vai ke thieu nfr bat h:;i.nh nay?
PROM.ET.E - Tha nang dt'rng biet dieu d6 con ban.
IO - Xin ngai dirng giau, t-Oi con phili ch!u nhfrng
dau khb gi nfra?
PROM.ET.E - Nang da khan khoan, ta si cbA.ng n&
Ch()i tl'r.
IO - VfJ..y sao con phan vAn? Xin ngai err n6i bet cho.
PROM.ET.E - Ta khong tir choi, nhung ta ngan n~i
kh6ng muon lam cho ming them boi roi.
IO - Xin dirnJ ay nay cho toi nfra : dllgc nghe biet
t6f se lay lam sung Strang.
PROM.ET.E - Nang da khat khao den the thi ta danh
phai n.Ji. VIJ.y nang hay ngbe day.
D¢I TRUONG DONG CA - Khoan da. Xin ciing cbieu
long t6i m<)t chut. Tm&c het, ta hay n,ghe cho biet n6i
khl> cii.a nang, xin d~ chinh nang hay ke h.i.i nhirng tai
hQa da den vai minh: sau do, anh se mach giup nhfrng
thil tbach nang con phai ch!u.
PROM.ET.B - Nang IO ai, nang hay dap l(l.i l<Yi thinh
diu d6; va chang cac co day ding la ch6 chi em "YiJi
cha nang. Kh6c than k~ !e ve nhfrng dau khl> cii.a minh
ma khien ngir<Yi nghe phai d<)ng long rai I~ thl ciing
n~n l~m.
IO - Thl).t kh6 ma tir choi, n6i rn b& th~n tram
chieu, nhll'ng toi ciing xin k~ ro cac vi biet vi dau m¢t
da
"l th~n giang phong ha xuong db'i t6i, m<)t khon ke
kbl>, lam tieu buy hinh dung dliu tien cii.a t6i. D\lo ~Y.
d~m d~m m<)ng mi thtran~ Ien vao khue phong, ve viin
toi bung nhli:ng lai ,:facmg mf.tt: « H&i co thieu nfr di~m
pluic kia, nang c6 the tr&c mong m<)t cu¢c h6n nhan
ve vang khong ai sanh kip, thl sao cu gifr gin trong
triing mai? Vi Zal nbin thay na ng, li'ra tinh dot chay
tam can, muon dm;rc cung nang htrang thu may mua cua
than. Xyprit. Ve phan nang, hfri co gai tha ngay, cha
c6 hat bo tinh yeu cua ZO"t; hay di tron v~ phia dC>ng
co tot tmri & dam Lecno" den g~n ch6 nhfrng dan gia
sue va cac chuong bo cua cha nang, cho Zcrt dm;rc nhin
nang, thoa tinh khao khat ». Khan khC> cho toi, dem
nao toi cilng bi nhfrng m(>ng m~ nhU' vf).y am anh, den n6i
sau cung toi dimh phai ngo Mt cho cha tOi biet. Ngub'i
hen may Hin cho di diu sam than a Pytho va b Bod6n,
d~ biet ro din ph&i lam gi ho~c n6i gi cho dm;rc vira y
than linh. Song cac ngu<'>'i duqc pbai di chi mang ve toan
nhfrng c~u sam m?p ma, bi hi~m. kh6 gilti nghia. Mai
sau Inakhot, cha toi, m&i d119·c rn<)t lo·i dap ranh mi;tch
bao ngi.rb'i nhat thiet phai dul>i toi ra khoi nba, khoi xir
s&, d~ m~c toi t1,r do lang thang khap cling troi cuoi
dat. Neu ngtrM tir choi, Zat se giang set xuong va ti~u
hiiy Mt dong gi6ng nha ngu<:ri. Khong th~ chong l:;i.i l<:ri
sam cua Loxiat, cha toi danh duM toi ra khoi nha,
L¢nh ciia Zat bat phai nham mat tuan theo, chir cha
toi ciing nhu l0i nuo ai muon the. Tfrc thi hinh di.tng
va tam tri toi bien d6i h!in, dau tOi m9c sirng nhU' cac
v! thay day, roi toi b! m(>t con ruoi trau voi nh9n botit
duM dot nlm xe da ctit t11!t, kbien toi vung ch~y dien
cuong ve phia con song Keckhane nu&c trong vat vu
dong such & dum Leena. M¢t ten chan ho, con cua Bat,
theo riet sau lrrng, tro ca tram con mat theo doi hrr&c
chan toi. N hrrng m<)t don bat ng<r giang xuong lam han
chet ngay. Con toi, b~ con ruoi trau dot xe da, va rn(>t ban
lay than quat vao mi111h, toi vung cht;ty di het xfr nay
sang xil' khac. Bay. ngai da nghe het chuy¢n toi. Neu
~o
ngAi c6 th~ cho t6i biet t110'ng lai con danh cho toi
nhfrng dau. kh() gi, thi xin cfr n6i. Xin ch& vi thi.wng
b:;ti ma bia chuy~n an ui toi; vi toi cho rang chling c6
gi xau va dang bl> th~n bllng n6i nhfrng lcri doi tra.
fl(H BONG CA - Oil 6i ! thoi hay ngirng l~i l Chao oi !
chang bao gicr, th~t chiing bao gicr t6i c6 th~ ngo· rang
tai mlnh se phai nghe nhfrng chuy~n nh11 the nitY•
rAng nhfrng dau khl> mat khong dam nhin, st'rc khc>ng
chju nM, nhfrng canh thmmg tam khung khiep, kinh
houng kia l:;ti c6 th~ nhll' m(>t cai dui nh9n hai miii
den cham vao long toi, lam cho tim toi gia hmh ! H&i
6i I B!nh m~nh ! B!nh m~nh l Nhin so ph~~n nang 16
ma t6i rung minh.
PRCMETE - Nghe not da nao l Lam gi ma nang kh6c
than, hoang sg v(>i the.
D(>I TRUONG DONG CA - Anh n6i di, mach giup cho
nang biet het di. Ngll'O'i c6 b$nh v&n thich <lll'Q'C biet
tnr6'c minh con phai dau d6'n the nao nfra.
PROMETE - Brnu ma tho:;tt tien cac nang yeu du la
mu6n nghe thieu nfr k~ l:;ti mQi n6i gian truan, thi ta
da cho cac nang thoa man ngay roi. Gia hay nghe ta
k~ not nhfrng CtrC hinh ma Hera sap bat thieu nfr bat
h:;mh phai l!h}u. Con nang h&i, gi9t mau ciia Inakhot,
nang hay ghi long t~c d:;t lb'i ta n6i roi se biet phai t6'i
dl\u n6i do~m trITang cua nang m6'i charn dt'rt. RO'i nO'i
day ra di, tri.rac Mt nang hay nhin phia mfJ.t trO'i m9c
ma vi.rQ't qua nhfrng sa m~c chi.ra he dU'Q'C li.r&i cay v&
dat. Nang se d~n xfr s& cua ngi.rb'l Xyta du m1,1c. H9 o·
nhifng hip l~u bang day mienli~u b~n, d~mg tren nhfrrrg
xe 16'n, banh chac, va h9 deo treo tren vai nhfrng cay
cung ban rat xa. Bimg den gan h9 lam gl, hay re sang
phia nhfrng nui da song bi ~ n y[J i [i',l l ma VU'Q'l qua XU
d6. Ben trai la ch6 a cua ngll'O'i Kh aly p chuyen ngM

6-1989 81
rem sat1. Pbai de phong vi h9 rat dfr tqn, ngtrO-i ntrCrC
khac kho..g th~ den gan <luge. Nang se d~n con song
Hybrittel2 tMt xcrng v6'i ten ctia n6. Cha VU"Q't qua song,
Vi qua dtro'C kh6 lam, ma nen tim den dau nguon CUa
n6 a sU'IYn nui Cocada, ng9n mii cao nhat trong cac
nui. Roi nang phai vuqt qua nhfrng dinh mii cao, sat
cac vi tinh tu, va nham hmrng nam ma lien. Nang se
t6'i xu s& cac nang Amad6n, nhfrnJ nfr chien s'i thu
ghet nam giai. Sau nay hQ se d1.rng ten thunh Tem.itkia
tren ba song Te::m:ldon, b cho v!nh Xanmiuet ma ra
ngoai bi~n nJ.tr m)t ham rang dfr tga, m¢t quan tr9
giet ht_li th:ly thu, m(>t tlnr di glie doi vai t.!rnyen be 3 •
Cac nang A•nado'l. se vui \"e cd dcrang cho nang. N}\ng
se t&i eo Jilt Xim~rierrJ\ n~'lY tr'1'6'c cira <Hm chi;tt h?P·
H<'Yi khoi nai d6, nilng hay diinJ cam vm:rt qua eo bi~n
l\leotich. Di qua day, nin ~ se dtrgc ngm'ti tran dai db'i
truyen t~1nrr0 ca Ili1Cri,
.:'.). v:l. ho• se lav nuay
~ b viec
• nanc1..., di qua
ma <l~t ten cho eo bien5 • S'.la khi r<'Yi chau Au, nang se
uij.t chfl.n len chau A. Va giO' day cic ngll'cYi c6 thay doi
v<li bat cu ai, v! chua t~ ciia chi.:r thin ding to ra vii
phu tan b~o nhtr the cl kh6ng '? Han la than, muon an

sa
1. Etsyla cti.H xiX ngtr&i Khalyp vao vung phia bac nui
Cocada, nht:rng sg thgc thi h9 b Ti~u A, sang bO- bcn kia song
llalyt (Ch).
2. flybrWet t8n m~t <lo danh ltr Hybris. c6 ngbfa la « Sll
phu phang thU b~o >l (Ch). ~
3. St:r thgc thl vjrlh X:inmiaeta rat xa Tcmitkia. Temilkia b
a
me Cl6ng T1~u-A; Xanrnidet g6..: cuoi ba pbia til.y ~o Box-
phora thu<)c xi:r Thraxa (Cl1).
4. Eo dat X1m~ri~ng nui lien vung Kecx:oneda Tor'.ch v6"i
d~i 1~1c (Ch).
5. Brhp!vira 11g'.1Ta 'kn la du·,'rng di cua con bo. Bay la eo
B<'>xphora Xi·n~rt~n~. ngay nay gqi la eo billn Ienikale. Doi
vai ngm7i Hy-h~p thub xt.ra thi chau A hit dl:l.u tir eo bien
nay (Cb).
 nAm vai ngu<Yi thieu nil pham tran nay, v/J.y mA hilu
da bien nang thanh c6 gai fong dong nhu cac nguai
thay d6. HOi thieu nfr, nang da khong may gtj.p phai
mc)t ke cau h6n tan b1;1.o ; vi nang n~n biet r~ng nhfrng
dieu nang vira nghe k~ vin chi.ra du lam phlin mlr dau
cho cac tai mmg ming con phlii ch ju.
IO - Oi I khon kh& 1 khon khb, h&i 6i r
PROM!tT~ - Na ng li;ti k~u than r()i. Neu vf}.y khi dU'Q'C
biet not phan dau khb con tiep nfra thl nang se lam
the nao?
D(H TRUONG DbNG CA - VO.y anh con phai bao Cho
nang nhrnu dau kb~ khac nira sao?
PROMETE - Chinh the, con mc)t bi~n phong ha toan
nhfrng tai mm khong sao tranh khoi.
IO - The thi mong song lam gi ? Sao kh6ng tu dinh
nui cheo leo nay dam dau xuong dat ma chet di cho
thoat nan? Tba. chet m<)t Hin con hem phai chju dau
dan CCJ Ct;rC bet ngay nay qua ngay khac. snot C~ dO'i
minh.
PROMETE - The thi nang kh6 long chju di;rng dl?Q'C
nhfrng dau khb cua ta, Vi SO ta la khong Chet dtrQ'C ;
neu cbet dITQ'C thl r1i het tai ach ngay. Nhtrng ta khong
nhin thay truac mtj.t mot ky h~n nao cham dut nhfrng
dau khb cua ta, ch l'mg nao Z<Yt con chtra bj do.
rO - VQ.y Zat c6 th~ mat ngoi mot ngay kia sao?
PROM.ET~ - Ta chac nang se mat long ha do. dU'Q'C
chung kien m¢t st;r bien nhu the.
IO - Con nghi nga gl nfra, sau nhfrng dau khl> ma
Zat bat t6i phai chju.
: PROM.ET~ - RC>i se nhtr th~ d~y. nang c6 th~ tin
chac v~y. .
IO - Ai se lruat ngoi han?
PRO.METE - Ti.r han thoi, vi nhli-ng cuong VQng lam
c..10 h~n lam dm:mg 11).c loi.

83
 16 ·- m\ng cac h nao? Neu khong co gi nguy hi;ti cho
ngai, xin hay giang cho nghe.
PROMETE - Han se ket hon v<'ri m¢t nguM d~ roi sau
phlti an h:;l.n.
IO - V&i m(>t nfr than hay v&i m(Jt ngt.rb'i tran? N~u
c6 th~ n6i dugc, ngai hay n6i di.
PROMETE - Ha tat phai biet v6'i ai. Bieu nay khong
th~ n6i dm;rc.
rO - Win se mat ngoi do ngtrM VQ' c16 sao?
PROMETE - Ng1.ro·i v9· d6 se sinh ra m<)t dira con trai
mi:tnh lwn bo 1 •
IO - The han khong c6 each nao tranh dtrQ'C tai ntn
nay U'?
PROMETE - Tuy~t nhien kh6ng co each nao, trir phi
ta du-.;rc c(ribo xieng xich ...
I6 - Ai la ngm'ri se Chong li;ti Zat ma cbi xieng cho
ngai?
PROMETE - M¢t ngmri trong dong doi cua nang. So
m~nh la nhtr the.
IO - Ngai n6i sao? M<)t ngueri con chau t6i sau nay
se gilti thoat cho ngai 1.1'.
PRO.METE - Chinh the, den dai thir ha, sau muoo dai
qua trm'rc.
IO - LO'i sam nay khong con la d~ hi~u nfra.
PROM:ET:E - Nang ciing chang n~n tlm biet clj.n ke
nhfrng kb(} ClJ'C CUa minh lam gi.
IO - Ngai ch&ng n~n da hira cho toi mOt dlj.c an roi
l~i rutve.
PROMETE - Trong hai dieu, ta se giang ro cho nang
m<)t dieu thoi.
IO - Hai dieu d6 la gi? Xin ngai n6i ro va cho toi
du·9·c ch9n.

1. Sinh ra ngu-&i con trai nay la nang Thetit (Ch).

84
 tJR0MET£ - Bu\)"C, nang hay ch<;>n: ning mu<Sn bi~t
ro con phai chiu nhfrng dau kb~ gi nfra, hay muon bict
ngtro-i gia\ thoat cho ta la ai?
~
DQI TRUONG DONG CA -- Ve hai dieu d6 lhi xin giang
cho thieu nfr nghe m¢t, con m(>t giang cho loi. Xin cha
p.hu l<ri toi thinh cau. Hay cho nang ay ro quang doi
long dong con l:;ti ciia nang, va cho toi biet ai se la
nguoi giai thoat cho anh. Toi mong muon nlnr thC.
PROM:ET:E - Cac ming da thiet tha nhu v?J.y, ta ding
khong n& tir choi n6i bet nhfrng gi cac nang muon bie t.
Tnr6'c het, nang Io, ta se n6i ro nhfrng btr6'c ban La
phi~u b:;tt ciia n:lng: nang hay ghi sau vao d:;t niu.r
VQ.Ch chfr vao khuon 1 • Khi nao qua dt.rQ'C dong mrac
phan chia hai chau roi 2, nang hay nh~m phfa mijt
tr<ri m9c do
oi ma di, cho den hie vuqt qua biGn song
gam, naog den canh dong Kixthene a cua cac co gai
Gorgon4. B6 la cho a cua nang Phorkit, ba trinh nU-
ca XU'a, minh thien nga, chi CO Chung m(lt Con mat, m¢t
cai rang duy nhat, dung cho ca ba ngll'Oi. HQ chtra he
trong thay mi:j.t trai. m~l trang bao gio·. & hen h9, l::.i.i
c6 ha chj em Gorgon, minh co canh, toe tren dau to:'r n
la ran, ma ngtr6'i tran ghet d(>c d!a, vi nhin thay cluing
la phai ch~t. Ta khuyen nang phai de phong nhfrnJ
quai v~t do. Nhll'ng nang l1ay nghe, con mc)l thli' ma
nhin thay ciing la ngu) hiem. Hay tranh xa nlifrng con

1. Khuon g6, d~ diit set hu~c sap dung c1~ \'iet chfr·
2. Tue Ia chau Au va chau A.
3, Kixthene hiin la m<}t thilnh pM tu&ng tuqng (Ch).
•· Trong thlin tho~i. Gorgon la ha chi em: Meduydc;,
O'ryalO' Va Xtheno. aQ co nang ll;?C bi~n thanh c1a nhfrng ai
rihln hQ~ rt~c bi~t nMt Ia nang MMuyda, Sal! nay bi Peed
£iet cliet.
c::h6 c~m cua Zo·t, nhfrng con ghipf6ng mo
nh9n 1 va. ca
do:ln kY. . binh m(>t mat Arimaxpa, a tr~n b<r s6ng
Plutl>ng n1rac cuon vang theo. Cha c6 d~n. gil.n b911
chung. Hai ming se tai XU sa
xa xoi cua m(>t dA n toe
da den. (y gan nhfrng ngu<>n g5c cua m~t trO'i, nai ('Q
con song Aithiopx chlly qua. Nang hay ven theo bO' song
nay, di cho t6'i Doc2, nai ma con song Nin tt'r cac mii
cao cua dfty Biblota- d~ xuong dong mr<'.Yc thieng va t<St
lan.h ciia no. Theo dong, nang se di den canh dong tam
giac cua s6ng Nin. Nang lo hb-i, theo s5 m~nh, day
chioh la nO'i cho nang va con chau ming d\l'ng nen m<)t
<lat di dan 16-n. Neu ta n6i c6 ch6 nao t6i nghia thi nang
cir hoi nfra, cho dugc hi~u c~n ke. Ta b:~n c6 tht'ra thl
gia roi rai, qua y muon.
. DOI TRUONG D~ ~G CA - Neu con phlti th~m chi tiet
gl boij.c con quen dieu gi ve nhfrng buac hon ba cua
nang thi anh noi not di. Nhll'ng neu n6i het r<>i, thl
uen hrqt Chung loi, anh bay cho hmrng Cai d~c A.n
chung toi da xin : chac anh con nha chti'.
PROM:f:Tf: - Git , thl ming 16 da biet ro CUQC dai lll'U
l:;i.c cua minh tai dAu mai cham dut. Nhll'ng mu5n cho
nang tin lO'i n6i cua ta chil.ng phai la hiio huy~n. ta se
nhlic l~i nhfrng u6i dau khl> nang da trai qua trll'ac khi
den day, cho nt i;ig c6 bang chung la ta n6i th~t. Ta s~
g~t bo rn(>t hen phan Um Sl;,? vi~c. ma chi n6i phan cuoi
nhfrng buac pl deu hru diiu ti~n cua nang thoi. Khi
- - --- -
1. Nhihig con gl ipfong gift vang o song Plutong chong lQ.i
nguai ArimaxpCY tJ rn each chi~m lay vang. PlutOng la mOt eon
song tuang tugng, cih1g nhu song AithiOpx (Ch).
2· Doc y hin cl · nhfrng thac nu&c (Ch.).
3. Khong lam g, c6 nui nao mang t~n la Biblot l:J Ai-c~p
thO-i c~, ma thanb p'16 BiblOt tbl b r:'.it xa.. phia du6'i nbuna
Thar 1<111 (Cb). - ' ·
nang t<ri xti' s& ngU'Cl'i i\JolotxO' va vung cao nguyen
Bodon, nO'i c6 den thcr Vil nO'i ban lc»i sam cua Zat
Thexpr0tl~~1<).i ding la nai c6 s1l l:;l kh6 tin la ·-"ahfrng
cAy soi biCt n6i, nhfrng cay nay du len tieng ranh r9t,
khong chut bi hi~m. chao nang SC la ngtrO'i VQ' ve vang
cua ZO't - nang c6 lay the !inn vinh dtl chut nao
khong? - llr J10'i d6, h! con ruoi trau dot, nang vimg
ch:;ty len con c!trang ven bi~n tai v!nh l6n Rea2 ; roi tir
day, viln b! con ruoi trau dot, n:lng lt;ti quay bm'.:tc luu
l:;lC ve day. Nlmng nan•1 c6 th~ Lin chac ch~n ding sau
day, cai vjnh lo·n nay se dU'Q'C d~t ten la v!nh Ionien,
d~ nhac nher het thay ngu(yi tran nll6' t<Yi bu6'c phieu
b~t cua nang qua <l6. t·Urng thay day la m¢t bang chung
tri ta sang suot, nbin xa han ca tam mlit ta. Ph~n
chuy$n coa l:;ti, la se tiet l<) cho tat di. cac nang cirng
biet, va la n6i tic p cau chuy$n hie d au. {J dau xrr Ai-c~p,
tren m<)t bill boi gun dra song Nin, c6 m<)L do thanh ten
la Canop. Khi nao nang Io lhi ci6, Zat se lrli. 11}.i tri khon
cho nang b~ing each {,µ ban tay au yem len tran
nang va chi can up m<)t llin thoi, roi nang se sinh ho.
m(>t con trai, mang cai ten nhl1c 11}.i each Zat da t~o ra
n6 : d6 la ngm1i Epaph()tB da den, ngirO'i se thu hol}.ch
hoa lqi tat ca cac dong n1ong d9c hai bo· song Nin bat
nga1. Ben dO'i thi.'r nam ka
t tl' 1~pnph6t, m(>t d 0an nam
IDU'O'i thieu nfr se bUQC long phai tr& l:;i.i Acgot d~ tranh
ket hon v6'i nhfrng anh em t h uc ba. Bc;m nay, bi di:ic iinh
loi cuon, nhll' nhfrng ch'm rrng don du{H dim bo cau
non, cfing se theo sa n~~ AcgOt <lt'li cu-cti cho ky dtrgc,
m~c diiu CUQC hon nllan h! n gan cam.
Song m<)t vj thtin

1. Thcxproti la p'i?in t'\ y r. ·1111 :;Jt E .1i r u (Ch).

2. Vir1h H<.~1 lh lii~.1 1\d t i :it c • g ~ 1 n·n· (Ch).
a. 9¢11.il lu f pr1pl1°1Q '';thi" deu la. s<J 1110, RU ll~l'I·

R7
se pha ngang mtru do cua h9, va dat Pelagia1 se chon
vui h9, vi m<)t tban Arel nfr, gan d~ va tinh tao, canh
gifr trogg dem toi, se danh b::i.i h9. Mlii ngm7i YQ' kia se
giet chet chong minh bang m<)t thanh guam hai hr&i
nhung vao mau han. Mong sao nfr than Xyprit err den
tham cac kC thu cua ta theo kieu do ! Duy chi c6 m<)t
nang, vi thich co con, nen dang 1C giet b:;tn cung giucmg,
se d~ cho chi minh nhl.lt di, VU gifra hai Sl;t' Vi~C Cung
kbong hay, nang se ch9n h;ra tha b! coi la hen con han
mang lieng giet chong. Chinh ngITO'i dan ba nay sau se
de ra m<)t dong VU'O'ng g~a trong thanh .Acgot. K~ ro
het ngc;m nganh chuy~n nay thi se dai qua. Chi din biet
rang ngu-ai anh hung gan d:;i., n~i tieng vi cac miii ten
cua minh va se giai thoat cho ta khoi tai ach nay, la
ngtrb'i cua dong h9 d6. Bay la 10-i sam cua m~ ta, ba
Themit, em gai cua cac v! kh&ng lo
tlrner tru&c, dii n6i
cho ta biet. Nlmng lO'i sam nay se th1.rc hi~n ra sao,
theo dtrcmg lOi nao, giang giai cho ro thi phai mat nhieu
thi gib', ma nang c6 biet ciing ch&ng lQ'i gi.
10 - Oi I 6i l Kia toi l~i bi quan qu1,1.i, thieu dot, tAm
hOn dien 101,1.n ngay ngat. Voi con ruoi trau dot toi nhu·
sat nung lifa do; toi khiep SQ', tim di;tp tbinb thinh, COD
llgU'ai d·ao l(>n. Toi cam thay minh nhu ke ch1;1.y thi b!

1.• PelagiO' la mc)t aan t<)c th<'ri thai co tren cac ctao thuc)c
Hy·h~p. a cac vung Tieu A ven bien va ca a Y-dll-i-IQ'i. Oan
t"oc uay c6 le kh6ng be bao gia hgp thanb m<)t doan the quoc
gia; n6 da bi auoi kboi dat Hy-lll-P• hotic b! giong Hellen Mt
lam no l~. Pelagia la nhfrng nong dan ua song yen on, hQ eta
dvng le-n xung quanh cac thanb th! cua hQ nhll' Laritxa, AcgOt,
nhung bt!c tucmg khClng lo toan bang da tang l<'m chong ten
nhau, rat kien c6. Ngu&i ta thm'rng dong y coi cac dil.n Thrace,
Phrygien, Lydien, Car'.en. Elrusque, Epirute, Illyrien, Italiote
trong thc'ri cd va dan Anbani th(ri nay nhu nhfrng chi nhanh
d~n tc)c Pelagia trqn mau it nhieu v6'i cilc d~n t¢c khac.

ett
m~t tr~n cuong phong th~i b1,1t ra ngoa1 vong ch:,ty;
mi~ng toi n6i gi, toi khong biet nfra, tam tri toi roi lo~m
chong d& lung tung v6'i can dau khung khiep cuon minh
di nhu s6ng don d(lp.
(Nang ch9y t1 on)
DOI DONG CA - Khnn ngoan thay. ph<ii, khon ngoan
rat mr.rc La ngir&i aau tienl aa nghi lrong 6c va dien
ra l&i cau cham ng6n rang, trong hon nhan, tot nhat Id
ch9n nai illang xirng va, khi mi uh chi la m(>t ngm'ri th<;r,
lhl chang 11en ma tuang nhirng nguai dm;c thien hq. tan
ti.mg vi giau hay tang Mc vi sang.
Hai cac nang Moira bat t{r, t6i cau mong cac ming
dung bao gi& thay t6i phai bLr&c Jen gim'mg czia Zall
TOi cau mong khong bao gi& lam v<; Mt cir m(>t vj niw
a tren trai ! Toi rung minh kinh khiep thay n<ing 16,
trinh nil kh6ng thtch Wy chong, ma bi Hel'a aay a9a vao
clrnh bdn ba ki¢l sue kh6n kho nhu kia !
B6i v&i t6i, lay ngu&i ngang hang tht chang lo ngq.i gt.
NhLrng xin aitng c6 v! than l6n nao nhin toi bang con
mat yeu auang kh6ng sao tr<i.nh thoat ! Toi kh6ng th~nao
duang noi m9t cw)c giao tranh chung quy chi c6 tuyet
v9ng. Neu gQ.p n6ng noi ay, l6i khong biet se ra sao ; vl
t6i t hay kh6ng c6 each nao thoat ra ngoat y muon CU(l Zat.
PRO METE ' - Ta dam quyet rang bay gicr Zat h<Sng
hach tM d~y. nhµ-ng roi c6 ngay han se phai nhiin, vl
CUQC hon nhan ban dang Stla SO~ll kia SC 1(1.t ban khoi
ngoi cao, mat het quyen hanh, va tieu di~t han. Han se
thlly lai cua Cr6not, cha ban, nguyen rua han khi
bi l~t khoi ngoi vua lau d<;>·i, dcr9·c thi.rc hi¢n tl'rng diem,
tirng di~m m(>t. Ma trir ta ra, khong m<)t vi than nao c6
th~ v~ch cho han each tranh thoat lai v~ nay. Chi c6 ta
biet, va biet phai lam nhtr the nao. Bay gia thi mljc

1. Ngu6'i kh().n ngoo.n oay ll Pittacot.

han Ctl Vi~c ng(t ngtr(rng tri Vl, y vao moi h°ra set nan
vung vlly trong tay lam am
i ca khong trung. ,C:ai t.ro
d6 se khong gifr dtrQ'C cho hlin khoi nga nii nhl,l\: nha, ~
che,~vl tay doi thu ma hi~n ban dang ti;r t~o cho minh li!
m<)t vj khong IO vo d!ch. Nguai nay se tim ra m<)t th1J:
lira rn:,mh ho·n ca
set, n~ dfr hem sam. n6 pha tan thanh
manh Vl,l.Il cai vii khi ciia Podeidong, cay dinh ba gieo
tai rac hQa ngoai bi€n va lam rung chuy~n m~t dat.
Vap phai ho~n nan nay, han se hieu tit d!a v! thong tr!
tr:;t xuong dja vj lam toi khac nhau nhtr the nao.
DOI TRUO~ DONG CA - Toi tbay duang nlm anh
mong muon cho Zat the nao thi nghi ra nhu vf.J.y d6
th6i.
PR6METE - Ta n6i nhfrng vi¢c se xay ra, va ding la
nhf'rng dieu la mong muon.
D<'.)I TRUONG DONG CA - Nhtr vf).y la c<"> th~ Zat phai
cui d~u vang theo m<)t chu tu6'ng u?
PROMETl~ - Bung, ma ban cou phai ch!u nhfrng C\tC
hinh ho·n the nfra.
D<)1 TRUONG DONG CA - Sao anh dam lieu linh tung
ra nhfrng chuy~n nhrr vf).y?
PROMETE - So m~nh cua ta la khong bao gi<J chCt,
thi ta Sf)' gi?
f)0I TRUONG DONG CA - Zcrt c6 th~ bat anh phlii chju
kb~ sa
hO'n the nay nfra.
PRO METE - Thi hun cl? vi~e: ta s8.n sang don cl:cr
m9i s-g-.
DQI TRUONG DONG CA - NgrrCri khan la ngm'ti biet
kinh thO- than Adraxrn1.
PROMETE - Thi rnhg cir vi~c kinh tho·, diu xin, n!nh
n9t kc dang dac the. Boi v6"i ta, Zo·t chSng la ca i quti.i

1. Adraxt~ !a, m~t ten khac cua nu than bao thu N0mCdit.
Tinb tu ?d; astos nghia Ii! : khong $\1.0 tranb dugc (Cb}.

·90
gi Mt. Trong quang thb'i gian ngan ngui d6, tha ho cb.o
ban err hanh d¢ng, ell' ra 1$nh tuy theo s& tbich: han
chiing thong tr! chll' th~n , dU'Q'C lUu nfra dau. Nhtrng
kia I t~n dua tin cua ZCYt, ten day ta cua bl}.O chua mai~
da den kia. N6 denhiin lad~ bao chuy~n gl 11;1 cho chung
ta d!y.
HECMET - Hai ten ngl.ly bi¢n xao quy~t, long dly
Mm ht}'C kia, mi da phan b(li ChU' than, an dip hra la
dl;l.c quyen cua than linh dem cho gi6ng v:).t phu sinh.
nay cha ta ra 1¢nh cho mi phai n6i ro cu(>c hon_nhan
ma mi khao am i kia la CUQC h6n nhan nao, VU cha ta
se h! ai IM db. Ma, Pr6mete 1;1, Ian nay thl cher co
quanh co bong gi6, chuy~n gi n6i thilng la chuy¢o ay,
dung hilt ta phai di Ian thll' hai. Mi thlly d6, nhfrng
thu do(ln cua mi khong lam cho ZO"t ngu6i gii).n dau.
PR0M~T£ - An noi mai kieu ky ht>ng hach gum
chua I Bung la gi9ng hr&i mc)t ten day ta cllll thfir. I
Cac ngm1i con tre, m6'i nlim quyen hanh dll'Q'C ft lau
ma da tm:mg minh b m(lt phao dai kh6ng bi~t dau
thmmg la gi. Ta day, ta ha ch!ng tr6ng thay hai vua h~
duCH d6 sao ?I Con vua thrr ha dang ng11 trj thl chilng
bao lau nfra ta ciing ee thay ban bi t6ng cl> di nhanh
ch6ng va nhl,lc nha hem cho ma xem. Ngmri tm:mg ta
run sg, dum mlnh l~i trll'6'c bQn than m&i chang?
KhOng phai dau: con lau, con m~t m(ri khien dU'Q'C tA
sg. Ngucri den dlly b!ng con dU'b'ng nao thl . hay man
quay tra ve dm'mg ay di: ngll'ai se chdng duQ'c bi et ti
gl vi! nhfrng drnu ngmri mu6n ta n6i dAu.
HECMET - Ay ciing chi ~l ngang ng~nh n~n ngll'O"i
m6i gi~t vao hen dau khb nay.
PR0M:ET£ - NgrrCYi n~n biet ro rlng kh6ng d<'Yi nao ta
them danb dbf cimb kbl} CUa ta lay Cai dja Vj n6 l~ ban

1~ Tflc Ure.n~t. r~i 4b Cr6o6t (Cb).

ti~n cua ngtrai. Ta bj d6ng chlj.t vao vach da nay con
thay de chju hem lam rnn SU gia trung thauh cua Zat.
Ngtrai nh1.1c ma ta thi ta nh1,1c m~ hli ngtrO'i nhtr the do.
HECMET -- Mi c6 ve dtrang dU"ang lIF dac ve tinh
in.I.Ilg mi hi~n li;ti.
PROM.ET:E - TQ: dac l Ta mong cac ke thu ciia ta ciing
tt1 dac dtrgc nht.r vf).y ! Va ta kB ca nguai trong so d6.
HECM:ET - Mi d(> ca cho ta ciiug c6 d11 phan lam
cho mi khl> d6 sao ?
PROM:ET:E - N6i thf).t, ta thu ghet het thay b9n than
ca Chiu O'll ta ma nay li;ii doi Xtr bat Cong VCri ta.
HECMET - Ta hieu roi : mi dien d~i, va mi dang om
n~ng.
PROMETE - 6m l Neu ctr ghet ke thu cua minh ma
l:'t om thi, ir. ta om day.
HECMJ;ff - Neu mi glj.p v~n ma nam dugc quyen
banh thi th(lt khong ai c h!u dtrqc mil
PR6M:£1TE - Than oi l
HECMET - Hai tieng d6 Zat khong he biet den I
PROMETE - M6i ngay m¢t them gia tbi chi\ng c6 cai
gl ma thb'i gian khong d~y cho biet.
HECMET -Ay the ma mi v~n chtra h9c. duQ'c thanh
khon day.
PRO METE - C6 the th~t; neu khong, thi ta da ch&ng
them noi vai m¢t ten day ta nhu nguai.
HECMET - Xem chirng mi khong muon n6i ti give
nhfrng dieu cha ta muon biet.
PROMETE - Ta nQ' nan gi cha ngtrai ma phai to long
bi et O'n nhi?
H:eCMET - Mi nh~o bang ta, coi ta nhtr con nit.
PROMETE - Thi ngi.rai chiing la con nit U'. ma con
ngoc nghech han con nit nfra, nen mai mong moi dt.rQ·c
o· ta mQt dieu gi. Nhfrng xieng xich ac nghi~t nay ma
chU'a di.rgc thao cbi th! khong c6 SlJ.' nln,1c m~ nao, muu

92
 mo nao c6 th~ don La phai tiet 1¢ <lieu do. H<'i v~y uii
ell' vi~c ph6.ng lira set thrnu huy, cho tuy~t canh trlng
tung hoanh, cho sam tfr long dat glm Ien ma dao l(m
ca trCri dat I Bay nbieu tro deu khong lam ta nao ming,
va ta quyet khong n6i cho h~n biet ai se tru~t ngoi
h~n dau.
HECMET - Mi thir nghi xem : ngang btr6'ng nlnr mi
thi mong gi ai c1ru gi1ip?
PROMETE - Ta dii nghi ky va quyet tam tt'r lau roi.
REC.MET - T lmang hai cho mi m~t tri ! Hay nhin, hay
chju nhin canh kh& nh&n tien ma to ra biet dteu m(>t
chut.
PROMETf: - Ngm1i n6i nr0m tai Hlm, va nhfrng lai
ngll'<ri khu:yen khich ta ciing vo hi~u nhl.l' ngtrai n6i vai
s6ng bien vf).y Lhoi. Ngl.l'o·i ch& nen nghi ding m(>t v!
than nlm ta day, vi SQ' 1¢nh ciia Zcrt, ma p Mi tao cho
minh m<)t trai tim dan ha, va, nhu dan ba, phai quy
goi, ngira tay ra trl.1'6'c ke minh cam ghet di3 van xin
thao c&i xieng xich cho minh ! Ch~ng phai nhl.l' vf).y
m?t chut nao dau.
HJ;:CMET - Ta thay rling IO'i dai bao nhi8u ding chi
uong cong thoi: vi ta c6 n6i nhl.l' van, mi ding chiing
chiu nghe, chiing nguoi cO"n hung hi'.> chut nao. Mi nhtr
con ng1:a non cbl.l'a quen thang yen cmmg, ct'r nhay
ham thiec, chom ten, vung vang chong l~i. t1r&ng lam
nhtr vf).y la thoat dl.l'Q'C. Mi hung hl> chdng qua vi suy
tinh sai Him, ma da suy Unh sai thi hung hang cho
lam ciing chang ket qua gl. Khong ch~u nghe ta khuyen
nhu th1 dong to phii phang, s6ng con khung khiep, se
trut len dau mi, khong dm'mg tron tranh. Truac bet,
ng9n nui chenh venh :n,ay, cha ta se cho set danh tan
ra tung mlmh, vtii kin xac mi v~n con mac nguyen
trong da, va phai qua m<)t chu6i ngay dai d~ng dt;ic mi
m&i lai nhoi dugc ra Anh sang m~t trOi. Nbtrng kbi ay
thl con cho co canh cua Zal, con chim l.tng do hung
mau mau se <ten mll :xe ngau nghicn tung rnlmg lCm
than'bLh~ mi. V! khach chling ai mb'i do ell' suot ngay
den moi gan den ci'ta mi an cho thoa thich. Chung nao
chua c6 mc)t v! thlin den chju nhuc binh tbay cbo mi
va bang long xuong coi Hadet toi tam, den t~n vung
Tacta mjt mu sau tblim I, thi mi dirng hong hinh ph~t
cham dirt. Nghi cho chin di, ta noi thM day, khOng
phai la huenh boang vi:I v!t gi dau. Zcrt khong biet d9a
suong, da n6i la lam. Vf>.y hay nhin chung quanh ma
ng~m nghi, khon dm'mg suy tinh con hem bm'.mg
binh.
DOI TRUONG DONG CA - · Chung tOi thay l<'Yi khuyen
nay cua Hecmet khong phai la kbong thich dang. Anh
ta khuyen anh bo thai dO bU'c'Yng binh di, va bay suy
nghi khon ngoan th~n lr9ng. Anh nen nghe lCri anh ta;
vi la m¢t ngtrai hien ma err khang khang co tbu trong
nhlim I!n, la dieu dang h~.
PRO METE - Thoi ! Ta da biet h'r trtr6'c cai dieu hlin
den day lam rac tai ta. Nhung ke thti ch!u nhfrng don
dau cua ke thu thl co chi la tui nhv c? Ba vf).y, cai b~n
l\!ra thu6n nhQn hai dau 2 Ctl quat xuong ta di; sam
set, cuong phong cu rung chuy~n thinh khong, lay d¢ng
dat cho den long goc b~t r~, s6ng con bi~n lcrn cu lm
lm hung dfr dang len, lam roi lof.ln ca uU'b'ng tinh tti
tr~n trb'i, ell' nem ta xuong vting Tacta am u trong
nhfrng CO'Il loc khong gi can nM; du lam gi di nfra,
Zat ciing ch&ng th~ lam cbet dU'Q'C vj than_Ia ta day.

1. Sau nay se c6 Khirong nh~n aau d&n th~ chftn cho

Pr6mM~ (Cb). .
2. Theo P. Mason, tU:c Ia mOi set mil ZO't cam tren tay,
giong nhu cai b~n (!Jim t6c) co cM ciim agiua, ha! llliu
thuOo nh~n (Ch).
 HECMET - Thet la nhiing y nghi v:.\ lai noi cl.I lbay
'1 nhilng k_e mat tri. Cau lllong nhtr the ch§.ng phii la
hoan toan dien sao ? min c6 b6t bung hang clnit nao
khong? Cac nang day c6 long thuang han, hay mau
mau lranh xa nai nay, cho tam than khoi bj kinh
holmg vi tieng g~m khung khit'ip cua set sap giang xuong.
DQI TRUONG DONG CA - Anh hay n~n alH gi1;mg ma
kbuyen di~u gi toi c6 th~ nghe dirge. Loi anh n6i vira
rl>i qua tln!c khong sao ch!u nlH. Sao anh 11,1i c6 thf!
bao toi lam mot vi~c hen nhat nhll' vf>.y? Promete phai
chju nhfrag dau khl> gl, t6i cfing slfo sang chia se
v6'i
anh ay. Toi da biet cam ghet nhU:ng quan phiin b<)i:
khOng c6 dieu t~ ac nao tOi kinh tam hem dieu c'6.
HECMET - Thoi dtrqc, cac nang hay nh6' lay nhfrng
dieu ta bao tnr6'c ya khi da chuoc Vl,l vao than roi thi
cha c6 oan so m¢nh, cha c6 trach Zat la danh bat than
nM. Khong, cac nang chi nen h! trach mlnh thoi. Cac
nang da biet sap xay ra chuy~n gi; khi da mac vao
ltrfri kh() ch~ng chit khong a.rang thao g&, thi day
khong phai la tai uang d(>t ng<)t, bi m~t gi, ma chi
la do chinh cac nang d~i d¢t tt:r gay ra cho minh
ma thoi.
Hecme/ nil lui
PR6METE - Oi I cac Mnh dl)ng da tiep theo sau l<:ri
n6i: dat chny~n d(mg, tlr long dat tieng sam ~~m len;
ch6·p loe lua nhang nhjt ban ph1wng; m<)t can bao
ca
loc cuon bay cat bl.l.i; tat cac thu gi6 cling ncH d~y,
chom hue ifin nhau nhll' nhfrng quai v~t hung hang
giao dau; tr<'>'i bi~n khuay nhao l~n l<?n. Bay la tr~n tan
cong vu bao cua ZO't nhlim thiing vao ta d~ lam cho
ta kinh SQ'. Hai m~ dang kfnh cua COD, va h&i b!u
khong khi ebb anh sang quay vong th{; gi6'i cho muon
loai cimg huang, co thay chang toi bi hanb h~ bilt cong
den I.he nao I

95
 .MUC LUC

• L&i dan
• Tieu szr Etsylu 12
• fieu dan v~ Quan Ba Tir 15
•QUAN BA TU 17
• Ti~u d:ln ve Pr6mete bi xieng 53
e PROMETE BJ XIENG 67
•Tieu d:ln v~ Agamemnong 97
e AGAMEMNONG 99

Chiu trcich nhi~m xuli.t Mn

LY HAI CHAU
Bien t~p nc)i dung :
HA MINH TUAN - HU'6'NG MINH
Trinh bay sach: TRAN rrnoAT
Trinh bay bla : NGQC B<)I
Sua Mn in : DUO'NG QUAN

•••
KlCH ETSYLCY (Tuy~n t$p)
NHA XUAT BAN VAN HQC

.. In 20.200 cu<fn kh~ 13 X 19 tq.i nhd mdy

in Tien Bo -Ha Nol. So in 1898 so xuat
ban 12/VH~ In xo~g vd n9p Liru chi~u
thang 10-1984.
 1111111111111111111111111111111
VNa16709
CHAO :Mtl'NG 40 NAM CACH 1\t~NG THANG TAM .
v A·- <)u6c K1iIN1i~vi:e;r NAM (1945 -1985).
don d9 c ba c6ng lr1nh Ian :

Tuy~n ~p 40 nam Th..-1: Vi~t Nam

Tuyen t~p 40 nam Truy?n ngan Vi~t Nam
.. " Tuyen t~p 40 nam Ly lu(in, Ph€ b1.n h van hQc
Vi?t Nam
. t •

bao gom nhfmg gia tr! V:an hQC tieU bi~U, d~C sac
nha~ cua ne n van hQ~ each mq.ng Vi~t Nam

~· .. . .

NHA XUAT BAN VAN HQC

L'

Gia : lld,OO