Agnieszka Gracjas

Akademia WSB

Wydział zamiejscowy
W Cieszynie

Mentor Dr Grzegorz Fuchs

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE A PRAWO DO

BEZPIECZEŃSTWA. PATOLOGIA DZISIEJSZYCH
CZASÓW.
Streszczenie: Najważniejszymi elementami artykułu jest świeży pogląd na wykluczenie
społeczne oraz prawo wykluczonych do bezpieczeństwa. Artykuł zawiera próbę definicji
wykluczenia oraz patologii społecznych naszych czasów. Skupia swoją uwagę wokół
problemu bezdomności wśród dzieci, ubóstwa, radykalnych poglądów religijnych oraz
wymiany handlowej dóbr naturalnych w czasach galopującego rozwoju globalnej gospodarki.

Słowa kluczowe: Wykluczenie społeczne, dzieci ulicy, patologia, ubóstwo, radykalne

poglądy religijne, współczesne niewolnictwo.

SOCIAL EXCLUSION AND THE RIGHT TO SECURITY. THE

PATHOLOGY OF TODAY'S TIMES.

Abstract: The most important elements of the Article are a fresh view on social exclusion
and the right excluded to security. The Article attempts to define exclusion and social
pathologies of our time. It focuses its attention on the problem of homelessness among
children, poverty, religious views and trade in natural goods.

Keywords: Social exclusion, street children, pathology, poverty, radical religious views,
modern slavery.
Wprowadzenie

Celem artykułu jest obiektywne spojrzenie na problem wykluczenia społecznego oraz

ustalenie zasadniczych przyczyn będących determinantem wywołującym skutek wykluczenia,
determinantem warunkującym przyczyny wykluczenia oraz określenie korzystnych dla
redukcji wykluczenia zmian prawnych i społecznych. W artykule wskazane zostaną miejsca
sugerujące potrzebę wprowadzenia zmian prowadzenia polityki socjalnej oraz zmian w
umowach handlowych celem zredukowania postępującego wykluczenia. Artykuł skupi swoją
uwagę głównie na problemach związanych z bezdomnością dzieci, radykalnymi poglądami
religijnymi oraz współczesnym niewolnictwie i problemach związanych z eksploatacją
zasobów naturalnych.

Wykluczenie społeczne. Definicja i podział.

Podstawową definicją wykluczenia lub też marginalizacji społecznej, jest wyłączenie z

udziału w życiu społecznym a co za tym idzie również w bezpieczeństwie społecznym zarówno
jednostek jak również grup społecznych czy całych społeczności1. Wykluczenie społeczne
kojarzy się niejednokrotnie z patologią i różnego rodzaju dewiacjami społecznymi. Poglądy te
wyraźnie wskazują na różnego rodzaju dyskryminacje, uprzedzenia względem osób
wykluczonych. Bez dyskryminacji nie byłoby wykluczenia, gdyż każda dyskryminacja
powoduje wykluczenie z jakiejś części praw przysługującym innym. Dyskryminacją
prowadzącą do ekskluzji niekoniecznie musi być sama patologia. Przyczynami pośrednimi
wywołującymi określony skutek patologii prowadzącej do wykluczenia społecznego są takie
czynniki jak: religia, wewnętrzna polityka społeczna państwa, położenie geograficzne,
czynniki ekologiczne oraz zglobalizowany rozwój gospodarczy. W tym miejscu należy
dokonać podziału pośrednich przyczyn warunkujących wykluczenie społeczne i
zaktualizowanie poglądów warunkujących stan wykluczenia. Czynniki wykazane w rysunku
nr 1 przyczyniają się w większym lub mniejszym stopniu do rozwoju patologii społecznych.

1 B. Szacka “Wprowadzenie do Socjologii” Oficyna Naukowa, Warszawa 2003

Rysunek 1. Czynniki wpływające na rozwój wykluczenia społecznego.

Źródło: Opracowanie własne w oparciu o bibliografię zgromadzoną w artykule.

Patologia Społeczna w kontekście naszych czasów.

Profesor I. Pospiszyl porównuje patologie do chorego organizmu, w którym trudno
zdiagnozować co jest chorym organem, co jest symptomem choroby i co stanowi odniesienie
do tych zaburzeń, czyli co jest zdrowiem 2. Należy zdefiniować patologię nie jako chory
organizm a jako podstawowe składowe nauk o bezpieczeństwie w których to wskażemy
podmiot patologii jakim jest jednostka, grupy społeczne, społeczeństwa. Zamiast symptomów
choroby określimy przedmiot patologii, czyli różnorodne dewiacje społeczne. I w końcu
zamiast odnosić się do problemu zaburzeń danego organizmu określimy środowisko w jakim
dana dewiacja występuje.
Profesor Podgórecki uzależnił patologię od ludzkiej oceny 3. Margines akceptowanych
zachowań i światopoglądowych wartości w dzisiejszych czasach związane są ściśle z
podziałami społeczeństwa na mniej lub bardziej ekskluzywne grupy społeczne 4. W miarę

2 I. Pospiszyl “Patologie Społeczne” Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2008

3 A. Podgórecki “Patologia życia społecznego” Wydawnictwo PWN, Warszawa 1969
4 R. Szarfenberg “Pojęcie wykluczenia społecznego” Instytut Polityki Społecznej, Warszawa 2008
rozwoju gospodarczego postępuje znaczący podział społeczny pod względem zamożności -
powstają strefy nędzy5. Podziały oraz różny margines akceptowalnych zachowań społecznych
w danych grupach społecznych przyczynia się do potwierdzenia teorii Hirscha na temat
dewiacji jako konsekwencji zaburzeń więzi społecznych6. Według tej teorii rozmiar, struktura
i dynamika przestępczości odzwierciedlają “ducha epoki” .Krocząc drogą podziałów i
rozwarstwień społecznych dewiacji bardzo ważnym elementem dzisiejszej patologii są
przestępstwa i dewiacje “Białych kołnierzyków”. Brunon Hołyst wskazał już w latach 80 na
rozwój przestępczości wśród wyższych klas społecznych określając je jako White Collar
Crime7.

Rysunek 2 Określenie podstawowych składowych patologii.

Źródło: Opracowanie własne w oparciu o bibliografię zgromadzoną w artykule.

Odniesiemy się do środowiska niższych klas społecznych, tu ryzyko dewiacji, niska

wrażliwość aksjologiczna oraz niski poziom wykształcenia objawiają się najczęściej.
Wykluczenie i marginalizacja mają swoje korzenie w aspektach na które podmiot ma wpływ i
takich na które wpływu nie ma. Wykluczenie, na które podmiot ma wpływ lub wybór to

5J. Mazur “Bezdomność. Szkice z socjologii, polityki społecznej i katolickiej nauki społecznej.” Wyd. KUL Lublin 2005, str.
40

6 T. Hirschi “Causes od Delinquency” Routledge, 2001

7 B. Hołyst “White Collar Crime” Kryminalistyka, Warszawa 2016
alkoholizm, narkomania, które często bywają wynikiem interakcji dwóch czynników:
cierpienia oraz niezdolności radzenia sobie z nimi 8, lenistwo, brak ambicji, życiowa bierność,
brak autorytetów w rodzinie, trudność w przystosowaniu się do społecznego życia po
odbywaniu kar w zakładach penitencjarnych. Bardzo często w ślad za biernością życiową i
brakiem motywacji do pozytywnych zmian życiowych może iść stygmatyzowanie takich osób,
czyli naznaczenie statusem dewianta wywodzących się z teorii Lemperta 9.
Czynnikami na które podmioty nie mają wpływu są: sieroctwo, kraj i region
zamieszkania, klęski ekologiczne i żywiołowe 10, degradacja środowiska, niepełnosprawność i
choroby, tereny konfliktów zbrojnych, ustrój w państwie docelowym, radykalne poglądy
religijne oraz tożsamość narodowa. Często prowadzi to do wykluczenia przez bezdomność.
Bezdomność będąca wynikiem rozwoju cywilizacyjnego, procesów tj.: industrializacja,
urbanizacja, redystrybucja władzy politycznej, dekolonizacja, rewolucje łączące się z
globalizacją11.

8 J.J Mc Whirter,B Mc Whirter, A. Mc Whiter, E. Mc Whiter “Zagrożona młodzież.Ujęcie kompleksowe dla nauczycieli,
pracowników poradni, psychologów, pracowników socjalnych”. Przeł. H. Grzegłowska- Klarkowska, A. Basaj, Państwowa
Agencja Problemów Alkoholowych –Parpa , Warszawa 2005, str.194
9 E. Lempert “Social pathology” McGraw-Hill New York 1951
10 J. Mazur “Bezdomność. Szkice z socjologii, polityki społecznej i katolickiej nauki społecznej.” Wyd. KUL Lublin 2005,

str. 12
11 T. Kowalak “Bezdomność” Leksykon Polityki Społecznej, red. B. Rysz-Kowalczyk, Oficyna Wydawnicza ASPRA –JR,

Warszawa 2001, str. 18-20

Rysunek 3 Podział wykluczenia ze względu na wybór i brak wyboru podmiotu.

Źródło: Opracowanie własne w oparciu o bibliografię zgromadzoną w artykule.

Dokonując głębszej analizy tych problemów zacznijmy od czynników na które

społeczeństwo ma wpływ. Alkoholizm, narkomania, lenistwo, bierność, brak autorytetów czy
odsiadanie wyroków w zakładach karnych - to problemy na które podmiot narażony ma wpływ.
Środowisko patologicznogenne to takie w którym nie ma nacisku na dobre wychowanie
dziecka, na pokierowanie dziecka dobrą ścieżką życia, wywieranie i tworzenie w nim aspiracji
czy motywowanie. W środowisku tym dominuje alkohol lub używki. Dziecko wychowane w
środowisku patologicznym uznaje, że świat, który go otacza jest czymś normalnym. Prowadzi
to do poważnych problemów w dalszym etapie rozwoju. E. Wysocka zauważa zaburzenia w
przystosowaniu młodzieży związane ze stylem wychowywania w rodzinie 12. Dorastający
człowiek nie może odnaleźć się w środowisku odmiennym od poznanego w etapie dzieciństwa.
Jednostka taka często nie kończy szkoły, próbuje zarobkować za granicą. Nieudana praca za
granicą prowadzi do jeszcze większej marginalizacji. Brak zatrudnienia lub wykształcenia
prowadzi z kolei do wkroczenie na drogę występku kradzież, sprzedaż i produkcja narkotyków
a w konsekwencji zakład karny.

12E. Wysocka, B. Ostafińska-Molik “Zaburzenia przystosowania młodzieży a style wychowania w rodzinie” , Wyd.
Pedagogika Społeczna, Uniwersytet Jagielloński 2015
Rysunek 4 Wpływ patologii środowiska społecznego na rozwój jednostki w cyklu życiowym

Źródło: M. Radochoński, “Problemy współczesnej patologii społecznej pod redakcją B. Urbana”, Wyd. Uniwersytetu
Jagiellońskiego.

Problemy wykluczenia na który jednostki oraz społeczeństwa nie mają wpływu są

często problemami skali globalnej przez co są bardziej skomplikowane i zawiłe oraz trudne do
rozwiązania. Problemy wykluczenia społecznego zawarte w drugiej części artykułu są
problemami, w których to objawia się wyzysk oraz ucisk względem osób wykluczonych.
Najczęstszą przyczyną tego wyzysku jest ubóstwo generujące największy odsetek
wykluczenia. Czynnikami wpływającymi na taki stan jest często przeludnienie, zła polityka
państwa, złe gospodarowanie zasobami naturalnymi oraz zbyt szybko rozwijająca się
gospodarka rynkowa.

Sieroctwo XXI wieku.

Jan Paweł II powiedział kiedyś “Dzieci są nadzieją, która rozkwita wciąż na nowo, projektem,
który nieustannie się urzeczywistnia, przyszłością, która pozostaje zawsze otwarta.” Upatrując
się podstaw do obrony dzieci wskazujemy na Konwencję Praw dziecka z dnia 20 listopada
1989 roku. Te prawda nie mają jednak odzwierciedlenia w wielu krajach, które borykają się z
problemem bezdomnych dzieci oraz ich niewolnictwem. Według statystyk UNICEF
przeprowadzonych w 2016 roku 28 milionów dzieci cierpi bezdomność z powodu konfliktów.
Całkowita liczba bezdomnych dzieci na świecie waha się między 100 a 150 mln.
Zbierając dane do artykułu nawiązałam kontakt mailowy z urzędami statystycznymi oraz
instytucjami pozarządowymi takich krajów jak: Kanada - której urząd statystyczny
poinformował mnie o spisach tworzonych co 5 lat, najnowszy spis ludności pochodzi z roku
2022- z których wynika, że Kanada nie zmaga się niejako z problemem “Dzieci Ulicy” a
bezdomność dzieci nie jest tak rażąca jak w przypadku innych badanych krajów 13.

Tabela 1 Statystyki dzieci w wieku 0-19 lat przebywające w ośrodkach tj. Domy dziecka, czasowe domy mieszkalne domy
grupowe, kolonie Huterów. Rok 2022

Miejsce Obiekty Domy schroniska Zbiorowe Kolonie SUMA:

opieki popraw domy Huterów-
mieszkalnej cze tymczasowe ośrodki
domy pomocy
grupowe, związane z
zakłady
poprawcze
kościołem
Liczba 5000 930 2770 7930 15655 32285
dzieci w
wieku 0-
19
Źródło: Opracowanie własne w oparciu o pozyskane informacje z urzędu statystycznego Kanady.

Niejednokrotnie bezdomne dzieci pochodzą z patologicznego środowiska i porzucają

dom z wyboru - ogromną rolę odgrywa tutaj alkoholizm ojca, matki., nierząd matki oraz jawna
przestępczość rodziców14. W niektórych regionach świata, dzieci będące sierotami jak również
te które opuściły dom z własnej woli żyją na ulicy i organizują się w bandy terroryzujące
ludność15. Problem jest o tyle poważny, że wiele z tych dzieci w świetle prawa nie istnieje –
nie mają aktów urodzenia więc o tyle trudniej prawnie odebrać je rodzicom. Państwa takie nie
posiadają odpowiednich przepisów dających takim jednostką trwałego bezpieczeństwa
społecznego. Przykładem są dzieci Ulicy Brazylii, Rosji, Indii czy Pakistanu. Małoletni błąkają
się po mieście, śpią na chodnikach, żebrają, wąchają klej i kradną - absolutna degrengolada
plus zero perspektyw na “wyleczenie” młodego umysłu z takiego stanu rzeczy 16.
W największym stopniu Indie zmagają się z dziećmi żyjącymi na ulicach. Według
statystyk UNICEF z roku 2011 jest ich około 11 mln. Ta liczba w ciągu dekady stanowczo

13 Urząd statystyczny Kanady infostats@statcan.gc.ca

14 S. Sidorowicz” Psychospołeczne aspekty bezdomności”, Roczniki naukowe Caritas 1997, str. 105
15 A. Domosławski ”Wykluczeni“wyd. Wielka Litera, Warszawa 2016
16 A. Domosławski ”Wykluczeni“wyd. Wielka Litera, Warszawa 2016
wzrosła, jednak jest trudna do jednoznacznej oceny. Na drugim miejscu znajduje się Brazylia,
w której to żyje 7 800 000 dzieci ulicy - według statystyk zamieszczonych w artykule
naukowym R. Goulart z 2010 roku 17. Rosja zajmuje niechlubne trzecie miejsce - według
statystyk UNICEF liczba dzieci ulicy wynosi około 5 mln. Otrzymałam oficjalne pismo z
Ministerstwa rozwoju Gospodarczego Federacji Rosyjskiej będącym serwisem federalnym, z
którego wynika, iż według spisu ludności, który odbył się w 2020 roku w Rosji żyje zaledwie
219 osób w wieku poniżej 18 lat uznanych jako bezdomne. Rosja jest stroną konwencji o
prawach dziecka ONZ, dlatego nie otrzymałam prawdziwych danych zgodnych ze
statystykami UNICEF. Mocarstwo to borykające się z władzą autorytarną tuszuje podstawowe
problemy społeczne swojego kraju, nie chcąc narażać się na konsekwencje.

Rys. 5. Oficjalne pismo ministerstwa rozwoju gospodarczego Federacji Rosyjskiej z dnia 21.03.2023 r.

Źródło: Korespondencja z Urzędem statystycznym Federacji Rosyjskiej

17 R . Goulart ”The Brazilian Street Child: A Child of the Local Community“ Johnson County Community College 2010
Bangladesz zmaga się z bezdomnością dzieci na poziomie około 1 mln. Informacje te
pozyskałam korespondując z fundacją Leedo wspierającą bezdomne dzieci w Dhaka. Leedo
wysłało mi statystki z roku 2022 z których wynikało, że obecnie w kraju jest 979 728
bezdomnych dzieci. Pakistan jest jednym z państw, którego Urząd statystyczny nie odpisał na
moją korespondencję. Jednak konsorcjum CSC z siedzibą w Londynie oraz Legal awareness
watch Pakistan – instytucje pozarządowe wspomagające walkę z bezdomnością dzieci
Pakistanu w korespondencji wskazały na fakt ukrywania danych przez władze Pakistanu na
temat dzieci ulicy oraz co gorsza danych na temat karania dzieci ulicy za przestępstwa
wyznaczając kary śmierci lub dożywotniego bezwzględnego więzienia. Nie miej jednak z
szacunków tejże instytucji wynika, iż około 1 500 000 dzieci żyje na ulicach Pakistanu.

Rysunek 6 Wykaz krajów z największą ilością bezdomnych dzieci ulicy.

Źródło: Opracowanie własne w oparciu o pozyskane dane z Urzędów statystycznych oraz instytucji pozarządowych
wybranych krajów.

Współczesne niewolnictwo.
Z najpoważniejszymi problemami niewolnictwa zmagają się dziś takie państwa jak
Chiny, gdzie wykorzystywanie ludzi przy produkcji elektroniki jak np. w fabrykach Apple jest
normą stosowaną od wielu lat 18. Indie - produkcja elektroniki i ubrań, tkanie dywanów przez
dzieci czy praca w kamieniołomach przy ciosaniu kamieni pod kostkę brukową. Brazylia –
wywożenie ludzi na przykład na plantacje bananów, Demokratyczna Republika Konga –
wydobywanie Kobaltu przez dzieci 19, Tajlandia- niewolnictwo seksualne20. Obecnie na
świecie około 40 mln ludzi jest niewolnikami. Przedstawiają to w precyzyjny sposób dane
STATISTA21.

Rys. 7 Nowoczesne niewolnictwo – kraje o największej liczbie niewolników, statystyki 2018 r.

Źródło: Opracowanie statista.com

Najczęściej osoby będące zaprzęgane do niewolniczej pracy to ludzie z marginesu, ubodzy,

“połamani w środku- wyuczeni bierności”22 , którzy przez swoją bezradność są łatwym celem
lub często bez wyboru, którzy godzą się na niewolniczą prace za grosze, aby dostać chociaż
marny posiłek. (“Życie z powietrza i łaski Boga na obrzeżach świata dostatku”) A.
Domosławski w książce Wykluczeni użył trafnego określenia “Człowiek to dobro
konsumpcyjne, które można użyć a potem wyrzucić.”

18 Film dokumentalny” Apple - piekło chińskich fabryk” https://www.youtube.com/watch?v=NcYFCyHu33A

19 Film dokumentalny” Prawdziwa cena twojej komórki” https://www.youtube.com/watch?v=C0Z2DO_JZZY

20 Film dokumentalny ”Niewolnice w Tajlandi” https://www.youtube.com/watch?v=-vsGW8kGPyk

21 www.statista.com
22 A. Domosławski ”Wykluczeni“wyd. Wielka Litera, Warszawa 2016
W takich środowiskach wyzyskuje się nawet ludzi z niepełnosprawnościami - sprzedaje się
bądź werbuje do żebrania obiecując dobrą pracę i płacę 23.

Handel Dziećmi do żebractwa i pracy niewolniczej – w kraju pochodzenia ofiar działają

handlarze dziećmi, którzy „wyłapują” lub kupują potencjalne ofiary, a następnie przewożą je
legalnie lub nielegalnie przez kraje tranzytowe. W kraju docelowym natomiast czeka już
rzeczywisty nabywca24.

Kraj i region zamieszkania.

Mieszkając w Europie możemy mówić o wielkim szczęściu jakie nas spotkało a

jednocześnie o obowiązkach i konsekwencjach jakie powinniśmy wziąć na siebie prowadząc
często nieudolną politykę przepływu towarów i współpracy z krajami, które nie dbają o
bezpieczeństwo mieszkańców często łamiąc przy tym prawa człowieka. Przykładem mogą być
kraje o dużej liczbie zaludnienia będących często rezerwuarem ubogich społeczności w których
ewidentnie przez nie rozwiniętą w profesjonalny sposób politykę socjalną dochodzi często do
dewiacji. Za przykład można uznać ubogie fawele w Brazylii. W tym regionie teoria anomii E.
Durkeima mówiąca o dewiacji będącej wynikiem sprzeciwu wobec represji państwa, sprawdza
się idealnie. E. Durkeim stwierdził, że dewiacja jest nieuchronną konsekwencją zmian
społecznych25. Brazylia jak i wiele podobnych jej krajów rozwija się gospodarczo w szybkim
tempie. Ludzie ubożsi, schorowani bądź niepełnosprawni nie mogąc pozwolić sobie na
wynajem mieszkania w centrum czy na obrzeżach miasta są spychani jeszcze dalej tj. Do
slumsów i fawel gdzie wyjście z ubóstwa jest jeszcze trudniejsze. W takim środowisku ma
zasadność teoria kontroli Hirsha - ludność nieczująca pomocy od państwa wiąże się z gangami,
odczuwając z czasem przywiązanie, zobowiązanie, zaangażowanie oraz przekonanie26.

Oprócz problemu związanego z polityką socjalną można dopatrywać się zagrożenia

bezpieczeństwa społecznego ze względu na bogactwa naturalne.

Kazimiera Król, ”Żebractwo – rys historyczny, uwarunkowania oraz wybrane regulacje prawne”, PROBACJA, 2017-3,
23

Wyd. Ministerstwa Sprawiedliwości, s. 99-129

24 J.W. Wójcik, ”Przeciwdziałanie przestępczości zorganizowanej – zagadnienia prawne, kryminologiczne i

kryminalistyczne”. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska 2011

25 E.Durkheim ”Le suicede” Press Universitaires de France, Paris 1930

26 T. Hirschi “Causes od Delinquency” Wyd. Routledge, 2001
 Narażenie na niebezpieczeństwo społeczne z zewnątrz następuje często w wyniku
nadmiernej eksploatacji bogactw naturalnych. Warto w tym miejscu zastanowić się czy nie
należy zmienić zasad współpracy międzynarodowej opartej o handel surowcami naturalnymi
oraz czy nie należy wprowadzić radykalnych zmian w umowach partnerskich w taki sposób,
aby społeczeństwo miało zabezpieczenie przed wyzyskiem. Państwa bogate w surowce
naturalne często eksploatują je w szybkim tempie narażając lokalne społeczności na
wymuszone przesiedlenia oraz problemy z uprawianiem roli czy bydła. Często dochodzi nawet
do wywłaszczania ziemi rdzennym mieszkańcom danego terenu. Zatruwa się rzeki lub nawet
odbiera się dostęp do wody, z których korzystają. Przykładem takich działań jest polityka
Coca-Coli, która prowadzi rozlewnie w Meksyku27. Mieszkańcy sąsiadującej z wytwórnią
coca-coli wsi mają problem z dostępem do wody pitnej ich zasoby ograniczyły się o 90 %. Czy
i w takiej sytuacji rząd Meksyku nie powinien zadbać o lokalną społeczność dokonując zmian
w umowach z coca-colą tak aby zabezpieczyć swoich rodaków w związku z ograniczeniami
czystej wody pitnej.
W związku z nadmierną eksploatacją zasobów naturalnych świat zmaga się z
poważnymi zmianami klimatu. Opiera się to głównie o naszą politykę energetyczną na
przykład przez nadmierne wycinanie lasów Amazonii, ale również o rynek i produkcję dóbr -
na przykład skarżenie rzek w Indiach będących efektem produkcji odzieży i wylewania
ścieków wprost do rzek. Kraje te przekłuwają zbyt małą uwagę do istotnych zmian pod kątem
umów i socjalnych zabezpieczeń. W efekcie w wielu regionach można się spodziewać w
bliskiej przyszłości podobnej historii jak historia Rapa Nui z Wyspy Wielkanocnej.

Radykalne poglądy religijne.

Ostatnim problemem dewiacji, który zostanie poruszony w tym artykule są radykalne
poglądy religijne. Dziś wszyscy spoglądamy z niepokojem na Afganistan. Po przejęciu rządów
przez talibów w 2022 roku kraj ogarnęła fala represji oraz radykalny establishment męskiej
części społeczeństwa. Łamane są prawa człowieka a w szczególności prawa kobiet. Od
listopada 2022 roku obserwujemy masowe zatrucia dziewcząt, pragnących korzystać z
edukacji i brać czynny udział w życiu społecznym. W kraju, gdzie dominuje Islam kobiety
uznawane są za własność męża. Doprowadza to niejednokrotnie nie tylko do łamania praw, ale
do domowego znęcania się nad kobietami. Jest to przesadne mniemanie o roli płci28. Dygresją

27 Film dokumentalny” Co kryje coca-cola” https://www.youtube.com/watch?v=M8XTb3-8xfg

28 I. Pospiszyl “Patologie Społeczne” Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2008 str. 60
w tym miejscu są państwa w których oprócz odbierania kobietom praw dochodzi w dalszym
ciągu do sprzedaży młodych dziewcząt celem szybkiego za mąż pójścia bądź obrzezaniu
kobiet. W niektórych krajach kobieta, która nie jest obrzezana jest wykluczona społecznie,
piętnowana i wyśmiewana. Tu kluczowa jest tożsamość narodowa a rodzący się problem
prowadzi często do zaburzeń zespołu gotowości płciowej wg L. Starowicza 29.
Po przejęciu władzy w Afganistanie Parlament Europejski dnia 2.06.2022 roku przyjął
rezolucję będącą pomocą dla obywateli tego kraju. Art. 132 ust.2 pkt 14-16 zapewnia stałe
wsparcie dla afgańskich kobiet i dziewcząt. Wyraża solidarność, ubolewanie i sugestie w
udziale kobiet w życiu publicznym państwa 30.
Kolejnym przykładem braku bezpieczeństwa jest Sudan, który podzielił się przez wojnę
domową na bogata północ i biedne południe. Na północy rozwój kraju, przeważający islam a
na południu chrześcijanie i tania siła robocza - poglądy religijne utrudniają współpracę między
południem a północą.
Bieda popycha ludzi do migracji i poszukiwania lepszego życia. I tak ludzie z południowej
Ameryki uciekają w stronę Meksyku by dalej dostać się do Stanów Zjednoczonych tak do
Europy migrują ludzie z Afryki i Azji. Według Eurostatu liczba osób zamieszkujących kraje
UE posiadających obywatelstwo państw trzeciego świata na dzień 1 stycznia 2019 roku
wynosiła 21,8 mln, czyli 4,9% ludności UE-27.
Po napływie imigrantów Europa zmagała się z kryzysem a ten nastąpił w 2015 roku,
wiązało się to niejednokrotnie ze strachem o zderzeniu cywilizacji oraz o namnażającym się
terroryzmie, gdyż w grupach wykluczonych różnice kulturowe i etniczne mają duży wpływ na
kształtowanie się procesów grupowych31.
Kraje przyjmujące zauważyły potencjał w napływie znaczącej liczby imigrantów, niestety
zaczęto ich z czasem wykorzystywać jako tania siłę roboczą. Według Bawmana sposób
państwa na przepływ taniej siły roboczej, wolny kapitalizm a jednocześnie zamknięcie się na
człowieka to: Otwieranie granic a następnie ich nagłe zatrzaskiwanie. Odrzucanie migrantów
podobnie jak innych wykluczonych: żebraków, włóczęgów, bezdomnych, mieszkańców
slumsów, dzieci ulicy, współczesnych niewolników 32. Według danych Frontexu w 2021

29 Z.L. Starowicz” Seksuologia sądowa” Wyd. Prawnicze Warszawa 1988

30PROJEKT REZOLUCJI w sprawie sytuacji w Afganistanie, w szczególności sytuacji w zakresie praw kobiet
5.4.2022 - (2022/2571(RSP)
31C.K. Oyster ”Grupy. Psychologia społęczna” przeł. A. Bezwińska - Walerjan, Wyd. Zysk, Poznań 2002, str. 23
32Z. Bauman ”Straty Uboczne.Nierówności społeczne w epoce globalizacji” Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
2011
imigranci roku nielegalnie przekroczyli granicę aż 199 900 razy i był to wzrost o 58 % w
porównaniu do roku 2020.

Rys. 8 Nielegalne przekraczanie granic UE według obywatelstwa w 2021 r.

Źródło: Frontex
Podsumowanie
Podsumowanie będzie tylko krótką konkluzją problemów z którymi mamy do
czynienia. Aspekty poruszone w artykule wskazują na problem bezpieczeństwa osób
wykluczonych. Dobre zmiany polityki handlowej, przepływ towarów, zbalansowana
gospodarka energetyczna oraz nacisk na rozwój polityki socjalnej mają kluczowe znaczenie w
poprawie jakości życia milionów osób na całym świecie. Europa powinna wywierać presje na
kraje, z którymi współpracuje w taki sposób, aby zawarte umowy handlowe miały na uwadze
społeczeństwa i ich dobrobyt.
Bibliografia

1. Bauman Z. ” Straty Uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji” Wyd.

Uniwersytetu Jagiellońskiego 2011
2. Domosławski A.” Wykluczeni“ Wyd. Wielka Litera, Warszawa 2016
3. Durkheim E. ”Le suicede” Press Universitaires de France, Paris 1930
4. Goulart R.”The Brazilian Street Child: A Child of the Local Community“ Johnson
County Community College 2010
5. Hirschi T. “Causes od Delinquency” Wyd. Routledge, 2001
6. Hołyst B. “White Collar Crime” Wyd. Kryminalistyka, Warszawa 2016
7. Kowalak T. “Bezdomność” Leksykon Polityki Społecznej, red. B. Rysz-Kowalczyk,
Oficyna Wydawnicza ASPRA –JR, Warszawa 2001
8. Król K., Żebractwo – “rys historyczny, uwarunkowania oraz wybrane regulacje
prawne”, Probacja, 2017-3, Wyd. Ministerstwa Sprawiedliwości, s. 99-129
9. Lempert E.“Social pathology” McGraw-Hill New York 1951
10. Mazur J. “Bezdomność. Szkice z socjologii, polityki społecznej i katolickiej nauki
społecznej.” Wyd. KUL Lublin 2005
11. Oyster C.K.”Grupy. Psychologia społeczna” przeł. A. Bezwińska - Walerjan, Wyd.
Zysk, Poznań 2002
12. Pospiszyl I. “Patologie Społeczne” Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2008 str.
11-13
13. Podgórecki A. “Patologia życia społecznego” Wydawnictwo PWN, Warszawa 1969
14. Radochoński M, “Problemy współczesnej patologii społecznej pod redakcją B.
Urbana”, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
15. Sidorowicz S.” Psychospołeczne aspekty bezdomności”, Roczniki naukowe Caritas
1997
16. Starowicz Z.L.” Seksuologia sądowa” Wyd. Prawnicze Warszawa 1988
17. Szacka B. “Wprowadzenie do Socjologii” Warszawa: Oficyna Naukowa, 2003
18. Szarfenberg R. “Pojęcie wykluczenia społecznego” Instytut Polityki Społecznej,
Warszawa 2008
19. Whirter J.J Mc ,Whirter B. Mc, Whiter A. Mc, Whiter E. Mc “Zagrożona
młodzież.Ujęcie kompleksowe dla nauczycieli, pracowników poradni, psychologów,
 pracowników socjalnych”. Przeł. H. Grzegłowska- Klarkowska, A. Basaj, Państwowa
Agencja Problemów Alkoholowych –Parpa , Warszawa 2005
20. Wójcik, J.W. “Przeciwdziałanie przestępczości zorganizowanej – zagadnienia prawne,
kryminologiczne i kryminalistyczne”. Wyd. Wolters Kluwer Polska Warszawa 2011.
21. Wysocka E., Ostafińska-Molik B. “Zaburzenia przystosowania młodzieży a style
wychowania w rodzinie”, Wyd. Pedagogika Społeczna, Uniwersytet Jagielloński 2015
Źródła stron internetowych:
1. Film dokumentalny” Apple - piekło chińskich fabryk”
https://www.youtube.com/watch?v=NcYFCyHu33A
2. Film dokumentalny” Co kryje coca-cola”
https://www.youtube.com/watch?v=M8XTb3-8xfg
3. Film dokumentalny” Prawdziwa cena twojej komórki”
https://www.youtube.com/watch?v=C0Z2DO_JZZY
4. Film dokumentalny” Niewolnice w Tajlandii” https://www.youtube.com/watch?v=-
vsGW8kGPyk
5. Urząd statystyczny Kanady infostats@statcan.gc.ca
6. Urząd statystyczny Federacji Rosyjskiej stat@gks.ru; сайт: rosstat.gov.ru
7. www.statista.com