A.

DEPINISYON AT KATANGIAN NG • proseso ng paggamit ng wika upang

RETORIKA mag-organays ng karanasan at
maikomyunikeyt iyon sa iba.
RETORIKA – isang teorya at praktika ng (C.H. KNOBLAUNCH)
pagpapahayag o elokwens • isang pag-aaral kung paano ginagamit ng
pasalita o pasulat. tao ang wika at iba pang simbulo.
(CHARLES BAZERMAN)
• ang pakutli ng pagtuklas ng lahat ng • isang istratedyk na paggamit ng
abeylabol na paraan ng panghikayat sa komunikasyon, pasalita o pasulat upang
anumang partikular na kaso. makamit ang tiyak na layunin.
(ARISTOTLE) (THE ART OF RHETORICAL CRITICISM)
• ang art of winning soul sa pamamagitan
ng diskurso. (PLATO)
• pagpapahayag na dinisenyo upang B. PAGHAPYAW NA KASAYSAYAN
makapanghikayat. (CICERO)
• tungkulin nito ang maiaplay ang katwiran
NG RETORIKA
sa imahinasyon. (FRANCIS BACON)
KLASIKAL NA RETORIKA
• isang arte o talent na ginagamitan nng
• HOMER – Ama ng Oratoryo
diskurso tungo sa layuning maglinaw ng
pag-unawa. (GEORGE CAMPBELL) • Ang pagkakatatag ng demokratikong
institusyon sa Athens ay nagtakda sa lahat
• isang sining ng pagbabalangkas ng
ng pangangailangan ng serbisyong publiko.
argumento. (PHILIP JOHNSON)
• SOPHIST (Iskolar) – pangkat ng guro
• sining, parktis at pag-aaral ng
nagsikap upang gawing higit na
komunikasyong pantao.
mabubuting tagapagsalita ang mga
(ANDREA LUNSFORD)
tao sa pamamagitan ng tuntuning
• manipulasyon ng paniniwala sa
sining.
emosyonal na enerhiyang nagbubunsod
• PROTAGORAS – kauna unahang Sophist.
sa isang tao na magsalita.
– nagsagawa ng pag-aaral
(GEORGE KENNEDY)
sa wika at nagturo sa
• isang paraan ng pag-aalter ng reyalidad sa
kanyang mga mag-aaral
pamamagitan ng paglikha ng diskursong
kung paanong ang mga
nakakapagpabago ng reyalidad.
mahihinang argumento
(LLOYD BITZER)
ay maging malakas.
• disiplinang nakatuon sa pag-aaral ng lahat
• CORAX – aktwal na tagapagtatag ng
ng mga paraang ginagamit ng mga tao.
Retorika bilang isang agham.
(DOUGLAS EHNINGER)
– ang Retorika ay artificer o
• isang instrumental na paggamit ng wika.
persuasion at umakda ng unang
(GERARD A. HAUSER)
handbuk.
• GORGIAS – nagpunta sa Athens noong
427 BC.
 • THRASYMACHUS – nagturo sa Athens.
• ANTIPHON – una sa itinuturing na
Ten Attic Orators,
ang kauna-unahang nagsanib
ng teorya at praktika ng
Retorika.
• ISOCRATES – dakilang guro ng Oratoryo
– nagpalawak sa sining ng
Retorika upang maging
isang pag-aaral ng kultura
at isang pilosopiya na may
layuning praktikal.
• PLATO – isang pilosopong Griyego
– tumutol sa teknikal na pagdulog
sa Retorika.
– binigyang-diin ang panghikayat
at tinalakay ang mga simulaing
bumubuo sa esensya ng
retorikal na sining sa Phaedrus.
• ARISTOTLE – binigyang-diin ang
pagtatagumpay ng argumento
sa pamamagitan ng
katotohanan.
– Retorika bilang counterpart
o sister art ng lohika.
– Retorika bilang pagtuklas sa
pinakamabuting abeylabol
na paraan ng panghihikayat.
• CICERO & QUINTILLIAN
– dakilang maestro ng praktikal
na Retorika sa Roma.
• CICERO – umakda ng On the Orator,
Institutio Oratoria at
The Training of an Orator.
RETORIKA SA GITNANG PANAHON
O MIDYIBAL AT RENASIMYENTO
• Ang Retorika ay isang sabdyek ng trivium
o tatlong sabdyek na preliminary ng
pitong liberal na sining sa mga
unibersidad, kasama ang grammar at
lohika.
• Sa panahon ng Renasimyento (1400-1700),
ang pag-aaral ng Retorika ay muling
ibinatay sa mga akda ng mga klasikal na
manunulat tulad nina Aristotle, Cicero, at
Quintillian.
• Ang Retorika ay nakasumpong ng praktikal
na aplikasyon sa tinatawag na tatlong artes;
paggawa ng sulat, pagsesermon, at
paglikha ng tula.
• THE ART / CRAFTE OF THETHORYKE
– kontemporaryong disertasyon ng
Inglaterong punong guro at
manunulat na si Thomas Wilson.
• MARTIANUS CAPELLA – awtor ng isang
ensayklopidya ng pitong liberal na
sining.
• FLAVIUS MAGNUS AURELIS
CASSIODORUS – isang historyan at
tagapagtatag ng mga
monasteryo na umakda
ng Institutiones Divinarum
et Humanarum
Lec-tionum.
• SAN ISIDORE – isang Kastilang arsobispo
na nagkompayl ng isang
akdang ensayklopedik
tungkol sa ancient world.
• PIERRE DE COURCELLES &
ANDRE DE TONQUELIN
– mga retorisyanong Pranses
MODERNONG RETORIKA
• Sa ika-18 na siglo, nabawasan ng
importansya ang Retorika sa teoretikal
na aspeto.
• Nagpatuloy ang paglaganap ng mga
oportunidad para sa epektib na oratoryo
sa pulitikal na arena.
• Sa ikalawang hati ng siglo, nabawasan
ang mga eksponent ng Retorika sapagkat
mangilangilan lamang ang kaugnay na
akdang naging popular.
LECTURES ON RHETORIC (1783)
– ng paring Scottish na si
Hugh Blair.
PHILOSOPHY OF RHETORIC (1776)
– ng teologong Scottish na
si George Campbell.
RHETORIC (1828)
– ng Britong eksperto sa
lohika na si
Richard Whately.
 • Sa unang hati ng ika-20 na siglo, nagkaroon
ng muling pagsilang ng pag-aaral ng pormal
na Retorika bunga ng pagganyak ng mga
eksponent ng Semantiks.
• SEMANTIKS – isang agham ng Linggwistika
• I.A. RICHARDS – isang Britong kritiko ng
Literatura na may
malaking kontribusyon
sa pag-aaral ng Semantiks.
• KENNETH DUVA BURKE &
JOHN CROWE RAMSOM
– mga Amerikanong kritiko ng
Literatura na may malaking
kontribusyon sa pag-aaral ng
Semantiks.
C. MGA KANON NG RETORIKA
• May silbing analitik at dyeneratib.
• Nagproprobayd ang mga ito ng templeyt
para sa kritisismo ng diskurso at nagbibigay
ng patern para sa edukasyong retorikal.
• Sa ika-18 na siglo, nabawasan ng
importansya ang Retorika sa teoretikal
na aspeto.
• Mayaman ang Literatura ng Retorika sa
mga pagtatalakay hinggil sa ugat o
hanguan ng retorikal na abilidad.
1. IMBENSYON
– invenire (Latin) na ang kahulugan
ay to find.
– nakatuon sa karaniwang
kategorya ng pag-iisip
– topics of invention o topoi
sa Griyego
– nakatuon sa ano ang sasabihin ng
isang awtor
– ubod ng panghihikayat
– STASIS: pagtuklas
2. PAGSASAAYOS
– nakatuon sa kung paano
pagsusunod-sunorin ang isang
pahayag o akda.
– pagkasunod-sunod na dapat
iobserb sa isang oratoryo.
(ancient Rhetoric)
– nag-iinklud ng lahat ng
konsiderasyon sa pagsasaayos ng
ano mang uri ng diskurso.
KARANIWANG PAGSASAAYOS NG ISANG
KLASIKONG ORATORYO (CICERO)
a. Introduksyon (exordium) – kailangang
ma-establish ng isang orador ang
kanyang awtoridad.
b. Paglalahad ng mga katotohanan
(narratio)
– kailangang
c. Dibisyon (patitio) gumamit
d. Patunay (confirmatio) ng lohikal na
argumento.
e. Reputasyon (refutatio)
f. Kongklusyon (peroratio) – tinatapos ang
oratoryo sa pamamagitan ng mga
emosyonal na panghikayat o apil.
3. ISTAYL
– nauukol sa masining na ekspresyon
ng mga ideya.
– nauukol sa paano iyon sasabihin.
– hindi insidental, superpisyal o
suplementari sapagkat tinutukoy
nito kung paano ipinapaloob sa wika
ang mga ideya at kung paano
nakukostomays sa mga konteksong
komunikatibo.
– hindi opisyal na aspeto ng diskurso.
– esensyal sa Retorika sapagkat ang
linggwistik na kaparaanan ng
paglalahad ay bahagi ng mensahe.
(The medium is the message,
Macluhan).
4. MEMORI
– may kaugnayan sa mnemonics o
memory aids na tumutulong na
sauluhin ang isang talumpati.
– pag-iimbak ng iba pang materyales
sa isipan ng mga paksa.
 – nauugnay sa pagmememorays ng
isang talumpati para sa deliberi,
at sa pangangailangang
improbisyonal ng isang ispiker.
– KAIROS: ang sensitibiti sa
konteksto ng isang
sitwasyong
pangkomunikasyon.
5. DELIBERI (kasama ang memori)
– napakahalaga sa retorikal
pedagodyi.
– binibigyang-diin sa mga
pagtalakay ng exercitatio
(mga practice exercises) at
naipapakita sa deklamasyon.
– unang tinawag na pasalitang
Retorika na ginagamit sa mga
pampublikong konteksto.
– isang aspeto ng Retorika na
nakatuon sa pampublikong
presentasyon ng diskurso,
pasalita man o pasulat.
D. RETORIKA BILANG ISANG
SINING
1. ISANG KOOPERATIBANG SINING
– hindi maaaring gawin nang nag-iisa
– nabubuklod ang tagapagsalita at
tagapagkinig o ang manunulat at
mambabasa.
2. ISANG PANTAONG SINING
– wika ang midyum ng Retorika.
– wika ay isang eksklusibong pag-aari
ng tao.
– ang Retorika ay nagiging isang
ekskusibo ring sining ng tao at para
sa tao.
TEMPORAL
3. ISANG LIMITADONG NA SINING
– nakabatay sa panahon.
– nangungusap sa lenngwahe ng
ngayon.
– ang paksa at paraan ay laging
naiimpluwensyahan ng
kasalukuyang panahon.
– baguhin mo ang panahon, at
magbabago rin ang Retorika.
LIMITADONG
4. ISANG TEMPORAL SINING
– maaaring paganahin ang ating
imahinasyon at gawing posible ang
mga bagay na imposible sa ating
isipan.
– kung sa imahinasyon ay walang
limitasyon ang Rerotika, sa realidad
ay limitado ang kayang gawin nito.
5. ISANG MAY-KABIGUANG SINING
– hindi lahat ng tao ay magaling sa
paghawak ng wika.
– ang wika ay likas na komplikado,
may tuntutuning masalimuot at
sadyang nakalilito.
– ang Retorika ay nagiging isang
frustrating na karanasan.
6. ISANG NAGSUSUPLING NA SINING
– ang Retorika ay nagsusupling ng
mga kaalaman.
– e.g. nagsisimula sa pagbabasa at
nagbibinhi ng kaalaman sa kanyang
isipan.
– walang hanggan hangga’t may
nagsasalita at nakikinig, may
nagsusulat at nagbabasa.
E. RETORIKA BILANG PANSIBIKONG
SINING
ANG RETORIKA
• Iniugnay sa pangungumbinsi sa publiko
at mga politikal na seting.
• Yumabong sa mga lipunang demokratikong
may karapatan sa malayang pamamahayag,
pagtitipon, at pag-anib-politikal.
 • May kapangyarihang humubog ng mga
komunidad, ng karakter ng mga
mamamayan, magbigay-hugis sa opinyon
ng madla at makagawa ng impak sa
pansibikong buhay.
• Maaari ring gamitin upang manlinlang o
magmanipula nang may negatibong epekto
sa lipunan.
• Isang instrumento sa pag-impluwensya ng
mga komunidad sa lokal at nasyonal na
antas.
2. NAGDIDISTRAK
– sa mga masasakit na realidad sa
ating lipunan dahil sa pakikinig o
pagbabasa.
3. NAGPAPALAWAK NG PANANAW
– nakakatuto ng bagong kaalamang
mahalaga sa pakikinig at pagbabasa.
– nagsusupling at nagpapasa ng mga
kaalaman.

F. ANG SAKLAW NG RETORIKA 4. NAGBIBIGAY-NGALAN

– ang mga bagay-bagay ay dumating o
ipinanganak ng walang leybel.
– e.g. ang isang toothpaste ay naging
Colgate at ang isang kalye ay
naging E.D.S.A.

5. NAGBIBIGAY-KAPANGYARIHAN
– e.g. ang mga politiko ay nahahalal
dahil sa pananalumpati.
• Artistikong Mapanlikha – ang gumagamit – ang mga matatalinong ideya,
ng Retorika. malalim na paniniwala at idolohiya
– gumagamit ng na naipahayag sa pamamagitan ng
mga simbulo Retorika ay pinagmumulan ng mga
upang bigyang kapangyarihan at kalakasan.
buhay ang isang
ideya.
– nagpapagana ng
imahinasyon.
– pilosopikal ngunit
risonable o
makatwiran.
• Hindi maihihiwalay ang Gramatika sa
Retorika.

G. MGA GAMPANIN NG RETORIKA

1. NAGBIBIGAY-DAAN SA KOMUNIKASYON
– ano man ang ating iniisip o
nadarama ay maaaring ipahayag.
– ang dalawa o higit pang tao ay
nagkakaroon ng komunikasyon.
A. PAGPILI NG WASTONG SALITA
b.) nang + Paano?
– nagmula sa na at
• Ang pagiging malinaw ng pahayag ay inaangkupan ng ng.
nakasalalay sa mga salitang gagamitin. – inilalagay sa pangitan ng
• Kinakailangang angkop ang salita sa pandiwa at ng panuring nito.
kaisipan at sitwasyon ipapahayag. Halimbawa:
• BIBIG (tao/hayop) = BUNGANGA (bagay) Nagdasal nang taimtim ang
• PAGLAMON (buo) = PAGKAIN (to eat) mga deboto.
• MAARTE (hard to please) = MAPILI (picky) c.) salita nang salita
– sa gitna ng dalawang
salitang-ugat na inuulit,
dalawang pawatas o neutral
na inuulit at dalawang
pandiwang inuulit.
• EUPEMISMO – paglunay sa ating Halimbawa:
pagpapahayag kahit na may Lakad nang lakad ang pulubi
mga tuwirang salita naman. sa daan.
Halimbawa: • NG
a. NAMAYAPA > namatay a.) ng + Ano?
b. PALIKURAN > kubeta – pananda sa tuwirang layon
c. PINAGSAMANTALAHAN > ginahasa ng pandiwang panlipat.
d. HINDI KAGANDAHAN > pangit Halimbawa:
e. PINASADAHAN > dinaanan Nag-aral si Julie Ann ng ballet
sa Alemanya.
b.) ng + Kanino?
B. WASTONG GAMIT NG MGA – nagsasaad ng pagmamay-ari
ng isang bagay o katangian.
SALITA Halimbawa:
Ang Pilipinas ay isang bayan
ng magigiting.
1. NANG at NG
c.) ng + Nino?
• NANG
– pananda ng actor o
a.) nang + Bakit? at nang + Kailan?
tagaganap ng pandiwa sa
– pangatnig sa mga
tinig balintiyak.
hugnayang pangungusap.
Halimbawa:
– ang panimula ng katulong
Ang pero ng bayan ay
na sugnay.
kinukurakot ng ilang
Halimbawa:
buwayang politiko.
Magsikap tayo nang umunlad
ang ating buhay.
2. KUNG at KONG Halimbawa:
• KUNG (if) – pangatnig na panubali at Mayroon daw tayong pulong
ginagamit sa hugnayang bukas, ayon kay Casimiro.
pangungusap. b.) response
Halimbawa: – panagot sa tanong
Hindi ka mabibigo kung Halimbawa:
magsisikap ka sa iyong May pasok ba tayo?
pag-aaral. - Mayroon
• KONG (I,my) – nanggagaling sa panghalip c.) capable of life
na panaong ko at – kung nangangahuluga ng
inaangkopan lamang ng ng. pagka-maykaya sa buhay.
Halimbawa: Halimbawa:
Ang tipo kong lalake ay Ang mga Abad ay mayroon sa
maginoo pero medyo bastos. bayan ng Kagayan.

3. MAY at MAYROON 4. SUBUKIN at SUBUKAN

• MAY •SUBUKIN – pagsusuri o pagsisiyasat sa uri,

a.) noun lakas o kakayahan ng isang tao
– kapag sinusundan ng o bagay.
pangngalan. Halimbawa:
Halimbawa: Subukin mong mag-ehersisyo
May virus ang USB na hiniram tuwing umaga at baka hindi
ni Princess. ka na maging sakitin.
b.) verb •SUBUKAN – pagtingin upang malaman ang
– kapag sinusundan ng ginawa ng isang tao o mga tao.
pandiwa. Halimbawa:
Halimbawa: Subukan mo siya upang
May pupuntuhan ka ba malaman mo ang kanyang
mamaya? sekreto.
c.) adjective
– kapag sinusundan ng 5. PAHIRIN at PAHIRAN
pang-uri. •PAHIRIN – pag-alis o pagpawi ng isang
Halimbawa: bagay.
May bagong sapatos si Halimbawa:
Shine. Pahirin mo ang luha sa iyong
d.) pronoun pisngi.
– kapag sinusundan ng •PAHIRAN – paglalagay ng isang bagay.
panghalip na panao sa Halimbawa:
kaukulang paari. Pahiran mo ng Vicks ang likod
Halimbawa: ng bata.
Masayang ipinagdiriwang
ang pita roon sa may amin. 6. PUNASIN at PUNASAN
• MAYROON •PUNASIN – kapag binabanggit ang bagay na
a.) conjunctive adverb tinatanggal.
– kapag may napapasingit na Halimbawa:
kataga (ingklitik) sa salitang Punasin mo ang alikabok sa
sinusundan nito. mesa.
 •PUNASAN – kapag ang binabanggit ay ang
bagay na pinagtatanggalan ng
kung ano man.
Halimbawa:
Punasan mo ang mesa.
7. OPERAHIN at OPERAHAN
•OPERAHIN – tiyak na bahaging tinitistis.
Halimbawa:
Ooperahin na ang apendiks ni
Liela.
•OPERAHAN – ang tao at hindi ang bahagi ng
kanyang katawan.
Halimbawa:
Inoperahan na si Mae
kahapon.
8. DIN at RIN, DAW at RAW
•DIN at DAW – kung ang salitang sinusundan
ay nagtatapos sa katinig.
Halimbawa:
Nakapagsulat din ng aklat si
Hilary.
•RIN at RAW – kung ang salitang sinusundan
ay nagtatapos sa patinig at sa
malapatinig na w at y.
Halimbawa:
Nabalitaan ko, aalis ka na raw
bukas.
9. SILA at SINA, KINA at SILA
•SILA – panghalip paano (in general).
Halimbawa:
Sila ay mabubuting anak.
•SINA – panandang pangkayarian sa
pangngalan (specific names).
Halimbawa:
Sina Verna at Shara ay mga
masisipag na guro.
•KINA – panandang pangkayarian sa
pangngalan katulad ng sina.
Halimbawa:
Papunta na kami kina
Gng. Rojas.
10. PINTO at PINTUAN
•PINTO (door) – bahagi ng daanan na
isinasara at ibinubukas.
Halimbawa:
Isinara niya ang pinto upang
hindi makapasok ang lamok.
•PINTUAN (doorway) – kinalalagyan ng
pinto.
Halimbawa:
Nakaharang sa pintuan ang
paso ng halaman.
11. HAGDAN at HAGDANAN
•HAGDAN (stairs) – mga baytang at
inaakyatan at
binababaan sa
bahay/gusali.
Halimbawa:
Mabilis niyang inakyat ang
hagdan upang marating ang
klinika.
•HAGDANAN (stairway) – bahagi ng bahay
na kinalalagyan ng
hagdan.
Halimbawa:
Matitibay ang hagdanan ng
kanilang bahay kaya hindi
gumuho ang hagdan niyon
matapos ang lindol.
12. IWAN at IWANAN
•IWAN (to leave something)
– huwag isama/dalhin.
Halimbawa:
Iwan mo na ng laruan ang
mga bata nang hindi sila
mainip.
•IWANAN (to leave something to somebody)
– bibigyan ng kung ano ang isang tao.
Halimbawa:
Iwanan mo ‘ko ng perang
pambili ng sapatos ni bunso.
13. SUNDIN at SUNDAN
•SUNDIN (follow an advice) – sumunod sa
payo o pangaral.
Halimbawa:
Sundin mo ang mga payo ng
iyong mga magulang kung
ayaw mong maligaw ng
landas.
•SUNDAN (follow what one does)
– gayahin ang ginagawa ng iba o
pumunta sa pinuntahan ng iba.
Halimbawa:
Sundan mo ang
demonstrasyon sa telebisyon
kung nais mong matuto ng
pagluluto ng adobo.
14. TUNGTONG, TUNTONG at TUNTON
•TUNGTONG – panakip sa palayok o kawali.
Halimbawa:
Hindi makita ni Mang Kanor
ang tungtong ng palayok sa
kusina.
•TUNTONG – pagyapak sa ano mang bagay.
Halimbawa:
Tumuntong siya sa mesa
upang maabot ang bumbilya.
•TUNTON – pagbakas o paghanap sab akas
ng ano mang bagay
Halimbawa:
Hindi ko matunton kung saan
na nagsuot ang aming mga
tuta.
15. DAHIL SA at DAHILAN SA
•DAHIL SA – sinusundan ng pangngalang
pinagsanhian ng isang
pangyayari.
Halimbawa:
Hindi siya nakapasa sa
pagsusulit dahil sa hindi niya
pagsunod sa panuto.
•DAHILAN SA – mali.
16. KUNG ‘DI, KUNGDI at KUNDI
•KUNG ‘DI (if not) – pinaikling kung hindi
Halimbawa:
Kung ‘di ka sana nagmataas
ay kaibigan mo pa rin si Rose.
•KUNGDI – walang salitang ganito
•KUNDI – kolokyalismo ng kung ‘di
Halimbawa:
Walang makakapasok sa
gusali kundi ang mga
empleyado lamang.
C. PAGBUO NG PANGUNGUSAP
• Kung bawat bahagi ng pangungusap ay
tumutukoy para maihayag nang malinaw
ang pangunahing diwa, masasabing may
kaisahan ang pangungusap.
PAALALA UPANG MATIYAK ANG KAISAHAN SA
PAGBUO NG PANGUNGUSAP
• TIYAKIN ANG TIMBANG NA IDEYA AT
PARALELISMO SA LOOB NG
PANGUNGUSAP
– balansehin ang mga ideya sa
pangungusap.
• TIYAKING NAGKAKAISA ANG MGA
ASPEKTO NG PANDIWA SA PANGUNGUSAP
– tukuyin kung ang kilos ay naganap
na, magaganap pa lamang o
kasalukuyang ginagawa.
• HUWAG PAGSASASAMAHIN SA
PANGUNGUSAP ANG HINDI
MAGKAKAUGNAY NA KAISIPAN
– maging wasto at malinaw ang
mensaheng nais ipaabo
• IWASAN ANG PAGSASAMA-SAMA NG
MARAMING KAISIPAN SA ISANG
PANGUNGUSAP
– gumawa ng bagong pangungusap
kapag may maraming kaisipan.
 • GAWING MALINAW SA PANGUNGUSAP
KUNG ALIN ANG PANGUNAHING SUGNAY
AT ANG PANTULONG NA SUGNAY
– ang sugnay (clause) ay ang
kalipunan ng mga salitang may
simuno at panaguri
• GAMITIN ANG TINIG NA BALINTIYAK NG
PANDIWA KAPAG ANG SIMUNO NG
PANGUNGUSAP AY HINDI SIYANG
GUMAGANAP NG KILOS
– nauuna iyong object kaysa sa
subject.
• HUWAG ILAYO ANG SALITANG PANURING
SA TINUTURINGANG SALITA
• SA FILIPINO, NAUUNA ANG PANAGURI
KAYSA SA SIMUNO SA KARANIWANG AYOS
NG PANGUNGUSAP
D. MGA TALAMAK NA
PAGKAKAMALI SA SOCIAL
MEDIA
1. PAGGAMIT NG NIYO SA HALIP NA
NINYO O N’YO
– walang salitang niyo
2. PAGGAMIT NG SAYO SA HALIP NA
SA IYO O SA ‘YO
– walang salitang sayo
3. IBA PANG KATULAD NA PAGKAKAMALI
TULAD NG SAKIN, SATIN, SAMIN, NAKO,
KONA
– ang mga tamang salita ay SA AKIN o
SA ‘KIN, SA ATIN o SA ‘TIN,
SA AMIN o SA ‘MIN, NA AKO o
NA ‘KO, at KO NA.
4. PAGSASAMA NG DALAWANG
MAGKASUNOD NA INGKLITIK TULAD NG
NALANG, PARIN, AT NANAMAN
– ang magkasunod na ingklitik o
salitang paningit at dalawang salita
kaya huwag pag-iisahin.
– ang tamang baybay ay NA LANG,
PA RIN, at NA NAMAN.
5. MALING GAMIT NG SALITANG KANA,
PALANG, KABA
– ang KA NA ay panghalip na KA at
ingklitik na NA.
– ang PA LANG ay dalawang ingklitik
na PA at LANG na nagpapaikli ng
LAMANG.
– ang KA BA ay panghalip na KA at
ingklitik na BA.
E. MALING PAGGAMIT O
‘DI PAGGAMIT NG GITLING
1. PANLAPING NAGTATAPOS SA KATINIG +
SALITANG NAGSISIMULA SA PATINIG
• maaring mag-iba ang kahulugan
kapag hindi ginitlingan.
• e.g. MAG-ISA, PANG-ALIS
2. PANLAPI + SALITANG BANYAGA
• mahirap bigkasin ang salitang
banyaga kapag hindi ginitlingan.
• e.g. PA-SELFIE, NI-RAID
• kapag binago ang baybay ng
salitang banyaga, hindi na
ginigitlingan (e.g. NAGBOKSING).
3. SALITANG INUULIT
• pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit
sa isang pantig ng salitang-ugat.
• e.g. KURO-KURO, SARI-SARI
• hindi ginagamitan ng gitling ang
mga salitang inuulit na siya na
mismo ang salitang-ugat nito
(e.g. ALAALA, BILBIL, IBA’T IBA).
4. PANLAPI + PANGNGALANG PANTANGI
• e.g. MAKA-RIZAL, TAGA-MAKATI
• hindi ginigitlingan ang pangngalang
pambalana o common noun
(e.g. TAGANAYON, MAKABAYAN).
5. TAMBALANG SALITA
• e.g. DALAGANG-BUKID,
ABOT-TANAW
• kapag mayroon nang makabagong
kahulugan, hindi na ginigitlingan
(e.g. BAHAGHARI, HAMPASLUPA).
6. APILYEDO NG BABAE + APELYIDO NG
KANYANG ASAWA
• e.g. GLORIA MACAPAGAL-ARROYO
• hindi maaaring gamitin ang
pangalan ng babaeng walang asawa
at sa pangalan ng mga lalaki.
7. PANLAPI + SIMBULO NG BILANG
• e.g. IKA-6, TIG-5
• hindi ginitlingan kapag binabaybay
ang bilang (e.g. IKAPITO, TIGLIMA).
8. TAMBILANG NA BINABAYBAY
• e.g. SANG-KAPAT
• kahit sa Ingles ay may gitling ang
fractions.
A. MGA IDYOMA • HAWAK SA TAINGA
– taong sunud sunuran sa
isang tao
IDYOMA • MAY UTAK
• idioms o idiomatic expressions – matalino
• Idyomatikong pahayag o sawikain sa ating • KALATOG-PINGGAN
wika. – taong nag aabang sa kainan
• Nagpapabisa, nagpapakulay at • PAPATAY-PATAY
nagpapalalim sa pagpapahayag. – mahiyain, babagal bagal
• Mga ‘di tuwiran o ‘di tahasang • BUKAS ANG PALAD
pagpapahayag ng gusting sabihib na may – galante, handing tumulong
kahulugang patalinhaga. • MAGMAHABANG DULANG
• Malayo sa literal o denotibong kahulugan – pakakasal, mag aasawa
ng salita. • SANGA-SANGANG DILA
• MABABAW ANG LUHA – sinungaling
– madaling umiyak • MARAMING KUSKOS-BALUNGOS
• MAGLUBID NG BUHANGIN – makulit, hindi
– magsinungaling makatuwirang pamimilit
• MAGBATAK NG BUTO • KAPIT-TUKO
– magtrabaho – mahigpit ang kapit
• PUTOK SA BUBO • NAGPUPUTOK ANG BUTSE
– anak sa pagkadalaga – galit na galit
• PAGBIBILANG NG POSTE • AMOY LUPA
– walang trabaho – malapit nang mamatay
• KAYOD KALABAW • MAY GATAS PA SA LABI
– halos walang tigil sa – bata pa
pagtratrabaho • ABOTDILI
• NAGTAINGANG-KAWALI – malubha na ang kalagayan
– nagbingi bingihan • HILONG TALILONG
• WALANG ITULAK-KABIGIN – litong lito
– parehong pareho sa mga • HINDI KAKAPITAN NG ALIKABOK
katangian – bihis na bihis
• PABALAT-BUNGA • HAGISAN NG TUWALYA
– hindi tapat sa loob na – tapos na ang labanan dahil
anyaya sa natalo ang isa
• PARANG NILUBUGAN NG ARAW • HUMUHUKAY NG SARILING
– nawalan ng pag asa LIBINGAN
• ANAKPAWIS – siyang lumikha ng sariling
– manggagawa kapahamakan
 • ITINULAK SA BANGIN
– ibinuyo, ibinulid sa
kapahamakan
• LAMAN NG LANSANGAN
– palaboy
• BALAT-KALABAW
– hindi marunong mahiya
• NAGSUSUNOG NG KILAY
– nagsisikap sa pag aaral
• HULING HANTUNGAN
– libingan
B. MGA TAYUTAY
TAYUTAY
• Mga kasangkapang panretorika na
mahahati sa dalawa: kasangkapan sa
paglikha ng tunog o musika, at ang
kasangkapan sa pagpapasidhi ng guniguni
at damdamin (Bisa noong 1999 sa
Retorika: Para sa Mabisa at Masining
na Pagsulat)
• Sa pagtukoy sa mga talinhaga para sa
pagsisidhi ng gunigunit at damdamin,
7 ang kay Alejandro, 10 ang kay Bisa,
20 naman kay Sebastian, at mahigit
isandaang ang kay Monleon.
KASANGKAPANG PANRETORIKA SA PAGLIKHA
NG TUNOG O MUSIKA (BISA)
1. ALITERASYON – pag uulit ng mga
tunog-katinig sa inisyal na
bahagi ng salita.
Halimbawa:
Mababalakas sa mukha ng
isang mabuting mamamayan
ang marubdob niyang
pagtatangi sa mahal niyang
bayan.
2. ASONANS – pag uulit ng mga tunog-patinig
sa alinmang bahagi ng salita.
Halimbawa:
Nasisiyahan ka palang
manghiram ng ligayang may
hatid na kamandag at lason.
3. KONSONANS – pag uulit ng mga katinig sa
bahaging pinal.
Halimbawa:
Ang halimuyak ng mga
bulaklak ay mabuting gamut
sa isang pusong wasak.
4. ONOMATOPIYA – sa pamamagitan ng
tunog o himig ng salita.
Halimbawa:
dagundong ng kulog
5. ANAPORA – pag uulit sa unang bahagi ng
pahayag o ng isanng taludtod.
Halimbawa:
Kabataan ang sinasabing
pag-asa nng ating inang
bayan. Kabataan din ba ang
sisira sa kanyang sariling
kinabukasan?
6. EPIPORA – pag uulit sa huling bahagi ng
pahayag o taludtod.
Halimbawa:
Ang Konstitusyon ay para sa
mamamayan, gawa ng
mamamayan, at mula sa
mamamayan.
7. ANADIPLOSIS – ang pag uulit ay sa una at
huli.
Halimbawa:
Matay ko man yatang pigili’t pigilin
pigilin ang sintang sa puso’y tumiim
8. PAGTUTULAD o SIMILI – hindi tuwirang
paghahambing ng
magkaibang bagay,
tao o pangyayari.
– tulad ng,
kawangis ng,
para ng, gaya ng
Halimbawa:
Tumakbo siyang tulad ng
isang mailap na usa nang
makita ang papalapit na
kaaway.
9. PAGWAWANGIS o METAPORA
– tuwirang paghahambing
sapagkat hindi na
gumagamit ng mga parirala.
Halimbawa:
Isang bukas na aklat sa akin
ang iyong buhay, kaya’t
huwag ka nang mahiya pa.
10. PAGBIBIGAY-KATAUHAN o
PERSONIPIKASYON – inaaring tao ang
mga bagay na walang buhay
sa pamamagitan ng
pagkalapit sa mga ito ng mga
gawi o kilos ng tao.
Halimbawa:
Mabilis na tumakbo ang oras
patungo sa kanyang malagim
na wakas.
11. PAGMAMALABIS o HAYPERBOLI
– lagpas sa katotohanan o
eksaherado ang mga
pahayag.
Halimbawa:
Sa dami ng inimbitang
kababayan, bumaha ng
pagkain at nalunod sa mga
inumin ang mga dumalo sa
kasalang iyon.
12. PAGPAPALIT-TAWAG o METONIMI
– Ayon kay Sebastian,
ang panlaping meto ay
nangangahulugan ng
pagpapalit o paghahalili.
Halimbawa:
Ang anghel sa kanilang
tahanan ay isang malusog
na sanggol.
13. PAGPAPALIT-SAKLAW o SINEKDOKI
– ang bahagi bilang pagtukoy
sa kabuuan.
Halimbawa:
Anim na tainga ang
matamang nakikinig sa
ibinalita ni Isabel.
14. PAGLUMANAY o EUPEMISMO
– paggamit ng mga salitang
magpapabawas sa tindi ng
kahulugan ng orihinal na
salita.
Halimbawa:
Magkakaroon din lamang siya
ng babae (kabit) ay bakit sa
isa pang mababa ang lipad
(prostityut).
15. RETORIKAL NA TANONG
– uri ng pagpapahayag na
hindi naman talaga
kailangan ng sagot kundi
ang layunin ay maikintal sa
isipan ng nakikinig ang
mensahe.
Halimbawa:
May ina kayang makatitiis na
hindi damayan ang
nahihirapang anak?
16. PAGSUSUKDOL o KLAYMAKS
– paghahanay ng mga
pangyayaring may papataas
na tinig, sitwasyon o antas.
17. ANTIKLAYMAKS
– kabaliktaran ng
pagsusukdol.
18. PAGTATAMBIS o OKSIMORON
– paggamit ng mga salita o
pahayag na magkasalungat.
Halimbawa:
Ang buhay sa mundo ay tunay
na kakatawa: may lungkot at
may tuwa.
19. PAG-UYAM o SARCASM
– may layuning mangutya
ngunit itinatago sa paraang
waring nagbibigay-puri.
Halimbawa:
Kahanga-hanga rin naman
ang taong iyan, matapos
mong arugain ay siya pa ang
unang mag-iisip ng masama
sa iyo.
 20. PARALELISMO
– sa pamamagitan ng halos
iisang estraktura, inilalatag
dito ang mga ideya sa isang
pahayag.
Halimbawa:
Iyan ang disiplinang militari:
sama-samang lulusob sa mga
kaaway, sama-sama rin
kaming mamamatay o
magtatagumpay.
C. ALUSYON
ALUSYON
• tinatawag na tukoy ni Alejandro.
• isang kasangkapang panretorika na
gumagamit ng pantukoy sa isang tao, pook,
katotohanan, kaisipan o pangyayari na
iniingatan sa pinakatagong sulok ng alaala
ng isang taong may pinag-aralan.
4. ALUSYON SA LITERATURA
– paggamit ng mga karater mula sa
sinaunang panitikan.
Halimbawa:
Walang alinlangang isa
siyang Ibarra na puno ng
pag-asang kanyang maliligtas
ang kanyang bayan sa isang
ideyal na paraan.
5. ALUSYON SA KULTURANG POPULAR
– paggamit ng mga sikat na
personalidad.
Halimbawa:
Sa husay ni Shiela sa
pakikipanayam ay tinagurian
siyang Kris Aquino ng
paaralan.

URI NG ALUSYON
1. ALUSYON SA HEOGRAPIYA
– paggamit ng mga lugar.
Halimbawa:
Ang Mt. Apo ang itinuturing
na pinakamataas na bundok
sa ating bayan kung kaya ito
ang Mt. Everest ng Pilipinas.
2. ALUSYON SA BIBLIYA
– paggamit ng mga karater galing sa
Bibliya.
Halimbawa:
Nagsilbi siyang isang Moises
ng kanyang lipi upang iligtas
ang mga ito sa kamay ng mga
mananakop.
3. ALUSYON SA MITOLOHIYA
– paggamit ng mga karater mula sa
Greek/Roman Mythology.
Halimbawa:
Isa siyang Marte sa
pakikidigma.