Doğum Öncesi Gelişim

Fatıma Tuba Yaylacı

Doğum öncesi gelişim süreci
• Doğum öncesi gelişim döllenme (fertilizasyon) ile başlar.
• Fallop kanalında tek bir sperm hücresinin yumurta hücresi ile birleşmesi
Sperm hücresi + Ovum 🡪 Zigot

• 266-280 gün (36-40 hafta arası) sürer.

• Doğum ile sonlanır.

Doğum öncesi gelişimin evreleri
• Germinal Dönem
• Embriyonik Dönem
• Fetal Dönem

• Annenin yaşantısı açısından:

• Birinci Trimester (germinal,
embriyonik, fetal)
• İkinci Trimester (fetal)
• Üçüncü Trimester (fetal)
Germinal Dönem
• Döllenmeden sonraki ilk iki hafta
• Döllenmiş yumurta = zigot
• Hücrenin hızla bölünmesi (mitos)
• Döllenmeden yaklaşık hafta sonra bu hücrelerin farklılaşması
• Farklı görevlere göre özelleşmeleri
• İç hücreler: blastosist 🡪 embriyo
• Dış hücreler: trafoblast 🡪 embriyonun destek sistemi
• Zigotun uterus duvarına tutunması/yerleşmesi : implantasyon
• Döllenmeden sonra 11.-15. arası
Embriyonik Dönem
• Döllenmeden sonra 2-8 haftalar arası implantasyonla başlar.
• Hücrelerin farklılaşması, şekillenmesi, destek sistemleri ve organlar
• Blastosist 🡪 embriyo üç tabaka:
• Endoderm: (en iç) Sindirim ve solunum
• Mezoderm: (orta) Dolaşım, kemikler, kaslar, boşaltım ve üreme
• Ektoderm: (dış) Sinir sistemi ve beyin, duyusal alıcılar (kulak, burun, göz vb.),
cilt (saç, tırnaklar vs.)
• Yaşam-Destek sistemleri :
• Amnion: içi sıvı dolu kese, kontrollü çevre sağlar
• Göbek kordonu: iki atar damar, bir toplar damar, bebeği plasentaya bağlar
• Plasenta: anne ve bebeğin kan damarlarının sarmal olduğu disk biçiminde
doku grubu
Embriyonik Dönem
• Plasenta bariyeri:
• Çok küçük moleküller: Bebekten anneye sindirim atıkları, karbondioksit;
Annenin kanından bebeğe oksijen, su, tuz geçiş yapar
• Geniş moleküller: plasenta duvarından genellikle geçemez, birçok bakteri,
anneye ait atık, kırmızı kan hücreleri vb.
• Bu karmaşık mekanizma tam olarak anlaşılmış değil.
• Ortagenez
• İlk iki ayda gerçekleşen organ oluşum süreci
• Organlar oluşurken çevresel değişikliklere karşı duyarlılık fazladır
Ortagenez
• 3. hafta: sinir hücreleri kanalı (nöral tube) oluşur.
• 21. gün: gözler ortaya çıkmaya başlar, kalp oluşumu için hücreler
farklılaşmaya başlar.
• 4. hafta: ürogenital sistem belirginleşir, kol ve bacaklar tomurcuklanır. Kalbin
dört bölümü biçim alır ve kan damarları ortaya çıkar.
• 5. haftadan 8. haftaya kadar kollar ve bacaklar farklılaşır ve yüz biçimlenmeye
başlar. (halen belirsiz). Boşaltım sistemi gelişir.
• 8. hafta: yaklaşık 0,1 gr & 2,5 cm
Fetal Dönem
• Döllenmeden sonra 2 aylıktan doğuma kadar : 7 ay sürer.
• Dramatik büyüme ve gelişme
• 3. ayın sonu: fetüs yaklaşık 7,62 cm & 85 gr.
• Kollarını bacaklarını hareket ettirir, ağzını açıp kapatır, başını çevirir
• Genital organlar genellikle tanımlanabilir.
• 4. ayın sonu: fetüs 15.24 cm & 113-198 gr
• Anne ilk defa bacak ve kol hareketlerini hisseder.
• 5. ayın sonu: fetüs yaklaşık 30,48 cm & 0,45 kg.
• Cilt yapılaşması, el ve ayak tırnakları
• Fetüs çok daha aktif
• 6. ayın sonu: 35,56 cm & 0.68 kg.
• Gözler ve göz kapakları biçimlenir, başı ince bir saç tabakası kaplar
Fetal Dönem
• 7. ayın sonunda: fetüs yaklaşık 40 cm & 1350 gr
• Son iki ayda:
• yağ dokuları gelişir
• Organlar çalışmaya başlar (kalp, böbrekler vs.)
• Boy uzar, kilo artar
• Doğumda ortalama 51 cm & 3400 gr
İlginç Bilgiler
• 12 haftalık bebeğin parmak
izleri vardır.
• 12 haftalık bebek gülebilir,
kaşlarını çatabilir, emebilir ve
yutabilir.
• 20 haftalık bebeğin kalp atışı
stetoskopla duyulur, hıçkırır,
parmak emer
Doğum öncesi beyin gelişimi
• Sinir kanalı 18-24.
günlerde biçimlenir,
tepeden kalçaya kadar
uzanır.
• Sinir kanalının
kapanması önemli !!
• B vitamini ve folik asit
• Anensefali: sinir
kanalının baş
bitiminde kapanması
başarısız
• Spina bifida: alt
uzuvlarda felçlik
Doğum öncesi beyin gelişimi
• 1. ve 2. trimester 🡪 temel beyin mimarisi oluşur
• 3. trimester ve 2 yaş sonu 🡪 nöron bağlantıları ve işlevsellikleri
• Yaklaşık 5. ayda nörogenez başlar.
• Dakikada 200.000!!
• Doğduğumuzda yaklaşık 100 milyar nörona sahibiz.
• 6-24.haftalarda: sinir göçü başlar
• Beynin farklı bölgeleri ve düzeylerinin şekillenmesi
• 23. haftada : nöron bağlantıları (sinapsler) oluşmaya başlar.
Teratoloji ve Hasarlar
• Teratojen: Gelişimi olumsuz etkileyebilecek herhangi bir ajan.
• Doğum hasarı, organ hasarı, davranışsal ya da bilişsel anormallikler
• Teratojenin etkisini belirleyen faktörler:
• Doz
• Genetik yatkınlık (annenin ve fetüsün genotipi)
• Erkek fetüs kız fetüse daha fazla etkilenme olasılığına sahip
• Maruz kalma zamanı
• Her yapı/işlev için hasar zamanı değişebilir.
• Embriyonik dönemin en başları çok hassas (organ oluşumunun başlangıcı)
• Kritik dönem:
• Sinir sistemi için 3. hafta
• Kollar ve bacaklar 4-5. hafta
Teratojenler
• İlaçlar
• reçeteli-reçetesiz, psikiyatrik, ağrı kesici, antibiyotik, aspirin
• Psikoaktif ilaçlar (sinir sistemi üzerinde etkili ilaçlar)
• Kafein: düşük riski
• Nikotin: kalp sorunları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, düşük doğum ağırlığı
• Kokain: boy, ağırlık, baş çevresi ölçümlerinde azalma, reflekslerde düşüklük, motor gerilik,
öz-düzenleme bozukluğu, dil gelişiminde bozukluk
• Metamfetamin: bellek yetersizliği, düşük doğum ağırlığı, bebek ölümleri
• Marihuana: düşük zeka düzeyi
• Eroin: geri çekilme semptomları: titreme, huzursuzluk, normal dışı ağlama, bozuk motor
denetim vs.
• Alkol:
• Fetal Alkol Spektrum Bozukluğu (FASB): yüz bozukluğu, kalp, kol, bacak hasarı, zeka geriliği, zihinsel
engeller
• Sonuç: Döllenme zamanından itibaren SIFIR ALKOL tüketimi!

Net etkileri saptamak zor. Neden?

Teratojenler
• Kan uyuşmazlığı tipleri
• Düşük doğum ağırlığı, anemi, kalp hasarları, beyin hasarları, sarılık, ölüm
• Doğumdan sonra ilk gün içinde aşı (RhoGAM), doğum sonrası kan değişimi.
• Çevresel Tehlikeler
• Radyasyon, zehirli atıklar, kimyasal kirlenme
• Karbonmonoksit, civa, kurşun
• X-ray : gebelik ihtimali varsa asla yapılmamalı!
• Döllenmeden sonraki ilk birkaç hafta anne gebeliğinden haberdar olmayabilir!!
• Annenin hastalıkları
• Enfeksiyonlar, kızamıkçık, AIDS, genital herpes, diyabet
 Aile-Çevre Faktörleri
• Annenin beslenmesi
• Proteinler, vitaminler, mineraller
Doğ
• Balık --- Civa? um ö
nces
• B complex vitaminler ve folik asit!! i bakı
m ve
• Folik asit eksikliği 🡪 spina bifida eğiti
min
• Günde en az 400 mikrogram önem
i!!!
• Annenin yaşı
• Down sendromu riski, 40 yaş : %1, 50 yaş : %10
• Ergen hamilelikler!
• Duygusal durum ve stres
• Gebelik stresi : bebekte duygusal ve bilişsel problemler
• BABA??
• Kurşun ve radyasyon 🡪 sperm anomalisi
• Annenin yanında sigara içmesi